Kiezers in
Wit-Rusland
delen tik uit
NAVO-macht mag bij elke
bedreiging het vuur openen
Noordierse partijen
zijn niet enthousiast
Buitenland
Brussel: Ingrijpende hervorming
an landbouwbeleid is niet nodig
Ferme obstakels voor gigantisch rijstproject
Schouderklopjes en complimenten
Over inleveren wapens in vredesproces
LONDEN HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
De partijen die in Noord-Ier-
land al een kwart eeuw tegen
over elkaar staan, toonden zich
gisteren weinig enthousiast over
de een dag eerder in Londen
bereikte 'doorbraak' in het
Noordierse vredesproces. Zowel
Sinn Fein, de politieke arm van
de IRA, als protestante partijen
bekritiseerden de regeling die is
getroffen voor het afleggen van
de wapens.
In wonderbaarlijke eensge
zindheid karakteriseerden pro
testantse en katholieke leiders
het akkoord van Downingstreet
als een 'fudge' (larie). David
Trimble van uc Ulster Unionis
ten zag het alleen als tijdrekken
om het vorig jaar september be
reikte bestand te redden. Hij
bleef bij de eis - overigens dins
dag ook door de Britse premier
Major gesteld - dat de IRA een
deel van zijn wapenarsenaal
moet inleveren voordat onder
handelingen van alle betrokken
partijen kunnen worden begon
nen.
Sinn Fein was iets minder af
wijzend. Voorzitter Adams en
onderhandelaar McGuinness
benadrukten dat zij eerst de de
tails van het akkoord willen be
studeren. Sinn Fein staat even
wel onder sterke Amerikaanse
druk. De Amerikaanse president
Bill Clinton, vandaag in Belfast
voor een officieel bezoek, waar
schuwde gisteren in Londen dat
de IRA zich moet aansluiten bij
het akkoord.
Waar het nu om gaat is dal
IRA en protestantse militante
groepen hun ideeën over ont
manteling van hun wapens
gaan voorleggen aan een drie
man sterke internationale com
missie. 'I egelijk worden voorbe
reidende besprekingen begon
nen tussen de verschillende
partijen.
De internationale commissie,
onder leiding van Clintons eco
nomische adviseur voor Noord-
lerland en voormalig Senator
George Mitchell, moet half ja
nuari de balans hebben opge
maakt en advies uitbrengen aan
de Engelse en Ierse regeringen.
Op basis van dit advies moet
dan worden besloten of met de
uiteindelijke onderhandelingen
van alle partijen kan worden
begonnen.
Clinton zei gisteren, dat de
IRA geen reden heeft om deze
'twee-sporenbenadering' af te
wijzen. „Mijn boodschap aan
hen is dat er nu een formule be
staat die alle partijen de gele
genheid biedt om hun belangen
naar voren te brengen. Het
komt uiteindelijk op vrede aan.
Dat dienen we allemaal te on
dersteunen".
Premier Bruton zei gisteren in
het Ierse parlement vrijwel het
zelfde. Hij gaf toe dat de me
ningsverschillen tussen Enge
land en Ierland niet uit de weg
zijn geruimd.
Clinton zal morgen in de
Noordierse hoofdstad Belfast
met leiders van alle partijen
praten. Waarnemers menen dat
die gesprekken cruciaal zijn
voor het welslagen van vredes
besprekingen, vooral omdat het
Amerikaanse standpunt grote
invloed heeft op Sinn Fein.
DNDERDAG 30 NOVEMBER 1995
6 Astronomen ontdekken bruine dwerg
Wadena Astronomen hebben voor het eerst een bruine dwerg
L luiten het zonnestelsel kunnen fotograferen, een gasmassa die
Ijkt op die van een ster maar veel kouder is. De vermoedelijke
>lu(ruine dwerg, GL 229B, ligt in de constellatie Lepus nabij Orion
aaiin de zuidelijke hemel, aldus astronomen van het Technologi-
d<the instituut van California gisteren. Deze ontdekking is een
f langrijke stap bij het zoeken naar planeten buiten het zon-
stelsel.
MjlPrins Edward trouwt in voorjaar'
^WfN. De vriendin van prins Edward zegt in december haar
'013aan in public relations op om zich voor te bereiden op haar hu-
ec}elijk in het voorjaar met prins Edward, de jongste zoon van ko-
Jingin Elizabeth. Sophie Rhys-Jones, 3o jaar oud, die al twee jaar
ir Jiet de prins omgaat, heeft haar collega's verteld dat zij opstapt
arAn te voorkomen dat zij haar privé-leven compromitteert. Dit
jg Jielden Britse kranten vandaag.
bezwaarschriften tegen aanleg HSL
dejtussELDe gouverneur van de provincie Antwerpen heeft in
a jtitaal 24.000 bezwaarschriften ontvangen tegen de aanleg van
de hoge-snelheidslijn (HSL) tussen Antwerpen en de grens met
'anlederland. Vooral het argument dat de aanleg van de lijn iedere
ïn elg bijna 1.700 gulden kost, sloeg aan. De gemeentebesturen
;enpjgen nu zestig dagen de tijd hun eigen bezwaren te formule-
en. In het voorjaar van 1996 moet het besluit over het gewenste
tacé vallen.
ïvacuaties na eruptie vulkaan
^||anagua De Nicaraguaanse autoriteiten hebben gisteren 1.400
aensen geëvacueerd in de buurt van de vulkaan Cerro Negro,
lie op 19 november weer actief werd. Sindsdien spuugt de vul
kan, op 90 kilometer ten noorden van de hoofstad Managua, as
n stof. Een gebied van 25.000 vierkante kilometer wordt be-
ï"eigd.
iL
Aistro op bezoek in China
dijfKiNGDe Chinese staats- en partijleider Jiang Zemin heeft
aa]^ndaag het communistische staatshoofd van Cuba, Fidel Cas-
ebjo, met militaire eer ontvangen tijdens diens eerste bezoek aan
vo(P Volksrepubliek. Tijdens zijn tiendaagse bezoek, dat gisteren
,aia|egon, wil Castro de politieke en economische relatie met Pe-
te jng verdiepen.
ndi- -
Verkiezingen zijn geldig
De kiezers in Wit-Rusland hebben president Loekasjenko
gisteren een gevoelige tik gegeven. Meer dan de vereiste
50 procent van de stemgerechtigden trok ter stembus en
dus zijn de parlementsverkiezingen geldig. Dat is zeer te
gen de zin van Loekasjenko, die de afgelopen maanden
zijn macht vergrootte en niets wilde weten van een parle
ment dat hem zou kunnen dwarsbomen.
Bij een opkomst van minder
dan 50 procent van de kiezers
had Loekasjenko een presiden
tieel bestuur kunnen instellen.
In dat geval zou hij de volksver
tegenwoordiging kunnen passe
ren.
De stemronde van gisteren
was nodig, omdat bij de verkie
zingen in mei 141 van de 260
zetels in het parlement onbezet
bleven. Dat was toen het gevolg
van te lage opkomst. Sindsdien
was de volksvertegenwoordi
ging een machteloos orgaan.
Het kon geen besluiten nemen
omdat daarvoor ten minste 174
afgevaardigden aanwezig moe
ten zijn en die waren er sim
pelweg niet.
Loekasjenko bracht gisteren
zijn stem uit in een buitenwijk
van de hoofdstad Minsk, maar
hij verklaarde dat hij zijn stem
briefje ongeldig had gemaakt.
Hij wordt ervan verdacht de
verkiezingen te hebben gesabo
teerd om te bereiken dat hij niet
te maken zou krijgen met een
lastig parlement. Zo hebben de
staatsmedia, die onder strenge
controle van de president staan,
met geen woord over de verkie
zingen gerept.
Sinds zijn verkiezing in juli
1994 passeerde Loekasjenko
stelselmatig het parlement, on
derdrukte vakbonden en sloot
kranten. Van structurele econo
mische hervormingen en priva
tiseringen is niets terecht geko
men. waardoor de levensstan
daard in Wit-Rusland nu lager is
dan in buurland Rusland.
Draaiboek voor Balkan-operatie is klaar
CORRESPONDENT
De troepen onder NAVO-bevel
die de vrede in ex-Joegoslavië
gaan bewaken, mogen het vuur
openen bij iedere bedreiging.
„Er mag op dat punt geen enke
le fout worden gemaakt", aldus
een NAVO-zegsman gisteren tij
dens overleg van de NAVO-mi-
nisters van defensie in Brussel.
„De eerste keer dat aarzeling of
zwakte wordt getoond, kan lie-
palend zijn voor het verdere
verloop van de missie."
De taken en contouren van
de 60.000 man sterke Imple
mentatiemacht (I-For) tekenen
zich steeds helderder af. De de
fensieministers en de chefs van
staven wierpen gisteren een
eerste blik op het plan, dat
NAVO-opperbevelhebber gene
raal George Joulwan heeft opge
steld. Het plan moet op 5 de
cember definitief worden goed
gekeurd door de ministers van
buitenlandse zaken.
Volgens Joulwan moet er alles
aan worden gedaan „om losge
slagen elementen te weerhou
den van vijandelijkheden". Hij
noemde het „van het grootste
belang dat de piloten in de
lucht en de soldaten op de
grond het recht krijgen zichzelf
te beschermen". De eenheden
mogen ook in actie komen als
er een duidelijke bedreiging
voor de burgerbevolking be
staat.
I-For mag niet onnodig met
burgertaken worden opgeza
deld. „De militairen moeten een
veilige en stabiele omgeving
creëren, maar mogen niet wor
den ingezet voor de oplossing
van het vluchtelingenprobleem,
de bevoorrading en dergelijke",
aldus NAVO-kringen. De VN-
eenheden op de Balkan houden
zich daar nu wel mee bezig.
Het startsein voor I-For is 'G-
Day', waarbij 'G' staat voor 'Go'.
G-Day is de dag na de plechtige
ondertekening in Parijs, op 14
december, van het Dayton-ak
koord. Dan draagt de Veilig
heidsraad het mandaat van de
blauwhelmen over aan de
NAVO. Vier dagen na G-Day
verruilen de al op de Balkan
verblijvende NAVO-eenheden
hun lichtblauwe VN-helm voor
de groene gevechtshelm. Onder
hen bevinden zich 800 Neder
landers.
Op die dag gaan duizend
kwartiermakers naar Kroatië en
1.500 naar Bosnië. Nederland
wil daarvoor 40 man van de
luchtmacht. 17 leden van het
Korps Mariniers en 70 verbin
dingsofficieren leveren.
Drie weken na G-Day begint
de verplaatsing van het materi
aal voor l-For met 200 trei
nen via Hongarije, over zee naar
de havenstad Split en door de
lucht naar Sarajevo en Tuzla.
Een week later moet de hele
vredesmacht zijn gearriveerd en
moeten de strijdende partijen
zich achter de hun bestandslij
nen hebben teruggetrokken.
Doen ze dat niet, dan worden
ze er toe gedwongen.
Volgens minister Voorhoeve
hebben alle NAVO-staten „zich
naar rato bereid verklaard aan 1-
For mee te doen, van 40
Luxemburgers tot 23.000 Ame
rikanen". Het besluit over de
uitzending van duizend extra
Nederlandse militairen vooreen
pantser-infanteriebataljon,
waarmee de totale Nederlandse
inzet op 2.060 man komt, valt
vermoedelijk op 8 december in
het kabinet.
Een belangrijke taak voor I-
For wordt de ontwapening.
Vooral het aantal zware wapens
moet stevig worden vermin
derd. „Wapenbeheersing is no
dig, omdat anders het risico le
vensgroot is dat Bosnië na een
jaar weer wordt vermalen tus
sen twee goed bewapende een
heden, Klein-Joegosiavië en de
Bosnische Serviërs en Kroatië",
aldus Voorhoeve.
Onduidelijk is nog of l-For tot
taak krijgt actief oorlogsmisda
digers op te sporen. Het Joego-
slavië-tribunaal in Den Haag
riep daartoe vorige week op,
maar de waarnemend secreta
ris-generaal van de NAVO, de
Italiaan Balanzino, hield zich
gisteren op de vlakte.
Zjirinovski heeft
buik vol van
buitenlands eten
De Russische ultranationalist
Vladimir Zjirinovski, die deze
week campagne voert in Sibe
rië, heeft verklaard zijn buik
vol te hebben van alle hapjes
met buitenlandse namen die
hij bij ontvangsten voorgezet
krijgt. Hij liet weten de Russi
sche keuken boven alles te
prefereren.
Het lievelingskostje van de
leider van de Liberaal-Demo
cratische Partij is roggebrood
met kfir, een dikke, zure
melkdrank die eruit ziet als
yoghurt. Zjirinovski sluit zijn
maal graag af met sjtsji, kool
soep. en kasja, havermout
pap. zo meldde het persbu
reau ITAR-Tass dezer dagen.
Tijdens een gesprek met
journalisten in Kemerovo, een
onder meer door Nederlandse
communisten opgebouwde
mijnstad zo'n 3.000 kilometer
ten oosten van Moskou, zei
de nationalist dat hem alle
banketten en ontvangsten die
hij moet bijwonen de keel uit
hangen en dat hij genoeg
heeft van de hapjes die hij
daar krijgt, vooral die met
buitenlandse namen.
Ongeveer de helft van alle
voedsel in Rusland is geïm
porteerd. De partij van Zji
rinovski won de meeste stem
men in de parlementsverkie
zingen van 1993, maar zal het
naar verwachting niet zo goed
doen bij de aanstaande ver
kiezingen van 17 december.
Europese Commissie vindt
niet nodig de komende ja-
I het gemeenschappelijk
idbouwbeleid ingrijpend te
anderen. Ook zonder radica-
hervorming kan de EU wor-
i uitgebreid met tien Oost-
ropese landen, meent de
tnmissie.
iuropees Landbouwcommis-
ls Fischler presenteerde gis-
fen in Brussel zijn rapport
5r de gevolgen van de uitbrei-
lg voor het landbouwbeleid,
igens sceptici is het onmoge-
de EU te vergroten zonder
l nieuw landbouwbeleid
door te voeren. Subsidiëring
van de miljoenen Oosteuropese
boeren volgens het huidige EU-
model zou simpelweg onbetaal
baar zijn. Ook de Nederlandse
regering is die mening toege
daan.
Fischler meent dat het alle
maal wel meevalt. Volgens zijn
berekeningen kost de uitbrei
ding bij het huidige landbouw
beleid bijna negentien miljard
gulden extra in 1999, oplopend
tot bijna 25 miljard gulden extra
in 2010. Zonder uitbreiding zou
het landbouwbeleid in 2010
ruim 87 miljard gulden kosten.
Fischler wil het huidige land
bouwbeleid echter niet onge
moeid laten. Voortzetting van
de hervormingen die in 1992
door zijn voorganger MacSharry
zijn ingezet, blijft nodig, meent
hij. Welke veranderingen uitein
delijk zijn geboden blijft voor
alsnog onduidelijk.
De Nederlandse landbouw
minister Van Aartsen toonde
zich gisteren redelijk tevreden
over de ideeën van Fischler. Hij
noemt het een groot winstpunt
dat de Europese Commissie er
kent dat het huidige landbouw
beleid op termijn niet te hand
haven is. Een Europees prijsni
veau dat de wereldmarkt meer
benadert is onontkoombaar,
meent de WD-minister.
Nieuwe topman NAVO volgende week benoemd'
(SSEL-WASHINGTON ANP
beslissing over de opvolging van Willy Claes
secretaris-generaal van de NAVO valt volgen-
week. Dit verwachten de Amerikaanse minis-
van defensie Perry en de waarnemend secre-
Is-generaal van het bondgenootschap, de Itali-
l Balanzino.
Ik verwacht dat wij het volgende week eens
inen worden", verklaarde William Perry op
1 persconferentie in Brussel, na afloop van het
beraad van de ministers van buitenlandse zaken
van de NAVO. Hij wilde niet speculeren over
eventuele kandidaten.
Naast de Spaanse minister van buitenlandse
zaken Solana en de Deen Elleman-Jensen zouden
er nog drie of vier andere kandidaten zijn. Ook
Hans van den Broek staat nog steeds hoog op de
Amerikaanse lijst voor het NAVO-leiderschap, zo
is in Washington uit betrouwbare bron vemo-
Doden in Egypte
bij verkiezingen
De stembusgang van zestien
miljoen kiesgerechtigde Egypte-
naren voor een nieuw parle
ment is gisteren op een aantal
plaatsen op schermutselingen
uitgelopen. Twee mensen kwa
men om en minstens 58 raakten
gewond, onder wie twee kandi
daten en een politieagent.
De ongeregeldheden namen
het vertrouwen weg in een eer
lijk en democratische verloop
van de verkiezingen, die onge
twijfeld een overwinning ople
veren voor de regerende Natio
naal Demokratische Partij
(NDP) van president Hosni Mu
barak. De officiële uitslag wordt
morgen verwacht.
In de aanloop naar de verkie
zingen vielen vorige week al
drie doden. De vorige parle
mentsverkiezingen in 1990
kostten tien mensen het leven.
Volgens politierapporten is tij
dens de verkiezingsdag meer
dan één stembureau vernield.
Ook staken burgers stembussen
in brand en gooiden stembiljet
ten op straat. Hier en daar kwa
men ordetroepen in actie en
verrichtten arrestaties.
President Suharto van Indonesië is in de
ban van rijst. Dat het land tegenwoordig in
zijn eigen rijstbehoefte kan voorzien, is een
van de grootste prestaties van zijn presi
dentschap. Maar de rijstvoorziening staat
onder druk en daarom wil Suharto een
reusachtig landbouwproject op Kalimantan
beginnen. Voordat de moerassen daar zijn
omgezet in landbouwgrond en er kan wor
den geoogst, moeten echter nog heel wat
obstakels worden overwonnen.
In het zuiden van Kalimantan, in het
stroomgebied van de rivier Kahayan ten
noordwesten van de provinciehoofdstad
Banjarmasin, moet een moerasgebied van
een miljoen hectare (ongeveer een kwart
van Nederland) worden drooggelegd. Om
het gebied geschikt te maken voor land
bouw moeten tevens de nodige bomen te
gen de vlakte. De Indonesische autoriteiten
maakten gisteren bekend dat volgend jaar
een begin wordt gemaakt met het enorme
project.
Omdat de industrie snel groeit op het
Indonesische hoofdeiland, lava, staat de
rijstbouw daar onder druk. De industrie legt
beslag op steeds meer grond en drijft daar
door bovendien de grondprijs op. Dus moet
er elders ruimte worden gevonden om de
rijstproduktie op peil te houden en Suharto
meent dat Kalimantan daartoe mogelijkhe
den biedt. Volgens het gezaghebbende
weekblad Far Eastern Economic Keuiew
heeft de zakenman Tay Juhana de president
op dat idee gebracht, een idee waarmee
Nederlandse kolonialen trouwens al in de
jaren twintig speelden, juhana is topman
van Pulau Sambu, een bedrijf dat in de
Oostsumatraanse provincie Riau ruim
100.000 hectare palmolie- en kokosnoot-
plantages bezit.
Hoewel nog veel details van het Kaliman-
tan-plan onbekend zijn, blijkt uit de grote
lijnen wel dat het project gigantisch is. Op
dit moment is sprake van het droogleggen
van een miljoen hectare moeras, maar dat
is nog maar een deel van de 3,7 miljoen
hectare waarop Indonesische planners het
oog hebben laten vallen. Volgens voorlopi
ge studies is in het zuiden van Kalimantan
1.8 miljoen hectare geschikt voor rijstbouw,
1,4 miljoen voor plantages en bijna 470.000
voor tuinbouw. Om agrarische activiteiten
op de eerste miljoen hectare mogelijk te
maken, moet 27.000 kilometer irrigatieka
naal worden aangelegd en tegen de drie
miljard dollar aan investeringen opgehoest.
De overheid nodigt het particuliere be
drijfsleven nadrukkelijk uit mee te doen.
Pulau Sambu behoort tot de belangstellen
den die zich tot nu toe hebben gemeld,
evenals Salim Indo Plantation, onderdeel
van de grote Salim-groep, al geeft een zegs
man van Indo Plantation toe dat hij nog
niet goed weet welke rol zijn onderneming
precies kan gaan spelen.
De verwachtingen van het Kalimantan-
project lopen sterk uiteen, waarbij opvalt
dat overheidswoordvoerders zich optimisti
scher uitlaten dan anderen. Soemitro
Arintadisastra, planner op het ministerie
van landbouw, meent dat over vijf tot tien
jaar al een aanzienlijke rijstoogst kan wor
den binnengehaald. Maar bodemdeskundi
gen zetten daar vraagtekens bij. Ze wijzen
erop dat het maar de vraag is of de zout- en
zuurgraad van de grond overal even ideaal
is voor rijstbouw. En hoogleraar Tedjo Juw
ono uit Yogyakarta, die zelf in het gebied
onderzoek heeft gedaan, schat de kans op
succes op zo'n zestig procent.
Volgens het ministerie van openbare wer
ken moet het mogelijk zijn binnen drie jaar
in elk geval een aeel van de infrastructuur
klaar te hebben, maar onafhankelijke spe
cialisten zijn sceptisch. Dat de hoofdkana
len er in drie jaar liggen, achten ze wel mo
gelijk, maar de rest van het netwerk zal vol
gens hen veel langer op zich laten wachten.
Ze wijzen ter vergelijking op het Karang
Agung Tengah-project op Zuid Sumatra.
Daar duurde het acht jaar voordat 30.000
hectare moeras was omgezet in bruikbaar
bouwland. De gemiddelde opbrengst daar
is nu vier ton rijst per hectare, gelijk aan de
doelstelling voor Kalimantan. Dat is aan
zienlijk minder dan de zes ton die een hec
tare op Java opbrengt.
Zou rijstbouw op Kalimantan zeer winst
gevend zijn, dan waren particuliere bedrij
ven natuurlijk al lang aan de slag gegaan.
Jakarta vindt de rijstvoorziening echter een
vitaal nationaal belang en lijkt daarom be
reid het bedrijfsleven lokkertjes voor te
houden. Zo wordt de mogelijkheid geboden
op Kalimantan ook andere (en winstgeven
der) gewassen dan rijst te verbouwen. Daar
naast is het de bedoeling er een verwer
kingsindustrie van landbouwprodukten van
de grond te tillen.
iitu leidt
ommissie
an Waarheid
1 rORIA RUNA HELLINGA
tRESPONDENT
Zuidafrikaanse Anglicaanse
tsbisschop Desmond Tutu is
s [eren benoemd tot voorzitter
3 i de Commissie van Waar-
d en Verzoening, die de poli
ce misdaden uit het verleden
et gaan onderzoeken. Deze
nmissie moet zowel de da-
i van de apartheidsregering
van anti-apartheidsactivis-
onder de loep nemen.
!)p basis van vrijwillige getui-
nissen die mensen voor de
mmissie afleggen, wordt be-
tt of ze in aanmerking komen
beubr een amnestieregeling.
t)e uit zestien leden bestaan-
commissie is samengesteld
mensen met verschillende
titergronden, van juristen tot
lafchologen en sociaal werkers,
ia) van verschillende politieke
omingen. Maar hoewel er
k een vertegenwoordiger van
Afrikaner Volksstaat-gedach-
la inzit, ligt de nadruk toch
lafcrduidelijk op mensen die in
verleden actief waren tegen
ri I apartheid. Daarmee rijst de
LLjag, in hoeverre de commissie
aa£indelijk echt in staat zal zijn,
kr taak van onpartijdige be
rdelaar waar te maken. In
jigen van de Nationale Partij
3taat de vrees dat de nadruk
Mr komt te liggen op onder-
fk naar de misdaden van de
heidsregering, terwijl het
'eld van het ANC en andere
[anisaties aanzienlijk minder
dacht zal krijgen,
laar het succes van de com-
ie zal uiteindelijk geheel en
angen van het vertrouwen
t getuigen in het werk heb-
0 (1 en hun bereidheid om voor
^commissieleden te verschij-
it.
londen De Amerikaanse president Bill Clinton deed gisteren in Londen wat zijn gasthe
ren verwachtten. Schouderklopjes voor premier Major, lof voor Engelands deelneming aan
de Bosnië-vredesmacht en ophemelen van de bijzondere relaties tussen de Verenigde Sta
ten en het Verenigd Koninkrijk. Clinton en zijn echtgenote Hillary werkten in een dag het
hele programma af dat gemeenlijk wordt opgelegd aan staatslieden van betekenis. Een
toespraak tot de verzamelde huizen van het parlement (foto), een onderhoud met koningin
Elizabeth op Buckingham Palace en besprekingen met premier Major in de ambtswoning
aan Downingstreet 10. FOTO REUTER
