Kraanvogels op weg naar Spanje
TT
Natuur Milieu
\W
Vermesting
verarmt
natuur
fa
WOENSDAG 13 DECEMBER 1995
REDACTIE BERT DE JONG 072-5196276
Beschermers
weidevogels
vinden weer
minder nesten
Het blijft worstelen in
Noord-Holland met de wei
devogelbescherming. De
stichting Landschapsbeheer
Noord-Holland beschikt nu
over een leger van 900 vrij
willigers (verdeeld over 44
groepen) en 600 boeren (on
geveer 10.000 hectare), die
kieviten, grutto's, tureluurs,
enzovoorts een warm hart
toedragen. In het voorjaar
proberen ze zoveel mogelijk
legsels te beschermen tegen
gevaren zoals maaimachines
en vertrapping door vee.
Ondanks de enorme groei-
van het aantal weidevogelbe
schermers (in 1992 waren er
300 vrijwilligers en 290 boe
ren) neemt hel aantal nesten
dat daadwerkelijk wordt ge
spaard af. Volgens 'Weidevo-
gelnieuws', een uitgave van
Landschapsbeheer Noord-
Holland, zijn er in de lente
van 1995 weer minder nesten
gevonden dan het jaar daar
voor. Terwijl er op bijna
2.000 hectare weiland meer
gezocht is dan in 1994, door
350 extra vrijwilligers. „De
meeste soorten weidevogels
zijn in aantal achteruit ge
gaan", concludeertWeidevo-
gelnieuws.
De stichting vindt de achter
uitgang (nog) niet alarme
rend, maar het stemt wel tot
nadenken. Over bijvoorheeld
de vraag: doen we het wel
goed? Na jaren het accent te
hebben gelegd op groei van
het aantal vrijwilligers en het
aantal boeren dat meedeed,
zal komend voorjaar meer
aandacht worden besteed
aan kennisvergroting van de
vogelbeschermers. „Want
vanuit het veld komen signa
len binnen over het lage
kwaliteitsniveau." De enor
me groei van het vrijwilli
gerslegioen heeft geen gelijke
tred gehouden met de kwali
teit. En dat is een slechte
zaak.
In februari 1996 zullen daar
om de coördinatoren van het
vrijwilligerslegioen een 3-
daagse cursus gaan volgen
bij de Volkshogeschool Ber
gen. In maart volgen dan 1 -
daagse cursussen voor de
vrijwilligers. Een campagne
voor meer vrijwilligers blijft
achterwege. „We willen een
pas op de plaats maken. Niet
streven naar kwantiteit, maar
naar kwaliteit", aldus Weide-
vogelnieuws. Het wordt
moeilijk. Want naarmate het
met de vogels slechter gaat,
lijkt de interesse om ze te
helpen juist te groeien. Voor
1996 hebben zich tenminste
alweer 50 nieuwe vrijwilligers
aangemeld.
Met de aarzelend ingevallen
winter zijn de laatste Europese
kraanvogels uit Nederland ver
trokken. Er verbleef nog een
groep van krap dertig vogels in
de Deurnse Peel, een moerasge
bied op de grens van Brabant
en Limburg. Kraanvogels over
nachten graag in moerassen. Ze
voelen zich er veilig. In het hoge
noorder) broeden ze ook in
zompige natuurgebieden.
De Deurnse Peel is in de herfst
voor kraanvogels een tussensta
tion, tijdens de verre trektocht
vanuit Noord- en Oost-Europa
naar hun belangrijkste overwin-
teringsgebied, de Extremadura
in Spanje. Ze rusten er uit, en
fourageren overdag in de omge
ving op bijvoorbeeld maïs- of
aardappelland, waar ze zich
voeden met oogstrestanten. In
het voormalige Oost-Duitsland,
in Frankrijken in Noord-Spanje
maken ze gebruik van soortge
lijke 'steppingstones'. De Deurn
se Peel heeft overigens veel aan
waarde ingeboet. Vroeger pleis
terden er soms duizenden
kraanvogels in dit moerasge
bied. Maar ontginning, verdro
ging en te hoge recreatieve druk
maakten de Peel voor deze
prachtige vogels minder aan
trekkelijk.
Opmerkelijk is dat een deel van
dc Europese kraanvogelpopula
tie sinds een aantal jaren niet
Adieu. In de ochtendmist verlaten de laatste kraanvogels Nederland, op weg naar de Spaanse Extremadura.
meer doorreist naar Spanje,
maar halverwege overwintert in
de Champagne-streek van
Frankrijk, bij het Lac du Der.
Vermoedelijk anticiperen de vo
gels op de reeks zachte winters.
Omdat kraanvogels gebonden
zijn aan soorten natuur die in
Europa steeds schaarser worden
(groot, stil, nat) hebben ze het
moeilijk. Door stringente be
schermingsmaatregelen is een
gestage achteruitgang van de
populatie inmiddels omgebo
gen in een toename. Het aantal
werd in 1985 geschat op circa
30.000 stuks, thans op 40.000
stuks.
Recentelijk is een boek over de
Europese kraanvogels versche
nen: 'De vlucht van de kraanvo
gels'. Daarin wordt uitgebreid
aandacht besteed aan hun be
langrijkste overwinteringsge-
bied, de Spaanse Extremadura.
Duizenden jaren leefde daar de
bevolking in harmonie met de
natuur, waarvan de kraanvogels
profiteerden. En nu heeft de
moderne landbouw ook greep
gekregen op dit gebied. Via het
boek wordt aandacht gevraagd
voor de noodzaak tot behoud
van de natuurwaarden. De in
ternationale Artists for Nature
Foundation is verantwoordelijk
FOTO MARTIIN DE JONGE
voor de uitgave van 'De vlucht
van de kraanvogels'.
Het boek is rijk geïllustreerd
met 330 foto's, schilderijen, te
keningen, enzovoorts. Uitgever
is Inmerc bv, ISBN-nummer
09 6611 3146 (Nederlandstalige
editie). Publieksprijs 69,95 gul
den, verkrijgbaar bij de boek
handels.
Niet alleen voor de kwaliteit van
het oppervlakte- en grondwater
is mest de pest. In de discussie
over het mestbeleid is het wat
naar de achtergrond geschoven,
maar volgens een recent rap
port van de vereniging Natuur
monumenten en de Unie van
Provinciale Landschappen heeft
de vermesting de Nederlandse
natuur de laatste tientallen ja
ren eveneens onmiskenbaar
veranderd, genivelleerd, ver
armd. Planten en dieren die af
hankelijk zijn van voedselarme
omstandigheden hebben het
zeer moeilijk. Niet alleen via het
water, ook via de lucht bereiken
abnormale hoeveelheden stik
stof en fosfaat alle hoeken en
gaten van de natuur in ons
land.
Voor de natuurbeheerders is het
dweilen met de kraan open. Er
wordt geplagd, gebaggerd, ge
maaid en begraasd met allerlei
soorten vee om de verruiging
van terreinen tegen te gaan. Het
gaat om zogeheten
'effectgerichte maatregelen'. In
veel natuurterreinen zijn derge
lijke ingrepen echter onge
wenst, en op den duur onbe-
123456789
pffiï
OPGAVE
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
I. silhouet: 2. koude lekkernij, oude leng
temaat; 3. stuk stof, bevel; 4. voorzetsel,
schicht, voorvoegsel; 5. voorkeur, gewicht;
6. het Romeinse rijk (Lat.), onmeetbaar
getal; 7. onder voorwaarde dat, handvest;
8. persoonlijk vnw., vistuig, uitgesloten
aansprakelijkheid (afk.9. dun stuk hout,
rivier in Duitsland; 10. zonnegod, zilver;
II. kostbaar weefsel.
Verticaal:
1. uurwerk, zachtaardig; 2. werelddeel; 3.
volgroeid, voorzetsel, brandgang; 4. rund,
naschrift, muzieknoot, des voormiddags
(Lat.); 5. msekt, thans-, 6. hij, langspeel
plaat, paardekracht (afk.), reeds; 7.
priem, familielid, ik (Lat.); 8. versterkend
middel; 9. dansorkest, gevoel.
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. generaal; 2. raads
man; 3. ongepast; 4.
speurder; 5. sensatie;
6. ironisch 7. eterniet;
8. regeling.
De woorden op de eer
ste en derde verticale
regel zijn: GROSSIER
en NAGENOEG. Het
sleutelwoord luidt:
POLDERGAST.
If *7 -i SVt'v 1
taalbaar. Het principe van lang
jarige, niet door de mens ge
stoorde ontwikkelingen blijft op
die manier een vrome wens. In
de praktijk moet er veel te vaak
aan de noodrem worden ge
trokken. Bovendien blijken de
resultaten van al die effectge
richte maatregelen erg wissel
vallig. Soms helpt het, soms
niet.
In de bosbouw geldt het princi
pe van 'wijkers' en 'blijvers'. Als
het jonge bos groter groeit,
moeten de wijkers plaats maken
voor de blijvers. In de natuur is
door de vermesting ook sprake
van wijkers en blijvers. Wijkers
zijn de veelal kwetsbare soorten
die niets moeten hebben van de
constante aanvoer van stikstof
en fosfaat. Zoals waterlobelia in
de vennen, kranswieren in laag-
veenplassen, grote wolfsklauw
in heidegebieden, en stekel- en
ridderzwammen in bossen.
De stoere blijvers nemen hun
plaats in: pijpestrootje, duinriet,
braam, stekelvarens, rankende
helmbloem, kroos en algen.
Geen enkel natuurterrein blijft
gespaard. Het gaat niet alleen
om planten. Vlinders verliezen
bijvoorbeeld terrein omdat hun
voedselplanten verdwijnen,
mierensoorten leggen het af te
gen de verbraming in bossen en
in het troebele water kan een
zichtjager als de snoek zich
nauwelijks handhaven. Natuur
organisaties vinden daarom dat
het Nederlandse mestbeleid
nog lang niet streng genoeg is.
HEINZ
//->4 £>-/-£ J-O-P-0~C-L/-S
/-AT UV-£-£-JZ 7--£-#-V-6,
Z-/ £- J-£ 7
0-£--/V-/f-T &A-T J-E
££-L/-AT 0-£-N-T f-/-k
AS-£--/-A/-Z 7
TOM POES
Tom Poes en het Lemland
,,In dit jaargetijde wil ik graag aan
anderen denken, als u mij toestaat",
zei loost. „Maar witten en schilderen
zijn zwaar werk voor een onge
schoolde. Het aanbrengen van ge
paste versieringen zou nog wel gaan,
hoewel het heel wat tijd vergt. En als
ik zo vrij mag zijn het een bij het an
der te voegen, dan vrees ik, dat het
bereiden van een diner in die om
standigheden boven mijn macht
gaat." „Het is mooi", sprak heer Ollie
bitter. „Je hebt dus niets voor mij
over. Ik ben héél erg teleurgesteld...
Schaam je je niet?"
„Zoals u wilt, heer Olivier", gaf de
knecht lusteloos toe. „Goed", her
nam heer Bommel. „Maak dan een
mandje gereed met voedsel en ver
sterkende middelen. Die ga ik in de
stad onder de behoeftigen uitdelen -
en ook ga ik iets aan een liefdadig
doel schenken. Neem daar een voor
beeld aan, Joost." De bediende ge
hoorzaamde - en zo kon men even
later heer Ollie naar buiten zien tre
den met een das om en een hengsel
neer men een zonnetje wil versprei
den moet men de warme haard ach
terlaten en blijmoedig door het barre
jaargetijde trekken. Men mag niet te
veel aan zichzelf denken, als iemand
begrijpt wat ik bedoel." Met deze
woorden stapte hij de sneeuw in,
maar hij was nog niet ver gekomen
toen zijn oog op een rij van voetspo
ren viel die om het huis heen liepen.
Heer Bommel bleef staan en bukte
mand aan de arm, om naar de garage zich om een ongeruste blik op de in-
te gaan. Op de drempel hield hij even drukken te werpen. Want ze waren
halt om een blik op het besneeuwde vreemd van vorm; het was duidelijk,
landschap te werken. „Het is koud", dat ze niet door een bekende ge
prevelde hij huiverend. „Maar wan- maakt waren...
H
W
R
DOOR HANS VAN ES
December beleefde gisteren een primeur: In het hele land bleef dt
temperatuur een vol etmaal boven het vriespunt. Dat mag wel een|
zonderheid genoemd worden, want er zijn in de afgelopen veertierO
jaar veel decembermaanden voorbijgegaan zonder noemenswaarcSD
vorst of zelfs maar een enkele ijsdag. Na de ongebruikelijk lange
riode van zachte decembermaanden, lijkt de natuur orde op zaken
gaan stellen.
De komende vijf dagen wordt de winter geprolongeerd; er is geen
zicht op een nieuwe dooiaanval van enige betekenis. De oorzaak vj
de aanhoudend lage temperatuur zit 'm in de luchtdrukverdeling,B
de wind vrijwel voortdurend in de oosthoek houdt. De hogedrukgel
den, die zo vaak in de subtropische wateren rond de Azoren ligger]
zijn al lange tijd op zwerftocht in noordelijke regionen.
We zien al sinds begin november krachtige hogedrukcentra bovenj
Groenland, IJsland, Skandinavië of West-Rusland. Juist langs de$
gebieden zouden de oceaandepressies hun route moeten uitzetter
maar dit najaar zijn de rollen omgedraaid. Lagedruk vinden we nuj
sluitend in het hoge noorden (Spitsbergen, Nova Zembla) of in dei
subtropen. Het Iberisch Schiereiland en de Canarische Eilanden
gen hoeveelheden regen, die in jaren niet zijn voorgekomen. 21
Na de kortstondige, lichte dooi begint in de loop van vandaag eenl
se hoeveelheid vrieslucht over Nederland uit te stromen. Voor het
ver is, hebben we af te rekenen met een Atlantisch front, dat ergej
boven Nederland tot staan wordt gebracht en enige tijd wat regen;
sneeuw brengt. Een toenemende oostnoordoostenwind duwt het fj
vanavond terug naar de Noordzee.
Tussen een nieuw en heel krachtig hogedrukgebied bij SchotlandSC
(1051 hpa of millibar) en een depressie (1000 hpa) boven Noord
lie - later Portugal - vriest het de komende dagen licht tot matig b)5
grote delen van het continent. Afgezien van een enkel licht sneeu)
buitje blijft het tot in het weekeinde droog in Nederland. Er komt;
geleidelijk meer ruimte voor zon. Het natuurijs, dat op veel plaatsfê
de dooi heeft overleefd, kan weer wat gaan aangroeien. De maxirr
liggen juist onder nul en 's nachts vriest het 3 tot 7 graden.
Noorwegen:
Wolkenvelden. Ten noor
den van Trondheim perio
den met sneeuw,vlak
langs de kust regen. In het
zuiden ook opklaringen en
kans op mist. Maxima
langs de westkust iets bo
ven nul, verder
gend lichte vorst.
Zweden:
Vooral m het noorden veel
bewolking en kans op
sneeuw. Naar het zuiden
toe droger,een enkele op
klaring,maar ook hier en
daar mist. Overdag in het
zuiden lichte vorst,verder
meest strenge vorst.
Denemarken:
Wo'lkenvelden en kans op
wat regen,ijzel of sneeuw.
Morgen op de meeste
plaatsen droog. Koude
oostelijke wind. Middag-
temperatuur iets onder nul.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Wolkenvelden,ook af en toe. zon. Langs
de Noordzeekust enkele winterse buien.
Middagtemperatuur vandaag rond 4 in
Engeland en Schotland,in Ierland onge
veer 8 graden. Morgen overal een graad
of 2 lager.
België en Luxemburg:
Bewolkt en in de nacht en ochtend kans
op mist. 's Middags ook wat zon. Op de
meeste plaatsen blijft het droog. Maxi
ma vandaag net boven nul,morgen op de
meeste plaatsen lichte vorst.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Zowel wolkenvelden,mist als wat zonne
schijn. Plaatselijk wat regen, in de Voge
zen en Jura sneeuw. Middagtempera
tuur langs de Bretonse kust ongeveer 6
graden. In het binnenland dalend tot on
der nul.
Portugal:
Veranderlijk bewolkt en met name in het
zuiden kans op een bui, misschien met
onweer. Middagtemperatuur op de
meeste plaatsen rond 15 graden.
Madeira:
Wisselvallig weer. Vandaag fikse regen-
of onweersbuien. Morgen ook wat zon.
Toenemende wind. Middagtemperatuur
ongeveer 17 graden.
Af en toe zon en vandaag vooral in het
noorden enkele buien..Morgen minder
zon en toenemende neerslagkans. Maxi
ma aan de zuidelijke costa's ongeveer
16 graden; op andere plaatsen uiteenlo
pend van 5 tot 12 graden.
Canarische Eilanden:
Op beide dagen weinig zon,wolkenvel
den en buiige regen. Kans op onweer.
Maxima rond 21 graden.
Marokko:
Westkust: half tot zwaar bewolkt en en
kele stevige regen- of onweersbuien,met
Oostenrijk:
Veel bewolking enige tijd sneeu
daag met name in het oosten en j
zuidflank van de Alpen. Daarbij s
in de bergen veel wind. Koudei
,met ook overdag lichte, plaatsell
tige vorst.
Koud,veel bewolking en nu e
sneeuw. Koude oostenwind. Lie -|
matige vorst.
Tsjechië en Slowakije:
Kouder weer met veel bewolkt
sneeuw,plaatselijk veel sneeuw
dagtemperatuur rond -5 graden.
Hongarije: itü
Veel bewolking en op beide dag
tijd tot tijd sneeuw,misschien otba
Middagtemperatuur enkele grad^
der het vriespunt.
ter
it-:
DONDERDAG 14 DECEMBER 1995 iv<
Zon- en maanstanden )lk
Zon op 08.41 Zon onder ^ei
Maan op Maanonde^rs
Waterstand ld.
IJmuiden Katwijk als
Hoog 07.49 20.06 07.22 bSt
Laag 03.35 16.06 03.16 js
Weerrapporten 13 december 07 ui
station weer wind
name op morgen. Maxima rond 18 gra- Amsterdam motregen
Tunesië:
Af en toe zon en kans op een bui. Mid
dagtemperatuur rond 17 graden.
Zuid-Frankrijk:
Perioden met zon. Vooral in de oostelij
ke departementen wolkenvelden,kans
op regen,overgaand in sneeuw. In de
bergen toenemende noordoostenwind.
Maxima in het Centraal Massief en de
Alpen onder nul. In het zuiden rond +5
graden.
Mallorca en Ibiza:
Wisselend bewolkt; wat zon,maar ook
enkele buien. Toenemende wind. Mid
dagtemperatuur ongeveer 14 graden.
Italië:
Erg wisselvallig weer,vooral vandaag
veel neerslag.in de Alpen en Dolomieten
sneeuw. Van het noorden uit flink kou
der en stevige oostenwind. Middagtem
peratuur uiteenlopend van iets boven
nul in het noorden tot 15 op Sicilië.
Corsica en Sardinië:
Bewolkt en enkele stevige buien. Van
daag veel wind. Temperatuur dalend
naar een graad of 10 op Corsica en 13
op Sardinië.
Malta:
Veranderlijk bewolkt,vandaag wat zon.
Op beide dagen kans op een stevige bui.
Middagtemperatuur ongeveer 15 gra-
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Vhssingen
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona
Berlijn
Boedapest
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Innsbruck
Istanbul
Klagenlurt
Kopenhagen
Las Palmas
Londen
Luxemburg
licht bew. ono4
Griekenland en Kreta:
Perioden met zon. In het westen toene
mende bewolking en enkele buien. Mor
gen ook op Kreta enkele buien. Maxima
uiteenlopend van 10 tot 15 graden.
Turkije en Cyprus:
Perioden met zon.ook af en toe wolken
velden. Vrijwel overal droog. Maxima van
8 graden op de Dardanellen tot 17 gra
den op Cyprus.
Duitsland:
Naar oost draaiende aantrekkende wind
Bewolkt en kans op sneeuw. Maxima
van -4 in het oosten tot rond het vries
punt in het westen.
Zwitserland:
Overgang naar kouder weer met veel be
wolking en vooral aan de noordflank van
de Alpen sneeuw. Eerst een stevige
noordoostenwind. Daling van tempera
tuur met op vandaag maxima van -4 in
het noorden tot +3 in Locarno.
half bew nno 1
Rome half bew
Stockholm licht bew.
Warschau zwaar bew.
Wenen sneeuw
Zürich zwaar bew
Casablanca licht bew.
Johannesburg half bew
Los Angeles regen
New Orleans onbew.
New York onbew.
3 1
13 7.2
Dei
712.0
10 bar
?7.4<
3 jora
S.01
Jont
ble
[fhill
;Jazz
25l| Ul
;-8lit
2 :»mei
•Tm h<
ï^teitf
21
:6»et(
