Leider moet blind met z'n kop door de muur gaan'
Sinterklaas in Rijpwetering
Extra
Leiden gebruikt krant voor
autovrije Beestenmarkt
/UtlN^DAU INUVt/VlDLK I^D
Het Nationale Toneel brengt Jan Blokkers stuk over Soekarno
cm M men naar Söckarno veroorzaak-
g^- te in 1987 in de Delftse ge-
eenteraad nog grote beroering. Soekarno
ijft voor velen de Judas van het Neder-
dse volk, veel minder de eerste president
In de onafhankelijke republiek Indonesia,
zeker niet de 'Mozes' die zijn volk naar
ilfstandigheid en zelfrespect leidde. Wil
li Oltmans, zelf een persoonlijk vriend
n Soekarno en niet vies van een kleine
rdrijving op zijn tijd, meende zelfs dat
derland in de man van Java een Aziati-
Hhe Hitier ziet. Zeker is dat Soekarno, vijf
entwintig jaar na zijn dood, bij veel Neder-
nders ambivalente gevoelens wekt. Is Ne-
rland wel toe aan een toneelstuk over de
langrijkste merdeka-strijder? Dat zal bin-
nkort moeten blijken.
Blokker schreef voor Het Nationale To-
:el, vijftig jaar na de onafhankelijkheid
j ui Indonesië, een toneelstuk over de dra-
Matiek in het leven van Soekarno. Hij heeft
ijuist de 'doorloop' van het stuk gezien en
:t redelijk tevreden. Onder de handen van
ihan Doesburg, regisseur van het Nationa-
EToneel, moet zijn geesteskind nu verder
'oeien. Hoofdrolspeler Victor Löw en de
Jhrijver zitten in het studeervertrek van
lokker. Wie was Soekarno? Een bullebak
°ji een gek?
cle schrijver: „In mijn stuk komt dat niet zo
It uitdrukking, maar ik ben er van over-
Jjigd dat Soekarno, ondanks de schreeuw-
3jirtijen die wij van hem kennen, een gema
ld man moet zijn geweest. De hele deko-
isatieperiode had honderdmaal zo veel
chtoffers kunnen maken. Relatiefgespro-
n is het toch zonder veel bloedvergieten
igaan, als je dat vergelijkt met Kenia en
jetnam. Hij was zich bewust van zijn mati-
nde invloed, geen bloeddorstig man. Hij
bereid zijstappen te doen, veel conces-
:s heeft hij gedaan en wapenstilstanden
gestaan. Voor de Indonesiërs waren die
ak minder gunstig. Maar hij wist precies
1j at er in Den Haag leefde."
iiesterij
et toneelstuk typeert Soekarno in de pe-
xie '42, als de Japanners de rebel uit Ne-
rlandse gevangenschap bevrijden, tot '49,
aanneer de onafhankelijkheid in Nederland
P fideel wordt bezegeld en Soekarno daar,
isterij van de Nederlandse regering, niet
j mag zijn. Hij stuurt zijn rechterhand
1 ohammed Hatta.
n Blokker: „Die zeven jaren zijn de be-
ngrijkste periode uit zijn leven. Misschien
c id hij er wel verstandig aan gedaan om
3: lama, na '49, te overlijden. Zijn ongeloof-
1 ke verdienste is dat hij geheel zelfstandig
in zijn eentje, met behulp weliswaar van
Jappen natuurlijk, maar dat waren de
%istandigheden die hij gebruikt heeft, zijn
1 )lk de vrijheid heeft gebracht. I lij heeft
'tu jongensdroom voltooid. Daar is hij in
'*)29 al voor de bak in gegaan."
nVan het eind van het stuk vergelijk ik hem
°iet Mozes. Mozes heeft zijn volk al die tijd
elkaar weten te houden, ondanks het feit
r^t de joden misschien liever in Egypte wa
it gebleven. Want het leven in de woestijn
as hard. Als ze dan eindelijk bij het beloof-
land zijn, zegt Mozes: voila, hier is het,
er maar in, maar hoé je het in wilt rich-
d n, daar moet je een ander voor nemen.
T p zichzelf was dat een goede gedachte.
'I ad Soekarno dat ook maar gedaan. Hij
T ïeft er later een zooitje van gemaakt. Daar
jn de historici het wel over eens."
an binnenuit
zo'n historisch beladen figuur als een
0 vende mens neer te zetten vergt enig ac-
ertalent.
ctor Löw: „Het is logisch dat ze Jan, een
storicus, vijftig jaar na de onafhankelijk-
;id. gevraagd hebben zijn visie te geven in
n toneelstuk. Ik heb geprobeerd de Soe-
irno van Jan van binnenuit te begrijpen,
'ant dat is toneelspelen. Ik had hem kun-
ïn imiteren op basis van een paar film-
?elden, een paar bewegingen. Maar dat is
tel te weinig. Ik heb daarom gewerkt
inuit de associaties die ik zelf kreeg bij de
oorden 'vrijheid'en 'onafhankelijkheid',
het stuk heb je de geschiedkundige laag
daaronder de verbeelding van Jan. Die
n uit over de vrouwen die Soekarno niet kon
ijgen..."
ia|okker: „Ik laat hem als kind verliefd wor-
n op een Nederlands meisje met blonde
echten. Dat kan hij niet krijgen. Niet om-
b ic zij hem niet wil, maar omdat hij als in-
ndse jongen niet eens in de straat van dat
2 anke meisje kan komen, vader staat klaar
i'i et de hond. Dat heeft hem geweldig ge-
vetst."
rs iw: „Dat niet kunnen krijgen heb ik ver-
ald als een gevoel van onvrijheid. Als je
;t zo vrij als je baas wilt zijn probeer je
iet zijn vrouw iets te beginnen, zoiets. Ik
Hoogtepunt van het Indië/Indonesië-festival dat deze week in Den Haag begint, is de
première van 'Soekarno', een stuk van Jan Blokker. Het Nationale Toneel brengt dit op de
planken. Een gesprek met de hoofdrolspeler en de schrijver.
tmssMmsMi
zie die verliefdheid uit het stuk dan ook
sterk als een verliefdheid op een beeld. De
drang om vrij te zijn is allesbepalend en
heel algemeen menselijk. Kijk, als mens
moeten we accepteren, dat we geboren
worden en sterven. Daar kunnen we niets
tegen in brengen. Maar laat het dan niet zo
zijn, dat in de tijd van ons leven een ander
mens ons de wet voor gaat schrijven! Dat
kan niet, dat verdraag ik niet. Zo zie ik de
persoon Soekarno. Die vond zijn eigen volk,
dat zich eeuwenlang onderdanig had ge
dragen, dan ook zwak en onderdanig."
Liefde
Jan Blokker: „Oorspronkelijk had ik als on
dertitel van dit stuk 'Soekarno, een liefdes
geschiedenis'. Die man heeft toch een hele
dubbele relatie met Nederland gehad. Aan
de ene kant verachtte hij de Hollanders.
Aan de andere kant had hij er ook waanzin
nig eerbied voor. Hij is natuurlijk geïndoc
trineerd geweest met Nederlandse waar
den, eerst op school, later op de hogere
school van Bandoeng. Hij wist meer van
Nederland dan welke Indonesiër ook. Hij
kon je precies vertellen langs welke water
wegen je van Rodeschool hier naar Amster
dam kwam."
„Natuurlijk heeft hij zich vereenzelvigd met
wat er in dat rare kikkerlandje gebeurde.
Maar daar zit ook de dubbelheid. Dat hij
kapot wilde maken, waar hij tegelijk veel
omgaf. Het is dus vooral het verhaal van
een dubbele liefde. Dat voor zijn eigen volk,
de eigen cultuur. En voor Nederland. Daar-
om heeft het hem echt ongelooflijk veel pijn
gedaan, dat hij niet bij de ondertekening
mocht zijn. Toen heeft hij gedacht: nu zal ik
ze gvd hebben ook. En een jaar later is de
Nederlands-Indonesische Unie opgebla
zen".
Maar dat is wel heel erg figuurlijk gezien.
Soekarno was toch ook letterlijk een char
meur en een macho?
Victor Löw: „Je kunt er alleen maar naar ra
den. De feiten zijn dat hij een womanizer
van de wieg tot het graf was. Dat kun je ge
woon na gaan spelen. Ik heb gezien hoe hij
tijdens persconferenties plotseling een
mooie vrouw gewaar wordt en dan moeten
al die mannelijke journalisten wijken. Ik
heb geprobeerd dat gedrag te begrijpen als
een eeuwig zich willen manifesteren."
Jan Blokker: „Maar wat jij daarnet zei over
het blonde meisje, geldt hier ook. Het zijn
beelden. Hij was ook verliefd op Juliana,
terwijl dat toch niet een type vrouw was van
kom-daar-ga-ik-eens-een-blokje-mee-om.
Hij vond vrouwen aangenaam gezelschap.
Of het echt alleen vulgair was, of iets an
ders, weet ik niet. Ik geloof helemaal niet zo
dat hij in ordinaire zin een neukebroek was.
Hij deed het wel natuurlijk, maar of dat nu
was wat zijn hele leven bepaalde... De ver
taling zat hem toch in iets hogers."
Verheffing
Dat hogere doel blijkt toch steeds weer de
vrijheid en de verheffing van zijn volk. Blok
ker: „Als jong jongetje heeft Soekarno ge
zien hoe zijn ooms en tantes, vader en
moeder, al die mensen voor wie hij respect
moest hebben,'bogen voor blanken, voor
mensen die hier eigenlijk geen reet te ma
ken hadden. Er bestond een lange traditie
van ja-god-zo-is-het-nu-eenmaal. Uit dit
soort lijfelijke dingen moet hij zijn kracht
geput hebben."
Victor: „En dan is altijd weer de afweging of
je mensen in beweging moet krijgen met
oprecht emotionele redenen, of met de
magogische middelen."
Blokker: „Natuurlijk. Maar Soekarno was
een zeer intelligent man. Hij had een grote
mensenkennis en sociaal inzicht. Hij zei
niets zonder bedoeling. Ik heb tot mijn gro
te vreugde de rede gezien die Soekarno na
zijn veroordeling in 1929 gehouden heeft.
Dat is briljant geschreven. Uit alle hoeken
en gaten sleept hij argumenten aan, tot en
met de Tachtigjarige Oorlog aan toe. Zijn
rede moet ook briljant geklonken hebben.
Maar natuurlijk was het demagogie. I )ced
Martin Luther King niet precies hetzelfde?
Als hij twintig keer roept 'I have a dream' is
dat demagogie. Maar het werkt wel!"
„Soekarno heeft de cultuur vaak gebruikt
als middel om zijn volk zelfrespect te leren.
Historisch had hij gelijk, maar hét kwam
niet uit zijn diepste darmen. De hele ma
nier waarop hij de Javaanse cultuur met
zijn wajang en mythische epossen hanteert,
ik denk eerlijk gezegd niet dat dat hem ook
maar ene mallemoer kon schelen. Van hem
is bekend daf zijn lievelingsmuziek van Jo
ban Strauss was. Dat is wel zo'n beetje de
lulligste soort muziek die er is op aarde. En
wij maar denken dat die man de hele dag
naar gamelanmuziek zat te luisteren. Ben je
gek!"
Macht
Maar 'Soekarno' is ook het drama van de
macht.
Victor Löw: „Eigenlijk gaat het er om dat die
man een vijand nodig had, ook toen die er
niet meer was. Hij functioneerde gewoon
niet meer, toen hij positief moest gaan re
geren. Zo zat hij in elkaar. Bij dat aspect
komt Johan Doesburg (de regisseur) om de
hoek. Dat is zijn thema. Elke leider begint
vanuit een idealisme, maar eenmaal aan de
macht, zijn ze er alleen nog maar voor zich
zelf. Dan krijgt alle idealisme een vieze
kleur'
Jan Blokker: „I latta en Sjahrir heeft hij als
een baksteen laten vallen en tenslotte is hij
in een soort wanhopige eenzaamheid over
gebleven. Hij gaat zich dan met de verkeer
de vrienden inlaten. En tenslotte laat hij
zijn land zelfs uit de Verenigde Naties tre
den. Dat slaat echt nergens op".
„Maar zo staat het ook al in de grote ko
ningsdrama's van Shakespeare beschreven.
Leiderschap vraagt absoluutheid. Intellec
tuelen als I latta, en zeker Sjahrir, die hoe
wel ze zeer geloofden in de zaak, hun eigen
positie toch relativeerden omdat het nu
eenmaal intellectuelen waren, kon Soekar
no niet gebruiken. Op het moment dat je
relativeert waar je in gelooft, ben je geen
leider meer. Het leiderschap vraagt abso
luutheid, vraagt erom blind met je kop door
de muur te gaan. Niet een beetje genuan
ceerd van twintig kanten de zaak bekijken,
want tegen die tijd is een ander met de bujt
weg. Aan de ene kant zijn de Soekarno's
daarom van die gewenste figuren, want ze
brengen de geschiedenis toch een stuk ver
der. Vergelijk ook CGastro. Maar als ze aan de
macht blijven worden ze een ramp!"
CHRIJVENDE LEZERS
Jedankt Academisch Ziekenhuis
p zondag 6 november jl. zond
een brief aan een dierbaar fa-
ilielid, die net een 'open-hart-
)eratie' had ondergaan en die
graag wat wilde opbeuren,
iet bekend met de benaming
"in de afdelingen in het AZL
1 >nd ik deze aan de afd. hartbe-
aking. Daar deze afdeling de
n lain van mijn oom niet kende
erd de brief teruggestuurd
lar de postkamer, deze plakte
31 een etiket op met de geschre-
n :n tekst 'retour afzender'. Za-
rdag 11 november kreeg ik de
r lef weer terug.
Bij telefonische navraag in het
£L vernam ik dat de postka-
ler geen computer tot zijn be-
:hikking heeft met een patiën
tenbestand. Komt de kaart/brief
van een afdeling retour dan zal
de patiënt wel naar huis zijn en
wordt de post geretourneerd.
Ik vind het zeer triest dat er
met de post voor patiënten op
een dergelijke manier wordt
omgegaan. Juist deze mensen
snakken naar een berichtje van
buiten hetgeen zeker hun gene
zingsproces zal bevorderen
AZL toch een beetje te groot?
N.B. Mijn oom bleek op de
afd. thorax te liggen t/m 16 no
vember.
A. de Jong-van Oeveren,
Alphen aan den Rijn.
Indien u reageert op een arti
kel in deze krant, wilt u dan
in uw ingezonden brief de
datum vermelden waarop
het betreffende artikel werd
gepubliceerd?
Brieven worden in het alge
meen in deze krant onderte
kend met naam en woon
plaats.
Plaatsing van ingezonden
brieven betekent niet dat de
redactie het eens is met de
inhoud ervan.
De redactie behoudt zich het
recht voor ingezonden brie
ven in te korten en plaatsing
van brieven te weigeren.
Met betrekking tot de twee arti
kelen over de sinterklaasintocht
in Rijpwetering het volgende.
Zelfben ik heel blij dat een aan
tal vrijwilligers, gesteund door
sponsors, elk jaar de moeite wil
nemen om de sint-intocht te or
ganiseren. Ik vind niet dat deze
mensen, het verdienen om on
deruit te worden gehaald op de
manier zoals dat in beide arti
kelen gebeurde.
Nu zouden er zelfs sponsors
zijn die hun geld hebben terug
gevraagd. En dat allemaal om
dat is geprobeerd een leuk en
bovenal veilig sinterklaasfeest te
organiseren. Diverse organisa
toren hebben slapeloze nachten
achter de rug. Wat gebeurt er
als deze mensen ermee stop
pen? Wordt de sint dan nog in
gehaald in onze dorpen of ver
valt dan ook deze voorziening
in de kleine kernen?
Realiseren de boze ouders
zich dat op de Peuterhof en de
Kinderbrug samen ruim 300
kinderen zitten? Dat, als al deze
kinderen komen met nog 150-
200 ouders, er een menigte ont
staat van zo'n 500 mensen die
in geen van beide dorpshuizen
past! Dat daarom het organise
rend comité gekozen heeft voor
een sint-intocht voor iedereen,
met welkomstwoord, liedjes
zingen en snoep uitdelende Pie
ten builen en dat ervoor geko
zen is, de gelovige kinderen
(van 2,5 tot 8 9 jaar, 245 in ge
tal) een extra programma aan te
bieden, binnen, van circa drie
kwartier.
Laten wij met zijn allen mee
denken over de gerezen proble
men. Iedereen kent wel iemand
van het comité die men kan be
naderen met zijn of haar oplos-
sing(en). Laten we onze vrijwil
ligers in hun waarde laten.
Wat mij betreft: sponsors en
organiserend comité: bedankt
en ik hoop tot volgend jaar.
Tineke Reus,
Rijpwetering.
De gemeente Leiden gebruikt
de Stadskrant (Leids Nieuws
blad d.d. 17.11.95) voor de
promotie van een autovrije
Beestenmarkt.
Men is m onzeker van de ei
gen plannen dat men een stuk
moet gaan publiceren onder
de kop "Delftse ondernemers
geven autovrije Beestenmarkt
IdeurDe enige overeenkomst
met de Delftse Beestenmarkt
is de naam, elke andere verge
lijking ten aanzien van verkeer
en bereikbaarheid gaat hier
niet op!
Wethouder Van Rij, succes
met de verdere uitbreiding van
de Onbereiklxiarheitl van loei
den.
