Religie Tibet legt 't af tegen politiek Oskar start niet zo besf Een klassiek geval van beroving Feiten Meningen Vergeten oorlog Sudan nekt Oost-Afrika DONDAG 30 NOVEMBER 1995 va NIEUWSANALYSE Staat het Sudanese Volksbevrijdingsleger (SPI A) met kerst in Juba? Wie helpt de zui delijke rebellen bij hun snelle en succesvol le opmars? Zijn Sudanese regeringstroepen echt in staat Uganda binnen te trekken om hel Ugandese leger eên lesje te leren? Er wordt druk gespekuleerd op de VN-basis hier in het noordwesten van Kenya, maar niemand die de antwoorden heeft. De enige zekerheid is dat de al twaalf jaar durende burgeroorlog in Zuid-Sudan, zoals ieder jaar rond deze tijd, ook nu weer in alle hevigheid is opgelaaid. En dat waarschijn lijk nog vele jaren achtereen zal doen. De rest van de wereld toont nauwelijks nog in teresse; serieuze vredesinitiatieven worden niet langer besproken. Fons Klaasen is net terug uit Yambio, waar hij werkt als hulpverlener. Een plaats in West-Fquatoria, vlakbij de Zaïrese grens, dal vrijwel helemaal in handen is van het SPI A. Van de oorlog ondervindt men hier weinig last, al was er enige weken wel even een serieuze dreiging. Klaasen: „De VN had ons er voor gewaarschuwd dat wij waar schijnlijk het nieuwe doel voor Sudanese bombardementen zouden zijn. In het oos ten heeft Khartum de belangrijkste plaatsen al in handen, dus zouden ze wel eens naar West-Fquatoria kunnen uitwijken. We ver moeden dat ook het SPIA om die reden zo vroeg zijn offensief richting Juba is gestart, zodat het leger van het Westen werd afge leid en zich toch weer op het Oosten moest richten. Yambio is maar een keer gebom bardeerd." Het tijdstip en de snelheid waarmee het SPIA enkele weken geleden haar nieuwe of fensief inzette en militaire successen wist te behalen, kwam voor iedereen als een ver rassing. Het was duidelijk dat de rebellen van John Garang zich fiks hadden weten te versterken en hulp van derden kregen. Maar van wie? Khartum beweert dat Ugan da achter de opmars van het SPLA zit en de beweging niet alleen met wapens steunt, maar zelfs duizenden soldaten heeft ingezet op Sudanees grondgebied. Ook Tanzania en Eritrea zouden aan de zijde van de rebel len strijden. Die beschuldigingen bevreemden niemand omdat Uganda en Eritrea al geruime tijd in onmin leven met Sudan en eerder dit jaar hun diplomatieke betrekkingen met Khar tum verbraken. Zowel Eritrea als Uganda ontkennen echter alle aantijgingen en ook het SPLA houdt vol geen steun van buiten landse soldaten te krijgen. Dat ze nu zo sterk staan, is volgens het re bellenleger te danken aan wapens die op de nationale strijdkrachten zijn veroverd (al zeggen rebellen ook wapens uit Zuid-Afrika te hebben gekregen) en de rekrutering van zo'n 20.000 nieuwe strijders, vrijwilligers uit opvangkampen en jongens die weer uit eer der afgesplitste rebellengroepjes zijn terug gekeerd. Toch staat hel zo goed als vast dat ook Uganda de rebellen llink wat steun geeft, alleen is niet duidelijk op wat voor manier. I let SPIA heeft een basis van Ugandese re bellen van de Lord's Resistance Army in Zuid-Sudan uitgeschakeld en Kampala is de Sudanezen daar veel dank voor verschul digd. Op hun beurt vallen ook Ugandese soldaten dergelijke bases in Zuid-Sudan aan, maar of ze tegelijkertijd ook meevech ten met het SPIA tegen het Sudanese leger, blijft de vraag. Hulpverleners ter plekke vin den het wel opmerkelijk dat juist daar waar de Ugandese rebellen zich ophielden, het SPIA zijn nieuwe offensief is gestart. Sudans leider Omar El-Bashir heeft de we reld nu verzekerd Kampala haar steun aan het SPIA betaald te zullen zetten en Ugan da te zullen aanvallen. Zijn leger (aangevuld met duizenden islamitische fundamentalis ten) zou al op weg zijn naar de grens. 'BluF, 'Grootspraak', 'Geen schijn van kans', 'I-achwekkend, zo luiden de reakties van waarnemers en hulpverleners. Wat het leger in dit grensgebied in handen heeft, is een aantal grote plaatsen, waar ze zich hebben ingegraven. Daarbuiten heerst het SPLA. Met een flink leger naar de grens doorsto ten, is dus niet eenvoudig. Bovendien is het aantal overgangen dat de moeite waard is beperkt, omdat een groot deel van de grens is bedekt met dicht regenwoud. Wat Khar tum wel kan en ook regelmatig doet, is dor pen in Uganda bombarderen. Uganda heeft inmiddels wel haar troepen aan de grens in paraatheid gebracht. En zo gaat het nu al 12 jaar in Zuid Sudan; aanvallen, tegenaanvallen, veroveringen, heroveringen en niemand die nog een uit weg uit deze cirkel van geweld ziet. „Helaas niet, nee", verzucht Philip O'Brian, hoofd van de VN-hulpoperatie Lifeline Sudan. „Ie dereen is het erover eens dat vrede alleen door overleg tot stand kan komen, maar niemand die nog initiatieven ontplooit en een akkoord is dus nog lang niet in zicht. I loe triest ook, de gevechten zullen nog wel eindeloos doorgaan. De oorlog duurt al zó lang dat het Westen er geen belangstelling meer voor heeft en in ternationale druk op de strijdende partijen uitblijft. Degenen die nog wel geïnteres seerd zijn, pleiten vooral voor een regionale" oplossing, via de internationale organisatie tegen woestijnvorming IGADD. Ook minis ter Pronk (ontwikkelingssamenwerking) maakt zich daar sterk voor. Maar nu twee leden van IGADD, Uganda en Eritrea, hun betrekkingen met Khartum hebben verbro ken, lijkt ook die weg voorlopig geen soe laas te bieden. lokickokio frans van den houdt correspondent bonn peter van nuusenburg correspondent MLUITQJ PI&TEHT HIE£"' U MAh T2 4C?gN ofëo Natuurlijk ben ik gewaarschuwd. De fax van de Memisa-coördina- tor in Nampula, in het noorden van Mozambique, was heel duide lijk. Pas tijdens de treinreis altijd goed op je spullen. Je denkt bij het instappen, 's ochtends om half zes in Cuamba. op zo'n 400 kilometer van Nampula, dat het wel zal meevallen. Het is druk in de trein, maar je vindt zonder veel problemen een zitplaats. De rugzak past in het rek, de handbagage kan tussen de benen op de vloer. Stipt op tijd vertrekt de trein, die het traject twee keer per week aflegt, om zes uur van het station. De kaartjes zijn dan al ge controleerd door een ploeg van vier conducteurs. 'Betaal voor je kaartje en help mee aan de opbouw van ons land' heb ik ergens als aansporing gelezen. Mozambique probeert zich te herstellen van een allesvernietigende burgeroorlog, waaraan pas twee jaar geleden definitief een einde is gekomen. Ruim twintig jaar lang is niets gedaan aan het onder houd van wegen. Omdat er geen geld was of omdat de strijd dit on mogelijk of zinloos maakte. Een stad als Nampula,'hoofdstad van een van de dichtst bevolkte provincies van Mozambique, was ei genlijk alleen via de lucht-goed bereikbaar. De spoorlijnen zijn be ter onderhouden omdat die van vitaal belang zijn voor de geheel door land omsloten buurlanden. Zimbabwe en Malawi. Militairen uit die landen bewaakten het spoor, maar desondanks stokte het transport regelmatig. Voor mijn gevoel vordert de trein gestaag. Bij de halteplaatsen on derweg worden door de meeste reizigers grif inkopen gedaan. Hele emmers mango's komen door het raam naar binnen, maar ook kammen bananen, zakken mais, kippen en suikerriet. De wagon begint aardig vol te raken. Denk ik. Naarmate de tijd verstrijkt, de kaart aangeeft dat we helemaal niet zo veel vooruitgang maken, en de trein vaker stopt, leer ik dat het begrip 'vol' heel relatief is. Steeds weer wanneer ik concludeer dat er nu echt niets of niemand meer bij kan, bewijst een nieuwe passagier het tegendeel. De bankjes in dit van oorsprong Zuidafrikaanse treinstel zijn ge maakt voor drie personen. Er zijn ook bankjes voor twee personen. Na zes uur reizen kom ik op een gemiddelde bezetting van zes zeven, als ik de kinderen niet allemaal meetel. De ijverige conduc teurs klauteren over de rugleuningen van de banken en over de ba len mais om verder duwend en trekkend toch hun taak uit te voe ren. Zwartrijden is er niet bij, en wie iets te veel bagage heeft moet zelfs bijbetalen. Eén zak mais kan. maar drie of vier moeten in de goederenwagons worden vervoerd. Dat wil echter niet iedereen. Tegen drie uur 's middags komt Nampula in zicht. Eindelijk. Vanuit Malawi ben ik al drie dagen onderweg, over een afstand van nau welijks 750 kilometer. Dan wil je er wel eens uit. Maar de waarschu wing flitst door mijn gedachten wanneer de trein in Nampula aan komt en tweehonderd zweterige lijven zich tegelijkertijd in bewe ging zetten om zo snel mogelijk uit de trein te komen. In dit ge krioel en gewoel, ben je een gemakkelijk doelwit, wat nu? Ik besluit te blijven zitten, m'n tas stevig tegen me aangeklemd, geld en paspoort goed verstopt. Maar op deze manier heb ik geen goed overzicht. M'n grote zware rugzak ligt immers iets verderop in het rek. Die neem je niet zo maar even mee. Maar toch, als iemand het probeen, sta ik machteloos. Tussen mij en mijn bagage bevin den zich wel twintig mensen, die allemaal druk in de weer zijn om hun spullen en kinderen te verzamelen. Ik klim op de bank, dan kan ik mijn rugzak beter zien. Ik kijk gespannen voor me uit. Ik ken de verhalen van andere reizigers, in andere landen, treinen en sta tions. Dit is een klassieke situatie. Een goudmijn voor dieven. En als enige blanke in een trein mei misschien wel tweeduizend passa giers blijf je niet onopgemerkt. Ik wacht tien minuten tot het wat rustiger is geworden. Ik kan zon der duwen en sjorren naar de uitgang lopen. Mijn rugzak blijft ha ken aan het bagagerek. De handtas dus maar even op de bank ge zet. Binnen handbereik, maar niet alleen van mij. Een duw, een sprint een jongen verdwijnt door de deur. Ik kijk om de tas is weg, de plek op de bank is leeg. De dief heeft net iets meer geduld gehad dan ik. Op het moment dat ik m'n rugzak pak en omgesp slaat hij toe. Meer tijd heeft hij niet nodig. Inderdaad, een klassieke situatie. Mijn weg wordt versperd. Ik loop twee kinderen bijna omver. Met een rugzak van twintig kilo is het moeilijk sprinten. En dan; in deze mensenmassa ben je kansloos. Op zoek dus maar naar de politie. Die is snel gevonden. Ik krijg een stoel, een handdruk van een vriendelijke beambte, die meteen een papiertje pakt om mijn re laas op te schrijven. In een bonte mengeling van quasi-Spaans en drie woorden Portugees leg ik uit wat er is gebeurd. Op een velletje papier teken ik de tas, en geef een opsomming van de inhoud. Niets spectaculairs geen camera, geen geld, geen paspoort maar wel m'n opschrijfboekje met aantekeningen van interviews. En verder mijn veldfles, zonnepet, bril, candarel en adresboekje. Op de zwarte markt goed voor een paar duizend meticais (7000 meticais is 1 gulden). Voor mij lastig om hier te vervangen. Ik krijg met veel moeite contact met de mensen die me vooraf nog zo hebben gewaarschuwd. Uiteindelijk is om acht uur de aangifte compleet, met vier handtekeningen eronder. Ik vraag om een kopie voor de verzekering. Ai, dat is lastig. Eerst moet de recherche een onderzoek instellen. Over een paar dagen, misschien weken, moet ik nog maar eens langkomen. Ik krijg wel het dossiernummer op een briefje. Zou de verzekering dat voldoende vinden? nampula hans jacobs Chinese overheid kiest nieuwe Panchen Lama De gelovigen in Tibet zitten sinds gisteren met een lastig probleem. Er zijn nu twee Panchen Lama's. De Chinese autoriteiten wezen gisteren de elfde Panchen Lama aan die na de Dalai Lama de nummer twee is in de hiërarchie van het Tibetaanse boeddhisme. De Dalai Lama zelf ver koos in mei al een andere jongen als wedergeboorte van de tiende Pan chen Lama, die in 1989 overleed. Opnieuw speelt de politiek de Tibetaanse gelovigen parten. Een ding kan men de nieuwe leider van de Duitse sociaal-de mocraten niet ontzeggen. Oskar Lafontaine heeft een formidabel talent om leven in de brouwerij te brengen. Nog geen twee we ken na zijn verrassende coup tegen de vorige SPD-voorzitter, Rudolf Scharping, is de sfeer in de partij veranderd. De geest van het sterfhuis is ge weken voor een nieuw, zij het nog broos elan. En niet alleen de SPD fleurt daarvan op. Ook de regering van bondskanselier Kohl is weer opgeschrikt uit de middagslaap waarin ze zich door de machteloosheid van de oppositie had laten wiegen. Maar of Lafontaine het juiste middel heeft gekozen om Bonn wakker te schudden, wordt toch ook in zijn eigen kring betwij feld. Vuurwerk afsteken is leuk, maar als het in de eigen hand ontploft, is het al gauw minder feestelijk. Lafontaine ziet mogelijkheden om de huidige regering van CDU, CSU en FDP bij de vol gende Bondsdagverkiezingen, in 1998, uit het zadel te lichten. Een meerderheid voor het 'link se kamp' is geen utopie maar een reële mogelijkheid, zei hij kort na zijn aantreden als partij leider. Slimme cijferaars had den al snel door dat de SPD sa men met alleen de Groenen, de andere officiële oppositiepartij, niet op een meerderheid kan rekenen. Dat betekent dat dat er een dritte im Bunde moet wor den gevonden. En die derde partij kan alleen de 'post-com- munistische' PDS zijn. De PDS, die als Socialistische Einheitspartei Deutschlands (SED) de DDR naar de onder gang mocht leiden, moet wor den verlost van het taboe, dat sinds de hereniging op haar rust. De post-communisten worden door de regeringspartij en en grote delen van de SPD beschouwd als ondemocratisch. De democratische etiquette schrijft voor dat je zo'n partij, isoleert en vervolgens van de politieke kaart veegt. Samen werking is dan uit den boze. Maar voor Lafontaine betekent WIM STEVENHAGEN dat standpunt een ontkenning van de werkelijkheid. De PDS heeft in het oosten van het land een aanzienlijke aanhang, rond de 20 procent, en is daar door het handig bespelen van de on lustgevoelens van de Ossi'seen stevige concurrent van zijn ei gen SPD. Door de PDS 'deel te laten nemen aan onze demo cratie' wordt ze ingekapseld en kan ze en dat is de aantrek kelijke meerwaarde van deze neutraliseringstaktiek wor den gebruikt om de SPD aan de macht te helpen. Deze analyse wordt vooral ge deeld door sociaal-democraten die met de steun van de PDS hun eigen ambities willen ver wezenlijken. Zo wil de SPD-Iei- der in de deelstaat Mecklen- burg-Vorpommeren, Ringsdorf, dolgraag minister-president worden. Nu is hij vice-premier in een grote coalitie met de CDU. Na de verkiezingen van vorig jaar was, op grond van de uitslag, een coalitie met de PDS mogelijk. Maar de toenmalige partijleider, Scharping, stak daar een stokje voor. Scharping is nu van het toneel gejaagd en dus ziet Ringsdorf zijn kans schoon. Nog voor Kerstmis zou een machtswisseling mogelijk zijn, aldus een door de Genossen in de regionale hoofdstad Sch- werin druk besproken scenario. Niet alle sociaal-democraten zijn overigens zo machtshonge rig dat ze de PDS ongegeneerd het hof willen maken. Met na me voormalige DDR-dissiden- ten, maar ook leden van de rechtervleugel, waarschuwen voor samenwerking met een partij, die nog steeds niet in het reine is met haar stalinistische verleden. Dat is een moreel argument en dat weegt bij Lafontaine door gaans minder zwaar dan machtspolitieke overwegingen. Maar ook uit het oogpunt van machtspolitiek valt er genoeg in te brengen tegen een al te inni ge relatie met de PDS. Groenen- leider JoscVika Fischer hield La fontaine de oude wijsheid voor dat de kiezers in meerderheid conservatief zijn. Wie Kohl uit De meeste Tibetanen geloven dat de zes jaar oude Gedhun Choekyi, aangewezen door de Dalai Lama, de geest heeft ont vangen van de overleden Pan chen Lama. Dat de Chinezen gisteren de eveneens 6-jarige Gyaincain Norbu tot nieuwe Panchen Lama bombardeer den, markeert een nieuwe fase in de strijd die Peking voert om de loyaliteit van de 2,6 miljoen inwoners van Tibet. De Panchen Lama was de machtigste religieuze leider die na de inval van Chinese troepen in 1959 in Tibet bleef. De hoog ste geestelijke leider, de Dalai Lama, week toen uit naar een ballingsoord in India. De tiende Panchen Lama werd door velen in Tibet gezien als een verrader. Hij fungeerde als contactper soon met de Chinese regering en werd min of meer de regent in Tibet. Peking, dat constant vreest dat zijn gezag in de weerspannige regio in het Himalaya-gebergte wordt ondermijnd, keurde in mei onmiddellijk de eenzijdig gemaakte keuze van de in Chi nese ongenade gevallen Dalai Lama af. De woedende Chinese leiders namen geen halve maat regelen. De geestelijke die aan het hoofd had gestaan van het comité dat de jongen moest identificeren, verdween vrijwel onmiddellijk van het toneel en zeker twintig monniken werden gearresteerd. In juli verdwenen de 'gouden' jongen en zijn ou ders uit hun dorp in Oost-Tibet. Ze zouden in een hotel in Pe king worden vastgehouden. Vervolgens greep Peking terug op een meer dan tweehonderd jaar oude ceremonie om een nieuwe Panchen Lama aan te wijzen. Gisteren werd dan ook in het heiligste der heiligen in Tibet, de Johkang Tempel in de hoofdstad Lhasa, onder toe ziend oog van een Chinese mi nister de naam van de jongen getrokken uit een gouden urn die was geplaatst voor een Boeddha-beeld. „Alles strikt volgens de rituelen van het Ti- betaans boeddhisme", berichtte het staatspersbureau Nieuw China. De Dalai Lama is ervan be schuldigd dat hij deze procedu re niet heeft gevolgd, zodat zijn keuze niet geldig zou zijn. De volgens de Chinezen door kei zer Qian Long in 1792 met de Tibetanen afgesproken rituelen bepalen dat de keizer de hoog ste lama's benoemd. Tegen woordig zou dat dus de com munistische regering zijn. De overeenkomst zou tevens Pe- kings aanspraak op de soeverei niteit over Tibet moeten onder steunen. Met de aanwijzing van Gyain cain Norbu zijn er nu twee 'nummers twee', een die de ze gen heeft van de 'God-Koning' van de Tibetanen en een andere die is goedgekeurd door de overigens atheïstische Chine se regering. Tibetanen in Peking maken zich Gyaincain Norbu, de zes jaar oude jongen wiens naam gisteren tevoor schijn werd gehaald uit een gouden urn. De foto werd verspreid door het Chinese staatspersbureau. foto xinhua zorgen over de handelswijze van de Chinese overheid. Vol gens hen staat zelfs het overle ven van hun godsdienst op het spel. Ook vrezen ze dat de be noeming van de tweede Pan chen Lama een volgende stap is op weg naar de vernietiging van het hele culturele erfgoed in Ti bet. „Als een schijn-heilige op die post wordt neergezet, kan de hele geestelijke stamboom in stukken uiteen vallen. In een cultuur die wordt gedomineerd door haar godsdienst is het handhaven van de lijn in de af komst van de geestelijke leiders cruciaal", zegt een van hen. Het lijkt erop dat de Chinese re gering vraagt om moeilijkhe den. „De selectie is iets heiligs en religieus. Dat de Chinese overheid zich in zo'n zaak mengt terwijl ze zelf niets eens gelovig is, is niet aanvaardbaar voor het Tibetaanse volk", zegt de Tibetaanse Kesang Takla vanuit Londen. Robert Barnett van het Tibet In formatie Netwerk in Londen spreekt over „een waarlijk mid deleeuwse situatie. We hebben een hooggekwalificeerde kandi daat met officiële goedkeuring en de Chinese overheid heeft een schijn-heilige. Dit is een formule die vraagt om onrust". Zoals vaak in Tibet blijkt de kwestie van de nieuwe Panchen lama niet zozeer van gods dienstige aard te zijn als wel van politieke aard. „Het is geen reli gieuze vraag, maar een kwestie van soevereiniteit", aldus een Euopese deskundige in Peking. Hij geeft aan dat de benoeming van de nummer twee in de hië rarchie alvast een vingeroefe ning is voor de.tijd dat na het overlijden van de huidige Dalai Lama een nieuwe religieuze topman moet worden aangewe zen. Een van de belangrijkste scheidsrechters in dat proces is namelijk niemand minder dan de zittende Panchen Lama. De manier waarop die wordt ge vormd en opgeleid door de Chinese Communistische Partij of door boeddhistische monni ken is dan ook van onmis kenbaar belang voor de toe komst van de Tibetanen. peking yvonne van der heupen correspondent pe het machtscentrum wil verdol ven, heeft de stemmen uit politieke midden nodig. Doq., met zoveel tamtam het per- vj, spectief van een linkse meer derheid uit te venten, wordei deze kiezers afgestoten en wordt de kans op een wisseli van de wacht in Bonn alleen^ maar kleiner. Kohl onderstreepte vorige wPl de juistheid van Fischers verf'1 manende woorden. Met de r1 toenadering tot de PDS, 'eenel; anti-westerse, anti-democraf'^ sche partij', leverde LafontaiK1 Kohl de munitie, die hij met j-*1 graagte zal afvuren. Volgendla' jaar maart worden er in drie deelstaten Baden-Württeip berg, Rijnland-Palts en Sleeswijk-Holstein verkie^y gen gehouden. Die zijn zo bevc langrijk, ook voor de verhoud/t gen in Bonn, dat ze 'de kleintu: Bondsdagverkiezingen' wort^a genoemd. Dankzij Lafontainhj hoeft de CDU nu niet op zoek naar een campagnethema. Ce De CDU is zodoende de ene partij die van Lafontaine's viw^ sioen van linkse eenheid prol- teert. De andere is de PDS. D post-communisten wordt eerr groter gewicht toegekend dar( waarop ze gezien hun besch/11 den machtspositie aanspraaij1 kunnen maken. Dankzij Lafcr1 taine's 'opening' is het aantaP' opties voor hen zeker in de or telijke deelstaten toegenomer oppositie voeren, deelnemen aan een coalitie zoals de SPEk Mecklenburg-Vorpommerer/i wil en het gedogen van doorL SPD geleide minderheidsregk ringen zoals in Saksen-AnhaF Dat laatste stelt de PDS in sta t een aandeel in succesvol belfj op te eisen en de verantwoord lijkheid voor impopulaire ma regelen af te wijzen. Lafontaine heeft dus zowel dp CDU als de PDS een dienst b wezen en voor verdeeldheid r de eigen gelederen gezorgd, l kan de nieuwe leider onmogf lijk een goede start noemen, j:

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1995 | | pagina 2