't Hunkeren van een zwaar
romantische vijftienjarige
Boeken
Rueger inspirerende gids
door Muzikale Medicijnkast
°mhels me
wurg me
een beetje
De vele levens van middeleeuwer Jacob van Maerlant
Bollebozen centraal in
Hoera, ik ben hoogbegaafd!
crr umtu
ut-Enlist
lörcetuutttt
loeft twUfcat
laer-<£riliocti
jtmtanöcmi ftacr.
ttp tout-
Belgen zijn nog niet helemaal van god los
DONDERDAG 24 OKTOBER 1996
BOEK RECENSIE
RENEE DE BORST
Christoph Rueger - De Muzikale Huisapo
theek. Uitgeverij Bijleveld, 288 blz., prijs;
45,00.
Johann Sebastian Bach is heel
geschikt om op krachten te ko
men in geval van onzekerheid.
Bij agressie doet u er goed aan
ritmische muziek van bij voor
beeld Russische componisten
tot u te nemen 'Mep van u af
alsof u hout aan het hakken
bent, op de tonen en ritmen van
bijpassende muziek'. Deze 're
cepten' zijn afkomstig uit De
Muzikale Huisapotheek, melo
dieuze recepten voor lichaam,
ziel en geest van de Duitse musi
coloog Christoph Rueger. Een
heerlijk boek om te lezen en als
naslagwerk e
re liefhebber
ziek.
Muziek is ei
i medicijn
de ziel. Dit adagium
waarheid als een koe en uit
gangspunt voor dit boek. In 32
hoofdstukken behandelt de in
spirerende muzikale geneesheer
een heel arsenaal aan gemoeds
toestanden en gevoelens van
afscheid, verlegenheid, hoop en
levensvreugde tot verliefdheid,
reiskoorts, heimwee en onge
duld. Daarbij doet hij dan
steeds een greep uit zijn muzi
kale medicijnkast. In het hoofd
stuk 'Opstaan' bij voorbeeld:
'Ideaal voor een ontspannen,
onbekommerd begin van de
dag is de kamermuziek van de
maestro's van de barok sona
tes en concerten voor uiteenlo
pende bezettingen.
Rueger legt in de 'Opmaat' uit
dat hij bij de keuze van de mu
ziekstukken twee methoden
hanteert. De eerste is afkomstig
uit de muziektherapie en geba
seerd op het zogenoemde iso-
principe voor het behande
len van smart moet in eerste in
stantie overeenkomstig gestem
de muziek worden gebruikt,
daarna kan dan de gewenste te
genpool worden opgeroepen.
Bij de tweede methode, die
Rueger de analoge noemt, kan
BOEK RECENSIE
GERARD VAN PUTTEN
Marga Schouten - Hoera, ik ben hoogbe
gaafd! Uitgeverij Alpha, prijs, 29,50.
Minderheden hebben het per
definitie moeilijk in de samen
leving. De categorie buiten
beentjes die geestelijk verre su
perieur zijn aan de grote massa
niet uitgezonderd. Om en nabij
twee procent van de Nederland
se bevolking mag zich rekenen
tot de zogeheten hoogbegaaf
den. Hun denkvermogen laat
zich uitdrukken in een intelli
gentiequotiënt van 140 of meer,
waar de normalen van geest het
moeten doen met een IQ van
100. De Hoofddorpse Marga
Schouten, zelf geestelijk boven
normaal ontwikkeld, viert haar
debuut als schrijfster met Hoe
ra, ik ben hoogbegaafd! Voor
waar een juichende titel, maar
in haar boekje komt tot uitdruk
king dat coverteksten lang niet
'Omhels me Wurg me een beetjenieuwe novelle Cees van Hoore
'Het gelukzalige eiland' van com
ponist Claude Debussy: ideale
muziek om erotische lusteloos
heid te bestrijden.
KARIKATUUR LUNDLOFF (1913)
hij zijn muziekhistorische ken
nis ruimschoots kwijt. Deze
analoge methode gaat er van uit
dat muziek voortkomt uit be
paalde situaties en de daarbij
behorende gemoedstoestand
van de componist. Het isole
ment waarin Beethoven door
zijn doofheid terecht kwam,
komt dan ook aan de orde in
het hoofdstuk over eenzaam
heid. Terwijl Rueger in het werk
van de door verschillende ziek
ten geteisterde componist Mau
rice Ravel veel pathologische
trekken ziet: 'Zo kan het malen
de ritme van de Bolero heel
goed als manisch worden opge-
Het boek wordt afgesloten
met een thematisch overzicht
van de aanbevolen muziekstuk
ken en een discografie. Het is
niet als kritiek bedoeld als ik
vaststel dat de keuze voor de
muziekstukken een persoonlij
ke en dus willekeurige is.
Voor wie zich door Rueger wil
laten inspireren biedt dit boek
voldoende handreikingen om
zich jarenlang-in goed en slech
te tijden en op elk uur van de
dag te wentelen in de wondere
wereld van de muziek.
NOVELLE RECENSIE
Gemakkelijk maakt hij het zich niet. Wie de liefde ziet als
'hunkeren, smachten, zuchten, over alle verten heen
naar de ander verlangen' desnoods voor die ander wil
len sterven, die is misschien wel altijd een zwaar roman
tische vijftienjarige gebleven. Een jongen voor wie de
ideale vrouw de van ouds bekende belle dame sans merci
is, die je verleidt met haar hoerig uiterlijk om je even later
aan je treurige lot over te laten.
nis. Youp van 't Hek had met
zijn snierende persiflage op de
man die in zijn midlife crisis
zijn eigenste 'huppelkutje' ont
moet, nooit zoveel succes kun
nen hebben als de situatie ons
onbekend zou zijn. Nu gaat na
tuurlijk alle grote literatuur over
dezelfde thema's en motieven,
maar ieder nieuw boek dient
daar toch wel iets aan toe te
voegen. Voor mij slaagt Cees
van Hoore daar nauwelijks in.
Zijn analyse van zijn hoofdfi
guur bevat alle bekende roman
tische ingrediënten. Zijn voor
liefde voor de maan die de
nachtzijde van het leven sym
boliseert. Het zichzelf ervaren
als een raadsel, als een gesple-
En treurig zijn de dagen van
Milan, die in het midden van
zijn leven verliefd wordt op de
achttien jaar jongere Nadja. Hij
verlaat zijn vrouw Anna en hun
twee zoontjes, omdat hij einde
lijk de vrouw gevonden meent
te hebben naar wie zijn heime
lijk verlangens op zoek zijn ge
weest.
Met zijn novelle Omhels me
Wurg me een beetje beschrijft
Cees van Hoore dus een langza
merhand bekende geschiede-
ten persoonlijkheid, waarvan de
ene, de reële, zich af en toe ook
nog als uitzonderlijk 'leeg' er
vaart. Zijn jeugdervaringen
waarin de vrouw en het jonge
meisje altijd een hoerige kant
hebben die aantrekt en afstoot.
Milan is het slachtoffer van zijn
driften en zoals het een roman
ticus betaamt, cultiveert, ideali
seert en waardeert hij die drif
ten bovenmatig.
Maar al die gemeenplaatsen
en bekende motieven daargela
ten: de novelle haalt het vooral
niet door de zwakke stijl. Nadja
is niet alleen 'de ultieme
vrouw', zij is ook 'de ultieme
liefde': 'Haar blik stond als staal
in zijn hart.' Milan 'wilde geven,
alleen maar geven.(...) Ook met
de liefde was dat zo. Maar had
hij zichzelf ooit wel eens echt
aan iemand gegeven'. Hij leeft
immers 'in een wereld waarin
hij zichzelf als het enige ijkpunt
beschouwt.' En in die wereld is
dan weer 'een bom gevallen en
de wanden van zijn geest zijn
geblakerd door het fosforvuur
van de liefde.' Vind je het gek
dat hij dan tenslotte 'weer
de wanhoop voelt die be
zit van hem had geno
men.'? Het zijn allemaal
grote woorden, grote ge
voelens en die overdaad
schaadt de subtiliteit
waar de literatuur het
naar mijn mening juist
van moet hebben.
Milan is een man die
overtuigd is van zijn
melodramatische
kwaliteiten en die
daar jarenlang, zon
der enig relative
ringsvermogen,
vooral zichzelf en
anderen mee lastig
valt. De tekst op de
achterkant van de
novelle belooft
'zelfspot' en hu
mor die 'de tragiek
van het leven' be
strijdt. Ik ben ze
beide helaas niet
tegen gekomen.
Marga Schouten denkt op eenzame hoogte
altijd de inhoud idekkén! Vanuit
haar eigen belevingswereld en
die van 31 andere bollebozen
beschrijft zij met vlotte pen hoe
amusant, gecompliceerd en te
gelijk tragisch het leven van een
knappe kop in elkaar kan zitten.
Slimmer zijn dan slim geeft
een voorsprong op de rest, waar
het gaat om het doorzien van de
dagelijkse dingen des levens.
Daarentegenover staat niet zel
den het beklemmende gevoel
door vrijwel niemand begrepen
te worden, terwijl een hoogbe
gaafde veelal ook het mikpunt is
van pesterijen vanwege onder
meer de norm-afwijkende inte
resses. It's lonely at the top; door
de bank genomen is de. boven
laag van de denkende natie ge
doemd een eenzaam bestaan te
leiden.
Achterin het boekje is de
thuistest van Mensa opgeno
men. Voor de meeste lezers her
sengymnastiek, voor een enke
ling eenABC'tje.
LITERATUUR BESCHOUWING
NOP MAAS
'Opgaan, blinken en verzinken', zo zou
men de drie stadia kunnen benoemen
die de reputatie van iedere beroemd
heid doormaakt. Dat geldt voor popu
laire zangeressen evenzeer als voor de
belangrijkste kunstenaars. Als het ver
zinken al niet tijdens het leven van de
beroemde persoon een aanvang geno
men heeft, treedt dit stadium meestal
en definitief in bij zijn of haar
overlijden. De roem van onze gedood
verfde Nobelprijswinnaar Simon Vest
dijk bij voorbeeld dachten we enkele
decennia geleden onaantastbaar. In
middels is de verkoop van zijn werk
nagenoeg tot stilstand gekomen en
kalft de groep van wetenschappelijke
Vestdijkkundigen in snel tempo af.
Slechts weinige schrijvers slagen erin
hun reputatie over de dood heen naar
het nageslacht te brengen. Multatuli is
daar een voorbeeld van. Enkele au
teurs krijgen een herkansing. Louis
Couperus en Marcellus Emants zakten
na hun dood weg, maar na de tweede
wereldoorlog kwamen zij sterk terug
en werden ze zelfs populairder dan ze
tijdens hun leven waren. De duur
zaamheid van zo'n tweede leven is
moeilijk voorspelbaar.
Zeker uitzonderlijk is het als een
schrijver ten tweede male een come
back maakt. Dat is het geval met de
dertiende-eeuwse dichter en verhan
delaar Jacob van Maerlant. Deze pres
tatie vraagt om een nadere beschou
wing.
De herontdekking van Jacob van
Maerlant vond voor het eerst plaats
rond de helft van de negentiende
eeuw. Daarna bestond hij een eeuw
lang alleen maar in schoolboeken en
op de literatuurlijst van neerlandici. En
dat kun je niet echt 'leven' noemen.
Recent staat Maerlant weer in de be
langstelling door Maerlants wereld, het
zojuist met de AKO-prijs bekroonde
boek van de Leidse hoogleraar Frits
^3 tor op aturcmftmëttr wt*
f a U<röt*;ttnfc plctnotïtm^r
Deze initiaal uit 'Der naturen bloeme' stelt waarschijnlijk de schrijver Jacob van Maer
lant v
van Oostrom. Beide keren beleefde Ja
cob van Maerlant zijn revival terwijl er
een bredere golf van belangstelling
voor de middeleeuwen was. De tegen
woordige aandacht voor de middel
eeuwen is onverbrekelijk verbonden
met De naam van de roos van Umber-
to Eco. De negentiende-eeuwse be
langstelling voor de middeleeuwen
wordt steeds in verband gebracht met
de romantiek (de zucht naar het verre
en zonderlinge). Bovendien had het
zich emanciperende katholieke volks
deel behoefte aan een cultureel refe
rentiekader in het verleden.
Natuurlijk is dat niet zonder meer
voldoende voor een nieuw leven van
een individuele schrijver. Jacob van
Maerlant droeg zelf bij aan de kansen
op een tweede en derde leven door zijn
productiviteit en door de kwaliteit van
zijn werken. Hij schreef een wereldge
schiedenis (de Spiegel historiael la
ter zou deze titel herleven in het be
kende populair-historische tijdschrift),
een natuurencyclopedie (Der naturen
bloeme), een vorstenspiegel (Heime
lijkheid der heimelijkheden)een rijm
bijbel, een leven van Franciscus en nog
zo het één en ander. Volgens Van
Oostrom introduceerde hij het leerza
me vertoog in de literatuur en.vv^l, in
een pedagogisch verantwoorde vorm,
namelijk door het steeds met verhalen
te larderen.
Ieder tijdsgewricht heeft de neiging
om de geschiedenis voor eigen gebruik
toe te bereiden. Een voordeel van
Maerlants beroemdheid in de negen
tiende eeuw was, dat hij talrijke aan
knopingspunten bood voor de ideolo
gie die men door middel van de ge
schiedenis wenste te legitimeren. Jo
hannes van Vloten schreef in 1860 een
verslag van de onthulling Van Maer
lants standbeeld in Damme. Hij wraak
te daarin dat een spreker Maerlant
probeerde in te lijven als strijder voor
de Vlaamse zaak en als peetvader van
een soort groot-Nederlandse gedachte.
Maerlant ontmaskerde immers Franse
schrijvers als leugenaars en hij verenig
de Noord- en Zuid-Nederland door
eerst in de buurt van Brugge te wonen,
daarna in Maerlant op Voorne en ten
slotte weer in Damme.
Ook verzette Van Vloten zich tegen
de opvatting van de Leidse hoogleraar
en feestredenaar M. de Vries, alszou
Maerlant de eerste Nederlandse dich-
CO
Verboden Blake Mortimer-album van superieure kwaliteit
HOMME SIEBENGA
Ted Benoit/Jean van Hamme - De Zaak Francis Blake
Uitgeverij Blake en Mortimer, prijs: 11,25
Guido van Driel - Meneer Servelaat neemt vakantie. Uit
geverij Oog Blik/De Harmonie, prijs, 29,95
Jacques Martin - O Alexandrië. Alex-serie nr 20. Uitgeve-
nj Casterman, prijs: 9,50
Windig en De Jong - de katten hebben ogen. Heinz -
serie deel 16. Uitgeverij óog Blik, prijs: 14,95
Tibet Duchateau - Het uur van de ontvoering. Rik
Ringers deel 57. Uitgeverij Le Lombard, prijs: 8,95
Wie verbaast zich nog over juridische blun
ders in België? Vorige week verbood een
CO
Brusselse rechter de ver
koop van het schitteren
de nieuwe album in de
serie Blake Mortimer.
De uitgeverij mag het
boek niet meer verhan
delen zolang er een foto
van wijlen Edgar P. Ja
cobs op de cover staat.
Wat een lariekoek:
Striptekenaar Ted Benoit
en scenarist Jean van
Hamme hebben van De
Zaak Francis Blake juist
een zorgvuldig eerbetoon
gemaakt aan de in '87
overleden geestelijke va
der van het stripduo, Ed
gar P. Jacobs. Het jaren
lange hunkeren van de trouwe fans wordt
boven verwachting beloond. De tekenstijl is
superieur Jacobsiaans, het verhaalgegeven
is ronduit verrassend. De onkreukbare held
Francis Blake, chef van de Britse contras
pionage, ontpopt zich als dubbelspion. Zijn
vroegere collega's staan hem naar het leven
en zijn vriend professor Mortimer wordt
heen en weer geslingerd tussen trouw aan
zijn strijdmakker en trouw aan zijn vader
land. Gelukkig ligt het album gewoon in de
winkel.
Dat de Belgen niet helemaal van god los
zijn, mag blijken uit de toekenning van De
Prijs De Leeuw zo'n tienduizend gulden
aan Amsterdammer Guido van Driel
voor zijn album Mijnheer Servelaat neemt
vakantie. Het verscheen al in mei maar dit
album verdient het, nog even voor het voet
licht te worden gehaald. Van Driel is een
zeer kunstzinnig tekenaar, met een vol
strekt eigen stijl, die graag op het randje van
de droomwereld balanceert. Zijn nieuwste
album is een hallucinerende psychologi
sche thriller, waarin bur
german Servelaat tijdens
een droomvakantie ont
snapt uit zijn grauwe be
staan.
Goed nieuws voor de
liefhebbers van het werk
van Joost Swarte. Alweer
zo'n twintig jaar geleden
tekende hij voor het week
blad Jippo een vervolgver
haal over het duo Katoen,
de goeiige pierrot-achtige
clown, en Pinbal, de bra-
nie-achtige, onbetrouwba
re hond. Het tweetal stort
zich met groot enthousias
me, maar ook met verplet
terende naïviteit op het
vlak van de journalistiek. Katoen en Pinbal
Achter Het Nieuws was al in een Spaanstali
ge versie als album verschenen en is nu
sinds vorige week eindelijk ook in het Ne
derlands verkrijgbaar. Zoals alle goede
jeugdliteratuur ook zeer aan te raden voor
volwassenen.
Een klassieker in de letterlijke betekenis
van het woord is het nieuwste deel in de
Alex-serie van Jacques Martin. In OAlexan-
drie, deel 20 in de bijna een halve eeuw
geleden gestarte reeks, arrangeert Martin
een ontmoeting tussen de blonde Romein
se hoofdpersoon en de beroemde Egypti
sche koningin Cleopatra. Na een stilte van
tien jaar laat oude rot Martin zien dat hij
nog steeds in staat is de klassieke oudheid
in fraaie tekeningen te verbeelden. De ver
haallijn is nogal warrig en de tekeningen
doen soms wat stijfjes aan, maar de in
prachtige kleuren uitgevoerde Egyptische
decors en taferelen zijn sfeervol en dankzij
Martin's grondige research ook zeer
authentiek. Volgende maand gaat in Het
Meneer Servelaat neemt vakantie.
Koninklijk Penningenkabinet te Leiden een
expositie van start over De Euro van de
Oudheid. Groot opgeblazen tekeningen van
Martin vormen het decor van de tentoon
stelling.
De moeite waard om nog even te signale
ren is het verschijnen van het nieuwe
Heinz-album, ...de katten hebben ogen van
Windig en De Jong. Voor lezers van deze
krant behoeft de onnavolgbaar melige hu
mor van deze mollige kat geen verdere in-
TEKENING GUIDO VAN DRIEL
troductie.
Voor stripofielen met een nostalgische in
slag ligt er een kersverse Rik Ringers op de
schappen, Het uur van de onwoering. Sce
narist Duchateau en tekenaar Tibet raken al
aardig op leeftijd en zijn inmiddels al aan
hun 57ste album toe. Maar Ringers zelf, de
onvermoeibare Belgische speurneus met
rode koltrui en ouderwetse spuuglok, lijkt
met het jaar jonger te worden.
ter geweest zijn. Nee, voor Van Vloten
verdiende Maerlant zijn standbeeld als
een voorloper van de Verlichting, 'als
kloek vernuft en edel denker, als man
die op maatschappelijk gebied de heil
rijkste beginselen, den weldadigsten
geest ontwikkelde'. Jacob van Maerlant
ijverde voor hel oprichten van scholen
en hij had moeilijkheden met de gees
telijkheid: twee punten die hem voor
Van Vloten onweerstaanbaar inne
mend maakte.
Jacob van Maerlant kreeg in de vori
ge eeuw dus mede een tweede leven
omdat hij paste in de ideologieën van
Van Vloten en een aantal geleerde tijd
genoten. In onze eigen ideologie-loze
en ontzuilde dagen is het wéér een
hoogleraar die Maerlant zijn derde le
ven schenkt. Deze keer is hij het ideale
object voor een brede cultuurhistori
sche studie. Het, weinige wat van zijn
leven bekend is en zijn werken worden
geplaatst in de middeleeuwse cultuur,
zoals die door modern onderzoek ge
reconstrueerd is. En juist de onbe
kendheid van veel levensfeiten geeft de
verteller Van Oostrom de ruimte om
datgene te doen wat hij van Maerlant
zelf heeft kunnen leren: het veraange
namen van zijn studie door mooie verr
halen te vertellen. Bijvoorbeeld door de
rol van Maerlant in de vorming van
Floris V uit te serveren.
Frits van Oostrom noemde de toe
kenning van de AKO-prijs goed nieuws
voor de middeleeuwen. Misschien
reikt deze bekroning wel verder. Hope
lijk zal ze het diepgewortelde wantrou
wen van kritiek en publiek tegenover
(literair)-historische studies helpen
wegnemen. Lang niet alle wetenschap
pers bedienen zich van krakend proza
vol vakjargon. Het beste nieuws zou
zijn dat Van Oostroms voorbeeld nóg
meer geleerden ertoe zou inspireren,
hun bevindingen zo begrijpelijk en
leesbaar mogelijk te presenteren.
Teksten Herman
Finkers gebundeld
CABARETTEKSTEN RECENSIE
JAMES MCGONIGAL
tan Finkers - Ich bin ein Almeloër'.
Uitgeverij Novella, prijs 14,90
'Het sneeuwde dat het goot.'
'Jongens met hart voor de zaak
dus de goedkoopste.' Wie
niet van dit soort grappen
houdt, houdt waarschijnlijk ook
niet van Herman Finkers. En
behoort even waarschijnlijk tot
een minderheid, want de
Twentse cabaretier is erg popu-.
lair. Zo populair, dat zijn uitge
ver nu een boekje met gelegen
heidsteksten heeft uitgebracht.
Het is een leuke bundel van
allerlei flauwekul geworden.
Finkers verstaat de kunst men
sen met een zinswending op
het verkeerde been te zetten.
Zijn humor is droog en zijn be
heersing van de Nederlandse
taal (ABN of Twents) voortreffe
lijk.
Een deel van de bundel bevat
teksten uit een kerkblaadje en
een preek. Finkers, katholiek
huis uit, kwam op verzoek
praten in een protestantse
kerk in Groningen. Uiteindelijk
spreekt hij toch vooral over de-
moederkerk, de bidsprinkhaan
en de bidsprinkkip en zegt hij
behartigenswaardige dingen
over dogma's.
Kortom: in deze bundel veel
nonsens, soms wonderschoon
vormgegeven, met wat serieuze
elementen en enkele gedachten
over geloof en zingeving. Zou
de uitgever hebben gedacht dat
de feestdagen er aankomen?
