Nieuwe behandelingsmethode
borstkanker lijkt veelbelovend
Gezondheid
Minder hartinfarcten door veranderingen in gedrag
MAANDAG 11 DECEMBER 1995
SPREEKUUR
Otosclerose
Stel, u loopt een cafeetje binnen en aan een tafeltje bij
het raam zit een groepje scholieren, zo 15, 16 jaar oud.
Ze kijken u aan. een van hen maakt een opmerking - u
kunt niet verstaan wat hij zegt - en de hele groep barst
in lachen uit. Als u een beetje normaal in elkaar zit,
voelt u zich nu erg ongemakkelijk. Dit gevoel - hel idee
dat ze over je praten en je uitlachen - heeft iemand die
doof of slechthorend (aan het worden) is vrijwel voort
durend. Hierdoor kan de slechthorende zich argwa
nend gaan opstellen en van lieverlede in een sociaal
isolement komen. Een weinig benijdenswaardige gang
van zaken die tegenwoordig vaak door tijdige ingrepen
(operatie) of aanpassingen (gehoorapparaat) kan wor
den voorkomen.
In de tijd van Ludwig non Beethoven bestonden die
mogelijkheden niet. Deze grote componist werd op vrij
jeugdige leeftijd totaal doof. Dat heeft hem niet verhin
derd onsterfelijke meesterwerken te componeren, maar
als je hele leven bestaat uit muziek is gehoorverlies na
tuurlijk een absolute ramp. De ziekte waaraan
Beethoven leed staat bekend on
der de naam otosclerose, letterlijk
verharding van het oor.
Het oor bestaat uit drie delen: het
uitwendige oor, het middenoor en
hel binnenoor Het uitwendige
oor is het deel dat zichtbaar is: de
oorschelp met de gehoorgang
waar oorsmeer gemaakt wordt.
Aan het eind van de gehoorgang
zit het trommelvlies, al onderdeel
van het middenoor. In de ruimte
MARISKA KOSTER achter het trommelvlies bevinden
Arts z/c/z een drietal kleine beentjes.
die naar hun vorm respectievelijk
hamer, aambeeld en stijgbeugel worden genoemd. De
hamer zit aan de ene kant vast cum het trommelvlies
en aan de andere kant aan het aambeeld. Het aam
beeld op zijn beurt is weer verbonden met de stijgbeu
gel, die vast zit in het ovale venster, de overgang naar
het slakkehttis, het binnenoor. In het binnenoor zit ook
het evenwichtsorgaan dat hier verder buiten beschou-
wing blijft.
Als een geluidsgolf het trommelvlies raakt, worden de
trillingen via de keten van gehoorbeentjes overge
bracht naar het slakkehuis, waar de geluidsgolf wordt
omgezet in een elektrisch signaal dat via de gehoorsze-
nuw naar de hersenen wordt gezonden. Nog niet zo
eenvoudig dus.
Bij otosclerose groeit de stijgbeugel geleidelijk vast in
het ovale venster zodat de trillingen vanuit het mid
denoor niet meer kunnen worden overgebracht naar
het binnenoor, langzaam neemt het gehoor af en er
kan zoals bekend totale doofheid ontstaan. Otosclerose
komt bij ongeveer tien procent van de bevolking in
meerdere of mindere mate voor, en begint meestal tus
sen het 15e en 35e levensjaar. Soms komt de ziekte in
de familie voor, maar dat is geen regel. Vrouwen heb
ben er vaker last van dan mannen.
Ernstige otosclerose kan operatief worden genezen. Bij
deze operatie, die door een KNO-arts wordt uitgevoerd,
wordt de vastgegroeide stijgbeugel verwijderd en ver
vangen dooreen roestvrijstalen prothese. Het gehoor
verbetert na deze ingreep snel en komt in veel gevallen
weer op de oude waarde. Wat is er mooier, zou u zeg
gen. Maar helaas heeft ook deze ingreep zijn keerzijde.
Bij een d twee procent van de mensen die deze operatie
ondergaan gaat het gehoor geheel verloren en wel op
zodanige wijze dat een gehoorapparaat niet meer
helpt. In minder ernstige gevallen van otosclerose of
wanneer de ziekte slechts één van beide oren heeft
aangedaan, is een gehoorapparaat een veiliger metho
de om het gehoor te verbeteren.
Otosclerose moet niet worden verward met de 'gewone'
ouderdomsslechthorendheid. Deze vorm van slechtho
rendheid wordt veroorzaakt door veranderingen in het
slakkehuis, dus het binnenoor, en is helaas blijvend.
Als u - of uw omgeving - de indruk heeft dat u minder
goed hoort, maak dan een afspraak met uw huisarts.
Vaak kan deze zelf een gehoorsonderzoek doen, en hij
of zij kan u verwijzen naar een KNO-arts voor verder
onderzoek en eventuele behandeling. Ook gehoorap
paraten worden door de KNO-arts voorgeschreven.
Ook als u geen componist bent, is uw gehoor de moeite
waard.
HENKHELLEMA.
De zeer sterke afname van de sterf
te aan coronaire hartziekten (zoals
het hartinfarct) sinds 1972 is voor
verreweg het grootste deel toe te
schrijven aan een daling van de
cholesterolspiegel in het bloed en
een vermindering in rookgewoon
ten, en veel minder aan verbeterd
medisch ingrijpen.
Dat schrijven de Utrechtse inter
nisten L. Oei en D.W. Erkelens in
het Nederlands Tijdschrift voor Ge
neeskunde. In de periode 1972-
1992 is de sterfte aan coronaire
hartziekten bij mannen afgenomen
van 241 naar 161 per 100.000 en bij
i 140 r
r 118; i
i af
name, gestandaardiseerd naar de
bevolking van 1992, van respectie
velijk 43 en 44 procent.
In diezelfde periode daalde de se-
rumcholesterolwaarde bij r
significant, vooral als gevolg van
een vermindering in de consump
tie van verzadigde vetzuren. Bij
vrouwen is de daling van de serum -
cholesterolspiegel echter miniem.
Het percentage rokers nam sinds
1970 bij mannen af van 75 naar 37
procent, bij vrouwen van 42 naar
30 procent.
Volgens Oei en Erkelens daalde de
sterfte aan het hartinfarct halver
wege de jaren tachtig nog sneller
dan alleen op grond van sërum-
cholesterol en rookgedrag zou wor
den verwacht. Ze denken dat deze
extra daling is toe te schrijven aan
de opkomst van nieuwe behande
lingsmethoden voor coronaire
hartziekten als trombolyse (oplos
sen van stolsels), preventief gebruik
van acetylsalicylzuur ('aspirine') en
dotteren, en aan verbeteringen in
de bypass-chirurgie.
De nieuwe koppelingsmethode (bi-specifieke antistof) zorgt voor contact tusen de niet-specifieke afweercel en borstkankercel (rechts). Daardoor wordt de kan
kercel gedood. foto gpd
Een groep onderzoekers van het
AZU (Academisch Ziekenhuis
Utrecht) werkt hard aan een gloed
nieuwe behandelingsmethode van
kanker. Samen met collega's van de
universiteit van Erlangen in Duits
land wordt gebruik gemaakt van
'niet-eenkennige' afweercellen in
het bloed, de zogeheten granulocy
tes Die afweercellen kunnen kan
kercellen uitschakelen. De testen in
de laboratoria hebben al goede re
sultaten laten zien. Met deze af
weercellen worden cellen bedoeld
die niet uitsluitend bacteriën beho
rend bij een bepaalde kwaal, aan
pakken, maar alle ziekteverwekkers
waarmee ze worden geconfron
teerd.
Het probleem was dat deze speci
fieke afweercellen, dus 'afgericht'
om kankercellen te elimineren, niet
of onvoldoende in staat waren hun
werk te doen. Daardoor kon zich
een kwaadaardige tumor ontwikke
len.
Men kwam op het idee de granulo-
cyten in het bloed in het geweer te
brengen. Een gouden inval. Er werd
namelijk ontdekt dat met behulp
van de groeifactor G-CSF (granulo-
cyte-colony stimulating factor) gra-
nulocyten niet alleen geweldig in
aantal toenemen, maar ook geacti
veerd worden. Met de hulp van zo
genaamde bi-specifieke antistoffen
(zie foto) bleek het mogelijk om dit
granulocytenleger de kanker te la
ten bevechten.
Het bijzondere van de gemaakte
antistof is dat deze de granulocyt
en de kankercel zó dicht bij elkaar
brengt dat de afweercel de kanker
cel doodt. Dat gebeurt omdat de
antistof zowel de granulocyt als de
kankercel 'herkent' en deze twee
daarom aan elkaar plakt.
De stand van zaken is nu deze: in
een reageerbuis kan een niet-spëci-
fieke afweercel bij een tumor wor
den gebracht, met een bi-specifie
ke antistof, waarna ze zonder man
keren het kankergezwel aanpakt.
Let wel: in een reageerbuis. Nu
moet nog worden aangetoond dat
wat lukt buiten het lichaam ook
lukt in het lichaam.
Voorlopig beperken de onderzoe
kers zich in het AZU tot borstkan
ker, een van de 25Q typen kanker
die er bestaan. Als de proeven het
gewenste succes hebben, worden
pogingen gedaan om granulocyten
zodanig te 'bewapenen' dat ook
andere soorten kanker doeltreffend
overwonnen kunnen worden.
„Vooruitgang kun je pas terugkij
kend constateren", zegt dr. Groe-
newegen, oncoloog van het AZU.
„Nu is het nog veel te vroeg om te
juichen in de trant van: we hebben
de kankerdoder ontdekt. Dat zou
absoluut een verkeerde insteek
zijn. Op dit moment kan slechts
worden beweerd dat we in potentie
mogen spreken van een belangrijke
bijdrage aan de kankerbestrijding.
Pas op het moment dat het bewijs
van succes echt is geleverd, is het
ogenblik aangebroken om te zoe
ken na&r behandelingsmethoden
voor andere kankervormen met be
hulp van de door antistoffen bewa
pende granulocyten. Ik denk zeker
dat het op den duur zal lukken, zo
ver durf ik me wel uit te spreken."
De vooruitzichten zijn hoopge
vend, gelet op de verrassende be
handelingsresultaten in Amerika en
Duitsland. Daar hebben patiënten
laten zien dat de optredende bij
verschijnselen acceptabel en van
voorbijgaande aard zijn.
Dr. Groenewegen vestigt de aan
dacht op de diverse voordelen van
de nieuwe methode. „Wat we we
ten is dat alle kankers op een be
paald moment ongevoelig worden
voor chemotherapieën, maar wel
beïnvloedbaar zijn voor andersoor
tige behandelingen, ioals die van
ons. Los van het directe effect van
de niet-specifieke afweercellen te
gen de kanker, worden ook tekenen
gezien alsof deze behandeling leidt
tot immuniteit tegen kanker (door
vorming van lichaamseigen anti
stoffen). Dit mag als een belangrijk
winstpunt worden gezien, omdat
zo niet alleen een tumor direct
wordt aangepakt, maar daarmee
ook wordt bereikt dat het lichaam
een effectief afweersysteem op
bouwt en zo blijvend wordt gemo
biliseerd tegen de tumor. Dat is es
sentieel anders bij een chemo-be-
handeling."
Maar hoe veelbelovend ook, we
hebben hier te maken met een
veel-stappen-plan. waarmee jaren
zijn gemoeid. Wel is zeker dat als
het principe volgens verwachting
blijkt te werken, de kankerbestrij
ding een flinke zet in de goede
richting heeft gekregen.
P
u
z
Z
E
L
R
s
E
J
A-
G
D
1
E
H
K
E
G
E
N
U
M
M
O
c
L
K
M
N
A
O
T
E
N
N
T
P
G
R
R
E
L
S
R
F
1
1
E
N
A
O
A
K
S
T
E
G
E
Z
U
D
E
O
L
K
K
R
E
1
E
R
N
H
N
N
A
A
N
A
N
R
1
L
N
1
C
E
1
Z
O
E
N
E
1
U
R
A
1
S
Z
M
H
E
A
G
E
S
N
L
O
A
N
L
E
V
W
N
V
1
R
P
E
H
R
L
E
E
M
O
J
M
E
O
O
D
T
A
E
A
V
H
A
R
1
S
R
P
N
E
S
M
B
O
O
E
L
T
c
R
S
A
B
A
O
E
U
K
B
E
S
O
H
R
M
1
A
N
A
R
G
L
R
P
1
E
T
A
T
L
G
L
E
V
U
E
G
A
L
P
O
S
B
L
E
B
E
R
L
E
T
L
O
H
Alarm
Holte
Orgel
Amandel
Hongerig
Postel
Avers
Honkslag
Proper
Blaas
Inzien
Rebel
Bovenin
Islam
Refter
Commune
Jicht
Ruien
Eagle
Kermis
Schuin
Eminent
Koala
Tibet
Euvel
Kroon
Veearts
Gajes
Luguber
Wanneer
Gekheid
Noren
Zakken
Gnome
Oplage
Zenden
Hamer
OPGAVE
OPLOSSING
WOORDZOEKER
In deze mengelmoes van letters
zijn al de genoemde woorden ver
stopt. Ze zijn te lezen van links
naar rechts, van rechts naar
links, van boven naar beneden of
omgekeerd of schuin. Sommige
letters worden dubbel gebruikt.
Streep alle woorden door. De res
terende letters vormen dan regel
voor regel van boven naar bene
den nog een woord.
CITAAT
Horizontaal:
1. traan; 2. nest; 3. toren; 4.
naaf; 5. fiets; 6. ster,- 7. reeks;
span; 9. naald; 10. drom; 11.
maand; 12. daas; 13. spar; 14.
roet.
Het citaat is van Jean de Bois-
son: ,,Een bedelaar zonder om
standers ontvangt weinig aal
moezen".
HEINZ
zo, ovs v/j fuas TTzc/rreis
AAA/ ZO&<£A/ CA/
TOM POES
Heer Bommel en de toornviolen
De directeur van het flora-festival had
gelijk gehad; dat bleek toen het voor
jaar weer aanbrak. In de eerste warme
stralen van de lentezon kon'men de
bewoners van Rommeldam in groepen
naar het bos zien trekken. Daarvzetten
ze zich op het gras neer en genoten
van het gebabbel en gezang van de
violen die er bloeiden. Het waren wer
kelijk enige bloemen, die op spontane
wijze de liedjes herhaalden die uit de
draagbare radio's kwamen. Ook riepen
ze alles na wat men hen voorzei - en
met enige zorg kon men zodoende een
heel programma samenstellen. Het
was werkelijk een groot succes en het
mag dan ook geen wonder genoemd
worden dat dit mooie plekje algemeen
het Bommelbos genoemd werd, ter
ere van de stichter die daar de vorige
herfst injecties in de bodem gegeven
had. De enige die er geen pret van had
was freer Ollie zelf. Men kon hem
soms in de buurt aantreffen terwijl hij
somber naar de vreugd? luisterde.
„Het lijkt wel een kermis", hoorde
men hem dan mompelen. „Hoe vrese
lijk is dit alles! En dat alleen omdat ik
een prijs op een tentoonstelling wilde
winnen. Ach, waarom heb ik het toch
gedaan?" „Het is een ellende", zei Pee
Pastinakel, die eens met Kwetal het
plekje passeerde. „Dit is het einde van
het bos. Die stinkende planten zijn
niet uit te roeien en ze dringen de mir
terug. Over twintig jaren zal het hele
woud vol st^an met dit groeisel. Dan
zullen de bomen er niet meer zijn,
maar hun plaatsen zullen worden in
genomen door burgers met kastjes van
ficusdrip. En wat moet er dan van ons
worden?" „Kom. kom", zei Kwetal.
„Bommel zal wel weten waarom hij dit
gedaan heeft; het zal heus wel ergens
goed voor zijn. Hij heeft zo'n groot
denkraam!"
EINDE VAN DIT VERHAAL
H
W
E
R
NL
29
DOOR HANS VAN ES
De start van het meteorologisch winterseizoen mag er wezen. Hoe\
de vorst slechts licht tot matig is gebleven, is er nog steeds geen z.
op aanzienlijk zachter weer. De eerste helft van de maand blijft ori
veer 4 graden onder het gemiddelde; dergelijke negatieve afwijkin?
zijn in december sedert 1981 niet meer voorgekomen.
Zoals wel vaker bij vroege kou - zoals recentelijk in november 199}
vragen velen zich af of we aan het begin staan van een echte, oudg
wets koude winter. Hoewel het met mogelijk is een serieuze verwa
tmg te maken, die verder gaat dan een week vooruit, zijn er zeker
wijzingen in de richting van aanhoudende of zelfs verscherpende
gedurende de komende maanden.
De stand van zaken; na de droge en warme oktobermaand, die we,^-
gedomineerd door blokkerende hogedrukgebieden werd door verse1
lende klimatologen gewezen op een koude januarimaand. In de we_fi
ken na oktober bleef de circulatie (gedeeltelijk) geblokkeerd. Met 3
dere woorden de gebruikelijke oceaandepressies lieten het goe>
afweten. Een lezer uit Heemstede vroeg zich in dit verband af c
kraamkamer van de oceaandepressies bij New Foundland was
droogd. 2
Inmiddels hebben de lange-termijnvoorspellers Dettman en Malbep
op grond van de heersende luchtdrukverdeling hun prognose voor
cember aangepast. De wintermaand zal volgens het duo 1 tot 1,5
den te koud eindigen, gevolgd door een zeer koude jannuari (afwijl
-2 tot -2.5 graden). Het afgelopen weekeinde dooide het een beetj
het zuiden van het land, maar van een einde van de vorst was geen
sprake. 'Dooi zonder regen en wind is niet waard dat-ie begint', is
wijze weerspreuk.
De komende dagen blijft de winter voortduren, zij het op een laag
je. Een hogedrukcel in de buurt van ons land garandeert meest liclf'
plaatselijk matige vorst in de nacht en rond nul of iets daarboven
overdag.
Komende woensdag volgt weer een twijfelachtige dooi-aanval uit h
noorden. Zou de vorst inderdaad op den duur definitief doordrukke
Toch is een serieuze aanval op de kou na een vorstig begin
cember bijna onontkoombaar.
De zogenoemde 'Kerstdepressie' komt in vrijwel alle jaren - na half
december - met een onstuitbaar offensief van zachte oceaanlucht
Zelfs in het meest extreme geval - de superwinter van 1962-'63 -
kwam na een periode van felle stralingsvorst in begin december de
weg vrij voor storm, regen en. hoge temperaturen. Maar al
kerst startte de langste koudegolf van deze eeuw; tot begin maart
1963 vroor het vrijwel onafgebroken en was ons land bedekt met
dikke laag sneeuw.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
Wolkenvelden
langs het noordelijk deel
van de westkust regen of
sneeuw Morgen een stevi
ge westelijke wind. In het
zuiden ook opklaringen en
kans op mist. Maxima van
5 graden langs de west
kust tot rond het vriespunt
in het zuidoosten. Woens-
Zweden:
Vooral in het noorden veel
bewolking en Kans op
sneeuw of ijzel. Naar het
zuiden toe droger, een en
kele opklaring,
kans op mist. Overdag op
plaatsen
nul. woens
it strenge vorst.
Middagtempei
vriespunt.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Rustig en droog
plaatselijk mist en met name 's middags
ook kans op wat zon. Morgen aan het
einde van de dag in het westen van
Schotland misschien regen. Middag-
temperatuur van 5 tot 8 graden, van
daag in Ierland plaatselijk nog 10
België en Luxemburg:
Bewolkt en mistig en slechts een kleine
kans op wat zon. Droog. Middagtempe-
ratuur van iets onder nul in Luxemburg
tot +5 gradenin Oostende.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Zowel wolkenvelden, mist als wat zonne
schijn. Op de meeste plaatsen droog.
Middagtemperatuur vandaag van rond
het vriespunt in het oosten tot +7 in de
Vend'ee; morgen iets kouder.
Veranderlijk bewolkt en op beide dagen
kans op buiige regen, misschien met on
weer. Middagtemperatuur op de meeste
plaatsen rond 15 graden.
Madeira:
Wisselvallig weer met veel wolkenvelden
en van tijd tot tijd buiige regen, mis
schien met onweer Middagtemperatuur
ongeveer 17 graden.
Spanje:
In het. algemeen veel bewolking en van
tijd tot tijd buien, vooral in het zuiden
en oosten met onweer. In het noordoos
ten plaatselijk veel neerslag. In het
noordwesten geregeld zon en overwe
gend droog. Maxima aan de costa's van
14 tot 17 graden; op andere plaatsen
tussen 8 en 13 graden
Canarische Eilanden:
Flink wat wolkenvelden en een vrij grote
kans op enkele buien, misschien met
onweer. Middagtemperatuur rond 22
ï'3
aan de noordkant van de Alpen toen
mende kans op bewolking. Droog. Ma
i nul; m Tessm r<
TP
Oostenrijk:
Eerst zonnige perioden,
soms wolkenvelden of mis
meer bewolking en vanuit het noordot
ratuur, met morgen op veel plaats!
maxima rond -3 graden.
Tsjechië en Slowakije:
Veel t
op ijz
DINSDAG 12 DECEMBER 1995
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 06.35 18.45 06.08
Laag 02.10 14.36 01.51
lerrapporten 11 december 07 u
In het algemeen zonnige perioden ei
bui. Middagtemperatuur rond 18 gra
Naast zon van tijd tot tijd ook wolkenvel
den. Kleine kans op mist. Enige daling
van temperatuur met op morgen maxi
ma van 7 graden bij Lyon en Bordeaux
tot 13 plaatselijk langs de Middellandse
Zee.
Mallorca en Ibiza:
Flink wat bewolking van tijd tot tijd bui
en, mogelijk met onweer. Middagtempe
ratuur ongeveer 15 graden.
Zowel zon als wolkenvelden en vooral
morgen langs de westkust kans op een
bui Middagtemperatuur uiteenlopend
van 4 graden in het uiterste noorden tot
17 op Sicilië.
Corsica en Sardinië:
Half tot zwaar bewolkt en kans op stevi
ge regen- of onweersbui. Maxima rond
15 graden.
Malta:
Veranderlijk bewolkt en kans op een ste
vige regen- of onweersbui. Middagtem
peratuur ongeveer 17 graden.
Griekenland en Kreta:
Perioden met zon. vooral morgen langs
de kusten kans op een bui. Boven de
Egeïsche Zee waait eerst nog een sfevi-
ge noordoostenwind. Maxima van 7 gra
den in de buurt van Thessaloniki tot 14
langs de kust in het zuidwesten; op Kre
ta wordt het ongeveer 11 graden.
Turkije en Cyprus:
me in de omgevingwan Cyprus op beide
dagen kans op een stevige regen- of on
weersbui. Maxima van 7 gradèTt-op de
Dardanellen tot 17 graden op Cyprus.
Duitsland:
Eerst rustig weer met wolkenvelden en
in de nacht en ochtend kans op mist. In
Buenos Aires zwaar bei
Casablanca hall bew
Johannesburg licht bew
New Orleans onbew
29 19
31 23
16 12
wil -10 -17 0
wsO 18 10
