de
rijken
voor
Een houseparty
Luisterrijk afscheid van koningin van de liedkunst
Cultuur Kunst
Salvatore Spano beukt er op los
'Walters Hemel' geestig en shockeren*!
Brand
verwoest l
Opera var;
Venetië
Nieuw werk Bowie
blijft overeind
Leidse 'Unplugged' op zoek naar talent
1
Kröller Müller Museum heeft z'n 'ei'
otterloKröller Müller-directeur Evert van Straaten beleefde
het afgelopen weekeinde zijn 'finest hour'. Waarin zijn voorgan
gers Hammacher en Oxenaar niet slaagden, dat lukte hem wel:
het verwerven van een beeldje van Constantin Brancusi (1876-
1957), een beeldhouwer wiens sculptuur in nog geen enkele Ne
derlandse museale collectie is opgenomen. 'Le Commencement
du Monde' ('Het Begin van de Wereld') heet het slechts geringe
afmetingen tellende bronzen ovaaltje (lengte 28,5 centimeter).
De 3,1 miljoen gulden die het moest kosten op een veiling in
Londen, zijn opgebracht door het ministerie van OCW, de Mon
driaan Stichting, de Vereniging Rembrandt en het museum zelf.
'Zusje' wint weer twee prijzen
utrecht» De Nederlandse speelfilm 'Zusje', van Robert Jan
Westdijk, heeft het afgelopen weekeinde opnieuw twee interna-
tionaje-prijzen in de wacht gesleept. In de Franse stad Angers
werd tijdens een festival voor jonge filmers de Prix Procirep Spé
cial gewonnen, waaraan een bedrag is verbonden van 100.000
francs. De eer moest worden gedeeld met een Portugese pro-
duktie. Daarnaast ontving 'Zusje' tevens de hoogste eer van een
speciale studentenjury. Door de onderscheidingen in Angers is
het totale aantal met 'Zusje' gewonnen prijzen op zeven geko
men. De film waarin Kim van Kooten de hoofdrol speelt, draait
sinds begin januari met succes in de Nederlandse bioscopen.
Smashing Pumpkins in Ahoy'
Rotterdam Na een succesvol optreden in de Melkweg in Am
sterdam zullen de Smashing Pumpkins op vrijdag 5 april op
nieuw hun opwachting maken. Nu geen try-out, zoals in Am
sterdam, maar een eenmalig concert van de Pumpkins samen
met special guest Filter in Ahoy' Rotterdam. Kaarten voor het
concert zijn te koop hij de grotere postkantoren, deTicketlijn
(06-300125,40 ct/min) en bij de bekende voorverkoopadressen.
amsterdam peter visser
De hele Hollandse zangerswe
reld was er, plus de nodige vo
cale en instrumentale aanhang
uit het buitenland. Er waren ge
schenken, bloemen, ovaties,
toespraken. En er is op het eer
biedwaardige Concertgebouw
podium waarschijnlijk zelden
zoveel afgeknuffeld als op het
luisterrijke afscheid van Neder
lands bekendste sopraan: Elly
Ameling.
Na een nog wat formele start
werd de sfeer in de loop van dit
afscheidsconcert steeds losser.
Maar de regie bleef vast in han
den van Elly Ameling zelf, vanaf
haar eerste entree inderdaad de
koningin van het feest, de voca
le koningin, die met haar grote
erudite persoonlijkheid de scè
ne beheerste.
Elly Ameling is groot gewor
den door het oratorium en
vooral door de liedkunst. Spe
ciaal voor haar verdiensten op
dit gebied werd zij door het
Concertgebouw onderscheiden
met de Elly Ameling-ring, die zij
naar de woorden van Amster
dams burgemeester Patijn
mocht dragen totdat zij een ge
schikte vocale opvolger zou
hebben gevonden. Waarop
Ameling de ring ogenblikkelijk
doorgaf aan de Nederlandse bas
Robert Holl: „Aan mijn carrière
is een eind gekomen, de zijne is
pas halverwege. Hij is degene
die het diepst zoekt naar de
kern in muziek en tekst."
Het Concertgebouw wil Elly
Ameling nog niet kwijt. Zodoen
de werd er ook nog een bronzen
beeld van de zangeres, door Ek
van Zanten vervaardigd, ont
huld. In haar geestige dank
woord in dichtvorm aan Con
certgebouw-directeur Martijn
Sanders bewees de sopraan ook
over literaire vaardigheden te
beschikken. Geen wonder bij ie
mand, die zich zo in de door
haar gezongen teksten inleeft.
Behalve de officiële gasten,
onder wie prins Claus, waren er
de muzikale vrienden die in een
bonte afwisseling het podium
bevolkten. Ze completeerd
het beeld van Elly Ameling
veelzijdig kunstenares. A
weet bijvoorbeeld van haar
menwerking met Louis a
Dijk, die resulteerde in twlj
platen? L
Het was ook deze jazz-pianj,
die de sfeer in het Concertg'
bouw 'openbrak' met zfc
Gershwin-spel, direct gevoljs
door gitarist Pepe Romero. VL
Amelings andere muzika,
vrienden waren de Italiaanse j1'
nor Leonardo de Lisi, de cell)
Michel Dispa en hoboïst Han j-
Vries aanwezig, de laatste mi
kaal zelfs zeer nadrukkelijk,
zich afzonderlijk en samen i
Elly Ameling te laten horen.
Rudolf Jansen vertolkte
men met Robert Holl enige
bekende Schubert-liederen
ondersteunde Ameling mi
kaal in het veeleisende 'Keni
du das Land' van Hugo Wc
Juist dit zware lied, met veel b
grip en intelligentie gezonge
toonde aan waartoe deze
geres nog steeds in staat is.
Elly Ameling, veelzijdig kunstenares, nam gisteravond afscheid van het podium.
FOTO ANP
De wals en de quadrille, jonge balgasten bereiden zich ii
avondje uit.
die net zo graag een houseparty
bezoeken, maar wel de normen
en waarden uit een vervlogen
verleden in stand willen hou
den.
„Sommigen noemen het Wie
ner Ball een elitair feest", zegt
De Rochemond. „Ik noem het
liever een bal voor mensen die
van romantiek houden. Ieder
een is welkom, al komen er in
derdaad voornamelijk mensen
uit de society, het bedrijfsleven
en, straks in Noordwijk ook le
den van de Oostenrijkse rege
ring, op het feest af."
In de jaren zestig werd het
debutantenbal georganiseerd
door de Nederlands-Oostenrijk
se vereniging. Het Kuhrhaus -
en later de Stadsgehoorzaal in
Leiden - was de plaats waar ge
goede burgers uit beide landen
elkaar op een prettige manier
konden ontmoeten. „Helaas
verwaterden de doelstellingen
van het debutenbal", stelt De
Rochemond; „Het werd meer
en meer een studentenfeest en
dat was niet de bedoeling.
Daarom hebben we drie jaar ge
leden besloten het festijn nieuw
élan te geven. Dat is toen rede
lijk gelukt, maar vorig jaar is het
voor het eerst in al die jaren we
gens financiële problemen niet
gehouden. Dat vonden wij een
jammerlijke zaak. Vandaar dat
wij nu de organisatie hebben
overgedragen aan de ambassa
de van Oostenrijk met als doel
het debutantenbal als 'Wiener
Ball' nieuw leven in te blazen.
Geen veredelde houseparty
voor de rijken, zoals het bal al
eens is genoemd, maar een tra
ditioneel feest, dat herinnerin
gen oproept aan de romanti
sche tijd dat keizerin 'Sissi'
walste op maten van Mozart en
Strauss."
Het 'Wiener Ball' wordt gehou
den op wijdag 2 februari in
Grand Hotel Huis ter Duin in
Noordijk. Voor meer informa
tie, mw. Koelewijn, ambassade
van Oostenrijk: 070-3654916.
RECENSIE LIDY VAN DER SPEK
K&O Koffieconcert door Salvatore Spano, piano. Gehoord: 28/1
Kapelzaal K&O, Leiden
Buiten letterlijk ijzige kou, binnen in de K&O Ka
pelzaal voor het warmrode fluweel de Siciliaan
Salvatore Spano, een pianist die alle bevroren ge
voelens ontdooit.
Spano houdt
veethij
der reageren,
contrasten, ook in dynamiek
Hij streelt de toetsen, die te-
t Adagio, of Cantabile molto
espressivo bij Beethoven. Of hij ranselt ze, beukt
er op los. Stromen zuidelijke expressie doen de
piano steunen van welbehagen.
Spano weet alles uit de melodie te halen, vlin
dert over een Allegro con brio in de Sonate in D
van Haydn. Soms loopt de begeleiding daardoor
enige averij op, ook een slordigheidsfoutje is er
zeker, of hij doet wonderlijke dingen met het pe
daal, maar Spano staat boven de wet. Hij zoekt de
Sonate in As uit, die regelrecht uit Beethovens ro
mantische periode komt; hier geen strenge klas
sieke bouwschema's, maar opoffering van de
vorm aan de expressie. Even hoor je Bach in de
fuga die zich dwars door het adagio slingert.
En dan nog de ballades van Chopin nummers 1
t/m 4. Allerfelste contrasten tussen het dromerige
begin en de orkaan die hierna plotseling losbarst
in nummer 2. Helderheid, glans en ritmische be
wogenheid in, nummer 3. De donkere ogenblik
ken trekken spoedig voorbij. Spano bravissimo!
De beroemde opera i
netië is gisteravond voor ds;
tweede-maal in zijn geschieb
denis afgebrand. Het gebouw
zou over een maand v
heropend, na restauratief
werkzaamheden.
Brandweerlieden vochtej
urenlang om te voorkomef-
dat de vuurzee zich verder
de nauwe straatjes van
prachtige oude stad zou vc
spreiden. Het operageboui
zelf kon niet worden gerec
„Het is verwoest"
politiewoordvoerder. 'La Ft
nice' (de feniks) gold als ee
van de belangrijkste open
gebouwen van het land. „D
theater was ons juweel", z<
de wereldberoemde
Luciano Pavarotti. „Architec
tonisch was het het mooist
theater van Italië."
De brandweerlieden
den geconfronteerd met ee
probleem dat niet vaak
komt in de door vele kanale
doorsneden stad: een gebre
aan water. Het kanaal
La Fenice aan ligt,
drooggelegd voor ondei
houdswerkzaamheden. Heli
kopters haalden water uit d
Lagune van Venetië ei
sproeiden het over het bran
dende operagebouw
nabijgelegen panden.
De politie kon nog gee
mededelingen doen over d
oorzaak van de brand die h(
neoclassisistische bouwwer
trof. Ook zijn er geen berich
ten over slachtoffers. Vooi
alsnog gaat men er vanu
dat het vuur het gevolg
kortsluiting.
De opera van Venetië hee
zijn naam tot nu toe eer aan
gedaan. Hij werd gebouw
op een plek waar 20 jaar
der een ander pand st
dat geheel door brand v
verwoest. In 1792 opende d
opera zijn poorten. Ruii
veertig jaar later, in 183(
brandde hij af. In het daai
opvolgende jaar herrees d
opera van Venetië letterlij
uit zijn as en groeide
een van de belangrijkste opt
ragebouwen van Italië.
Op 1 maart zou' de feestt
lijke heropening worden ir
geluid door de Amerikaans
filmregisseur Woody Alle
die met zijn jazzband da<
zijn Europese tournee zo
beginnen.
regie: Berend Boudewijn. Met o.i
Huib Broos en Ingeborg Elsevier. Gezien:
20/1Stadsschouwburg, Haarlem
(premie're). Te zien: 3/2, Parktheater, Al
phen aan den Rijn; 5/4, Schouwburg, Lei
den; 18/4, Warenar, Wassenaar.
'Als het maar gezellig is', is het
credo van Marga (Ingeborg El
sevier). Vaak gaat dat ten koste
van haarzelf want zo gezellig is
het niet in het huishouden van
Marga en Theo. Zij is een suc
cesvol scenarioschrijfster voor
televisie, hij worstelt al jaren
met een 'writer's block' en kijkt
intussen met enorm dédain
neer op het werk van zijn
vrouw. Samen hebben ze een
zoon, Walter, die vanaf zijn ge
boorte zwaar gehandicapt is, en
alleen de weekeinden thuis
komt. Dan woont nog bij hen
Gijs, de zoon van Marga en haar
overleden, eerste echtgenoot.
De homoseksuele Eric, collega
en vriend van Marga, maakt het
gezelschap mannen compleet.
Met veel vaart en verve
schetst Martine Bijl de relaties
in het eerste gedeelte van 'Wal
ters Hemel'. Het is een traditio
neel toneelstuk, maar binnen
dat kader inventief, taboedoor
brekend en uitermate geestig.
Zijn halfbroer Gijs is eigenlijk
de enige die zich bekommert
om Walter. Marga heeft het te
druk met haar serie en Theo is
te beroerd om wat dan ook te
doen. Walter functioneert voor
ieder van hen als een 'klaag
muur op wielen': als ze even al
leen met hem zijn, vertrouwt
elk van de gezinsleden hem zijn
of haar diepste gedachten en in
tiemste zieleroerselen toe. Hij
kan toch niks terugzeggen.
Wanneer Walter, toch nog
onverwacht, sterft blijkt hij niet
alleen als klaagmuur, maar ook
als bindmiddel voor de rest van
het gezin te hebben gefunctio
neerd. Alle relaties komen na
zijn dood op losse schroeven te
staan, het wankele evenwicht
blijkt danig verstoord.
Bijl heeft de vele thema's die
in het stuk aan de orde komen
inventief in elkaar geschoven.
Zo is er een overduidelijke pa
rallel te vinden tussen het geval
Eddie, een 'man zonder kloten'
uit de televisieserie van Marga,
die geregeld ter sprake komt, en
echtgenoot Theo.
Een zwak moment - het enige
overigens - is de omslag, van
Marga die nogal uit de lucht
komt vallen. Al ben je als toe
schouwer nog zo blij dat ze -
eindelijk! - besluit dat het nooit
meer wat zal worden met Theo,
de manier waarop zij dat besleo
neemt, is wat abrupt.
'Walter's Hemel' is een knlo-
opgebouwde tragi-komecT^
met flitsende dialogen en verDH
nige uithalen, zo vals soms (ft?'
je even je adem inhoudt, zonaui;
dat het platte komedie wordt. 521
P°
Kjdi
Ingeborg Elzevier exceUere£/e<
als de succesvolle Marga do-
wanhopig probeert het alles
iedereen naar de zin te makpi i
en Huib Broos geeft mooi jev
genspel als Theo, de 'man zdj'r^
der kloten'. Zijn personage3ra:
een lui zonder weerga, maar |ra'
geeft hem net zoveel warntfn
mee - bijvoorbeeld in een vjiee
de mooiste scènes van het stfe
waarin Theo alleen is met W[aa
ter en even iets laat zien W)2
zijn onmacht - dat zelfs hij tyo_s
enig mededogen oproept. $ch
MUZIEK
RECENSIE. JOHN OOMKES
Concert: David Bowie. Gehoord: 28/1,
Prins van Oranjehal, Utrecht.
Onlangs bekende Madonna dat
Bowie hèt voorbeeld voor haar
carrière was geweest. Ze be
wonderde in hem een androgy
ne popster, een muzikaal ver
nieuwer,' een man met dwars-
connecties in de wereld van
mode, beeldende kunst, theater
en film. Iemand wiens gelijke ze
sinds de jaren zeventig niet had
ontmoet.
Waar de populariteit van La
teruggezakt, lijkt het onderwerp
van haar adoratie andermaal in
slaat zowel de critici te bevredi
gen als de massa aan te spre
ken.
In de Utrechtse Prins van
Oranjehal kruipen op het uur U
toch minimaal achtduizend
mensen samen voor bijna twee
uur muziek van een verrassend
hoog niveau. Het concert slaat
een brug met de Seventies, Da
vids hoogtijdagen. Naast de me
talige gelaagdheid en de laag op
laag stapeling die uit Bowie's
huidige muziek spreekt, klinkt
de staccato pop van toen, met
authentiek huppelend bas-spel
van Gail Ann Dorsey absoluut
niet achterhaald.
De geactualiseerde disco-ver
sie die 'The Man who sold the
World' krijgt, spreekt in dit ver
band niet alleen in thema
tisch opzicht (het liedje handelt
indirect ook over Bowie zelf)
boekdelen. Vooral de tweede
helft van de jaren tachtig waren
voor Bowie een artistiek diepte
punt, maar zelfs een fel gekriti
seerd intermezzo met het band
je Tin Machine levert nu in de
persoon van Reeves Gabrels als
nog dividend op.
Details? Bij Bowie draait het
als bij Louis van Gaal om de
tails. Gabrels, Dorsey en de te
rugkeer van Carlos Alomar als
ritmegitarist en George Simms
in het achtergrondkoortje zijn
de uitkomst van een bewuste
keuze. Andere elementen, zoals
het concept van het nieuwe al
bum 1. Outside (waarin een
kunstcriticus/detective op zoek
gaat naar de zin van ons be
staan) of de podiumaankleding
(etalagepoppen, enorme tl-bui-
zen, jaloezieën), werken hoog
uit op een onderbewust niveau.
Ik maak me sterk dat zelfs Bo
wie niet in staat is uit te leggen
wat die extraatjes nou allemaal
precies te zeggen hebben. In
zijn post-moderne opvatting
kloppen die details, zolang hij
ze de moeite waard vindt.
Anders dan bij het begin van
de Europese 'poot' van deze
door Bowie als 'zwaar' om
schreven tournee blijft ook het
nieuwe werk absoluut overeind.
Op twee songs na (het mooie
'Oxford Town' en 'Strangers
when we meet') is het geen ma
teriaal dat je unplugged zou
kunnen brengen daarvoor is
het teveel het resultaat van lan
ge jamsessies. In Utrecht zorgt
een werkelijk éclatante geluid
mix ervoor ddt je alle details
kunt horen die deze gelaagde
muziek zo bijzonder maken.
Het fraaiste resultaat levert de
live versie van 'We prick you' op
een in alle opzichten onver
zoenlijk stuk. Gelukkig krijgt het
publiek er mooie, toegankelijke
songs als 'Nightflights' (Scott
Walker), 'Teenage Wildlife' en
'Under Pressure' voor terug.
Rob Baars: 'Zat muzikanten die zich de blaren op de vingers oefenen
Een horecagelegenheid zonder
muziek is als een spiegel zonder
glas of als een auto zonder wie
len. Daar ontbreekt iets essen
tieels aan. „Gezelligheid moet je
zelf maken, maar muziek kan
daaraan een positieve bijdrage
leveren," zegt Rob Baars. En hij
kan het weten, want niet alleen
was hij gedurende een aantal
jaren uitbater van diverse cafés
in Leiden, maar bovendien is hij
sinds jaar en dag een gewaar
deerd muzikant. Voor die
laatste groep komt hij nu op.
„Wat ik merk is dat het circuit
aan muzikanten dat kan optre
den in horecagelegenheden
snel aan het uitdunnen is.
Heeft, mijns inziens, alles te
maken met de nieuwe wetge
ving op bet gebied van geluids
overlast en milieu. De eisen zijn
vandaag de dag zo streng dat er
nauwelijks nog gelegenheid
wordt geboden om ergens te
kunnen spelen. Niet zo'n pro
bleem voor de gearriveerde
bands want die kunnen altijd
wel in de geijkte zalen terecht.
Maar wel funest voor jonge mu
sici die een podium nodig heb
ben om ervaring op te doen of
om verder te komen."
Om in die lacune te voorzien
heeft Baars nu de handen in
eengeslagen met Ruud Lorrier,
eigenaar van café The Jam.
„Wat we gaan doen is het orga
niseren van een talentenjacht.
Maar omdat ook Ruud uiter
aard te maken heeft met die
wetten, gebeurt dat op een wij
ze die momenteel toch al popu
lair is. namelijk het zogenaam
de 'unplugged' optreden. Zon-
Wiener Bal in Noorclwijks Grand Hotel Huis ter Duin
Rob Baars: „Nauwelijks nog gelegenheid om ergens te spelen.
der versterkers dus. Ik weet dat
er in en rond Leiden zat leuke
muzikanten rondlopen die zich
momenteel de blaren op de vin
gers oefenen. Bij ons mogen ze
laten zien hoe ver ze zijn."
Dat gebeurt dan op vier zon
dagen in de maand februari,
van 16.00 uur tot 21.00 uur.
steeds in The Jam. „Het genre is
breed. Lichte muziek, dat wel.
Bandjes of solisten, dat maakt
niet. Ik stel me voor dat het ses
sies van twintig, dertig minuten
worden. Tot nu toe hebben zich
drie bandjes aangemeld, maar
de inschrijving is nog maar net
open. Ik hoop uiteindelijk op
zo'n zestien deelnemers."
Er zit een wedstrijdelement
in, er is ook een prijs aan ver
bonden. „We hebben een vak
kundige jury. wpar ook één van
de jongens van Cat-Music inzit
en iemand van het Leidsch
Dagblad, die per avond bekijkt
wie" in aanmerking komen voor
de finaleronde. Die wordt dan
gehouden in maart. De uitein
delijke winnaar mag een proef-
FOTO HENK BOUWMAN
opname maken in de Arrow-
studio. Krijgt daar ook een cd
van. Deze talentenjacht is ener
zijds bedoeld als een stimulans
voor jonge muzikanten, maar
anderzijds hoop ik dat er in Lei
den weer ruimte voor live-mu-
ziek wordt geschapen. Het hoeft
niet allemaal hard te zijn, niet-
Muzikanten die mee willen
doen kunnen zich opgeven bij
The Jam, Het Praethuis of Rob
Baars, 071-5210848.
Wenen 1867. Keizer Franz Jozef is op het hoogtepunt van
zijn macht. Het is de eeuw van de romantiek. Johan
Strauss is in vervoering geraakt door de 'Schonen blauen
Donau'. Het zijn de jaren van Franz Peter Schubert, de
grootmeester van het lied, van Ludwig von Beethoven en
natuurlijk danst de aristocratie ook nog op het ritme van
Mozart en Haydn. Wenen, de culturele hoofdstad van
Europa, is dan wel niet het centrum van de macht, maar
wel het middelpunt van de muziek.
noordwijk mike belinfante
Wenen 1996. Het Habsburgse
rijk, Oostenrijk-Hongarije: ze
bestaan niet meer. Er is, na Sa
rajevo 1914, de 'Anschluss' met
nazi-Duitsland in 1938, te veel
gebeurd, te veel veranderd. Het
verleden leeft voort in de ge
schiedenisboeken, in de rijke
architectuur van Wenen, in de
muziek èn in de harten van vele
Oostenrijkers. De romantische
jaren van 'Sissi' en Franz Jozef
zijn bij hen namelijk nog wel
degelijk op afroep beschikbaar.
Niet voor niets wordt er nog elk
jaar, begin februari aan de voor
avond van het carnaval, het tra-
ditionale 'Opern Ball' gehou
den. Het debutantenbal waarop
de wals, quadrille en polonaise
het 'Wiener Blut' sneller door de
aderen van de inwoners van het
oude keizerrijk doen stromen.
Huwelijksmarkt
Ook in Nederland is er een
'hang' naar het verleden. Sinds
1965 wordt jaarlijks het debu
tantenbal gehouden. Hoewel
het evenement in eerste instan
tie was bedoeld voor de Oosten
rijkers in Nederland, is het bal
uitgegroeid tot een grote amu
sementshow voor aristocraten,
diplomaten en gegoede burgers.
„Het is de avond dat de society
swingt", aldus Liesbeth de Ro-
chemond-Kok.
De Rochemond kan het we
ten. De voorlichtster is betrok
ken bij de organisatie van het
'Wiener Ball', zoals het debu
tantenbal tegenwoordig heet,
dat op 2 februari in Grand Hotel
Huis ter Duin in Noordwijk
wordt gehouden. „Dit jaar is het
bovendien een zeer speciale
editie, omdat Oostenrijk het
duizendjarig bestaan viert."
Het debutantenbal was ten
tijde van de gloriedagen van het
Habsburgse Rijk een legale hu
welijksmarkt van rijke adel en
gegoede burgerij. „De huwbare
dochters moesten worden ge
bonden aan partners van gelijke
afkomst", zegt De Rochemond.
„De moeders hadden daar een
dagtaak aan. De mannelijke
kandidaten waren uiteraard fi
guren die hoog op de maat
schappelijke ladder stonden en
om die te kunnen strikken wer
den de dames tussen hun
twaalfde en achttiende jaar
grondig voorbereid op het de
butantenbal."
Elitair
Een bal heeft tegenwoordig een
geheel andere functie. De 'Jung-
damen en Jungherren' die het
bal openen, zijn al lang niet
meer uit op een huwelijk, maar
zien het feest als een traditio
neel avondje-uit. De aristocra
ten van toen zijn tegenwoordig
studenten uit gegoede milieus,
