Hulp aan Palestijnen
is nu keihard nodig
Generatie Nix is wel degelijk op zoek naar de zin der dingen;
Feiten &Meningen
Spanje kiest
voor rust
en zekerheid
Peres laat grenzen hermetisch afsluiten
MAANDAG 4 MAART 1996
NIEUWSANALYSE
José Maria Aznar kan aan de slag gaan. De
43-jarige leider van de centrum-rechtse
volkspartij Paitido Popular (PP) kreeg giste
ren van de Spaanse kiezers het groene licht
om eindelijk waar te maken wat hij al zeven
jaar lang belooft: het land regeren. Want dat
is volgens Aznar de afgelopen jaren onder
leiding van de sociaal-democratische pre
mier Felipe Gonzalez niet gebeurd.
De massale steun van de kiezers moet
worden uitgelegd als een roep om rust. De
veertig miljoen Spanjaarden zijn de politie
ke chaos van de afgelopen jaren meer dan
zat. Ze hebben Gonzalez naar de oppositie-
banken gestuurd. De stembusuitslag van
gisteren betekent een politieke aardver
schuiving. Voor het eerst sinds het einde
van de ultra-rechtse Franco-dictatuur in
1976 kiezen de Spanjaarden een rechtse re
gering. Hiermee lijkt het dictatoriale verle
den voor een groot aantal kiezers een afge
sloten hoofdstuk. Vooral jongeren, die de
Franco-dictatuur niet bewust hebben mee
gemaakt, zien blijkbaar een goed alternatief
in rechts. Veel oudere Spanjaarden be
schouwen rechts echter nog altijd als een
verlengstuk van het Franquisme.
De eerste reacties op de overwinning van
PP-leider Aznar waren gisteravond overwe
gend positief. Het bedrijfsleven, de finan
ciële wereld, werkgevers- en werknemers
organisaties hebben Aznar hun vertrouwen
gegeven. De beurs in Madrid nam vrijdag al
een voorschotje op de overwinning (die in
alle peilingen was voorspeld) door met de
beursindex hoger uit de komen dan de af
gelopen twee jaar het geval was.
Hoewel het Aznar niet is gelukt een abso
lute meerderheid te halen, moet het voor
hem toch mogelijk zijn om een nieuwe re
gering te vormen. Het ligt voor de hand dat
hij aansluiting zoekt bij de Catalaanse na
tionalisten (CiU) van Jordi Pujol. Deze heeft
tot vorig jaar zomer ook het kabinet van
Gonzalez overeind gehouden. Toen dat
dreigde te sneuvelen door de corruptie
schandalen, trok Pujol zijn handen van
Gonzalez af.
De PP-leider zei vorige week dat hij al een-
lijstje met namen van zijn toekomstige mi
nisters in de zak heeft. Wie dat zijn, is ech:
ter nog niet bekend. Aznar zelf staat te boek
als een middelmatig en kleurloos politicus,
maar hij wordt omgeven door een aantal
zeer deskundige mensen, die het als minis
ter heel goed zouden doen.
De nieuwe regering krijgt het overigens
niet eenvoudig. Ze staat voor de taak een
antwoord te geven op een aantal zeer forse
economische problemen. Spanje wil straks
graag deel gaan uitmaken van de Europese
Monetaire Unie, maar het land voldoet aan
geen van de voorwaarden die de Europese
Unie daaraan stelt. Daarnaast staat de
Spaanse werkloosheid op een Europees re
cordniveau van 23 procent. Het probleem
van het terrorisme door de Baskische af
scheidingsbeweging ETA houdt Spanje in
de ban en dat zal zeker niet minder worden
nu Aznar aan de macht is. Deze stelt zich
nog harder op tegenover de ETA dan Gon
zalez ooit heeft gedaan.
BARCELONA HENK VAN DEN BOOM
MEDEWERKER
Bomaanslagen in Israël sinds het akkoord over Palestijnse autonomie in 1993
22 jan. 1995
zelfmoordaanslag bi]
busstation: 21 doder
24 juli 1995
zelfmoordaanslag
in bus: 5 doden
25 feb. 1996
bomaanslag bij bus
station (Ashkelon)
bom explodeert in
bus (Jeruzalem):
28 doden
Op de voorpagina's van de Is
raëlische ochtendbladen stond
gisteren een foto van de begra
fenis van de 23-jarige Palestijn
Wael Kawasmeh. Nadat hij
zwaargewond was geraakt bij
de eerste bomaanslag in Jeru
zalem, had hij een week in co
ma gelegen voor hij overleed.
,,Het is allemaal de schuld van
de Harnas!", huilden familiele
den bij zijn begrafenis.
Terreur maakt geen onderscheid tussen jo
den en Arabieren, burgers en soldaten,
voor- en tegenstanders van het vredespro
ces. Wie vandaag de dans ontspringt, kan
morgen doelwit zijn. Daarom is het belang
rijk dat Israël regering èn oppositie bij
de bestrijding van de islamitische extremis
ten nauw samenwerkt met lasser Arafats
Palestijnse Autoriteit. De westerse donor
landen kunnen op hun eigen manier een
bijdrage leveren.
De busexplosie van gisteren in Jeruzalem,
de derde Palestijnse zelfmoordactie binnen
een week, heeft het vredesproces zware
schade toegebracht. Dat proces, vastgelegd
in de akkoorden van Oslo, is gebaseerd op
een serie stappen in de richting van een de
finitieve regeling. Die stapsgewijze benade
ring is gekozen om bij de argwanende Is
raëlische en Palestijnse burgers geleidelijk
vertrouwen te kweken.
Veel Palestijnen geloofden eenvoudig niet
dat het Israëlische leger zich uit de dichtbe
volkte delen van de bezette gebieden zou
terugtrekken. Aan Israëlische kant heerste
groot wantrouwen ten aanzien van 'de
aartsterrorist Arafat', die er wel nooit in zou
slagen een eind te maken aan het geweld
tegen Israël.
Maar ondanks alle twijfel verliep de Israëli
sche terugtrekking uit de Palestijnse steden
zonder al te grote problemen. En meer dan
een half jaar bleef Israël verschoond van
grote Palestijnse terreuracties. De enige
spectaculaire gewelddaad in die periode
was de moord op premier Rabin, niet door
een Palestijn maar door een rechtse Israëli
sche extremist. Alles bij elkaar bezorgde het
premier Peres een royale voorsprong in de
opiniepeilingen op Likud-leider Netanyahu,
de man die hij bij de verkiezingen van 29
mei zal moeten verslaan.
Maar toen hij vorige maand besloot het Is
raëlische volk vervroegd naar de stembus te
sturen, wist Peres dat zijn verkiezingskan
sen aanzienlijk geringer waren dan de opi
niepeilingen deden vermoeden. In het ver
leden is al gebleken dat een terreuractie
kort voor de verkiezingsdag de uitslag in
vergaande mate beïnvloedt. Daarbij vragen
de kiezers zich niet .af welk alternatief de
oppositie in huis heeft. Ze redeneren een
voudig dat de terreurdaad laat zien dat de
zittende regering onbekwaam is. De beto
gers in Jeruzalem riepen niet 'Weg met de
Harnas', maar 'Peres naar huis'.
Na de twee bomaanslagen van 25 februari
heeft Likud-leider Netanyahu uiteengezet
hoe hij de terreurbestrijding ter hand zou
nemen. Arafat moet worden ingepeperd dat
hij de islamitische extremisten niet al
leen de uitvoerders maar ook de organisa
toren moet aanpakken en hoe hij de ge
wapende milities in het gebied van de Pa
lestijnse Autoriteit moet ontwapenen. Pas
als hij zich aan zijn deel van de akkoorden
zou houden, zou Israël zijn eigen deel ver
der moeten uitvoeren.
Dat is echter precies wat Peres vorige week
al zei en gisteren nog eens met grotere na
druk herhaalde. In het tweede Oslo-ak
koord staat duidelijk dat beide partijen ver
plicht zijn alles te doen om 'terreurdaden,
Jande
ren, omdat de Palestijnen die de aan- bestaanden feesten aanrichten ojillen.
slagen van vorigè week hebben uitge- succes van terreuracties te viereim hei
voerd, Israëlische legeruniformen De kern van het veiligheidsplan i; auto
droegen. Een speciale eenheid van aanbrengen van een strikte sche^ppill
achthonderd veiligheidsbeambten gaat un,;r
in het hele land dienst gaan doen op
De Westelijke Jordaanoever en de Ga-
zastrook worden definitief afgesloten
van Israël. Dat is het belangrijkste wa
pen van premier Peres in zijn 'totale
oorlog' tegen de Harnas en andere ra
dicale islamitische bewegingen. Het
plan zal zo snel mogelijk worden uitge
voerd.
Peres somde gisteren de belangrijkste
elementen op. Om te beginnen zullen
de politie, het leger en de paramilitaire
grenspolitie in Jeruzalem worden ver
sterkt. Bij de drukste haltes en in het
centrale busstation zullen soldaten en
politieagenten de identiteit van pass-
sagiers gaan controleren. Ook soldaten
zal worden gevraagd zich te legitime-
bussen.
Het aantal operaties van de Shin Beth,
de binnenlandse veiligheidsdienst,
wordt uitgebreid. Peres kondigde ver
der aan dat er 'gerechtelijke stappen'
komen tegen familieleden van Pales
tijnse zelfmoordcommando's. Niet al
leen door het afsluiten en verzegelen
van hun huizen, maar 'zo nodig' ook
door het verwoesten daarvan. Peres zei
dat hij niet langer zal toestaan dat na-
tussen enerzijds de bevolking vat
raël en anderzijds die van de Wei .i
ke Jordaanoever en de GazastroöJUÖ
Verkeer zal binnenkort alleen noi J
gelijk zijn via speciale grénsposttf^r-;
Wie wordt opgepakt bij illegale gr1 r
overschrijding wordt zwaar gestrr
waarbij het volgens Peres niet uir e
maakt of het gaat om een Palestifer,„
t "V 'en w
een Israëliër.
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
Rouwende familieleden van een van de slachtoffers van de bomaanslag. De man werd gisteren meteen ten grave gedragen,
misdaden en vijandelijkheden' tegen elkaar
of tegen personen die onder hun verant
woordelijkheid vallen, te voorkomen.
Netanyahu weet dat er geen toverformule
bestaat om de Harnas onschadelijk te ma
ken. Het verschil tussen zijn politiek en die
van de regering, zegt hij, is dat het kabinet
het tot nu toe bij woorden heeft gelaten. En
daarin heeft hij niet helemaal ongelijk.
Toen in oktober 1994 een zware bom een
stadsbus in Tel Aviv verwoestte (22 doden)
was de roep om maatregelen al even luid
als nu.
Na een dïamatische kabinetszitting kondig
de premier Rabin destijds aan dat-er een fy
sieke scheiding zou worden aangebracht
tussen het Palestijnse en het Israëlische
volk. Elektronisch beveiligde hekwerken en
intensieve patrouilles in het grensgebied
tussen Israël en de Westelijke Jordaanoever
zouden terroristen voor grote problemen
gaan plaatsen. Maar het ministerie van fi
nanciën liet weten dat er geen geld was
voor een plan van dubieuze kwaliteit, dat
waarschijnlijk duurder zou uitvallen dan de
kwart miljard gulden die ervoor was uitge
trokken.
De regering heeft het scheidingsvoorstel
gisteren weer uit de la gehaald en ditmaal
zelfs geld gevonden voor de uitvoering. Het
zal misschien bijdragen aan een gevoel van
veiligheid onder de Israëlische belastingbe
talers, maar of het grote praktische beteke
nis heeft is de vraag. De grens tussen de
Westelijke Jordaanoever en Israël wordt
niet op slag ondoordringbaar en Jeruzalem
blijft een stad met een mozaïek van joodse
en Arabische wijken.
Bovendien leiden afsluiting van de Pales
tijnse gebieden tot grotere economische el
lende voor de Palestijnen en dus tot een
vruchtbare voedingsbodem voor meer ex
tremisme. De Israëliërs zijn niet langer in
de stemming om dat zwaar te laten wegen,
maar het zou een sein moeten zijn voor de
jsti
leiders van de westerse en Arabische <£jj
landen. Le
Al twee jaar liggen plannen voor de vftrc]
ging van industriegebieden aan de IsrLg
lisch-Palestijnse grenzen te verstoffenln
dat zo, dan zal geen enkel bedrijf er mï
belangstelling voor hebben. Nederlanjjg,
een extra bijdrage kunnen leveren doifZf
paar miljoen meer toe te zeggen voor jac
Palestijnse zeehaven een noodzaakf
de scheiding definitief is. Als niet dezei—
maand met de aanleg wordt begonneii
gaat er om waterbouwkundige redenejjj
nieuw een jaar verloren.
Het zijn plannen die pas op de middell
of lange termijn profijt zullen brengen]
de tussentijd zullen de donorlanden n"
ten overwegen of het niet beter is watl
geld onder de Palestijnen te verdelen <tei
eenvoudig af te wachten tot Arafat kopj
onder gaat. Minister Pronk van ontwik)]
lingssamenwerking schetste vorige mai
in Jeruzalem terecht een somber beel®
de situatie in de Palestijnse gebieden. I
neemt in het Westen te gemakkelijk aae
het nu verder vanzelf gaat met het vreif
proces", zei hij.
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Jong zijn in de jaren negentig blijkt lang niet eenvoudig
Ze geloven niet in een God en ze lopen
niet warm voor grote idealen. De zappen
de, a-politieke, niet-gelovige generatie Nix
zou alleen in zichzelf geloven. Het gisteren
in de Amsterdamse Rode Hoed gepresen
teerde boekje jong in de jaren Negentig laat
zien dat dit beeld nuance verdient. Want
ze zoeken best naar zingeving in het leven,
als die ze maar wordt geboden.
,,lk geloof niet, maar ik denk wel dat het
handig is want dan ben je nooit alleen.
Maar ja, uiteindelijk is het natuurlijk niet
realistisch. Ik denk wel eens: waar komt het
allemaal vandaan?". Sanne (15) uit Utrecht
is een van de tweehonderd geïnterviewden
voor een onderzoek naar godsdienst en zin
geving bij de jeugd dat de Rode Hoed in
1993 startte. In heel Nederland werden
twee jaar lang diepte-interviews afgenomen
van middelbare scholieren. Het resultaat is
nu te lezen in Jong in de jaren Negentig. Su
perpuber Paul de Leeuw presenteerde het
eerste exemplaar gisteren aan een zaal vol
leerkrachten, jongeren en hun ouders.
'Waar het allemaal vandaan komt', weten
de meeste jongeren eigenlijk niet. Kinderen
van hippie-ouders, die het geloof afwierpen
en op de barricades klommen om de wereld
te verbeteren, zijn helemaal niet opgevoed
met enige vorm van religie. Van hun ouders
leerden ze wel dat idealisme heeft geleid tot
grote teleurstelling. De Bijbel, de Koran of
Das Kapital, het zegt deze kinderen alle
maal geen klap.
Maar ook kinderen van 'normale' ouders
want beslist niet alle opvoeders van nu za
ten vroeger op kleedjes te blowen en te de
batteren over politiek hebben doorgaans
niet zoveel met religie. Op de vraag welke
levensbeschouwelijke achtergrond hun ou
ders hebben, reageerden de meesten tij
dens het onderzoek vertwijfeld..,,Eh, mijn
vader droeg altijd kruisdingetjes. Ik weet
het niet precies." „Ik word heel vrij opge
voed. Het enige wat wordt gevraagd, is dat
ik aardig ben voor een ander. Maar dat heet
dus goede omgangsvormen. Luisteren naar
elkaar en respect hebben voor de mede
mens", zijn veel voorkomende reacties. Het
christendom en de islam beschouwen ze
doorgaans als intolerante godsdiensten.
Opvallend, zo blijkt uit de vele gesprekken,
is de aantrekkingskracht die het boeddhis
me op jongeren uitoefent. Vooral reïncar
natie is een begrip waarover ze veel naden
ken en waarin ze 'best wel wat zien'.
Paul de Leeuw hakt er met zijn rappe tong
soms flink op in. Matthijs heeft samen met
enkele andere geïnterviewden uit het boek
je op het podium plaats genomen. Hij ziet
het leven vooral zonnig in en vindt het alle
maal wel okee. „Nou joh, blijf maar lekker
zitten in je bunkertje", voegt Paul de Leeuw
hem toe. Naast Matthijs zit de Surinaamse
Mireille, die, zo zegt ze giechelend achter
haar hand, gelooft in God en daarom iedere
dag heel veel bidt. „Alleen goede mensen
komen in de hemel, dus moet ik veel bid
den", zegt ze stikkend van de lach. „Wat is
dat dan een goed mens?", vraagt De Leeuw
haar. „Eh, nou niet roken, niet drinken. Le
ven naar de tien geboden. Maar eerlijk ge
zegd houd ik me er niet zo veel meer aan. Ik
rook en drink namelijk. Dat vindt mijn
moeder maar niks." De Leeuw probeert
haar pijn te verzachten, want „in de hemel
verkopen ze ook shag hoor".
Niet alle jongeren hebben Nix met God. Ge
lovigen komen er in het boekje ook genoeg
aan bod. Ze noemen zichzelf heel bewust
christelijk, islamitisch of joods, en zijn vaak
zeer actief bezig met hun religieuze overtui
ging. In de klas vormen ze altijd een min
derheid. „Het verhaal van de schepping
vind ik mooi. Net een sprookje. Hij bestaat
nog wel. Volgens mij huilt God nu hij ziet
hoe het met de wereld is gesteld."
Als Flavio op het podium vertelt hoe hij be
zig is met zijn katholieke geloof wordt het
muisstil in de zaal. De van oorsprong uit
Brazilië afkomstige knaap uit Culemborg
vertelt met overtuiging hoe hij zijn leven
vorm geeft langs de weg van de Bijbel. „En
hoe zit het met anticonceptie en homo's
enzo, vind je dat ook goed aan de kerk?",
vraagt Paul de Leeuw aan de bleke, serieuze
katholiek. „Ik ben heel kritisch", zegt Flavio
afgemeten.
De zaal kijkt met grote ogen, want als er één
ding uit het onderzoek ook naar voren
komt, dan is dat, dat het doodzwijgen van
God thuis en op school nog niet betekent
dat jongeren zich niet bezighouden met
zingeving. Ze zijn wel degelijk op zoek naar
een eigen definitie van het opperwezen. Als
een soort hulpmiddel dat troost of houvast
zou kunnen bieden. Hun levensbeschou
wing doet denken aan een bouwpakket,
concluderen de onderzoekers. Ze denken
na over milieu, racisme, criminaliteit, oor
log (bestaat er nog een Gód na Auschwitz?)
in termen van goed en kwaad.
Het grootste probleem van deze tijd is dat
er geen overdracht meer plaats vindt van
joodse, christelijke of humanistische waar
den, meent dichter/tekstschrijver Huub
Oosterhuis. Hij is directeur van de Rode
Hoed en een van de initiatiefnemers van
het onderzoek. „Wat we hebben gemerkt
tijdens de gesprekken is dat jongeren wel
degelijk grote belangstelling en behoefte
hebben aan morele vraagstukken en reflec
tie op zichzelf. Ze worden gewoon veel te..
weinig aangesproken op innerlijke beleving,
gevoel, smaak en moraal. Ze zijn net alj
generaties op zoek naar een eigen iden
en een eigen waardenstelsel. Ze groeiei
op in een wereld waarin de televisie ze
alle delen van de wereld brengt. Maar
het vervolgens dan ontbreekt, is een bi
grensd referentiekader van waaruit dei
formatie kan worden geduid. Wat ik tiji
de gesprekken heb gemerkt, is dat ze eil
soms ongelukkig van worden. Ze zittel
zichzelf opgesloten. Ze willen gra,
aangesproken op hun geweten. Oudei
leerkrachten zouden dat wat mij betrel
meer moeten doen."
Naar aanleiding van de grote belangste
voor spirituele zaken die jongeren blijki
het onderzoek wel degelijk hebben, is C
terhuis van plan een vervolgproject op
zetten. „We gaan Bijbellezingen organii
ren. De Bijbel als poëtisch verhaal en ni
als ongeloofwaardig sprookje."
AMSTERDAM MARGREET FOGTELOO
