Kabelaansluiting
moet goedkoper
Ook nieuwe spelling is 'een rommelig geheel'
Binnenland
'Voor begrip van ongeluk
ook de geest bestuderen
Joods monument in Leek
CDA/VVD: minder betalen aan EU Nederlander is zeer hoog opgeleid
Kamer om:
winkel 12
zondagen
geopend
Brandweer
krijgt meer
vrouwen
w<
'OENSDAG 29 NOVEMBER 1995
n Nederlands Persbureau CPD Geassocieerde Pers Diensten
Acht jaar voor dubbele doodslag
den bosch De rechtbank in Den Bosch heeft gisteren een 25-ja-
rige man uit Helmond veroordeeld tot acht jaar onvoorwaarde
lijke gevangenisstraf en TBS met dwangverpleging wegens
doodslag. Er was tien jaar en TBS tegen de man geëist wegens
moord. De rechtbank achtte bewezen dat hij in februari een 58-
jarige kunstenaar en diens 51 - jarige zuster om het leven had ge
bracht. Voor moord was onvoldoende bewijs, aldus het vonnis.
De man ontkent.
Proef met volksraadpleging via TV
haren In de Groningse gemeente Haren begint volgende
maand een proef met een volksraadpleging via de televisiekabel.
Ruim vierhonderd inwoners kunnen deelnemen aan deze elec-
tronische enquête. Met behulp van de druktoetsen van de tele
foon en hun televisie kunnen de inwoners vragen beantwoorden
over lokale aangelegenheden. Het gemeentebestuur hoopt de
bevolking zo een grotere invloed op het beleid te geven.
Drie gewonden bij explosie op tanker
vlissingen» Door een explosie op de Liberiaanse chemicaliëntan-
ker Stolt Spur voor de kust van Westkapelle zijn gisteren drie be
manningsleden gewond geraakt. Een persluchtfles in de machi
nekamer ontplofte toen bemanningsleden die aan het vullen
waren. De tanker heeft volgens een woordvoerder van de
scheepvaartdienst geen schade opgelopen en er zijn geen che
micaliën ontsnapt. De gewonden zijn naar een ziekenhuis in het
Belgische Brugge gebracht. Twee van hen werden in de loop van
de dag uit het ziekenhuis ontslagen.
Verdachte schietpartij meldt zich
venlo De politie van Venlo heeft gisteren een 25-jarige Neder
lander aangehouden. De man wordt ervan verdacht maandag
avond in het Duitse Kleve een evenoude Duitser te hebben
doodgeschoten. Een 18-jarige Duitser raakte daarbij zwaar ge
wond. De verdachte meldde zich vrijwillig op het politiebureau
na een klopjacht in het grensgebied rond Venlo. De Duitse justi
tie heeft om zijn uitlevering gevraagd.
I Speciaal buskaartje Utrecht is succes
utrecht Het speciale buskaartje, waarmee Utrecht het winke
lend publiek verleidt niet de auto maar het openbaar vervoer te
nemen, blijft. Het is een succes. Maandelijks maken 30.000
mensen gebruik van de mogelijkheid om voor twee gulden heen
en weer naar de winkels in de binnenstad te rijden. Het kaartje is
op zaterdag en donderdagavond (koopavond) te koop bij de
buschauffeur. Uit onderzoek van het Gemeentelijk Vervoersbe
drijf Utrecht (GVU) is gebleken dat ongeveer tien procent van de
gebruikers, oftewel drieduizend reizigers, nieuwe klanten zijn.
Ministerie streeft naar basispakket en pluspakketten
den haag anp
Een basispakket van ongeveer tien zenders en pluspak
ketten voor de liefhebber. Op die manier wil het ministe
rie van onderwijs, cultuur en wetenschappen kabelabon
nementen de helft goedkoper maken.
len om op de kabel te komen.
Dat zou een gulden per jaar per
abonnee zijn. Nu is het nog zo
dat sommige stations geld beta
len (tot 65 cent), terwijl andere
juist geld willen ontvangen om
op de kabel te komen. Die ver
warring heeft geleid tot een
aantal juridische conflicten tus
sen aanbieders en exploitanten.
De nieuwe opzet zou de Ne
derlandse publieke omroep, die
nu niets betaalt, 18 miljoen gul
den per jaar kosten: voor elk
van de 6 miljoen aansluitingen
een gulden, en dat maal drie
omdat er drie publieke zenders
zijn. Het ministerie denkt dat te
financieren uit een verhoging
van het kijk- en luistergeld met
drie gulden.
De samenstelling van het ba
sispakket is nog onderwerp van
Momenteel kost een kabelaan
sluiting per jaar ongeveer twee
honderd gulden per huishou
den. Een basispakket zal naar
verwachting de helft kosten. Tij
dens een begin deze maand in
Den Haag gehouden congres
over kabelaansluitingen liep
een topambtenaar van OCW al
vooruit op het plan. Volgens
een woordvoerder van het mi
nisterie is het plan onderdeel
van het wetsvoorstel, dat
staatsssecretaris Nuis binnen
twee weken in de ministerraad
zal verdedigen.
In een veel priller stadium
verkeert het idee op het minis
terie om alle programma-aan
bieders hetzelfde bedrag aan
kabelexploitanten te laten beta-
politieke discussie. In de optiek
van het ministerie omvat het
zeker de Nederlandse publieke
omroepen (Nederland 1, 2, 3),
regionale en lokale zenders, als
mede de publieke omroepen
van Duitsland, België, Engeland
en TV5. Commerciële omroe
pen zouden in het pluspakket
komep.
De belangenorganisatie van
kabelexploitanten, Vecai, ziet
weinig in de voorstellen van het
ministerie. Maar als Den Haag
zijn poot stijf houdt, wil de Ve
cai daar wel in meegaan, zegt
adjunct-directeur J. Davids. In
dat geval is de Vecai voorstan
der van een zo klein mogelijk
basispakket, waarin in elk geval
geen ruimte is voor de commer
ciële zenders RTL, Veronica en
SBS6.
Het is de bedoeling dat de
discussie in de loop van volgend
jaar wordt afgerond, zodat
eventuele nieuwe pakketten per
1 januari 1997 kunnen worden
aangeboden.
Eis twaalf jaar wegens moord op vrouw
'Toen ze niet meer spartelde,
merkte ik dat ze dood was
maastricht anp
Officier van justitie mr. Van
Opstal heeft gisteren voor de
rechtbank van Maastricht
twaalf jaar gevangenisstraf
geëist tegen een 28-jarige ge
meenteambtenaar uit Stein
wegens moord.
De man zou op 24 juli van
dit jaar zijn 26-jarige echtge
note thuis hebben gewurgd
en haar lichaam daarna heb
ben vervoerd naar een heide
veld in Maasmechelen in Bel
gië. Daar zou hij een zeden
misdrijf met zijn vrouw als
slachtoffer hebben geënsce
neerd. Drieëneenhalve week
later vond een bramenpluk
ker het stoffelijk overschot
van de vrouw. Ze was twee
maal met een mes gestoken
en haar kleding was kapotge-
scheurd.
De man heeft na de 'ver
dwijning' van zijn vrouw een
uitgebreide zoekactie op touw
gezet. Hij schakelde een pa
ragnost in en liet affiches met
'Opsporing verzocht' ver
spreiden. In de echtelijke wo
ning liet hij een kaars bran
den „in de hoop" zijn vrouw
terug te vinden.
Volgens de officier van jus
titie paste dat allemaal in het
plan van de man om zich van
zijn vrouw te ontdoen omdat
hij een buitenechtelijke rela
tie had.
De man kwam voor de
rechtbank met een heel ander
verhaal. Hij beriep zich op
noodweer. Zijn vrouw, zo ver
telde hij, wilde per se naar de
plaats waar hij met zijn vrien
din overspel had gepleegd.
Dat zou zijn gebeurd op de
Mechelse heide in België. Zijn
vrouw zou daar in een woe
de-uitbarsting met een mes
op hem zijn afgestormd. In
een poging haar het mes af
handig te maken, drukte hij
haar de keel dicht. „Toen ze
niet meer schreeuwde en
spartelde, merkte ik dat ze
dood was", zei hij.
Omdat hij vreesde dat de
politie hem niet zou geloven,
besloot hij alle sporen uit te
wissen en gaf hij zijn vrouw
bij de politie als vermist op.
De rechtbank doet uit
spraak op 12 december.
Hoogleraar bekritiseert het 'bio-denken'
groningen gpd
pe hedendaagse psychiatrie
preigt 'menselijk geluk' te veel
als een biologisch gegeven te
gaan beschouwen. Die waar
schuwing liet prof. dr. R. van
pen Hoofdakker gisteren horen
tijdens zijn afscheidsrede aan
de Rijksuniversiteit Groningen.
Van den Hoofdakker is hoogle
raar biologische psychiatrie.
Onder het pseudoniem Rutger
Kopland schrijft hij poëzie. In
1988 kreeg hij daar de
P. C. Hooftprijsvoor.
Volgens Van den Hoofdakker
j, worden psychische problemen
j tegenwoordig vaak behandeld
als een lichamelijke kwaal. Che-
j imische stoffen moeten de ver-
i stoorde bio-chemische balans
;fin de hersenen herstellen.
Ij. Van den Hoofdakker betreurt
j (dat deze nadruk op het functio-
(neren van het brein ten koste
gaat van aandacht voor de psy
che. Want de 'machinerie' van
ide hersenen brengt gevoelens
Ivan (on)geluk niet voort, maar
maakt ze slechts mogelijk. Voor
Nieuwe Groene
Boekje morgen
in de winkels
pen haag anp
Met de publikatie van de her-
zienc Woordenlijst van de Ne
derlandse Taal, het zogenoem
de Groene Boekje, kunnen Ne-
iderlanders en Vlamingen deze
Week de nieuwe spelling van
1 het Nederlands gaan hanteren.
Het Groene Boekje ligt vanaf
morgen in de winkels en dat is
het officieuze startsein voor de
invoering van de herziene
spelling.
Het nieuwe Groene Boekje,
waarvan inmiddels al 125.000
pxemplaren zijn verkocht, is de
{officiële woordenlijst zoals de
Nederlandse Taalunie die heeft
Vastgesteld. Daarin werken de
Nederlandse en Vlaamse over
heden samen ten aanzien van
taaiaangelegenheden.
De wijzigingen die nu wor
den ingevoerd zijn beperkt.
Het vorige Groene Boekje da
teert uit 1954, toen voor een
aantal woorden een voorkeur
spelling en een toegelaten spel
ding ging gelden. De belang
rijkste nieuwe regel is dat de
voorkeurspelling de enig offi
cieel toegelaten spelling wordt.
Het nieuwe Groene Boekje
gaat 125.000 woorden tellen en
Wordt daarmee aanzienlijk
dikker dan de vorige editie met
67.000 woorden.
De wettelijke ingangsdatum
Van de nieuwe spelling is 1
(september 1997. De wettelijke
verplichting slaat alleen op de
[Overheid en op scholen. Ieder
iander mag zelf kiezen hoe hij
leen woord schrijft.
een beter begrip en behande
ling van (on)geluk moet de psy
chiatrie behalve het lichaam
ook de geest blijven bestuderen,
aldus Van den Hoofdakker.
„De psychiatrie lijkt soms ver
deeld in twee scholen: de 'pra
ters' en de 'drogisten'. Vroeger
had vooral de eerste groep het
tij mee: geluk werd beschouwd
als het produkt van de geest,
van 'cultuur'. Van het therapeu
tisch gesprek verwachtte men
alle heil. De gedachte dat kennis
van het brein als materiële dra
ger van de geest nuttig kon zijn,
raakte op de achtergrond. Nu
dreigen de rollen te worden
omgekeerd. Kennis van de 'na
tuur' van de mens en zijn
'biologische processen' lijkt
voor de tweede groep voldoen
de te zijn. Als chemie ongeluk
kan bestrijden, zal de bron van
het ongeluk ook wel liggen in de
chemie, luidt de redenering".
Volgens Van den Hoofdakker
is echter de keuze tussen 'psy
chiatrie van het brein' en 'psy
chiatrie van de geest' onzinnig:
ze kunnen niet zonder elkaar.
leek» Sinds gisteren heeft Leek (vlakbij Groningen) een monument voor de joodse slachtoffers uit dit dorp. Het is een joods schooltje, waar de kinderen vroeger Hebreeuws leerden.
Van de zeventig joden die in Leek woonden, overleefden 61 de oorlog niet. Het initiatief voor het monument werd genomen door de Samuel Levi-stichting. Het monument gaat
dienst doen als informatie-centrum. foto wfa dfnnis huk
den haag anp
Het CDA en de WD willen dat de regering zich
volgend jaar tijdens de herzieningsconferentie
over het Verdrag van Maastricht hard maakt voor
een eerlijker lastenverdeling binnen de Europese
Unie.
Tijdens een debat over de toekomstige finan
ciële structuur van de EU kwamen de kamerleden
Van der Linden (CDA) en Hoogervorst (WD) van
daag met een motie waarin zij deze wens neerleg
den.
De fracties protesteren daarmee tegen de fi
nanciële compensatie die Groot-Brittannië tot
1999 heeft bedongen van de overige EU-lidstaten.
Londen vindt de eigen contributie aan de EU te
hoog en kreeg in 1982 voor elkaar dat andere Eu
ropese partners dit teveel zouden vergoeden. De
Britse compensatie kost Nederland 400 miljoen
gulden per jaar.
CDA en WD willen minister van buitenlandse
zaken Van Mierlo en staatssecretaris Patijn de op
dracht geven tijdens de Eurotop in Madrid (15-16
december) het beginsel van een evenwichtiger
lastenverdeling op de herzieningsconferentie
agenda te plaatsen, met als uiteindelijke doel een
lagere contributie voor Nederland.
Buitenlandse Zaken is het in principe wel met
het standpunt van de kamerleden eens, maar wil
het onderwerp niet tijdens, maar pas na de confe
rentie aan de orde stellen. Reden daarvoor is dat
discussies over geld een te zware wissel op de bij
eenkomst zouden trekken.
brussel» anp
De Nederlandse bevolking be
hoort tot de best opgeleide bin
nen de Europese Unie. Dat
blijkt uit een onderzoek van het
Europees bureau voor de statis
tiek (Eurostat) over 1994.
In de leeftijdsgroep tussen 25
en 59 jaar bleek 80 procent
voortgezet onderwijs te hebben
gevolgd tegen een gemiddelde
van 57 procent in de Unie van
twaalf lidstaten. Zweden, Fin
land en Oostenrijk waren nog
niet in het onderzoek opgeno
men. Alleen in Duitsland lag het
percentage iets hoger, op 84
procent.
Uit het onderzoek blijkt
voorts dat de opleidingskansen
in de Unie voor de jongere ge
neratie danig zijn verbeterd. In
de leeftijdsgroep tussen 25 en
29 jaar heeft gemiddeld 67 pro
cent een voortgezette opleiding
genoten tegen 45 procent voor
mensen die de vijftig zijn gepas
seerd.
Het onderscheid in opleiding
sniveau tussen vrouwen en
mannen begint met de jongere
generaties snel te vervagen.
Over 1994 bleken evenveel
mannen als vrouweri (gemid
deld 67 procent) een voortge
zette opleiding te hebben ge
volgd. In Nederland lag dat per
centage op 86, evenveel als in
Denemarken en slechts 2 pro
cent minder dan in koploper
Duitsland. In twee lidstaten,
Spanje en Italië, is zelfs een om
gekeerde trend waarneembaar.
In de leeftijdsgroep tussen 25 en
29 jaar heeft 53 procent van de
vrouwen een voortgezette oplei
ding genoten, tegen 47 procent
van de mannen. In Italië liggen
deze percentages op respectie
velijk 53 en 50.
Spellingsraad had hele klus aan dertiende editie van Van Dale
utrecht/den haag theo haerkens
De nieuwe 'dikke Van Dale' is uit. Net voor de
feestdagen werd gisteren in Den Haag de der
tiende editie van dit standaardwerk van de Ne
derlandse taal gepresenteerd. De nieuwe editie
bevat net zoveel woorden als de vorige:
240.000. De vernieuwing zit hem dan ook niet
in een uitbreiding, maar in een aanpassing aan
de nieuwste spellingsregels.
De nieuwste spellingsregels hebben een einde
gemaakt aan enkele onduidelijkheden in de Ne
derlandse taal. Ondubbelzinnig staat'nu vast hoe
bastaardwoorden afkomstig uit een vreemde
taal en samenstellingen moeten worden ge
schreven. Over het gebruik van trema's, accen
ten en koppeltekens kan geen misverstand meer
bestaan.
Op het eerste gezicht leken de nieuwe regels die
de Nederlands-Vlaamse Taalunie eind augustus
bekendmaakte, volkomen duidelijk. Het ver
schijnsel 'voorkeurspelling' werd afgeschaft. Er
mag dus niet meer gekozen worden tussen kos-
metisch of cosmetisch. Insekt móet voortaan
met een c en copie met een k.
Daarnaast is een aantal regels vereenvoudigd.
De pere- en bessebomen krijgen in het midden
een 'n' toegevoegd. De logée raakt haar accent
kwijt. Accenten vervallen, tenzij ze strikt nodig
zijn voor de uitspraak. Soms worden ze vervan
gen door koppeltekens: zeeëend wordt zee
eend.
Zo simpel als het leek, was het echter niet. Be
halve de trefwoorden moesten ook de verklaren
de teksten worden aangepast, maar met een uit
zondering voor citaten. „Die moesten blijven
zoals ze oorspronkelijk waren", vertelt prof. d-
r. A. Neijt, hoogleraar Nederlandse taalkunde in
Nijmegen en lid van de denktank van Van Dale:
de spellingsraad..
De spellingsraad van Van Dale velde vele Salo-
mons-oordelen. Bij het toepassen van de regel
tjes stuitten de samenstellers van het nieuwe
standaardwerk op steeds nieuwe problemen.
Vulkaan moet voortaan met een k, zo had de
Taalunie bepaald, maar wat moest er gebeuren
met vulcanoloog? „We probeerden zoveel moge
lijk consequent te zijn en dus kreeg vulkanoloog
een k'. Zelfs deze richtlijn bleek echter niet hele
maal vol te houden: 'akkoord' blijft bestaan
naast 'accorderen'.
De nieuwste aanpassing heeft de modernisering
van de spelling niet dichterbij gebracht. Niet al
leen insekt, maar bijvoorbeeld ook korpus en
traktaat moeten vanaf 1 september 1997 als
de nieuwe regels officieel van kracht worden
voortaan met een c.
Nivo, buro en kado zijn taboe, al blijft bistro be
staan. „Je kunt er geen peil op trekken", erkent
Neijt. „Het blijft een rommelig geheel, maar we
hebben de problemen opgelost in de geest van
de voorkeurspelling. 'Sjiek' kan niet meer en dus
wordt het chic, chiquer en Haar stem stokt, de
hoogleraar bladert driftig en grinnikt: „Chicst".
'Praeses' met 'ae' wordt 'preses', maar 'etiologie'
weer 'aetiologie'. De hoogleraar geeft volmondig
toe dat er een eind is gemaakt aan alle 'nieuw
lichterij'. De spelling wordt weer elitair. „Er is
lang niets aan gedaan. Misschien vinden men
sen het nu weer de moeite waard om zich ervoor
in te spannen", hoopt ze.
Het gebruik van de verbindings-n is gestroom
lijnd, maar het blijft oppassen. Zomaar overal
een «tussenvoegen kon niet: 'aspergeplanten'
en 'horlogemaker' met een n schrijven zou te
gek zijn. De omstreden «volledig laten vervallen
omdat je hem toch niet hoort, kon evenmin.
„Staatsliedenbuurt gaf daarbij de doorslag", her
innert Neijt zich. „Staatslieden is een bestaand
meervoud, dat kun je niet zomaar veranderen".
Toch schuilen er nog addertjes onder het gras.
Bij zelfstandige naamwoorden die in het meer
voud een s kunnen hebben, zoals secretaresse,
weduwe, groente, steppe en ook syllabe, hoor je
in het meervoud geen „En dan kun je hem
ook niet schrijven", luidt de redenering. Dus
krijgen groentesoep en steppegras geen Wel
bewust besloot de denktank van Van Dale in dit
geval bij personen ziin eigen weg te gaan: De
Taalunie schrijft weduwepensioen zonder Van
Dale echter kiest voor weduwenpensioen mèt
een
De kans op fouten wordt minder, maar het
wordt er al met al niet echt gemakkelijker op.
Ook Neijt schrijft niet foutloos, erkent ze. „Vorig
jaar had ik in het Nationaal Dictee vijftien fou-
den haag gpd-anp
Winkels zullen maximaal twaalf
zondagen hun deuren mogen
openen. Dit voorstel van de
PvdA krijgt zo goed als zeker de
steun van de oppositie, waar
door er een Kamermeerderheid
voor zal ontstaan.
De PvdA bleek gisteren, na af
loop van het wekelijkse fractie-
beraad, niet van plan te zwich
ten voor de druk van de coali
tiepartners. De sociaaldemocra
ten houden vast aan het vorige
week ingediende wijzigings
voorstel.
D66 en WD zijn teleurgesteld
in de opstelling van hun coali
tiepartner. Zij geven de voor
keur aan het kabinetsvoorstel
dat de openstelling op zondag
aan de gemeenten overlaat.
Volgens D66-woordvoerder
Van Walsem voert de PvdA een
'achterhoede-gevecht'. „De
PvdA staat met de ogen dicht
naar de samenleving. Binnen
twee jaar zullen de winkels als
nog op zondag open mogen. De
consument wil dat." Ook de
WD denkt dat het resultaat dat
de PvdA nu afdwingt, geen lang
leven is beschoren.
INdA-woordvoerster Van
Zuijlen zei gisteren dat overleg
met de coalitiepartners niet tot
een compromis heeft geleid.
Voor een meerderheid in de
Tweede Kamer heeft de PvdA
daarom de steun van CDA,
Groen Links en eventueel de
kleine christelijke partijen no-
1%
Om die steun te verkrijgen
dreigt de PvdA alsnog voor net
kabinetsvoorstel te stemmen als
haar eigen plan wordt afgescho
ten. Het CDA, dat aanstuurt op
maximaal acht winkelzonda
gen, kiest hoogstwaarschijnlijk
eieren voor zijn geld. „Wij staan
tamelijk positief tegenover het
PvdA-voorstel", aldus CDA-
woordvoerder Smits.
Excuses in krant
voor in brand
steken van kat
almelo anp
I)e 17-jarige Almeloër die sa
men met een 12-jarig vriendje
twee weken geleden een kul
met benzine overgoot en in
brand stak, heeft gisteren in
enkele regionale kranten zijn
excuses aangeboden aan de ei
genaar van het dier. „Ik heb er
zelf veel spijt van, want ik was
de oudste. Dit bad nooit mo
gen gebeuren", zo schrijft hij
in Dagblad Tubantiu en de
Twentse Courant. De kinder
rechter had beide jongens op
gedragen een excuusbrief te
schrijven als voorwaarde voor
hun invrijheidstelling.
De kater 'Poesje' heeft de
mishandeling niet overleefd.
De dierenarts liet hem vorige
week zondag inslapen. De poli
tie verdenkt de jongens er ook
van een andere poes te hebben
gebruikt als voetbal. Daarbij
zouden ze de pootjes van het
dier bij elkaar hebben gebon
den.
Hoofdredacteur W. Timmer*
van Dagblad Tuhantia is niet
gelukkig met de actie van de
rechter. Die heeft zijn op
dracht aan de jongens gegeven
zonder overleg vooraf met de
krant. „De rechter gaat voorbij
aan het feit, dat niet hij maar
de hoofdredactie bepaalt wat
er in de krant komt", aldus
Tlmmers. Het Is ook niet de ge
woonte van het dagblad brie
ven te plaatsen die enkel zijn
voorzien van initialen. Tlm
mers heeft de brief toch laten
opnemen omdat het besluit
van de rechter op zichzelf al
nieuws Is.
De jongens moeten volgende
week woensdag voor de kin
derrechter verschijnen.
den haag anp
Steeds meer vrouwen kiezen
voor een loopbaan bij de brand
weer. Werkten in 1990 nog 144
vrouwen bij de korpsen, dit jaar
zijn het er al 441. Een verdrie
voudiging in vijf jaar tijd, heeft
het ministerie van binnenland
se zaken gisteren hekend ge
maakt. Hoewel nog geen twee
procent van het brandweerper
soneel nu uit vrouwen bestaat,
is het departement toch ver
heugd over de ontwikkeling.
Volgens het ministerie is de
mannencultuur bij de brand
weer sterker dan bij de politie,
waar ongeveer dertien procent
vrouw is.
