'Alleen een ramp kan
ons wakker maken'
Feiten &Meningen
Kamer weet
geen raad
met files
Geen geld om de ziekenwagen te laten rijden
DINSDAG 14 NOVEMBER 1995
u w s
Het aantal files neemt nog steeds explosief toe. Dagelijks zijn er
minimaal vijftig filemeldingen. De verwachting is dat dit aantal
binnen korte tijd stijgt naar zo'n honderd per dag. Politiek Den
1 laag praat veel, maar erg veel helpen doet het niet.
Een jaar geleden klonk bij de behandeling van de begroting
van Verkeer en Waterstaat in de Tweede Kamer een ook toen al
vertrouwd geluid. De files moeten worden aangepakt, rekening
rijden moet sneller ingevoerd, autorijden moet duurder en open
baar vervoer goedkoper. Ziedaar het jaarlijkse ritueel rond ambi
tieus klinkende programma's als het Tweede Taktische Pakket
(TTP, over spoorwegen), het Meerjarenprogramma Infrastruc
tuur en Transport (MIT) en de begroting.
Dezer dagen buigt de Tweede Kamer zich voor de tweede keer
sinds de verkiezingen over de plannen van het kabinet. En op
nieuw gaat het om beteugeling van de files, een snelle doorstro
ming en een omslag van het auto- naar het openbaar vervoer.
Maar hoge verwachtingen van het effect van hun bijdragen heb
ben de kamerleden er zelf inmiddels ook niet meer van. ,,Ik voel
me nel Tom Poes die geen list kan verzinnen", zegt D66-woord-
voerder Nicky van 't Riet. „De politiek begrijpt de noodzaak van
maatregelen niet. Maar de wal zal het schip wel keren", verzucht
haar collega Rob van Gijzel (PvdA).
De PvdA-woordvoerder op het gebied van verkeer en vervoer
loopt al langer mee en heeft ook onder het vorige CDA-PvdA-ka-
binet pogingen gedaan maatregelen als rekeningrijden en spits-
vignet erdoor te drukken. Zonder dat dat tot enig tastbaar resul
taat leidde. „We hebben in vijf jaar tijd een achterstand van zes
jaar opgelopen. Als we indertijd hadden gedaan wat we toen al
wilden, hadden we nu al lang rekeningrijden gehad. Nu praten
we nog over de vraag of het wel mogelijk is voor het jaar 2000. In
derdaad, nu lukt dat niet meer, daar heeft de minister gelijk in",
stelt Van Gijzel cynisch.
Maar waar ligt het dan aan? De stroperige besluitvorming? On
wil? Van Gijzel zucht nog maar eens. „Gebrek aan bewustzijn van
de politiek", vermoedt hij. Om vervolgens zichzelf bijeen te ra
pen en geforceerd vrolijk te melden dat hij bij de behandeling
van de begroting opnieuw een aantal voorstellen zal doen om de
files te bestrijden. „Ik kan je echter nog niet zeggen wat voor
voorstellen dat zijn. Met alleen rekeningrijden ben je er natuur
lijk niet."
Minister Jorritsma wijst al te hoog gespannen verwachtingen
resoluut van de hand. „Ik kan hier wel roepen dat het met die fi
les afgelopen moet zijn, de garantie dat dal ook lukt kan ik niet
geven. Wel denk ik dat het probleem beheersbaar kan worden
gemaakt", zei ze deze week tegen de Tweede Kamer.
Jorritsma's beleid bestaat uit een groot aantal maatregelen,
maar de meeste zitten nog 'in de pijplijn': verkeersgeleiding,
vrachtwagenstroken, scheiding van recreatief en zakelijk verkeer
en nog zowat van die indrukwekkend klinkende maatregelen.
Rekeningrijden ziet de minister pas realiteit worden na haar hui
dige ambtstermijn. Verder moet de verbetering van het openbaar
vervoer tot resultaat leiden, al blijkt dat de Kamer daar weinig
vertrouwen in heeft. „Bij veel treinreizigers bestaat het idee dat
ze dagelijks meedoen aan een gokspel, waarbij alleen de bofkon
ten nog op tijd vertrekken, overstappen en op de eindbestem
ming arriveren", verwoordde PvdA'er Van Heemst het wantrou
wen.
Vertrouwen dat het na de verzelfstandiging van de NS beter zal
gaan, is er in de Kamer ook al niet. „Dat zou winst betekenen
voor NS en voor de overheid, maar de reiziger zou wel eens de
verliezer kunnen zijn. Dat zal die files ook niet doen verminde
ren", zei Groen Links-woordvoerder Rosenmöller onlangs al.
Opvallend afwezig in het rijtje maatregelen van de minister -
en haar WD-achtergrond zal daar niet vreemd aan zijn - is het
ontbreken van'prijsmaatregelen. Nog steeds is'gebruik van de
auto relatief goedkoop in vergelijking met het openbaar vervoer,
maar Jorritsma lijkt er weinig voor te voelen de heilige koe.duur-
der te maken. Volgens Van Gijzel terecht. „Er is geen draagvlak
voor", meent hij. Van 't Riet verbaast zich er echter over. „Bij de
formatie van dit kabinet hebben we afgesproken dat het gebruik
van de auto zwaarder wordt belast, en niet het bezit. Dus een la
gere motorrijtuigenbelasting, maar een hogere benzineprijs. Dat
middel is in de strijd tegen de files dus nog helemaal onbeproefd
gebleven."
Bij het CDA zitten ze niet te wachten op 'autootje pesten', het
duurder maken van de auto. Dat het rekeningrijden indertijd niet
doorging, had vooral te maken met de weerstand binnen deze
fractie. Ook nu nog geven de christen-democraten de voorkeur
aan uitbreiding van het wegennet. De fractie presenteerde vorige
week een eigen plan ter bestrijding van de files, die door de te
genstanders onmiddellijk met hoongelach werd verwelkomd als
afkomstig van de 'asfaltlobby'. Flet mikt op een snellere aanleg
van wegen die al staan gepland, gefinancierd uit de extra verkoop
van staatsaandelen. Als de auto al duurder moet, dan alleen als
dat in heel Europa gebeurt, vindt het CDA.
„De automobilist in de Randstad zal blijvend moeten wennen
aan files", schreef Jorritsma in het Meerjarenprogramma Infra
structuur en Transport. „Berusting in filevorming is niet accepta
bel", kapittelde CDA-woordvoerder Jacob Reitsma de minister
daarop. Maar hij is vermoedelijk de enige in de Kamer die nog de
illusie heeft dat de files ooit verdwijnen.
OEN HAAG KOOS VAN WEES
WIM STEVENHAGEN
„Ik denk dat we die ziekenwagen moe
ten verkopen, dan levert het nog iets
op." Meewarig schudt de Nederlandse
arts van het ziekenhuis in het zuiden
van Malawi zijn hoofd. Hij loopt nog
eens om de nieuwste aanwinst van zijn
hospitaal heen. De ambulance heeft
nog een kentekenplaat van Gibraltar,
waar het voertuig tot voor kort dienst
deed. De Gibraltezen hebben heel wat
moeite gedaan om het gevaarte in dit
afgelegen deel van Afrika te krijgen,
maar de moeite en het geld hadden be
ter anders kunnen worden besteed.
Hoe zal het zijn gegaan? Wie heeft als
eerste geopperd om drie overtollige am
bulances maar aan een aantal Afrikaan
se ziekenhuizen te geven. Voor het ver
voer van patiënten op de Rots en trans
port naar het vliegveld op de grens met
Spanje waren de robuust ogende
Landrovers niet meer nodig. Veel kilo
meters hebben de in bruine schutkleur
geverfde voertuigen niet gereden. Dat
kan ook moeilijk, gezien de grootte van
de Britse kroonkolonie aan de toegang
van de Middellandse Zee. Het moet
daarom voor de hand hebben gelegen
om een nieuwe bestemming te zoeken
voor de vehikels.
Een aantal landen moet de revue zijn
gepasseerd. Iemand moet hebben ge
zegd dat het wel handig zou zijn indien
er in het te kiezen land links wordt gere
den. De ambulance heeft tenslotte ook
het stuur aan de voor Nederland 'ver
keerde' kant. Misschien dat een ander
heeft ingebracht dat hij nog wel iemand
kende in Malawi, in het zuidoosten van
Afrika en dat daar maar naar ziekenhui
zen moest worden gezocht. Ze hebben
daar immers een chronisch tekort aan
medicijnen, hulpmiddelen en vervoer,
dus een ziekenwagen komt altijd van
pas. „Als we dan zelf zorgen voor trans
port naar de haven van Dar-es-Salaam
in Tanzania, dan is een telefoontje vol
doende om de Landrover te laten opha
len. Een paar dagen later kunnen we de
sleutels dan officieel overhandigen."
Zo moeten de Gibraltese weldoeners
ongeveer te werk zijn gegaan. Hun
prachtige ambulance staat nu te sudde
ren in de hete Afrikaanse middagzon.
Sinds de overdracht heeft de wagen, die
veel weg heeft van een pantservoertuig,
nog geen kilometer gereden. Het zie
kenhuis weet eigenlijk niet goed wat het
er mee aanmoet. Over de gift is name
lijk helemaal niet nagedacht. Het zie
kenhuis is vooraf niet geconsulteerd.
Opeens kwam dat telefoontje uit Tanza
nia. Of er de volgende dag een chauf
feur kon klaarstaan om een Landrover
naar Malawi te rijden.
De administrateur van het ziekenhuis
had nog beleefd gevraagd hoe hij bin
nen 24 uur vanuit het zuiden van Mala
wi iemand meer dan 2.000 kilometer
verder in Dar-es-Salaam moest krijgen.
De Gibraltezen waren verbaasd. Wat
een domme vraag. Per vliegtuig natuur
lijk. Oh. Maar wie betaalt dan het ticket?
Het ziekenhuis moet elke kwacha drie
keer omkeren voor die wordt uitgege
ven. Er is constant een tekort aan medi
cijnen. De dertig jaar oude Miele-was
machines in de wasserij kunnen het ie
der moment begeven. Het personeel is
onderbetaald. Veel patiënten slapen op
de grond omdat er niet voldoende bed
den zijn. En dan moet er iemand even
snel naar Tanzania vliegen?
De boodschap was duidelijk. Morrend
hebben de Gibraltezen toen zelf maar
voor extra chauffeurs gezorgd. Die had
den zelf trouwens wel zin in zo'n ritje.
De ambulance wordt nu zelfs gesierd
met stickers van de Camel Trophy, het
geen de sfeer waarin de tocht is ge
maakt waarschijnlijk aardig weergeeft.
Een van de drie ziekenauto's heeft Ma
lawi ook nooit bereikt: die is onderweg
'per ongeluk' van een brug afgekieperd.
Tsja, dat kan gebeuren.
De duizenden kilometers lange rit over
op zijn best matige wegen betekende
meteen een fikse aanslag öp de overle
vende en eerder in Gibraltar zo keurig
geconserveerde auto's. Maar goed, een
gegeven auto mag je niet onder de mo
torkap kijken. Achterin waren keurig
medicamenten gepakt veel insuline,
want daaraan is gebrek. Jammer dat de
uiterste gebruiksdatum van de insuline
allang was verstreken, maar dat is voor
die negertjes toch niet zo erg?
Gek eigenlijk dat de staf van het zieken
huis zo lauw reageerde op de gesche
ken. Nu kunnen ernstig zieke patiërl
uit de omringende dorpjes worden
gehaald. Ze hoeven dan niet meer Ja
meters te lopen en in noodgevallen!
hulp veel eerder voorhanden. De ait
lance heeft zelfs een blauw zwaailicl
en een doordringende sirene. Dat kü
je in dit deel van Afrika bijna nergen
tegen!
De doktoren willen de goedwillende
noren niet voor het hoofd stoten. Mj
wat moet je nu met zo'n ambulance
wanneer de meeste dorpen in de rej
geen elektriciteit hebben, laat staan
lefoon? Natuurlijk, er moeten ook p)
tiënten worden vervoerd naar het m
gelegen Queen Elisabeth regeringsa
kenhuis in Blantyre. Daarvoor hebbi
ze al twee handige Toyota's ter besc
kingen die rijden, in tegenstellingt(
Landrover, op goedkope diesel. Ent
zijn bovendien niet zo duur in onde
houd. Wanneer aan de Gibraltese af
bulance iets kapot gaat en in del
blijft niets lang heel dan moeten
onderdelen uit Engeland komen. Dl
jaagt het ziekenhuis alleen maar op
tra kosten en zoals reeds opgemerkl
geld is er nauwelijks. Nee, wanneer
Gibraltezen het land uit zijn, kan de
ambulance maar het beste worden1
kocht. Met de opbrengst kan dan iel
nuttigs worden gedaan.
BLANTYRE HANS JACOBS
Socioloog Becker waarschuwt voor generatieconflict
Er dreigt een grotere ramp dan de klassenstrijd die Karl Marx ooit voorspelde. Een enorm generatieconflict zal de rustige Ne
derlandse consensus-maatschappij splijten. De arme 'verloren generatie', geboren tussen pakweg 1955 en 1970, moet namelijk
na de eeuwwisseling de zware last van de rijke 'protestgeneratie' (geboren tussen 1940 en 1955) dragen. En dat wordt moeilijk,
zo niet onmogelijk, als er nu geen maatregelen worden genomen.
Prof. Henk Becker, socioloog en
generatie-deskundige, gebruikt
bewust harde woorden om zijn
waarschuwing kracht bij te zet
ten. „De politiek beseft het niet
of wil er vanwege het korte-ter-
mijndenken nog niet aan. Maar
er komt een conflict tussen ge
neraties dat ernstig en ongrijp
baar zal zijn."
In zijn werkkamer op het uni
versiteitscomplex De Uithof in
Utrecht spreekt Becker (geboor
tejaar 1933) rustig en met zach
te stem, maar de inhoud liegt er
niet om. „Bij het begin van de
volgende eeuw moeten de zeer
omvangrijke en welvarende ge
boortejaargangen worden on
derhouden door een relatief
kleine en betrekkelijk onwelva
rende generatie. In het bijbel
verhaal van Jozef in Egypte,
droomt de farao van magere
koeien die vette koeien opeten.
Hier zal het omgekeerd zijn: de
vette zullen de magere opvre
ten. Op de verloren generatie
zal worden ingeteerd."
In één adem gaat het door:
„Terwijl die generatie al zo one
venredig veel heeft moeten inle
veren als we kijken naar de eco
nomische recessie van 1975 tot
'85. Ze zijn veelal werkloos ge
weest of hebben slechtere ba
nen en lagere beginsalarissen
dan de generaties voor hen. Ze
hebben gemiddeld niet veel
kunnen sparen. Als ze dan ook
nog die lasten moeten dragen
voor de talrijke baby-boomers
die met pensioen gaan, wordt
de verloren generatie voor de
tweede keer zwaar getroffen.
„Nu verwachten ze nog dat die
lasten wel kunnen worden op
gebracht. Maar als ze beseffen
hoe hoog de kosten zijn, zal er
een flink maatschappelijk pro
test ontstaan."
De socioloog Becker kwam be
gin jaren tachtig toevallig in
aanraking met de verschillen tussen de genera
ties. Als hoogleraar ontdekte hij dat het weten
schappelijk personeel opeens veranderde van
medewerkers met een vast contract en een goed
inkomen, in afgestudeerden met een tijdelijke
aanstelling en een salaris net boven het mini
mumloon. Het besef dat het geboortejaar zo
enorm bepalend is voor de kansen die iemand
krijgt in zijn leven, heeft hem sindsdien niet meer
losgelaten.
Becker ontwikkelde een (ietwat versimpelde) in
deling van generaties, die sterk van elkaar ver
schillen door historische en economische om
standigheden. Dat iemand deel uitmaakt van de
'vooroorlogse generatie' (geboren tussen 1910 en
'30), de 'stille generatie' (1930-'40), de al genoem
de 'protestgeneratie' of de 'verloren generatie'
heeft vaak verstrekkende gevolgen voor de le
vensloop van die persoon.
Zo kenden de leden van de protestgeneratie nau
welijks armoede, hadden veel kansen op betaal-
Becken „De verloren generatie wordt voor de tweede keer zwaar getroffen."
baar onderwijs, kregen daarna goede banen,
kochten mooie huizen voor redelijke prijzen en
hebben straks een gerieflijke oude dag met een
goed pensioen. Bovendien worden de overheids
voorzieningen ook nog eens betaald door de ge
neratie die na hen komt en op al dé genoemde
punten juist aanzienlijk minder scoort.
Becker: „In Nederland leeft dit allemaal nog niet,
maar in de Verenigde Staten en Duitsland is het
besef aan het doordringen dat er een generatie
conflict aankomt als er niets gebeurt. In de VS
zijn al organisaties met honderdduizenden leden
als Lead of leave en Americans for general justice.
Ik was vorige maand op een congres in Bremen
waar over een zogeheten Generationenvertrag
werd gesproken. Een stilzwijgende afspraak dat
jongere generaties betalen voor oudere genera
ties. Als alle generaties even omvangrijk zouden
zijn en alle generaties even veel kansen zouden
hebben gehad op het verwerven van een hoog in
komen, was er niets aan de hand. Maar zo recht
vaardig gaat het niet toe." Daarom moeten er nu
'ingrijpende maatregelen' worden genomen, stelt
Becker. Hij verwijst naar het rapport 'Ouderen
voor ouderen' van de Wetenschappelijke Raad
voor het Regeringsbeleid (WRR), dat al voor on
betaalbaarheid van vergrijzing waarschuwde, on
der meer op het gebied van de volksgezondheid
en de AOW.
„Er dienen pijnlijke besluiten te worden geno
men: laat ouderen langer doorwerken of vanaf
hun 55ste minder verdienen, de kinderen zijn
dan toch al het huis uit. Maak de AOW inkomens
afhankelijk, of laat AOW'ers zelf ook premie beta
len. Dit soort keuzes moeten nü worden ge
maakt."
Maar ook op andere terreinen moet worden ge-
kozen. „Het vervuilde milieu wordt op het bordje
van de volgende generatie gelegd. Terwijl er al in
het jaar 2005 een tekort is aan fossiele brandstof
fen en drinkwater. Er is meer nodig dan een Post
bus 51-spotje. De generatie van nu moet ingrij
pen, maar doet het niet."
De politiek lijkt doof voor dit soort lange-term
effecten. Het milieubeleid staat op geduldig p
pier en partijen denken de AOW met gemak t<
kunnen blijven betalen. Becker zucht. „Pas als
dereen zich rot zou schrikken, kan dit mechai
me worden doorbroken. Soms denk ik: alleen
ramp kan ons wakker maken. Stel dat er een h
miljoen vluchtelingen uit Noord-Afrika ons la
binnenstroomt. Pas dan zou er een schrikreac
ontstaan en zal de politiek gedwongen zijn ac
te ondernemen. Misschien dat dan de Nederl;
ders eindelijk bereid zullen zijn tien jaar langl
der te werken, meer te sparen en minder te kl
gen."
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
