IAs
Gremio: hard
en gemeen
Het brilletje
van Van Daele
Emotionele kaping
ZATERDAG 25 NOVEMBER 1935
Eenmaal in mijn leven ben ik echt door angst verlamd
geweest. Het jaar was 1984 en ik was op een dag al heel
vroeg op weg van Amsterdam, via Zurich, naar Sofia
(Bulgarije) waar ik 's middags om vijf uur een lezing
moest houden.
vol met mensen te zitten. Ik
zocht een tafeltje in een hoek en
terwijl ik wachtte op een kelnei
begonnen mijn paniekgevoelens
te gaan liggen. Ik kon geleidelijk
aan weer de omgeving in me op
nemen en terwijl ik rond keek.
zag ik opeens een bekend figuur
aan de bar staan. Van blijdschap
gooide ik bijna mijn tafeltje om
terwijl ik opstond en op hem af
ging.'Hem'was Prof. Neki.
hoogleraar in de psychiatrie aan
de Universiteit van Delhi in India
en een van India's bekendste
dichters. We hadden elkaar twee
maal eerder ontmoet. Ik had zijn
naam inderdaad op het pro
gramma zien staan, maar er ab
soluut niet aan gedacht dat ook
hij in dit hotel onder zou kunnen
zijn gebracht.
Als oude rot in het vak. moet hij
onmiddellijk hebben opgemerkt
dat er met mij iets mis was. want
het eerste wat hij zei was ..Hi.
how are you? What's wrong?
Zijn reactie op mijn verhaal was
even geruststellend als informa
tief.
„Wat jou daarnet is overkomen
aldus Neki. ..is dat je slachtoffer
bent geworden van een 'emotio
nal hijacking', eon emotionele
kaping. Ie emotionele hersen
centra hebben een tijdlang ge
woon het commando over je
denkeentra overgenomen en ze
alle kanten, behalve de meest re
alistische. opgestuurd". „En", zo
voegde hij eraan toe „het is 011
vermijdelijk dat dit af en toe ge
beurt, want bedenk dat het met
de ontwikkeling van ons brein zo
gegaan is. dat er een emotioneel
brein was lang voordat ons hoge
re brein, ons rationele brein, zich
ontwikkelde. Ons rationele brein
is uit ons emotionele brein
voortgekomen en niet omge
keerd."
Waarna hij begon uit te leggen,
hoe emotionele kapingen precies
in hun werk gaan.
Lange tijd werd gedacht dat via
onze zintuigen, zoals oog en
oor, signalen naar een bepaald
verdeelcentrum in de hersenen
lopen, de thalamus, vanwaar ze
naar gebieden van de hersen
schors worden gestuurd om te
worden gesorteerd op aard en
betekenis zodat we herkennen
wat ieder object is en wat de aan
wezigheid ervan betekent. Vanuit
de hersenschors worden vervol
gens signalen naar de lager gele
gen emotionele hersenen ge
stuurd (bijvoorbeeld met de I
boodschap: „Gevaarlijk, vluch
ten!") en van daaruit naar de rest
van het lichaam.
En zo werkt het ook inderdaad
heel vaak. Maar. aldus Neki. vast
gesteld is dat er vanuit de thala
mus ook een kléine bundel ze
nuwbanen direct naar de emo
tionele hersenen loopt. Deze kor
tere en snellere route 'achterom
maakt dat de emotionele herse
nen direct signalen vanuit de
zintuigen ontvangen en daarop
een reactie kunnen opstarten
voordat de rationele hersencen
tra die signalen goed hebben
kunnen analyseren. De informa
tie, op basis waarvan de emotio
nele reactie wordt gegeven is
maar een klein deel van wat er
aan zlntuigelijke informatie is
binnen gekomen. Maar toch is
zo n directe, 'achterom'-reactie
soms heel nuttig: in noodsitua
ties, waar een onmiddellijke re
actie vereist is. spaart het tijd en
kan het verschil uitmaken tussen
leven en dood.
duidelijk gemaakt dat er in feite
geen sprake van bedreiging of
gevaar is.
De kans op emotionele kaping
neemt toe als we moe zijn
(het is niet handig om belangrij
ke problemen 's avonds laat met
elkaar te bespreken), als we al
langere tijd onder grote druk of
stress staan (mensen ontwikke
len bijvoorbeeld heftige
vliegangst in een periode waarin
ze op allerlei gebieden, zoals
werk of huwelijk, onder stress
staan), als we in voor ons volko
men vreemde situaties verkeren
(vandaar de angst in ziekenhui
zen).
Maar gek genoeg, neemt de kans
op zo'n emotionele kaping af.
naarmate we beter weten waar
door het komt. Want. voor ons
brein geldt: naarmate we beter
weten hoe het werkt, werkt het
beter. Oftewel: kennis is emotio
nele macht.
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische en
gezondheidspsychologie
Bij aankomst in Zürich bleek er
vanwege mist sprake van een
urenlange vertraging. Het was de
eerste keer dat ik een land achter
het ijzeren gordijn bezocht en, ai
wachtende, maakte ik me allerlei
voorstellingen van hoe het zou
zijn. De meeste daarvan waren
niet heel opwekkend.
Toen we eindelijk, halverwege de
middag vertrokken, was ik behal
ve moe ook tamelijk gespannen,
onder andere vanwege het feit
dat ik meende te laat voor mijn
voordracht te zullen aankomen.
Om precies kwart voor vijf raakte
het toestel de grond in Sofia. Alle
passagiers zaten nog in hun stoel
toen er een vliegtuigladder voor
het stilstaande toestel gereden
werd, de deur open ging en er
twee, ift mijn ogen KGB-achtige,
figuren binnenstapten. Zonder
een ogenblik te aarzelen liep een
van hen op mij af, vroeg uitdruk
kingsloos 'Dr. Diekstra?' en ge
baarde me hem en zijn maat te
volgen.
Terwijl ik mijn spullen bij el
kaar graaide en het toestel uit
liep, hield iedereen, althans zo
leek het mij toen, zich doodstil.
Onder aan de vliegtuigtrap zag ik
een tweetal grote zwarte auto's
staan van een typisch Oost-
europese snit. Mij werd gebaard
achter in de tweede auto te stap
pen, waarna de man die mij had
opgevist naast mij ging zitten,
twee andere heren zich voorin
nestelden en de stoet zich in be
weging zette. Zonder enig verder
oponthoud of controle reden we
het terrein van de luchthaven af
en de stad in. Ondanks het feit
dat ik stoplichten meende te zien
werken, stonden we nergens stil.
Daardoor en door het feit dat
niemand mij verder naar iets ge
vraagd had en er in de auto ver
der ook geen woord werd ge
sproken, had ik het gevoel naar
een onbekende bestemming 'af
gevoerd' te worden.
De rit leek eindeloos lang, hoe
wel die nooit langer dan een
minuut of twaalf geduurd kan
hebben, want om exact 5 uur
stopten we voor een groot in
drukwekkend gebouw waar ik
werd uitgelaten en in ijltempo
naar een grote duistere zaal werd
gevoerd, die vol met mensen zat.
Voordat ik het goed en wel in de
gaten had, stond ik al op het
spreekgestoelte, en werd veron
dersteld met spreken te begin
nen.
I loewel ik me er absoluut niets
meer van herinner, moet ik on
geveer een half uur gesproken
hebben tegen een zaal die voor
mij een waas was. Vervolgens
werd ik vrijwel meteen, door de
zelfde manschappen, naar mijn
hotel vervoerd, in de uiterst som
bere, hoewel voor die streken
toen vermoedelijk luxueuze ka
mer, waar ik opnieuw zonder
enig woord of informatie over de
rest van liet programma werd
heengebracht, werd mijn gevoel
van volkomen geïsoleerd en ver
vreemd te zijn, binnen de kortste
keren zo heftig dat ik mijn kamer
uit wilde en mensen wilde spre
ken, al was het alleen maar een
receptionist.
Terwijl ik mijn kamerdeur open
deed om naar beneden te gaan,
stond er uit een stoel op de gang
een man op, die naar mij keek en
iets zei dat ik niet verstond maar
dat leek op 'Dat gaat zomaar
niet!'. Van de weeromstuit deed
ik gauw mijn deur weer dicht en
mijn eerste gedachte was 'Oh
God, ik word bewaakt!'.
Wat er vervolgens met me ge
beurde, weet ik niet meer pre
cies, maar mijn gedachten gin
gen op een beangstigende ma
nier met me op de loop. Ik zag
mezelf voorgoed verdwijnen ach
ter het ijzeren gordijn. Volkomen
onvindbaar voor de mensen
thuis en volkomen machteloos
daar zelf ook maar iets tegen de
doen. Ik voelde me zo bedreigd
en beangstigd dat ik het letterlijk
benauwd kreeg en het op een ge
geven moment niet meer op
mijn kamer kon uithouden. Ik
dreigde volslagen in paniek te ra
ken. In mijn geest leek nog maar
ruimte voor één enkele gedachte:
„ik moet hier weg!".'
Ik deed mijn colbert met mijn
geld en paspoort erin aan, ging
achter de deur staan, maakte die
vervolgens in een enkele bewe
ging open en rende bijna naar
buiten, de gang door, weg van de
plaats waar de man zat. naar de
trap (daar had ik geluk bij, want
ik herinnerde me de plaats ervan
tevoren niet) en naar beneden.
Maar op het moment dat ik be
neden langs de receptie liep, was
daar tot mijn verbijstering ook al
mijn 'bewaker' en het enige wat
ik wist te bedenken was tegen
hem uit te roepen 'Bar?' Daarop
wees hij mij tot mijn stomme
verbazing zonder slag of stoot de
richting naar de bar. Ik wist niet
hoe gauw ik me uit de voeten
moest maken.
Toen ik de bar binnenstapte,
bleek die lot mijn geruststelling
jax won in de jaren ze
ventig drie keer achter
elkaar de Europacup
Toch speelden de Amsterdam-
ners toen maar één keer om de
tereldbeker. Tegen Independi-
nte (1-1, 3-0) werd in '72 ge-
jonnen. Een jaar eerder besloot
het feest aan zich voorbij te
gaan. De reis was te ver
vloeiend en bovendien had de
lub 'absoluut geen trek in deze
jarlijkse schoppartij'. Na de
,vee duels tegen Indepediente
rTVesloot de club om 'niet meer
m een wereldbeker te spelen'.
,eker nadat Johan Cruijff, die na
ijf minuten al scoorde, binnen
en half uur letterlijk de (eerste)
Wedstrijd was uitgeschopt.
Kooit meer", verzuchtte Barry
julshoff.
Maar zeg nooit nooit. Want
ijna een kwart eeuw later trekt
kn nieuwe, frisse en nog on-
chuldige generatie Ajacieden er
p uit om de strijd aan te gaan
-gen de kampioen van Zuid-
merika: Gremio. Uitgerekend
-gen de hardste ploeg van het
ndere continent. Want het straf-
lad van het Braziliaanse Gremio
lang. Zelfs in het Zuid-Ameri-
aanse, waar de bal bijna voort-
urend over de lijn van leven en
ood rolt.
Gremio komt uit Porto Alegre,
rgens in het zuiden van het land
an de wereldkampioen, aan de
rens met Uruguay. Een streek,
io Grande do Sul, waar de Bra-
iliaan liever niet heen wil. Koud
n nat. Niet Braziliaans. Ook het.
oetbal niet. Want Gremio Foot
fall Porto Alegrense, van 15 sep-
ember 1903, heeft het een beetje
iguurlijk, maar vooral letterlijk
ot het Zuidamerikaans kam-
lioenschap geschopt.
Incidenten
Scolari (47) bouwde dit
earn dat voornamelijk uitblinkt
loor keihard bikkelen. Techniek,
o geeft hij toe, is niet het sterk
te punt. En de speelwijze, zegt
lij, Jijkt meer op die van clubs uit
Jruguay en Argentinië. „Omdat
iet zuiden van Brazilië winters
;ent." Ze zijn in Porto Alegre ge
vend aan modder en de snijden-
le wind van zee. Scolari: „Het
onnige sambavoetbal van Rio
tennen we hier niet. Jonglerend^
itrandvoetballers aarden bier
Hij zoekt daarom vooral
haar 'atletisch gebouwde spelers
pie tegen een stootje kunnen'.
Aan de incidenten en cijfers te
ben is de trainer daar uitstekend
In geslaagd. De ploeg wordt zelfs
[crimineel' genoemd.
Een willekeurig aantal inciden
ten op een rijtje.
De spijkerharde centrale ver
dediger Adilson wordt na vijf jaar
ïindelijk weer eens uitgenodigd
voor bet nationale team. Hij
maakt - eerder deze maand - in
de tachtigste minuut zijn op
wachting in de vriendschappelij
ke interland tegen Argentinië,
kijf minuten later mag hij al weer
inrukken. Met een rode kaart na
een overtreding die zelfs in Ar
gentinië 'schandalig' werd ge
noemd.
Begin dit jaar sloeg trainer
(Scolari zijn collega van Flamen-
jgo, de gemoedelijke Vanderlei
Tuxemburgo. tegen de vlakte. In
Üie wedstrijd, in de halve Finale
an de Copa Brasil. kregen Din-
ho en Roger rood na aanslagen
op de gezondheid van de tegen
stander.
Na afloop van de kwartfinale
van de Copa Libertadores be
schuldigt Carlos Alberto Silva de
spelers van Gremio er van zelfs
politieagenten te hebben opge
hitst. Palmeiras had overigens
wel met 5-0 verloren. Aanleiding
tot de ongeregeldheden was een
vechtpartij tussen Dinho van
Gremio, dit seizoen al goed voor
drie rode kaarten, en Valber.
Dinho schopte zijn tegenstander
tegen de edele delen, Valber
sloeg de middenvelder van Gre
mio een gebroken neus. Beide
spelers werden het veld uitge
stuurd. Maar achter het doel ging
het knokken verder. Een goedge
mikte karatetrap van Dinho werd
met luid gejuich ontvangen. En
terwijl Dinho zijn tegenstander
vast pakte, kwam doelman Danr-
lei nog aanrennen om de arme
Valber definitief knock out te
slaan. De oproerpolitie deed
niets.
De dubbele finale om de Bra
ziliaanse beker, tegen Co
rinthians, stond dit jaar bol van
geweld en provocaties. Ze Elias,
speler van Corinthians, werd na
afloop van het duel in Porto Ale
gre door een agent met een gum
miknuppel geslagen. Gremio ver
loor die finale.
Grossier in kaarten
„Om een wedstrijd te winnen",
zegt trainer Scolari (die - volgens
insiders - met een stiletto op zak
door het leven stapt) „zijn alle
middelen geoorloofd zo lang de
scheidsrechter niet ingrijpt met
De Braziliaanse voetbalbond
houdt, in de strijd tegen de toe
nemende spelverruwing, een
ranglijst bij van de meest
onsportieve ploegen. Dat gaat via
een puntensysteem. Geel is éen
strafpunt, rood drie. Gremio
staat onbedreigd en afgetekend
bovenaan, met honderd pun-
ten.
Alleen al in de tweede Finale
wedstrijd om de Copa Libertado
res tegen Nacional kreeg Gremio
zeven gele en één rode kaart.
Natuurlijk is Gremio niet al
leen vechtend en knokkend
Zuidamerikaans kampioen ge
worden. In sommige opzichten
lijkt de Braziliaanse vechtmachi
ne zelfs iets op Ajax. De voetbal
lers zijn jong, net boven de twin
tig, en de beste spelers vertrek-
Arilson Gilberto da Costa (22)
speelt in Tokyo zijn laatste wed
strijd voor Gremio. De midden
velder gaat daarna voor 3,5 jaar
naar het Duitse Kaiserslautern.
Paulo Nunez (24), de razendsnel
le aanvaller, kondigde voor het
vertrek naar Tokyo aan dat hij in
Japan achterblijft. Mario Jardel
(21) wordt begeerd door tal van
Europese clubs. Zelfs Johan
Cruijff, de prediker van aanval
lend en verzorgd spel, zou deze
lange spits willen inlijven bij Bar
celona. En trainer Luis Filipe
Scolari kan, als hij dat wil, een
nieuwe club kiezen uit een grote
stapel aanbiedingen en daarbij
zelf zijn salaris invullen.
Ook slechte reputaties blijken
geld op te brengen...
Ajacieden wacht aanslag op ledematen
Een dag na de zo indrukwekkend gewonnen Champions League-wedstrijd tegen
Real Madrid, ging Ajax alweer op weg naar een volgend belangrijk duel. Komende
■dinsdag speelt de Amsterdamse ploeg in Tokyo om de wereldbeker (rechtstreekse
TV-uitzending op Nederland 1,10.45 uur).
Tegenstanders is de kampioen van Zuid-Amerika, het Braziliaanse Gremio. Dat
belooft een stevige aanslag te worden op de ledematen van de Ajacieden.
Een portret van Gremio, gespecialiseerd in fysiek geweld.
De Nederlandse voetbalgeschiedenis in de strijd om
de wereldbeker is kort. Drie keer slechts op de deel
nemerslijst: Feyenoord tegen Estudiantes in 1970
(Feyenoord winnaar), Ajax tegen Indepediente in
1972 (Ajax winnaar) en PSV tegen Nacional in 1988
(Nacional winnaar).
Aan die reeks is een aantal namen onlosmakelijk
verbonden. Die van Johnny Rep bijvoorbeeld. Een
20-jarig talentje toen en als invaller (voor de met
kramp uitgevallen Sjaak Swart) een sensatie door het
maken van twee doelpunten.
Die van Berry van Aerle bijvoorbeeld. Toen PSV
drie minuten voor tijd een 2-1 voorsprong liet schie
ten, kwamen er strafschoppen aan te pas. Het wer
den er 20 vooraleer de definitieve beslissing viel.
Toen miste Berry van Aerle zijn penalty en daardoor
verspeelde PSV de wereldbeker.
De meest bekende, en in ieders geheugen vastge-
timmerde naam in dit verband, is die van Joop van
Daele. Hij maakte als Feyenoord-invaller de winnen
de goal in een wedstrijd en hield er een lied aan over.
De Feyenoorder was na zijn treffer middelpunt van
een van de ontelbare.incidenten die de angstaanja
gend hard spelende Argentijnen veroorzaakten. Mal-
bemat trok het ziekenfondsbrilletje van Van Daele's
neus en Pachamé brak het in tweeën. In een snelle
reactie daarop, maakte Toon Hermans een lied dat
binnen de kortste keren via radio en grammofoon
plaat de Nederlandse voetballiefhebbers veroverde:
'Het brilletje van Van Daele, dat is niet te betalen'.
Joop van Daele. inmiddels 48 jaar. hoofd werk-
coördinatie bij een reclamebordenbedrijf en trainer
van derdeklasser Westlandia, 25 jaar later: Joop ('Brilletje') van Daele met de op 9 september 1970 door Feyenoord
Ik ben ijdel genoeg om die aandacht voor m'n gewonnen wereldbeker. De eerste keer dat een Nederlandse dub deelnam
brilletje prettig te vinden."
aan dit toernooi, had meteen de cup opgeleverd.
fe spelers van Gremio vieren hun overwinning in de finale (31 augustus dit jaar) van de Copa Libertadores tegen het Columbiaanse Atletico Nacional.
ig aal
