Een reep in een duurder jasje
Smaak
Amandel en suiker basis
voor spijs en marsepein
VRIJDAG 1 DECEMBER 1995
N BEEK *072-5196258
Grand Cru
Onlangs kreeg ik een boeiend boek
werkje onder ogen van wijnschrijver
Hans Walraven. De donkerrode ve
lours kaft met de in gouden opdruk
geschreven titel 'Grand Cru 96'zegt
alles over deze handzame, in agen
da-formaat uitgegeven, gids.Grand
Cru beantwoordt vragen die liefheb
ber en verzamelaars van de grote
wijnen regelmatig bezighouden", zo
begint auteur Walraven. In de zesde
zojuist verschenen editie van deze
tiueejaarlijksegids krijgen wijnlief
hebbers antwoord op vragen als:
wanneer is de wijn rijp om te drin
ken?, hoelang is de wijn houdbaar?
en hoe is de kwaliteit die schuilgaat
achter het etiket van een Grand Cru
van een bepaald jaar? „Overigens",
zo voegt de auteur er aan toe, „zijn
de gegevens gebaseerd op de ervarin
gen van een team van deskundigen
die zich met name op het gebied van
de Grand Cru's hebben gespeciali
seerd.
Centaal in het boekje staan de wij
nen van de 61 Médoc Chateaux. De
Medoc is een smal district ten noord
westen van Bordeaux. Het gebied
staat wereldwijd bekend om de grote
klasse van de wijnen en telt zo'n
1.800 wijnbezittingen die vrijwel uit
sluitend rode wijn produceren.
Médoc is opgesplitst in de Bas-Medoc
en de Haute-Médoc. In laatstge
noemde regio bevindt zich het over
grote deel van de beroemde chateaux
die de naam van hun gemeente dra
gen: St. Estèphe, Pauillac, Margaux,
St. J alien, List racen Moulis. Opmer
kelijk is het hoofdstuk 'Grand Cru's
en uw gezondheid', waarin de au
teur de bekende radioloog Tim Over
toom, verbonden aan het Sint An fo
rtius Ziekenhuis in Nieuwegein aan
het woord laat. Hij verklaart dat on
langs is aangetoond dat rode wijn
stoffen bevat die een positief effect
hebben op 'schadelijk cholesterol'.
„Met name de non-alcoholische fe-
nolische stoffen die de wijn zijn rode
kleur geven hebben een remmende
werking op bloedvatvernauwing.
Het gaat zelfs zover", aldus verklaart
Overtoom, „dat uit medisch onder
zoek blijkt dat in Frankrijk relatief
weinig mensen overlijden aan hart
infarcten als gevolg van vernauwing
van de kransslagaders. En dan te be
denken dat de Franse eetgewoonten
gerust overdadig en vetrijk genoemd
mogen worden.De verklaring van
deze schijnbare tegenstrijdigheid ligt
volgens de arts in de consumptie van
rode wijn in Frankrijk. „Het zal me
nig wijn liefhebber deugd doen dat
de meeste Grand Cru's diepgekleur-
de, geconcentreerde wijnen zijn met
een overvloed aan fenolische stof
fen", zo besluit Overtoom zijn betoog
die daarmee antwoord geeft op een
stelling van de auteur. Die is van
mening dat de anti-alcolwl campag
nes, hoewel uiterst nuttig, niet altijd
genuanceerd zijn.
Hen chocoladeletter is niet
meer dan een reep in een
duurder jasje, schrijft de Con
sumentenbond deze maand in
de Consumentengids. Door
gaans wordt voor letters dezelf
de chocolade gebruikt als bij
repen. Per 100 gram blijkt dan
de letter 30 cent tot een gulden
duurder. Uit een test is geble
ken dat de duurste letter van
Droste is, de goedkoopste van
Sweet Products. Qua smaak
zijn de Delicata (Albert Heijn)
en Verkade het lekkerst. Letters
van Baronie, Hema, De Heer
en Sweet Products hebben het
minst aantrekkelijke uiterlijk,
geuren relatief minder en heb
ben de minst gladde structuur.
De letter van Ringers oogt en
geurt goed, maar smaakt het
minst naar chocolade, aldus de
Consumentenbond.
Chocoladeletters, -llikken, -re
pen, -hagel, -vlokken, -pasta,
bonbons en niet te vergeten
chocolademelk: allemaal pro-
dukten gemaakt van cacao. Ze
zijn niet meer weg te denken
uit ons westers consumptiepa
troon. Per hoofd van de bevol
king eten we jaarlijks bijna ze
ven kilo cacao- en chocolade-
produkten. De cacaobonen
hiervoor worden met de boot
vervoerd naar Amsterdam, de
grootste cacaohaven ter we
reld.
Columbus ontdekte tijdens zijn
reis naar Amerika in de zes
tiende eeuw de cacaoboon bij
de Azteken. Spanje was dan
ijjpp" we
ook het eerste land in Europa
waar cacao werd gebruikt en
verwerkt. Aan het einde van de
zestiende eeuw ontstond ook
in andere landen belangstel
ling. De Nederlander Van Hou
ten heeft een grote bijdrage ge
leverd aan de verwerking van
de cacaoboon tot een beter
produkt. Hij ontdekte rond
1825 hoe cacaoboter van de
rest van de boon kan worden
gescheiden. Pas toen stond de
weg open voor de uitvinding
van chocolade, eerst puur en
later ook melkchocolade.
De eerste chocoladereep was
in 1907 te koop. Tegenwoordig
is een veelheid aan chocolade-
produkten te verkrijgen: witte
en melkchocolade/gevulde
chocolade, allerlei soorten,
bonbons, enzovoort. Het ma
ken van chocolade begint bij
de ruwe cacaobonen die wor
den gebrand, ontdaan van de
doppen en vermalen tot de
vettige vloeibare substantie,
die cacaomassa heet.
Bij het persen van de cacao
massa ontstaat een scheiding
tussen het vet (ongeveer 50
procent), cacaoboter genoemd,
en de cacaopoeder. Chocolade
maken is een kwestie van goed
mengen. De belangrijkste
grondstoffen zijn cacaoboter,
cacaomassa, suiker en eventu
eel melkpoeder.
Volgens de Warenwet moeten
alle soorten chocolade en ca
caopoeder gemaakt zijn van de
cacaoboon. Als dat niet het ge
val is, dan staat op de verpak
king 'imitatiechocolade' of'ca-
caofantasie'. Dat zijn produk-
ten die weinig cacaopoeder be
vatten, gemaakt zijn met ande
re soorten vetten dan cacaobo
ter of met geur-, kleur- en
smaakstoffen.
Surrogaat
Daarnaast is er ook een surro
gaat van cacao, carobe. Dat
wordt gemaakt van de peulen
van de Johannesbroodboom.
In tegenstelling tot cacao bevat
carobe geen vet en geen theo
bromine. een stof die verwant
is aan cafeïne en die een op
wekkende werking heeft. Of ge
bruikers hier iets van merken,
verschilt per individu. Het ef
fect van een chocoladereep is
minder sterk dan dat van een
kop koffie.
Van chocolade wordt nogal
eens beweerd dat het versla
vend werkt en een gevoel van
opwinding geeft. Chocolade
bevat fenylethylamine, een aan
adrenaline verwante stof, die
stimulerend werkt en de hart
slag en de bloeddruk verhoogt.
Fenylethylamine wordt ook in
de hersenen aangemaakt.
Mensen die lijden aan een de
pressie zouden mogelijk een
tekort aan deze stof kunnen
hebben. Door chocolade te
eten zou men het fenylethyla-
minegehalte weer op peil bren
gen en zich een stuk beter geen
voelen. Een theorie die waar
schijnlijk te mooi is om waar te
zijn.
Wie dezer dagen pepernoten, kruidno
ten, speculaas, borstplaat en marsepein
eet, zal waarschijnlijk niet beseffen dat
het strooien en weggeven van dit soort
lekkernijen voortkomt uit een vrucht
baarheidsritueel. Volgens sommigen is
de Germaanse god Wodan de voorloper
van Sinterklaas. Als Wodan op zijn
paard door de lucht 'reed', placht hij
vruchtbaarheid over het land (en via de
schoorsteen ook over mensen) uit te
strooien. Dat dachten zijn onderdanen
althans, en daarom gooiden zij met ap
pels en noten, symbolen van de vrucht
baarheid. Anderen menen daarentegen
dat Sint-Nicolaas een samensmelting is
van twee bisschoppen, onder wie Nico-
laas van Myra, die leefde in de derde
eeuw na Christus in Zuid-Turkije.
Er bestaat nogal eens verwarring over
de begrippen kruidnoten en pepemo
ten. Pepernoten zijn taaie, koekachtige
brokjes. Bij de bereiding ervan wordt
geen vet gebruikt. Als ze oud en hard
zijn, worden ze weer zacht als u ze be
waart bij een snee brood. Kruidnoten
zijn plat. rond en hard.
Chocoladeletters worden gemaakt van
cacaopoeder, suiker en cacaoboter (en
voor melkchocolade nog melkpoeder).
Elke letter heeft hetzelfde gewicht; de
letter I is dus niet kleiner dan de W.
Marsepein en spijs worden beide ge
maakt van amandelen en poedersuiker.
Marsepein bevat minder amandelen en
meer suiker dan spijs. De amandelen in
marsepein zijn fijner gemalen dan die
in spijs. Marsepein werd vroeger in de
apotheek verkocht als kostbaar medica
ment. Omdat marsepein en spijs vrij
veel vet bevatten, kunnen ze na verloop
van tijd rans worden. In de koelkast zijn
ze ongeveer een halfjaar houdbaar.
In banketletters en amandelletters zit
spijs verwerkt, met daaromheen een
korst van bladerdeeg. Het verschil is dat
een amandelletter van honderd procent
amandelspijs is gemaakt. Banketletter is
een fantasienaam. Dat wil zeggen dat
de spijs niet is gemaakt van amandelen,
maar van peulvruchten, bijvoorbeeld
witte bonen en amandelaroma. De ver
melding op de verpakking 'met room
boter' betekent dat de korst met room
boter is bereid. Deze aanduiding zegt
niets over de vulling.
In de decembermaand wordt veel ge
snoept. Dat hoeft op zich geen pro
bleem te zijn. Het aantal keren dat er
iets gegeten of gedronken wordt is ech-
Marsepein is een typisch produkt voor (de snoepmaand) december. De basis ervan is
dezelfde als spijs, alleen de verhoudingen zijn anders.
ter wel van belang. Iedere keer als je iets
eet of drinkt, maken bacteriën in de
mond zuren uit het voedsel. Deze zuren
doen een aanslag op de tanden en kie
zen.
Een constante aanwezigheid van suiker
is een aanslag op het gebit. Het gebit
kan zeven zuurstoten per dag verdra
gen. Om die reden adviseert het Voor
lichtingsbureau voor de Voeding om
naast de drie maaltijden per dag (ont
bijt, lunch, avondeten) niet vaker dan
vier keer een tussendoortje te nemen.
OPGAVE
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1. broodbelegsel; 5. kansspel; 10. foedraal;
12. drietal; 13. meisjesnaam; 14. schil; 16.
Europeaan; 17. familielid; 18. mal; 20. ach
ter; 21. natuurlijk bos; 23. kegelvormig; 25.
windrichting; 27. bouwland; 28. pausen-
naam; 30. boom; 31. losplaats; 32. dagvlin
der; 33. vertragingsmiddel; 34. groente; 36.
alcoholische drank; 38. gehoororganen; 40.
groef; 41. diersoort; 44. maanstand; 46.
doopvader; 47. boom; 48. bloeiwijze; 50.
moment; 51 duw; 52. gang van een paard;
54. gast; 55. hemelgeest; 56. echopeiling.
CRYPTOGRAM
slyter
a-e-o-o-e
minco—e-c
o-s-derde
klets-e-n
msnot
bobbel
a-1o
knecht
Verticaal:
1. functionaris; 2. vulkaan; 3. strop; 4. vogelprodukt; 6. deel van de
bijbel; 7. vlekkenwater; 8. getal; 9. medisch specialist; 11volgzaam;
14. duw; 15. pausennaam; 18. deel van het bestek; 19. windvrij; 21.
hangkamertje; 22. keukengerei; 24. deel van een schip; 26. gewoon
te; 28. onderricht; 29. familielid; 33. vleessort; 35. deel van een
woord; 37. onderwijzer; 39. bedrog; 40. afgelegen; 42. hoofddeksel;
43. mager; 45. boterton; 47. echtgenoot; 49. spinnewebdraad; 51.
hemellichaam; 53. ijzer; 54. lager onderwijs.
s
HEINZ
TOM POES
Heer Bommel en de toornviolen
Heer Ollie stond stil en zette de bak
violen op de grond. De bloemen gin
gen voort met hun piepend gehoest
en hun geroep: De toorn van een
heer! De toorn van een heer! zodat
hij moest schreeuwen om zich ver
staanbaar te maken. „Alle mir zit in
deze monsters!riep hij uit. „Wat
moet ik doen? Ik kan niet eens spui
ten!"
„Ja, ja, spuiten", zei Kwetal knik
kend. „Ik ben benieuwd hoe u dat
gaat doen. Ik voor mij zou daar da
gen voor nodig hebben en Pee
Pastinakel ook. Maar u wacht ermee
tot zonsondergang. „Wat een
denkraam!" Nu dook ook Tom Poes
uit de paarse nevels op. Hij was afge
gaan op het geschreeuw dat hij
vanuit de verte hoorde en bij het zien
van de bulderende violen bleef hij
verrast staan. „De toorn van een
heer", herhaalde hij hoofdschud
dend. „Die zal niet veel helpen, in dit
geval."
„Net of ik dat niet weet!" riep heer
Ollie gebroken. „Je hoeft me dat heus
niet te zeggen, jonge vriend! Verzin
liever een list!" Maar Tom Poes
schudde het hoofd. „Dat gaat niet",
zei hij verslagen. „Als men de natuur
geweld aandoet is er geen list te be
denken." Heer Bommel liet de han
den zakken. Een ogenblik keek hij
met afkeer naar de reutelende en
schreeuwende bloemen: toen vatte
hij de bak weer op en liep moeilijk de
nevels in. Kwetal keek hem bij het
licht van zijn aansteker na. „Ik wou,
dat ik hem mocht helpen", sprak hij,
toen het geluid van de zich verwijde
rende hoestbui verstorven was.
„Maar Bommel doet alles alleen, hè?
Jammer is dat, ik zou zo veel van
hem kunnen leren."
DOOR HANS VAN ES
De herfst van 1995 gaat de boeken in als droog, vrij zonnig en warm
De voorbije novembermaand heeft een royale bijdrage geleverd. Er
waren verschillende dagen met bijna recordhoge temperaturen. Oosl
Maarland (Limburg) noteerde 19.8 graden op 11 november. Ondank
het overheersende zeer zachte weer werd de stunt van vorig jaar bij
lange niet gehaald. Toen werd het de warmste slachtmaand van de
eeuw met 10.2 graden.
Door enkele korte kou-invalletjes aan het begin en rond het midden
van de maand bleef het gemiddelde nu steken op 6.8 graden (nor
maal 5.9). De laagste temperatuur (-9.2 graden te Twente) werd be
reikt aan het begin van de maand, toen de nachtelijke uitstraling opl
maal was onder een winters hogedrukgebied. De andere koude-penc
de, rond de 18e, leverde enkele sneeuwbuien op.
In het noorden van het land lag er korte tijd 3 tot 6 centimeter. Voor
het overige domineerden de zuidelijke winden, die naast hoge temp*
raturen ook veel zon opleverden. Gemiddeld werd ons land 80 uren
door de zon beschenen; normaal is dat 55 uur.
Evenals oktober bleef november behoorlijk droog met gemiddeld 43
mm en uitersten van 20 mm rond het IJsselmeer tot 80 mm in Zee
land. In de westelijke kuststreek noteerde Voorhout 40 mm, Leider
dorp 42 mm en Leiden-ZW 45; Santpoort en Haarlem vingen resp. 4
en 54 mm op. Inmiddels is de eerste van de drie wintermaanden be
gonnen en dat zullen we merken ook. Het kille weer van dit moment
nog maar het voorspel voor wat er volgende week op ons af komt - ee
heuse machtsgreep van Koning Winter...
Tot en met dit weekeinde stelt Thialf zich nog 'mild' op; overdag kon
het kwik nog 1 3 graden boven het vriespunt en de vorst in de nact
blijft meest licht. De met oosten-tot zuidoostenwinden aangevoerde
lucht van het continent wordt wat droger, zodat er steeds meer gater
in het laaghangende wolkendek vallen.
Op zondag wordt het startsein gegeven voor het serieuzere werk. Eer
oceaanstoring buigt niet ver voor onze westkust af naar de Middel
landse Zee, waar een omvangrijk lagedrukgebied wordt gevormd. Te
zamen met een knaap van een hogedrukgebied boven Finland van
1048 hectopascal (voorheen millibar) verschijnt een klassiek-wintei
se luchdrukverdeling op de weerkaart. Krachtige oostenwinden voe
ren ijzige lucht uit het noorden van Rusland naar de Lage Landen. Ir
de heldere nachten gaat het matig vriezen (-5 tot-10 graden). Over
dag wordt het vrij zonnig, maar het kwik stokt bij -2 graden.
E U
wmÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊm
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
zaterdag.
Noorwegen:
Wolkenvelden, ook hier en
daar flinke opklaringen.
Vandaag in het noorden
nog af en toe regen of
sneeuw, verder overwe
gend droog. Middagtem-
peratuur langs de kust en
kele graden boven het
vriespunt; landinwaarts
meest lichte vorst.
Zweden:
Opklaringen en vrijwel
overal droog, 's Middags
aan de zuidkust tempera
tuur rond het vriespunt.
Elders lichte tot matige
Denemarken:
Wolkenvelden, ook opkla
ringen 'en en droog. Mid-
dagtemperatuur net iets
boven het vriespunt.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Veel bewolking en vandaag vooral in ler-
jand, Wales en zuidwest-Engeland, mor
gen ook elders, van tijd tot tijd regen,
vandaag mogelijk ook onweer. Maxima
op morgen uiteenlopend van 8 graden
oost-Engeland tot 13 in Ierland.
België en Luxemburg:
Vandaag overwegend bewolkt en droog.
Morgen ook enkele opklaringen. Kouder
met maxima van min 1 in de Ardennen
tot 5 graden aan de kust.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Perioden met zon. In Bretagne, de Ven
dee en in Normandië wolkenvelden en
vooral vandaag kans op een bui. In de
oostelijke departementen kans op mist.
Middagtemperatuur uiteenlopend van 3
graden in de Vogezen en Jura tot 13 in
Bretagne.
Portugal:
Rustig weer met flinke zonnige perio
den, maar in het noorden ook wolkenvel
den. Droog. Middagtemperatuur langs
de kust tussen 15 en 18 graden.
Madeira:
Veranderlijk bewolkt en vandaag nog
kans op een regen- of onweersbui. Tem
peratuur 's middags rond 19 graden.
Spanje:
Droog en zonnige perioden, in de nacht
en ochtend plaatselijk mist. Langs de
oostkust meer bewolking en enkele bui
en. mogelijk met onweer. Middagtempe
ratuur m het binnenland rond 11 gra
den, langs de Golf van Biskaje en de
Costa's ten noorden van Benidorm rond
14 en langs de kusten in het oosten
Canarische Eilanden:
Wisselend bewolkt en kans op een bui,
mogelijk met onweer Middagtempera
tuur rond 22 graden.
Marokko:
Westkust: Droog en vooral morgen veel
zon. Middagtemperatuur oplopend naar
ongeveer 21 graden.
Tunesië:
Nu en dan zon en enkele verspreide bui
en, mogelijk met onweer. Middagtempe
ratuur ongeveer 18 graden.
Zuid-Frankrijk:
Flinke perioden met zon. Vooral vandaag
in het westen nog wolkenvelden, maar
op de meeste plaatsen droog. Middag
temperatuur van 6 graden in de buurt
van Clermont-Ferrand tot plaatselijk 13
aan de voet van de Pyreneeën
Mallorca en Ibiza:
Wisselend bewolkt en enkele fikse bui
en, ook met onweer. Middagtempera
tuur ongeveer 16 graden.
Italië:
Perioden met zon en vooral in het zui
den enkele buien, mogelijk met onweer;
plaatselijk veel neerslag. Met name in
de Po-vlakte kans op mist. Aan de Adria-
tische kust in het zuiden veel wind. Mid
dagtemperatuur morgen uiteenlopend
van 6 graden in het noorden tot 17 op
Sicilië.
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon. Vandaag op Sardinië
eerst ook wolkenvelden en vrijwel overal
droog. Iets lagere temperaturen; morgen
maxima rond 15graden.
Malta:
Vandaag wolkenvelden en een enkele
onweersbui. Morgen meer zon en over
wegend droog. Middagtemperatuur om
streeks 18 graden.
Griekenland en Kreta:
Half tot zwaar bewolkt en vandaag voor
al in het zuiden en op Kreta, morgen ook
elders, enkele regen- of onweersbuien.
Iets kouder; middagtemperatuur mor
gen uiteenlopend van 11 graden in het
noordoosten tot 17 op Kreta.
Turkije en Cyprus:
Wolkenvelden en op de meeste plaatsen
droog. Op Cyprus geregeld zon en droog.
Iets lagere temperaturen; middagtem
peratuur morgen van 10 graden op de
Dardanellen tot 17 op Cyprus.
Duitsland:
Overwegend bewolkt en nevelig of mistig
weer met lokaal wat lichte motregen,
mogelijk ook ijzel. Slechts op enkele
plaatsen wat zon. Middagtemperatuur in
het oosten iets onder het vriespunt, in
het westen meest iets erboven.
Zwitserland:
Flink wat zon en droog, maar in I
noorden plaatselijk mist of laaghangi
de bewolking. Middagtemperatuur vai
graden aan de noordflank van het Alpi
madsjef-tot 8 in de zuidelijke kantons
Oostenrijk:
Perioden met zon, maar in het noorc
en vandaag ook nog in het oosten w
kenvelden. Overwegend droog. Iets ki
der; middagtemperatuur morgen in
laagland net iets onder het vriespunt.
Rustig weer met in de nacht en ochte
kans op mist. Verder flink wat zon
vrijwel droog. Overdag op de mee
plaatsen lichte vorst; alleen langs
kust nog maxima boven het vriespunt
Tsjechië en Slowakije:
Geleidelijk meer opklaringen en dro
Morgen in de nacht en ochtend kans
mist. Middagtemperatuur enkele grac
onder het vriespunt.
Hongarije:
Wolkenvelden en mogelijk wat reger
motregen en later kans op wat sneei
Iets kouder; morgen maxima rond
vriespunt.
ZATERDAG 2 DECEMBER 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 08.27 Zon onder 16
Maan op 14.25 Maanonder03
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 12.06*- 11.39 -
Laag 07.44 20.06 07.25 23
Weerrapporten 01 december 07 u
Emöhoven
Den Helder
Rotterdam
Vhssmgen
Maastricht
Aberdeen
Barcelona
Berlijn
Boedapest
Bordeaux
Brussel
Dublin
Frankfurt
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Split c
Stockholm c
Warschau z
Wenen z
Zurich 2
Johannesburg c
New Orleans c
New York z
TelAviv c
Tokyo z
