ao Zedongs miskende martelaren
Buitenland
Colombiaanse president wil met referendum huid redden
ulturele Revolutie in
phina: tien jaar chaos
JlNSDAG 30 JANUAR11996
antwoordelijk gehouden voor
het brute geweld dat de Cultu
rele Revolutie met zich mee
bracht. Verongelijkte Rode Gar
de-veteranen vergelijken zich
nu met de Amerikaanse oudge
dienden van de oorlog in Viet
nam, die hun leven gewaagd
hadden voor de eer van hun va
derland en na thuiskomst wer
den overladen met kritiek en
verwijten.
Het gebrek aan een behoorlij
ke opleiding is een van de
grootste hindernissen in het le
ven van de meeste Laosanjie.
Velen werden te oud bevonden
voor toelating tot de universitei
ten toen de situatie begin jaren
zeventig weer min of meer nor
maal werd. Het gevolg is dat zij
slecht betaalde baantjes in
noodlijdende staatsfabrieken
krijgen. Een groot aantal van
hen is werkeloos geraakt door
dat het overheidsbedrijf waar ze
werkten failliet ging. Ze moeten
nu rond zien te komen van een
standaarduitkering van nog
geen veertig gulden per maand,
ongeveer eenderde van het ge
middelde loon in Peking. Ook
bij de overheid worden Laosan
jie in hun carrière gedwars
boomd omdat sinds 1989 func
tionarissen die jonger zijn dan
35 jaar voorrang krijgen bij pro
moties.
Dienstverlening
Het betekent voor de Laosanjie
dat ze over het algemeen -ach
teraan in de rij staan bij China's
supersnelle ontwikkeling naar
een markteconomie. Ze delen
niet op gelijke voet mee in de
welvaartsverbetering en raken
zelfs steeds verder achterop. De
helft tot driekwart van de
Laosanjie zou moeite hebben
de eindjes aan elkaar te knopen.
Yao Yulong bijvoorbeeld, die
als klusjesman zijn kostje bij el
kaar scharrelt, moet van zestig
tot zeventig gulden per maand
rond zien te komen. Alleen al
het schoolgeld voor zijn dochter
is maandelijks een tientje. „Het
is verre van genoeg om behoor
lijk te leven. Ik heb gelukkig veel
steun aan Laosanjie-vrienden,
waardoor ik hier kan overle
ven", zegt hij.
Een laosanjie zal inderdaad
een lotgenoot die problemen
heeft altijd bijstaan en helpen.
Dat kan gaan van tijdelijk on
derdak en een baantje tot de
weg wijzen in China's moderne
bureaucratie. Ze leven overi
gens niet allemaal op de rand
van het bestaansminimum.
Zhu Kunnian - die in 1973 in
Peking terugkeerde met als eni
ge bezit een gewatteerde deken
- wist zich door zelfstudie op te
werken tot manager van een
handelsfirma. Vier jaar geleden
zette hij een speciale onderne
ming op voor dienstverlening
aan Laosanjie, die onder meer
een restaurant met goedkope
maaltijden bevat.
Zhu: „Wij zijn de grootste
groep mensen die de overheid
stelselmatig verwaarloosd heeft.
In het begin van de jaren ne
gentig was ik tamelijk welge
steld geraakt en ik wilde me so
ciaal nuttig maken. Als laosan
jie is het logisch dat ik ervoor
kies die generatie te helpen. Te
meer daar velen van hen in ar
moe leven en sociale proble
men hebben. In Peking zijn dat
er zeker een paar honderddui
zend. Een restaurant is altijd
een goed ontmoetingspunt voor
mensen".
Op het menu staan de simpe
le gerechten die in de achteraf
streken waar de laosanjie ooit
op het land hebben gezwoegd,
dagelijkse kost waren: maïs met
snippers kip, stoofpot met mie
en vetspek, rijstepap met inge
legde zoute groentes. De thee
wordt geserveerd in kopjes waar
het oor af is. „Om aan te geven
hoe het in die tijd was", ver
klaart Zhu.
Hij verkoopt in het restaurant
ook boeken over Laosanjie, mu-
ziekcassettes met liederen uit
die tijd en het maandblad
Laosanjie Mensen (oplage
30.000 exemplaren). Sinds kort
is er zelfs een soort jenever ver
krijgbaar die laosanjie als mer
knaam draagt.
Een andere sociale activiteit
van Zhu is de oprichting van
een fonds voor de ondersteu
ning van kinderen van arme
foto cpd
laosanjie, onder meer door stu
diebeurzen te verlenen.
„Onderwijs is belangrijk voor de
toekomst van jonge mensen.
Op het ogenblik is de misdaad
onder kansarme kinderen van
Laosanjie onrustbarend hoog
en daar moet iets aan worden
gedaan. Scholing kan helpen
dat probleem aan te pakken".
Benauwd
Meer veteranen van de Culture
le Revolutie doen een poging
organisaties op te zetten om
hun generatie en hun kinderen
opvang en ontspanning te bie
den. Laosanjie die familie had
den in de hogere geledingen
van de partij, zoals een neef van
de vroegere premier Zhou Enlai,
proberen al geruime tijd een
laosanjie Club in het leven te
roepen.
Dat het project almaar niet
van de grond komt, ligt volgens
een van de betrokkenen aan de
financiering van de benodigde
400.000 gulden die op zich laat
wachten. Een ander gooit het
op problemen met de huisves
ting van de club, waarvan de
ontwerpen voor het interieur
van de vier geplande restau
rants al lang klaar zijn, een in
gewijde stelt dat het probleem
bij de autoriteiten ligt.
De Chinese regering blijkt
heel erg benauwd te zijn dat (le
ze geharde generatie uitgroeit
tot een georganiseerde actie
groep. Een officiële krant in de
hoofdstad heeft in een com
mentaar ervoor gewaarschuwd
dat de Diosanjie in de Culturele
Revolutie hebben bewezen dat
ze troepen kunnen mobiliseren.
Laosanjie zijn zelf de eersten
om te benadrukken dat ze na
hun ervaringen tijdens de Cul
turele Revolutie en daarna, geen
enkele behoefte hebben aan dat
soort activiteiten. „Onze gene
ratie is bij uitstek in staat de
problemen in ons land te begrij
pen. Laosanjie zijn geen bedrei
ging voor de partij. Wij vormen
een brug tussen de oudere en
de jongere generaties en willen
ons volledig inzetten voor de
sociale vooruitgang", zegt Zhu
Kunnian beslist.
>£N HAAG/BOGOTA THIEU VAESSEN
INP
ueen drama zo groot of de Colombianen blijven
ir de humor van inzien. „Wie moet het referen-
um over het aanblijven van president Samper fi-
ancieren, nu de belangrijkste drugbaronnen ge-
[angen zitten?", is momenteel de retorische vraag
de straten van Bogota. Samper verkeert in gro-
|e moeilijkheden. Afgelopen week werd duidelijk
lat hij waarschijnlijk wel degelijk wist dat zijn
rerkiezingscampagne van 1994 door de drugmaf-
ta is gefinancierd.
Eén ding is zeker: op nieuwe steun van het Kar
ei van Cali hoeft Samper niet te rekenen. Sinds
let aantreden van de president is de ene na de
[ndere topman van het machtige cocaïnesyndi-
taat opgepakt, inclusief de nummer één en twee,
Ie broers Rodriguez Orejuela. De twee broers zijn
loor Samper opgelicht, weten velen in Colombia,
te hebben Samper in het zadel geholpen, maar
lijn vervolgens verraden.
Samper kwam vorige week in grote moeilijkhe-
len doordat zijn voormalige rechterhand, cam-
lagneleider en ex-minister Fernando Botero na
rijf maanden zijn stilzwijgen verbrak. Vanuit de
{evangenis liet Botero weten dat Samper willens
en wetens geld van de drugmaffia heeft geaccep
teerd. Daarmee zette Botero oude beschuldigin
gen aan het adres van de president kracht bij. Van
alle kanten klonk een hernieuwde roep om het af
treden van het staatshoofd.
Als tegenzet kondigde Samper aan een referen
dum over zijn eigen toekomst te organiseren. Dat
voorstel is onmiddellijk onthaald op hoongelach,
ook bij prominente liberale partijgenoten van de
president. De conservatieve oppositie betoogt dat
Samper niet moet proberen een juridische kwes
tie via het stemhokje op te lossen. Hetzelfde zegt
de procureur-generaal Alfonso Valdivieso: „Een
volksstemming kan justitie niet vervangen."
Ook de vraagstelling in het referendum roept
verzet op. Samper wil met geen woord reppen
over het drugsgeld, het 'hete geld', dat hij zou
hebben aangenomen. De bevolking krijgt waar
schijnlijk de vraag voorgelegd of ze voor of tegen
het 'sociale pact' van Sampers regering is. Met
dat pact introduceerde Samper voor het eerst
CAO-besprekingen in Colombia en verzekerde hij
zich van de nodige sympathie bij de armere be
volkingsgroepen. Volgens waarnemers probeert
Samper met deze vraagstelling de indruk te wek
ken dat alleen de rijke elite uit is op zijn val.
Samper maakt toch al een gerede kans een re
ferendum te winnen, doordat veel Colombianen
allerminst onder de indruk zijn van de berichten
dat hun president drugsgeld heeft aangenomen.
„Men is helemaal niet zo verontwaardigd. Het is
niets bijzonders", zegt Liduine Zumpolle van Pax
Christi en een Colombia-kenner bij uitstek. Vol
gens Zumpolle zullen de Colombianen ook niet
zo snel tegen Samper stemmen, omdat er geen
geschikte opvolger is. De vrees bestaat dat het le
ger zijn macht verder wil uitbreiden.
Een steunbetuiging van de bevolking zou Sam
per zeer goed uitkomen in zijn guerrilla-oorlog
met de Verenigde Staten, waar het politieke sys
teem van Colombia inmiddels bekendstaat als
een 'narcocratie'. De Amerikanen maken er geen
geheim van dat ze elk vertrouwen in de Colom
biaanse regering hebben verloren. Maar het
wordt al een stuk moeilijker Samper aan de kant
te schuiven, indien de president zich weet ge
steund doorzijn eigen bevolking.
Intussen is het wel de vraag of Samper nog de
kans krijgt een referendum te organiseren. Na de
explosieve verklaring van Botero verliest Samper
de steun van de ene na de andere topfunctiona
ris. Binnen 48 uur nadat Botero op de televisie
verscheen, keerden drie ministers en vijf ambas
sadeurs Samper de rug toe. Ook de Colombiaanse
te gaan en 'te leren van de boeren'. Met dertig klasgenoten marcheerde hij onder
•t zingen van revolutionaire liederen opgetogen naar het station in Peking. Na een
ambassadeur in Nederland stapte op.
Een groot deel van de ondernemers lijkt even
eens het vertrouwen in Samper te hebben verlo
ren. De belangrijkste organisatie van werkgevers
meent dat 'het presidentschap ernstig is ver
zwakt'. De ondernemers willen dat Samper in ie
der geval tijdelijk afstand doet van zijn functies,
totdat zijn naam is gezuiverd.
De positie van Samper is verder verzwakt door
een rebellie in zijn eigen partij, een rebellie die
veel weg heeft van een georganiseerde campagne
onder leiding van zijn voorganger en partijgenoot
Gaviria. De ex-president zou zijn vertrouweling
Humberto de la Calle, de huidige vice-president,
aan de macht willen helpen. De la Calle heeft een
slecht verstandhouding met Samper en heeft zich
ook een tegenstander getoond van een referen
dum.
Cruciaal voor Samper kan wel eens de Ameri
kaanse beslissing zijn over de toekenning van
handelsvoordelen. Naar verwachting zullen de
Amerikanen ergens in maart bepalen of Colom
bia genoeg aan drugsbestrijding heeft gedaan om
onder gunstige voorwaarden te mogen exporte
ren naar de VS, de belangrijkste afzetmarkt. Een
negatieve beslissing zou betekenen dat Samper
alle steun verliest.
Yulong was zeventien toen hij, met miljoenen andere Chinese tieners, in decetn-
1968 gehoor gaf aan de oproep van partijleider Mao Zedong om naar het platte-
van achttien uur in overvolle wagons belandden de jongeren in een arm
in de noordelijke provincie Shaanxi.
Ernesto Samper in voor hem betere tijden. archieffoto epa
Zhu Kunnian (links) en Yao Yulong in Zhu's restaurant Laosanjie.
nd 1968 gaf de Chinese partij-
ider Mao Zedong de jongeren
de steden het bevel op het
atteland te gaan werken om
bei !t ware China, dat van de ar-
e boeren, te ontdekken. Het
arkeerde de laatste fase van
n politieke strijd binnen de
ïinese communistische partij
ij de jaren zestig. Mao was bin-
ifn de partij uit de gratie ge
lakt door zijn rampzalig eco-
pmisch beleid,
bor mislukte oogsten waren
iljoenen mensen omgeko-
len. Anderen in de politieke
p wisten de economie weer
r ib de rails te krijgen door onder
tüteer de boeren bezit van kleine
ajakjes land toe te staan en in
fabrieken een systeem van
Dnussen in te voeren,
lao, voelend dat hem de
acht ontglipte, stelde dat door
ifze 'kapitalistische' maatrege-
h het karakter van de commu-
stische revolutie werd aange-
kt en China weer dreigde te
rvallen in de fouten van voor
stichting van de Volksrepu-
ek in 1949. Hij lanceerde in
zomer van 1966 een pro-
mma voor de zogenaamde
|rote Proletarische Culturele
ïvolutie'.
larmee beoogde hij iedereen
een leidinggevende post die
'kapitalistische weg' bewan-
ilde, te 'vernietigen'. De op-
iuw van het socialisme moest
feral in de maatschappij, met
ie in onderwijs en cultuur,
forrang krijgen,
p Culturele Revolutie bracht
tn enorme chaos teweeg die
sommige plaatsen het aan
zien van een burgeroorlog
kreeg. Mao liet zijn tegenstan
ders in de partijleiding, zoals de
latere hervormer Deng Xiao
ping, verbannen of gevangen
zetten. Duizenden ambtenaren
werden ontslagen en voor 'her
opvoeding' naar werkkampen
gestuurd.
Studenten organiseerden zich
spontaan in de zogenaamde
'Rode Garde'. Zij namen het op
zich Mao te steunen en kapita
listische tendenzen met wortel
en tak uit te roeien. De partijlei
der zag de mogelijke kracht in
van deze miljoenen jongeren en
gaf zijn goedkeuring aan de be
weging. Hij stond daarmee toe
dat tieners op grote schaal lera
ren, professoren en kaderleden
beestachtig mishandelden en in
uitputtende zogenaamde
'strijdvergaderingen'verneder
den. Geweld was er ook binnen
de Rode Garde zelf, waar ver
schillende facties elkaar naar
het leven stonden.
Uiteindelijk was Mao in 1967
gedwongen in te grijpen. Hij gaf
het leger opdracht de Rode Gar
de te ontwapenen en de orde
onder de revolutionaire heet
hoofden te herstellen. Een jaar
later stuurde hij de stadsjeugd
het binnenland in, zodat ze
konden afkoelen. In 1969 - drie
jaar na het uitroepen van de
Culturele Revolutie - was de ab
solute machtspositie van Mao
Zedong weer verzekerd. Het zou
nog tot na Mao's dood in 1976
duren voordat een einde kwam
aan wat de Chinezen de 'Tien
Jaren van Chaos' noemen.
De vrieskou had onderweg het
revolutionaire vuur al op een la
ger pitje gezet, maar bij aan
komst in het dorp barstte vol
gens Yao menig 'stoere' stads-
jongen compleet ontredderd in
snikken uit. „Het was daar zo
verschrikkelijk primitief. Men
sen leefden er in grotten en er
was geen elektriciteit. Om te
slapen moesten we houten brit
sen delen. Ook was er zo goed
als niets te koop. Geen rijstkom-
metjes bijvoorbeeld en ook
geen enveloppen om brieven te
versturen", verwoordt de nu 43-
jarige zijn herinneringen.
Restauranthouder Zhu Kun
nian (48), die naar dezelfde pro
vincie werd gestuurd, zegt:
„Hoe je het ook wendt of keert,
wij hadden een heel rooskleurig
beeld van het leven op het plat
teland. Toen we daar, ver van
huis, aankwamen bleek dat vies
tegen te vallen. Wij moesten el
ke dag veertien tot vijftien uur
op het land werken en kregen
daarvoor slechts een dollar (an
derhalve gulden) betaald. We
waren verbijsterd. Sommigen
begonnen de leiders die ons dit
hadden opgedragen te haten en
gingen stelen en vechten om ui
ting te geven aan hun gevoe
lens".
Speciale groep
Yao en Zhu zijn twee van de
naar schatting zestien tot acht
tien miljoen jongeren die als
eerste groep naar China's meest
onderontwikkelde gebieden
werden gestuurd in de zoge
naamde Culturele Revolutie.
Deze jeugd, die nu de Verloren
Generatie wordt genoemd om
dat hen de kansen op behoorlijk
onderwijs zijn ontzegd, vormde
de revolutionaire voorhoede die
oprecht en fanatiek geloofde in
de Maoïstische idealen. Zij
staan bekend als de Laosanjie
oftewel de Drie Oude Genera
ties omdat zij in de jaren 1966,
1967 en 1968 van de middelbare
school afkwamen. Alleen al in
de hoofdstad Peking zijn het er
een miljoen.
De Laosanjie zijn nu midden
veertig en vormen nog steeds
een speciale groep in de inmid
dels kapitalistische Chinese
maatschappij, waar slechts rijk
dom en bezit tellen. Hambur
gers, disco's en andere materië-
Briefkaart van de Culturele Revolut
le geneugten staan haaks op
hun jeugdidealen van een sober
leven in een socialistische
maatschappij.
„Wij hebben onze jeugd ge
geven voor de revolutie en daar
weinig voor teruggekregen. De
regering geeft ons niet de plaats
in de geschiedenis die ons
rechtmatig toekomt", zegt een
andere veteraan die in Binnen-
Mongolië heeft 'gediend' en
anoniem wil blijven.
Als voorbeeld noemt deze 46-
jarige handelaar dat de overheid
tot 1985 met man en macht
heeft geprobeerd te voorkomen
dat de revolutionaire jongeren
weer naar hun oorspronkelijke
woonplaatsen konden terugke
ren. Dit om een verdere overbe
volking van de steden en een
hogere werkloosheid daar te
voorkomen. Naar schatting is
tien procent op het platteland
achtergebleven. „Zelfs in 1985
werden slechts degenen weer
tot de steden toegelaten die zelf
werk en huisvesting wisten te
regelen. En nu nog is het een
vreugde voor de massa.
Laosanjie die met iemand van
het platteland is getrouwd for
meel niet toegestaan met vrouw
of man naar de stad terug te
gaan".
Vietnam
Van die laatste regel is Yao Yu
long slachtoffer. Hij woonde 26
jaar in Shaanxi en is pas sinds
anderhalf jaar in Peking terug.
„Ik heb al die jaren tevergeefs
geprobeerd weer in Peking te
kunnen gaan wonen. Omdat
kinderen van Laosanjie inmid
dels wel toestemming krijgen
zich te vestigen in de geboorte
stad van hun ouders, is mijn
dochter eerst gegaan. Ik kon mij
later bij haar voegen". De echt
genote van Yao woont nog in
Shaanxi, maar dat lijkt hem niet
te deren.
De Laosanjie die het geluk
hebben gehad het harde leven
op het platteland vaarwel te
kunnen zeggen, kregen 'thuis'
niet de heldenontvangst die ze
verwacht hadden. Ze werden als
voormalige Rode Gardisten ver
