ultuur& Kunst
Schilderen met
naald en draad
KunSt- en VlieGwerk nu al een succes
Kostbaar bezit uit Penningkabinet
Expositie Vermeer ontsnapt aan begrotingsruzie
■Jtreekmuziekschool begint big band
De Streekmuziekschool Leiden en omstreken begint 1
februari met een big band. Voor dit op te richten orkest worden
saxofonisten, trombonisten, trompettisten, pianisten, gitaristen,
jassisten en drummers gezocht. De muziekstijl van de big band
lis moderne swing, pop en funk 'op z'n big bands'. De big band
jkomt onder leiding van Paul van Êgmond. Hij speelde onder
Imeer in big bands van John Clayton, Jeff Reynolds en Frank
Grasso. Tegenwoordig is hij actief in de de Big Band Bos en in
-het Highlight Jazz Orchestra. Tevens is hij trombone-docent aan
tie Streekmuziekschool. Voor informatie over de op te richten
big band: 071-5141041 (Dick Hermsen, van 14.00 tot 15.00 uur).
jAudities Leids Cabaretfestival
leiden Voor deelname aan het Leids cabaretfestival worden 7,
Q4 en 21 januari openbare audities gehouden in sociëteit De
purcht (Burgsteeg 14). De audities vormen onderdeel van de se-
ïectieprocedure van het jaarlijkse festival dat van 12 tot en met
7 februari wordt gehouden in de Leidse schouwburg. De audi-
Cursus literatuur in Leiderdorp
leiden Voor wie de weg kwijt is geraakt bij het lezen van moder
ate literatuur is hulp op komst. Stichting Openbare Bilbliotheek
LeiderdoTp organiseert samen met het literair leesgezelschap Ex
I Libris een cursus Nederlandse literatuur van de twintigste eeuw.
I be cursus bestaat uit twaalf lessen: een inleiding in de verschil-
I lende stromingen en het leren analyseren van een literair werk
i kan de hand van het lezen van romans, die samen besproken
ivorden. Vooraanmeldingen en meer informatie: 071-5122626.
(Expositie Haags Gemeentemuseum
den haag Het Haags Gemeentemuseum toont tot 31 maart ob-
lecten uit eigen bezit. Het betreft werken van rond 1900. Daar-
pnder bevindt zich een onlangs in bruikleen afgestane wieg, ont-
door Johan Thorn Prikker (1868-1932). De wieg is ver-
met snijwerk door de beeldhouwer J.C. Altorf (1876-1955).
Ke dook onlangs op een veiling op en dateert uit 1901.
JLaatste werk Puccini in première
Buurdam. In Ahoy' Rotterdam gaat op 24 januari Turandot,
laatste meesterwerk, in première. Het is de
Opera in Ahoy'-produktie. Puccini heeft de uit drie akten
opgebouwde opera gebaseerd op een Chinees sprookje van de
Italiaanse schrijver Carlo Gozzi. Het libretto is van Giuseppe
(\dami en Renato Simoni. De Württembergische Philharmonie
3 fteutlingen begeleidt de opera. In Ahoy' speelt de opera zich af
in een groot deel van de arena, 2.800 m2. Per voorstelling kun-
nen ruim 6.000 toeschouwers getuige zijn van het sprookje over
jiefde. De produktie is onderdeel van het 25-jarig jubileum van
t\hoy'. Turandot is ook te zien op 25,2ë, 27, 28 en 30 januari.
teeks concerten Tina Turner
Irotterdam Tina Turner komt voor acht concerten naar Neder
land. De concerten zijn van 16 t/m 19 mei en van 23 t/m 26 mei
i Ahoy' Rotterdam. Haar optreden in ons land is onderdeel van
reen Europese tournee die in mei in Parijs van start gaat. Er zijn
alleen nog plaatsbewijzen beschikbaar voor het concert op 26
Gefascineerd door groene kazuifel van St.-Petruskerk
Wetenschap kent een vast stramien: eerst de fascinatie,
dan het onderzoek en tenslotte de beschrijving van de
bevindingen in een boek of artikel. Bij het inventariseren
van de collectie gewaden van de St.-Petruskerk raakte
Justine Brakel gefascineerd door de groene kazuifel.
De Zuidnederlandse goud
borduurkunst kende een hoog
tepunt in de eerste helft van de
zestiende eeuw. De borduur
werkers, meest mannen die zich
veelal hadden georganiseerd in
gilden, genoten een groot aan
zien en kregen opdrachten- van
kerken, vorsten en rijke burgers.
Met gouddraad (zijdedraad om
wikkeld met vergulde zilveren
lamellen) en gekleurd zijde
draad maakten ze afbeeldingen
die in de beste gevallen oogden
als kleine schilderijtjes. De bor
duurwerkers borduurden met
name de sierstroken, de zoge
heten aurifriezen, die later op
de gewaden bevestigd werden.
Wat de datering van de groe
ne kazuifel uit de St.-Petruskerk
betreft, biedt het daarop gebor
duurde wapenschild de beste
aanwijzing. Het verwijst naar de
familie Van Deinse, waarvan
Jan van Deinse (ca. 1468-1540)
van 1513 tot 1540 abt was van
de abdij van Boudelo te Sinaai-
Het mouwloze bovenkleed dat
door priesters wordt gedragen
tijdens de mis is prachtig ver
sierd met goudborduursel. In de
kolom aan de voorkant zijn drie
afbeeldingen opgenomen rond
het thema 'bekering tot het
christendom'.Het kruis aan de
achterzijde is versierd met vijf
in gouddraad geborduurde tafe
relen uit het leven van de Heili
ge Maagd Maria. Nader onder
zoek naar de groene kazuifel
volgde en Brakel beschreef haar
bevindingen in het boek 'Laat-
-Gotische goudborduurkunst in
de Zuidelijke Nederlanden, de
groene kazuifel van de
St.-Petruskerk te Leiden'. Het
tweede deel van Brakels boek is
geheel gewijd aan de groene ka
zuifel. Terwijl het eerste deel
een algemeen, historisch over
zicht geeft van de laat-Gotische
goudborduurkunst in de zuide
lijke Nederlanden.
-Waas. Zeer waarschijnlijk was
deze Jan van Deinse de op
drachtgever voor het maken
van de groene kazuifel. Daar
naast verwijst de stijl waarin de
ze kazuifel is geborduurd, een
mengsel van gotische afbeeldin
gen en Renaissance versiersels,
naar de jaren dertig van de zes
tiende eeuw. Dus, zo stelt Bra
kel, de groene kazuifel is ge
maakt tussen 1530 en 1540. En
wel in het atelier van Gommaar
Minten te Lier, zoals blijkt uit
vergelijking van de afbeeldingen
op de groene kazuifel met die
van andere kazuifels.
De kerkschatten waren door
de eeuwen heen regelmatig het
doelwit van godsdienstberoe
ringen, oorlogen en revoluties.
Veel van de kerkelijke inboedel,
inclusief de kostbare bor
duursels, zijn daardoor verloren
gegaan of gestolen en doorver
kocht. Hoe precies de groene
kazuifel in de St.-Petruskerk in
Leiden is terechtgekomen, is
onduidelijk. Zeker is, dat de
laatste abt van de abdij van
Boudelo, Engelbert Delfortrie,
tijdens de Franse revolutie naar
Nederland vluchtte. En waar
schijnlijk heeft hij toen ook de
kostbare kazuifel meegenomen.
In 1919 duikt de kazuifel op in
een inventarisatielijst van de
Petruskerk. Brakel vermoedt dat
een parochiaan het kledingstuk
bij een antiquariaat voor zón
5000,- heeft gekocht, en het
misgewaad vervolgens aan de
kerk heeft geschonken.
Het boek van Justine Brakel is
eigenlijk een doctoraalscriptie.
Dat deed qua leesplezier het
ergste vrezen. Maar naast para
grafen met saaie opsommingen
en technische beschrijvingen,
zijn er gelukkig ook gedeelten
waaruit het plezier in weten
schappelijk onderzoek blijkt.
Passages waar, tussen de regels
door, de versnelde ademhaling
van Brakel voelbaar is bij het
De geboorte
van Christus,
geborduurd de-
naderen van een ontdekking. Of
de verzuchting bij het volgen
van een doodlopend spoor. Bra
kels boek is daardoor niet alleen
informatief en rijk geïllustreerd,
maar vertelt ook een goed on
derbouwd en bij vlagen aan
trekkelijk verhaal. I let boek is te
koop bij de schrijfster (071 -
171288).
Youp van 't Hek
is stem kwijt
amsterdam gpd
Youp van 't Hek is zijn stem
kwijt. De VARA-televisie maakt
zich echter geen zoregen dat
zijn Oudejaarsconférence niet
kan doorgaan. „Het ziet er op
dit moment naar uit dat hij op
tijd hersteld zal zijn en we kun
nen de voorstelling van zondag
avond desnoods live opne-
Atelier voor geestelijk gehandicapte kunstenaars in Leiden
'Grote Camee' uit Constantinopel of Rome, ca. 320-330 n
ueine selectie in boekje-in-een-doosje
door Rubens geschilderd
i omzwervingen in het Ver-
Oosten op de kust van
üstralië gestrand in het
[)C-schip 'Batavia'. Het betreft
niet een mooie, avontuur-
vrouw maar de 'Grote Ca-
een in reliëf gesneden
w-witte agaat met een af
leiding van een keizerlijke tri-
(nftocht. Met haar dertig bij
fantig centimeter één van de
botste cameeën ter wereld.
n zestienhonderd jaar gegraveerde of haast gebeeld
ruim zeventig munten, pennin
gen, bankbiljetten en cameeën
uit het Penningkabinet afge
beeld. Een kleine, maar mooie
selectie uit de zón 200.000 ob
jecten tellende collectie van het
met recht genaamde 'konink
lijk' museum. In 1816 gesticht
door koning Willem I met als
basis de verzamelingen van
stadhouder Willem IV en ko
ning Lodewijk Napoleon.
'Een kostbaar bezit' is een
boekje waaruit blijkt dat mun-
penningen soms kleine
pronkstuk werd i
7 door Koning Willem I aan
kocht voor het toen immense
f. 50.000,-. En kwam
rdoor in het bezit van het
ninklijk Penningkabinet te
iden.
'Grote Camee' is tevens
genomen in het net versche-
prachtig uitgevoerde
ekje 'Een kostbaar bezit'. Ge-
end naar themósals 'liefde
genot', 'kunst en schoon-
'politiek en propaganda'
oorlog en vrede' staan hierin
houwde kunstwerkjes kunnen
zijn. Maar ook dat achter deze
betaalmiddelen en gedenkte
kens vaak grappige, wrange of
historische verhalen schuilgaan.
Neem de in 1833 geslagen to
ken van één cent uit Liberia, de
eerste republiek van Afrika, ge
sticht door de American Coloni
zation Society als vaderland
voor Amerikaanse bevrijde sla
ven. Of de Engelse penny die
rond het jaar 1000 is geslagen.
Daarop een zeer schematische
afbeelding van de vorst Aethel-
red II. Een goed gelijkend por
tret was niet nodig, want wie
van de onderdanen kon de ver
gelijking maken?
Met name de penningen heb
ben vaak verborgen aspecten.
Verrassend is de schroefpen-
ning uit 1732. In wezen een
klein doosje met daarin veertien
miniatuurprentjes over de ge
schiedenis van de Salzburger
protestanten. Zij werden in
1732 door de bisschop uit Salz
burg verbannen. Een gebeurte
nis die de Europese protestan
ten in de eeuw van de Verlich
ting diep schokte. Een penning
uit 1614 toont op de ene zijde
een voluptueuze vrouw met
ontblote borsten. Die echter, als
de penning wordt omgedraaid,
verandert in een skelet met een
pad op het hoofd.
'Een kostbaar bezit' kost 35
gulden. Het
boekje-in-een-doosje is ver
krijgbaar bij het Rijksmuseum
Het Koninklijk Penningkabi
net, Rapenburg 28 te Leiden,
telefoon 071-5120748.
Geklooi met klei en geklieder
met verf. Dat is het beeld dat
nog veel mensen hebben van
geestelijk gehandicapten die
kunstwerken maken. Toch is
het werk van deze kunstenaars
in spe de laatste tijd heel gewild.
In het kantoor van de directeur
van Schiphol Cargo hangt er
een van Anneke van Wijk. Zij is
één van de twaalf verstandelijk
gehandicapten die werkzaam
zijn in het atelier KunSt- en
VlieGwerk aan de Hogewoerd
164 in Leiden. Het atelier draait
pas sinds zes november maar is
Uiterst geconcentreerd schil
dert Jaap den Hollander blauwe
vlakjes op een aardewerk
schaal. „Mooi hè?", vraagt hij.
En inderdaad zou de schaal niet
misstaan in een moderne
kunstcollectie. Jaap is met nog
vier mensen hard aan het werk
in de klei-ruimte van het atelier.
Onderling wordt bijna niet ge
sproken, iedereen is serieus be
zig. De vier begeleiders probe
ren zo min mogelijk het creatie
ve proces te verstoren. De klei
wordt door de kunstenaars zelf
gevormd, gebakken en gedeco
reerd.
Behalve kleigieten kunnen de
deelnemers naar eigen keuze
onder andere beeldhouwen,
aquarelleren, met grafische
technieken werken en op zijde
schilderen. Naast het atelier is
een galerie gevestigd, waarin de
kunstwerken tentoongesteld,
verhuurd en verkocht worden.
Het atelier is een initiatief van
de stichting voor zorg- en
dienstverlening aan mensen
met een handicap (SVG) en
wordt gefinancierd uit de
AWBZ.
De verkoop van kunstwerken
begint aardig te lopen en er
wordt zeker niet alleen aan fa
milieleden verkocht. Het atelier
heeft zelfs een eigen cadeau
winkel in de Breestraat. Maar er
komen ook veel opdrachten
binnen. Tegen de wand van de
klei-ruimte slaat een stellage
met aardewerk schalen die met
Het atelier KunSt en VlieGwerk ging in november open e
auto's zijn beschilderd. „Dat is
voor een opdracht van de Auto
mobielclub in Breda en pas ge
leden kreeg Jaap een opdracht
van een assurantiekantoor.",
zegt de trotse coördinator van
het atelier, Huib van den Wijn
gaard.
Het lijkt erop dat Jaap langza
merhand een veelgevraagd kun
stenaar wordt. Hij is heel trots
als een schilderij verkocht
wordt. Hij laat zijn schilderij
voor het assurantiekantoor zien.
Het is nog niet helemaal af,
maar er zijn duidelijk bankbil
jetten te zien die door de ruimte
absoluut geen
„Toch
sprake van onderlinge jaloezie.
Ook de andere deelnemers ver
kopen werken," aldus Van den
Wijngaard. De prijs van een
schilderij schommelt rond de
driehonderd gulden. Vooral zie
kenhuizen en huisartsen zijn
behoorlijke afnemers.
Mariëlle Smits, een van de
andere kunstenaars, zit met
twee kwasten achter haar oren
voor een schildersezel. Ze schil
dert bloemen en eigenlijk heeft
ze het veel te druk om te praten.
Toch wil ze desgevraagd wel
even kwijt dat ze het erg naar
haar zin heeft in het atelier: „Ik
heb altijd zin om te schilderen
en vind het ook altijd leuk". Net
s vindt
werk
als de meeste deel nen
Mariëlle haar mee:
pr.n lllip
„Toen proberen we ze wat
kritischer naar hun eigen werk
te laten kijken, want nu vinden
ze alles nog mooi", zegt Van
den Wijngaard. In de ochtendu
ren krijgen de deelnemers
kunstgeschiedenis, materialen -
leer en worden er video's van
'echte' kunstenaars bekeken. Zo
doen ze veel inspiratie op:
„Wanneer we schilderijen van
Mondriaan hebben bekeken, zie
je dat meteen terug in hun wer
ken." Voordat de kunstenaars in
het atelier mogen werken, moe
ten ze eerst afstand doen van al-
FOTO HOL VAST/MARK L AMFRS
Ie rechten op hun produkt. Wel
kunnen ze hun eigen werk voor
een zacht prijsje kopen. Deze
voorzorgsmaatregelen zijn no
dig omdat de deelnemers an
ders een claim kunnen leggen
op de opbrengsten. Dit geld
heeft het atelier hard nodig om
te investeren in nieuwe materi
alen.
Ondanks alle opdrachten is
het atelier namelijk niet winst
gevend. „Misschien klinkt het
!<k h een beetje r
een naar huis gil;
jongens', maar h
ders."
washington hans de bruun
Voor Vermeer maakt Washington een uitzondering.
Gisteren stonden honderden mensen urenlang kou
kleumend in de rij voor de National Gallery of Art in de
Amerikaanse hoofdstad om er de unieke tentoonstel
ling vAn het werk van de 17e-eeuwse Nederlandse
meester te zien. „Zolang het nog kan, want voor je het
weet gaat de deur weer dicht", zei een van de wachten
den. De expositie duurt nog maar tot 3 januari.
Door de steeds hoger oplopende ruzie over de begro
ting tussen president Bill Clinton en de Republikeinse
oppositie in het Congres zijn alle nationale musea in de
en dagen dicht. Maar dankzij een parti
culiere bijdrage kon de National Gallery of Art gisteren
voorlopig weer open, zij het alleen voor de Vermeer
tentoonstelling. De overige tentoonstellingen in het
museum blijven gesloten.
De afgelopen weken heeft de Gallery vierduizend
mensen per dag moeten teleurstellen, die kaartjes voor
'Vermeer' hadden gereserveerd. Omdat het om een
eenmalige gebeurtenis gaat (de expositie komt in maart
naar Den Haag) en tienduizenden Amerikanen alleen
hiervoor naar Washington willen komen, is voor een
noodoplossing gekozen. „Het is alsof je een kind ter
wereld hebt gebracht en het daarna van je wordt afge
nomen", zei de gedemoraliseerde Arthur Wheelock, die
meer dan zeven jaar aan de expositie heeft gewerkt.
Ook het Museum of American History in Washington
kon dankzij privé-bijdragen weer zijn deuren openen,
maar alle andere nationale musea blijven dicht zolang
de begrotingsperikelen niet zijn opgelost. Ook de vele
nationale parken in de VS zijn gesloten, terwijl nog
steeds bijna 300.000 federale ambtenaren thuis zitten te
wachten tot zij weer aan het werk kunnen. Zij krijgen
eind deze week hun salaris slechts gedeeltelijk uitbe
taald.
Het ziet er niet naar uil dat het conflict tussen Clin
ton en de Republikeinen deze week zal worden opge
lost. Clinton weigert de bezuinigingsvoorstellen van de
Republikeinse meerderheid te accepteren.
