Kan dat gehak op Diekstra nu eens ophouden?' Lichamen als handelswaar De schandelijke bejegening van de verdachte Marc D. Schrijvende lezers >e zaak 'Dutroux' Nadoen en overtreffen; daartoe is elke auteur geroepen Plagiaat: waar liggen de grenzen? Hand in eigen boezem JEN5DAG 11 SEPTEMBER 1996 OMBUDSMAN L EIDSCH DAGBLAD column die Pim Fortuyn in de krant 4 september wijdde aan de kwestie- cstra Diekstra ordinaire oplichter) t bij lezers nogal wat gramschap en ntwaardiging opgewekt. Ik doe i een greep uit een aantal gesprek- begrijp de hoofdredacteur niet dat oestaat dat een medewerker met wie krant jarenlang heeft gepronkt zo de ld wordt ingeboord door nota bene andere medewerker. Of is de hoofd- icteur het er soms mee eens en -ie het zelf niet te schrijven? Ook een columnist zijn er grenzen en werden hier overschreden. Diekstra fouten hebben gemaakt, dat recht- digt nog niet zo'n meedogenloze val op hem, het valt me tegen van de it." H hebben gewone mensen zoals ik een professor? Bijna nooit wat. Ze een voor hun eigen kringetje. Het van Diekstra is dat hij zijn ken- ook in dienst stelde van gewone ïsen. Je kon hem woord voor woord en, hij deed nooit uit de hoogte met argon en zo. Dat hij af en toe wat uit ere boeken heeft gepikt, wat maakt nou uit. Hij gebruikte het toch voor goed doel? En wat mij nu zo steekt is iemand als Fortuyn in de krant mag en schrijven en uitgebreid tekeer gaan en dat Diekstra weg moet." Fortuyn heb ik sinds hij de bejaar- eens in een stuk te pakken nam i hoge pet op. Hij schrijft wel steeds hij zelf wetenschapper is, maar rom wacht hij dan niet eerst het on- oek af dat de Leidse universiteit in zaak heeft ingesteld? Dat lijkt mij liste houding voor een wetenschap- Maar nee, meneer roept maar dat stra overal ontslagen moet worden, e universiteit, bij zijn uitgever en bij it. Zijn kop moet op het hakblok, schrijft hij. Die man mag zeker alles schrijven. Zo behoren mensen niet met elkaar om te gaan en van wetenschappers zou je helemaal wat anders mogen verwachten. Ik werd boos en treurig van dat stuk. Mag dat gehak, dat kapot maken van Diekstra nu eens ophou den?" Een paar kanttekeningen bij deze flarden uit ge sprekken. De hoofdredacteur heeft mij meegedeeld dat hij RUUDPAAUW zijn oordeel over de kwestie-Diekstra op schort tot het onderzoek van de universiteit is be ëindigd en het resultaat openbaar ge maakt. De column van Fortuyn heeft hij geaccepteerd, niet omdat hij het ermee eens zou zijn, maar omdat een colum nist nu eenmaal de vrijheid moet heb ben om te peggen wat hij wil zeggen. Als die vrijheid wordt aangetast kan de co lumnist niet functioneren. Een oordeel dat ik kan onderschrijven. Plaats en functie van de columnist zijn in deze ru briek al menigmaal onderwerp van be spreking geweest. In overleg met de Geassocieerde Pers Diensten (GPD), het persbureau waar voor Diekstra zijn stukken schreef en waarbij ook deze krant is aangesloten, heeft de Leidse hoogleraar besloten zijn werkzaam heden te staken. Het leek mij in de huidige situatie ook onmogelijk voor hem ermee door te gaan. Wat er later zal gebeuren, moet worden afgewacht. Wat opvalt in deze kwestie zijn de twee 'werelden' die zich ermee bezighouden. De ene bestaat uit de ge wone lezers van de krant die Diekstra trouw volg den op zijn pad, die hem begrepen en waardeer den, die veel herkenden van wat hij aan de orde stelde. Kortom: ze hadden er iets aan. Het overschrij ven uit andere boeken praten ze niet goed, maar ze vinden de rel en de gevolgen (Diek stra is hen afgenomen) zwaar overdre ven en ergerlijk. De andere 'wereld' bestaat uit die van wetenschappers en aanverwanten, die eigen spelregels hebben, die niet zelden toch al bedenkingen hebben tegen po- pulair-wetenschappelijk werk en voor wie nalatigheden bij bronvermelding of voetnoten weinig minder dan een dood zonde zijn. Tussen die twee 'werelden' lijkt geen fu sie mogelijk. Onduidelijk Heeft de rechtbank in Groningen nu wel De ombudsman van het Leidsch Dagblad is van maandag tot en met vrijdag bereikbaar van 9.30-11.30 uur onder telefoonnummer (071)-5356215. Brieven kan men richten aan het adres: Ombudsman Leidsch Dagblad, Postbus 54,2300 AB Leiden. Het werk van de ombudsman valt buiten de verantwoordelijkheid van de hoofdredactie. Voor klachten over de bezorging gelieve men te bellen (071) - 5128030. of niet de zogenaamde Zaanse verhoor methode afgewezen? Een lezer vindt dat de krant daar niet duidelijk over was. Rechtbank wijst Zaanse verhoormethode af, zo luidde de kop boven het desbetref fende artikel in de krant van 3 septem ber. Maar in de tekst kwam vervolgens deze passage voor: „De Groninger recht bank weigert een oordeel te vellen over de Zaanse verhoormethode, of welke verhoormethode dan ook." Een dag later wijdde de juridisch medewerker van de krant een beschouwing aan deze zaak die weer als kop meekreeg Zaanse me thode verknalt rechtszaak. Hoe zit het nu, wil deze lezer weten. De rechtbank in Groningen wees be paalde aspecten van het verhoren van een verdachte af op grond van een arti kel in het Wetboek van Strafvordering - aspecten die ook een onderdeel vormen van de 'Zaanse methode'. Maar over die methode in haar geheel wenste de recht bank zich niet uit te spreken. De redac tie zegt desgevraagd dat het heel moei lijk was een dergelijke nuance in de be perkte ruimte die een kop biedt, aan te brengen. Dat mag zo zijn, maar nu ont stond er tussen kop en tekst een zekere tegenstrijdigheid. Die had hoe dan ook moeten worden vermeden. Paling De krant van vrijdag 6 september maak te op de voorpagina melding van de vangst van een uitzonderlijk grote pa ling: 1.35 meter lang en 7 kilo zwaar Visser vangt super-paling). Datzelfde be richt kwam een dag later waratje op nieuw in de krant, dit keer op de pagina Randstad met als kop Reuzenpaling zwemt in fuik Markermeer. Zo kan men met een reuzenpaling dus een aardig bokje schieten. aar en dag wordt het de Ka- lieke Kerk kwalijk geno- in, dat ze het zesde en ne- ïde gebod nog steeds seri- neemt. ulede door het fatalistisch is de Belgische justi- aansprakelijk, dat er zoveel isjes en hun families de du- zijn geworden van het mis- ige, doortrapte, onmense- handelen van Dutroux en trawanten, ers< Vat ik echter in de publici- mis, is de medeplichtig- ld van afnemers en verko- fs, die via de steeds verder Jijende seksshops, sekshui- en de ponio op de televi- die de lusten van vooral mnen steeds weer prikke- kopen, resp. verhandelen, laat men de laatste tijd via inte| Nieuwsdienst zien, wat er dit terrein allemaal te koop Misselijk en stom! Is er geen afname is, heeft gat misdadig handelen van troux en dergelijke boeven in reden. Maar er is blijk- >oud aan te verdienen, het huizenbezit van troux aantoont, en bezit is igen len ten dage heel belang- idri van van e M I. BI jefr rijk. In feite zijn dus de verko pers, afnemers, gebruikers en de overheden, die hier geen paal en perk. aan stellen, me deschuldig. Als de overheid de handel in en het bezit van de ze lager dan dierlijke troep niet zeer zwaar strafbaar maakt, blijft ze schuldig aan de handel en wandel van ge spuis als Dutroux. Uitgerekend Harm 'Botje' werd door de NOS naar België gestuurd om verslag te doen van dit misdadig gebeuren en hij moest ook weer zijn ver haal doen over het vinden van de stoffelijke resten van An en Eefje en hoe hun zwaar getrof fen ouders gereageerd hadden. Dat was dezelfde verslaggever, die een paar maanden geleden de draak stak met het verbod, in Amsterdam, op het tonen van aanstootgevende affiches ^e.d., in voor kinderen makke lijk toegankelijke plaatsen en Een man dus die beslist niet naar de juiste plaats werd ge stuurd. C.J.M. Schrauwers, Nieuw-Vennep. „Het uit het Grieks afkomstige woord plagiaat betekent letterlijk: slinkse praktijk. Het slinkse zit in de misleidende voorstelling dat de plagia- ris zelf iets zou hebben verzonnen wat hij in werkelijkheid in het werk van anderen heeft aangetroffen." Deze passage uit het artikel van Gijs Schreu- ders. juridisch medewerker van het Leidsch Dagblad, zet ik tussen aanhalingstekens en laat ik volgen door een bronvermelding; ik ben bezig te citeren. Echter, het lijkt er op dat ook Gijs Schreuders de twee zinnen niet heeft bedacht. Toch pleegt ook hij geen plagiaat, want het is, waarschijnlijk, een definitie uit een woordenboek, een korte formulering waar niets aan te verbeteren valt. voor algemeen gebruik bedoeld, om de beteke nis van het woord plagiaat vast te leggen, een standaardformulering. Hij is van iedereen. Wat geldt voor definities geldt ook voor alle kennis, alle inzichten, alle ideeën, alle meningen en opvattingen, alle methoden en technieken, zolang zij niet afgeschermd zijn door een ge heimhoudingsplicht, een zwijgplicht of een pa tent. Dan mag men naapen, nadoen of imiteren naar hartelust zonder bronvermelding. Men mag bijvoorbeeld het Melkmeisje van Vermeer naschilderen, zo goed dat het resultaat niet te onderscheiden is van het origineel. Men mag de imitatie zo ver doorvoeren dat men zelfs de signering naschildert, maar dan moet men er wel een 'n' voor zetten, want het is geen schilde rij van Vermeer maar 'naar Vermeer'. Zonder die letter 'n' zou men het auteursrecht schen den. Dit laat de imitator slechts de keus uit twee mogelijkheden: geen bronvermelding of de juis te bronvermelding. Een valse bronvermelding is verboden. De auteur of 'bron' van het schilderij is degeen die de verf op het doek heeft ge smeerd. De auteur of 'bron' van de tekst is dege ne die de zinnen gebrouwen heeft. Wetenschappelijke publicaties dienen om de lezer verder te helpen in zijn studie. Daarvoor zijn bronvermeldingen noodzakelijk: de auteur wil zijn beweringen staven en de lezer wil de mogelijkheid hebben de genoemde feiten na te trekken. Richt de auteur zich tot een publiek dat niet geneigd is verder navraag te doen, dan laat hij bronvermelding achterwege. Het wordt dan een informatief boekje voor de verspreiding van kennis, ideeën, inzichten, meningen en opvat tingen waar niemand eigendomsrecht op kan laten gelden, al is iemand in het bezit ervan en heeft hij de primeur ervan genoten. In het artikel in het Leidsch Dagblad van don derdag 29 augustus adviseert Schreuders als volgt: „Om de beschuldiging van plagiaat te ont lopen is soms een simpele bronvermelding vol doende." Men citeert omdat men de elders ge vonden formulering heel goed vindt, zodat men maar afziet van een poging het nog beter te zeg gen. Zo'n grote waardering kan natuurlijk alleen betrekking hebben op enkele passages, maar niet op vele bladzijden achtereen. Het citeren neemt dan een absurde vorm aan. In de krant van vrijdag 30 augustus zegt Henk van der Post, adjunct-hoofdredacteur, het vol gende: „Persoonlijk lig ik niet wakker van deze plagiaatskwestie. Elke dag weer stel ik vast dat een beetje 'oorspronkelijke' zin die ik brouw of een 'bijzondere' gedachte die zich in mijn brein ontwikkelt, is ontleend aan het gedachtengoed van anderen." Welnu, zolang de redacteur zijn zinnen zelf brouwt is het gedachtengoed dat ermee uitge drukt wordt van hem en is hij aan niemand schatplichtig. Er bestaat niet zo iets als gedach tengoed dat iemands eigendom is. Het auteurs recht heeft betrekking op individuele expressie die een tekst of een schilderij is. En die individu ele expressie kan alleen tot stand komen onder het adagio dat al sinds Homerus geklonken heeft: imitatio - aemulatio. Vrij vertaald: nadoen en overtreffen. Daartoe is elke auteur geroepen. (door de redactie ingekort) lopen week werden de stof te resten van de vermoorde ische meisjes An Marchal waiefje Lambrecks opgegraven. iel wordt dichtgeknepen als tvo^denkt wat beide tieners ge leerd of bewust hebben ten ondergaan, voordat lichamen als afvalproduct perverse handelswaar wer- tO ïzelfde week hingen de re- ïeborden vol met posters Mexx, met als doel li- imsverzorgingsprodukten te prijzen. Ook hier licha- i als handelswaar. De pos- Hyu tonen blote lijven in poses niets aan duidelijkheid te l Cfsen overlaten. De reclame iers zijn wel zo wijs geweest wat lichaamsdelen voor de achtsdelen te laten wappe- In de letter van de wet zijn t ji^plskbiljetten dus niet I tootgevend. In de letter van f eest zijn ze dat wel. m de verhulde porno die me "eclameborden of Sterspot- vordt opgedrongen - of het gaat om de seks van Mexx, bloot van Infasil of het pi- e damesondergoed van Zij 3 b ik niet gevraagd. Ik heb er i enkele behoefte aan om -1 seksuele gevoelens op elke 0 H ithoek te laten prikkelen, «ft de Belgische porno-af- met het bloot op straat, op i in de dag- en weekbladen laken? Dat kan ik niet bewij- Wel denk ik dat het één het iaat voor het ander mede in ervi d houdt. Beide zijn geba- d op hetzelfde gemis aan respect voor menselijke waar digheid. Het bloot aan de muur en op tv, en dat in de seksbla- den zijn allebei bedoeld om mannen als ik te prikkelen. Met smoesjes als 'de esthetiek van mooi gefotografeerde blote li chamen' hoeven reclamema kers niet bij mij aan te komen. Hun boodschap onderga ik na melijk net zo lijfelijk als de meeste andere mannen in Ne derland. De reclamecodecommissie kan de reclamejongens en - meisjes niet verbieden om op de2e manier lichamen als han delswaar tentoon te spreiden. Durven de art directors en hun opdrachtgevers het zichzelf te verbieden? Waarschijnlijk is dat ijdele hoop. Maar heel mis schien is er toch een enkeling in de reclamewereld bereid om dit klimaat van bloot-om-te-prik kelen te doorbreken, en zichzelf wat meer in de hand te houden. Het zou een dappere stap zijn. Een goede stap ook. Al is het alleen maar uit respect voor de Belgische'meisjes die als seks handelswaar hun leven hebben verloren, en voor de tienduizen den kinderen in Nederland die jaarlijks tot seksuele handelin gen worden gedwongen door volwassenen die hun hormonen niet in bedwang weten te hou den. (door de redactie ingekort) De verdachte Mare Dutroux wordt, begeleid door politiemensen, het paleis van justitie van Neufchateau binnengeleid. Foto's en beelden van zijn arrestatie gingen de hele wereld over. foto epa België is geschokt. Het hele land is momenteel in de ban van de afschuwelijke zedenmisdrijven, waarvan onder andere de meis jes Julie en Melissa en An en Eefje het slachtoffer zijn gewor den. Door de uitgebreide be richtgeving rond deze affaire en de in Zweden gehouden confe rentie over kindermisbruik zijn de namen van de meisjes in een groot deel van de wereld be kend. Dit laatste geldt ook voor de in deze zaak aangehouden verdachte: Marc D. Over de ma nier waarop deze man wordt behandeld zou ik even iets wil len opmerken. In de eerste-plaats yveet u na tuurlijk al lang wie Marc D. is. En dat is niet alles. U weet waarschijnlijk ook hoe hij eruit ziet, of hij een crimineel verle den heeft, wat zijn beroep is en het is zelfs niet uitgesloten dat u weet hoe zijn moeder en zijn vader er uitzien. Het zou mij verbazen als u al deze gegevens ook heeft van bijvoorbeeld Johan V., die ook wel bekend is onder zijn bij naam De Hakkelaar. En weet u waarom u die gegevens niet heeft? Die heeft u niet omdat V. recht heeft op enige mate van privacy. Wist u overigens dat Marc D. nog niet eens veroor deeld is? Dat nog niet is bewe zen dat hij schuldig is? Beseft u dat de kans dat deze man een eerlijk proces krijgt er in de laatste weken niet groter op is geworden? In de tweede plaats wil waar schijnlijk geen enkele advocaat in België Marc D. verdedigen. Zij willen dit niet omdat ze zo geschokt zijn. Omdat'Marc D. zo'n beest is. Mare D.'s vorige advocaat Didier de Quévy heeft gezegd dat hij D. niet meer kan verdedigen, omdat hij dat zijn dochter niet zou kunnen uitleg gen. De feiten in deze zaak zijn weerzinwekkend. Maar ik moet u zeggen dat ik het bovenstaan de bijna net zo weerzinwekkend vind. In een land als België, dat zich toch ook een rechtsstaat noemt is een verdachte on schuldig totdat hij wordt ver oordeeld. Zeker tot het moment van zo'n veroordeling gaat het niemand een moer aan wie er verdacht wordt. En een straf pleiter die zijn werk gemaakt heeft van het bijstaan van bur gers die verdacht worden en die zich door deze massahysterie laat weerhouden van het voeren van de verdediging, denkt of al leen maar aan zijn toekomstige cliëntèle of hij moet maar eens gaan uitzien naar een ander be roep. Ik zou het als een eer be schouwen Marc D. in deze affai re bij te staan'. Ronald A. van der Horst, Leiden. Indien u reageert op een artikel in deze krant, wilt u dan in uw ingezonden brief de datum vermelden waarop het betreffende artikel werd gepubliceerd? Brieven worden in het algemeen in deze krant ondertekend met naam en woonplaats. Plaatsing van ingezonden brieven betekent niet dat de redactie het eens is met de inhoud ervan. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven in te korten en plaatsing van brieven te weigeren. Bij het schrijven van boeken is het meestal de bedoeling dat er een oorspronklijk werk wordt gecreëerd. Tegelijkertijd moet het aansluiten bij reeds beken de thema's, anders komt de boodschap niet over of wordt het werk niet begrepen. Dit geldt overigens niet alleen voor boeken, maar ook voor kunst vormen zoals muziek en schil derkunst. De vereiste mate van oor spronkelijkheid is niet gelijk voor alle soorten van werken. Van artistiek werk mag je een zeer hoge mate van oorspron kelijkheid verwachten, maar een aansluiting bij het bestaan de is toch gebruikelijk. Bij we tenschappelijk werk moet oor spronkelijkheid voorop staan, maar tegelijkertijd moet worden voortgebouwd op reeds bekend werk. Vooral in technische werken wordt veel teruggegrepen op het bestaande. De wetten van Ohm, Kirchhoff, Lavoisier en dergelijke worden vrijelijk ge bruikt zonder bronvermelding. Niemand zal het in zijn of haar hoofd halen om dat te parafra seren. Bij didactische werken wordt de stand van de weten schap beschreven zonder dat wezenlijk nieuwe elementen worden toegevoegd. De creati viteit ligt hierbij vooral in de keuze van de onderwerpen. Populair-wetenschappelijke boeken vallen volgens mij in de laatste categorie. Bij de keuze van onderwerpen is de vrij heidsgraad meestal beperkt. Daardoor kan het gebeuren dat dit soort werken op elkaar lijkt zonder dat de schrijvers eikaars werk kennen. Hoe creatief zijn wij eigenlijk? Veel van onze gedachten wor den beïnvloed door wat wij hebben gehoord of gelezen. Echt originele gedachten zijn uiterst zeldzaam. Vaak halen wij gedachten naar boven waarvan we de bron allang vergeten zijn. Wij kunnen dit verbergen door het geleerde te transformeren of te parafraseren. Maar daarmee worden het nog geen originele gedachten. Bronvermelding lijkt hier een oplossing te bieden, maar dit is niet genoeg. Je zou dan ook op zoek moeten naar de bronnen van de bronnen. Uiteindelijk wordt dan de hele wereld tot bron. Alleen als er directe bron nen zijn met een groot gehalte aan eigen creativiteit, dan is bronvermelding op zijn plaats. Wellicht is een standaard-dis- claimer de oplossing: „Met dank aan al mijn bronnen." Bij technische beschrijvingen wordt vaak een vast stramien gevolgd. Niemand windt zich daar over op omdat juist dat stramien zorgt voor de noodza kelijke eenduidigheid. Bij de uitleg van natuurkundige feno menen wordt ook vaak gebruik gemaakt van dezelfde voorbeel den. Bij de 'niet-exacte' weten schappen zoals psychologie wordt ook steeds meer gepoogd om de zaken volgens een vast stramien te beschrijven. Er wor den daarbij ook standaard voorbeelden gebruikt. Deze be schrijvingen lijken daarbij vaak op 'verhaaltjes'. Het lijkt aan trekkelijk om dan allerlei details te veranderen zodat het een ori gineel verhaal lijkt. Het risico is dan levensgroot dat dan juist de kern van de beschrijving wordt aangetast. Er circuleren veel van deze standaardverhalen waar van de echte bron niet meer te achterhalen is. Als je een moeilijk stuk moet schrijven, zoals een sollicitatie brief of een plechtige inleiding voor een boek, dan grijp je vaak bewust of onbewust terug op gelijksoortige stukken die je ooit ergens hebt gezien. Voor je ge voel hoort dat dan zo geschre ven te worden. Door dit princi pe lijken ook veel nieuwjaars toespraken sprekend op elkaar. We doen veel meer volgens een voorspelbaar stramien dan we denken. Parafraseren is een goed mid del om te verbergen dat we ei genlijk andermans gedachten goed hanteren. Eigenlijk zou je dat ook nog als plagiaat kunnen bestempelen. Alleen zal dan waarschijnlijk nieqiand kunnen zeggen dat hij of zij nooit pla giaat heeft gepleegd. Het wordt dan ook zeer moeilijk om ie mand te stenigen vanwege een vermeend plagiaat. „Hij die zonder zonden is werpe de eer ste steen." (Bron: NT). Ik vraag mij af hoeveel journalisten er zijn die uitsluitend originele teksten schrijven. rechtvaardige straffen! De heer Diekstra kunnen ze wel aan - zeker, dit moet ook terdege on der de loep genomen worden - maar de overheid durft niets te doen tegen het criminele. Zij zijn bang, zoetsappig, en schui ven veel gevallen onder het psy chisch vlak. Maar ieder steke z'n hand in eigen boezem. Zou die dan ook niet gaan stinken? In grote trekken weet ik wat er met Prof. R. Diekstra gaande is, maar niet in de kleinste details. Hoe het ook zij, ik hoop van harte dat hij hiervan heeft ge leerd. Aan de andere kant ma ken mensen zich zo vreselijk druk om zo'n misstap, of er niet iets anders in de wereld gaande is. Het is beter om zich druk te maken, de handen uit de mou wen te steken en oplettend te zijn op het criminele vlak. Pra ten en doen over zeer goede en

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1996 | | pagina 19