Natte voeten ook deze
winter niet uitgesloten
Binnenland
Brabants gas moet gasbel Slochteren lucht geven
Bedplasser durft niet naar huisarts
ZATERDAG 11 NOVEMBER 1995
346
Situatie langs grote rivieren veiliger, maar geen garanties
De zwakste schakels in de dijken zullen voor het eind van
het jaar al zijn versterkt, zo beloofden de ministers De
Boer (milieu) en Jorritsma (verkeer en waterstaat) begin
dit jaar toen het wassende water in Limburg en Gelder
land honderdduizenden mensen uit hun huizen dreef.
De aannemers-organisatie VBKO erkent dat een aantal
dijkvakken niet bijtijds op de vereiste hoogte zal zijn. Een
zegsman van de zusterorganisatie Vagww verijt de direct
betrokkenen veel te traag te zijn geweest met aanbeste
ding van de werken.
De werkwijze wordt wel aan
gepast. De komende weken
worden geen lange stukken dijk
meer onder handen genomen,
maar korte stukjes. Als het
Waalwater stijgt, wat altijd en
kele dagen tevoren bekend is,
kunnen de werken snel proviso
risch worden afgerond. Met de
grondverzetmachines op de dijk
en in de uiterwaarden is dat
geen probleem. F.r is ook vol
doende klei voorhanden. ,,We
hebben de zaak beter onder
controle dan bij het hoog water
vorig jaar", stelt Prins.
DEN HAAG CAREL GOSELING
EN THEO HAERKENS
In de Deltawet Grote Rivieren
werd bepaald dat 148,3 kilome
ter dijk in het stroomgebied van
de Rijn met de grootst mogelij
ke spoed moest worden verbe
terd. In Limburg moesten langs
de Maas 142 kilometer 'kaden'
worden aangelegd. De werken
moesten in dit jaar, uiterlijk vol
gend jaar, klaar zijn.
Het jaar is bijna om en de
winter naakt. De werken zijn
weliswaar in volle gang maar
nog niet afgerond. Menig be
stuurder hoopt er het beste van
en bidt dat het water deze win
ter niet zo hoog komt als vorig
jaar, want ook dan lopen er ste
den en dorpen onder. Een deel
van Roermond, waar enkele
honderden mensen wonen,
houdt het dan niet droog. In
Kampen wordt ervan uitgegaan
dat het werk toch tijdig af is en
in het Limburgse Neer heeft de
gemeente onlangs besloten zelf
maar een kade aan te leggen,
omdat het waterschap de plan
nen tot nog toe niet rond had.
Van de 148,3 kilometer dijk
neemt Gelderland met negetig
kilometer het leeuwedeel voor
haar rekening. Daarvan is zestig
kilometer nu zozeer verbeterd
dat het veilig is. „Het is op een
oor na gevild", aldus S. Prins,
leider van het projectbureau
dijkverbetering van de provin
cie.
De Waaldijk bij Ochten, die
afgelopen winter bijna weg
spoelde, voldoet nu aan de nor
men net als de dijken bij Hur-
wenen, IJzendoorn en Druten.
Er moet nog gras worden inge
zaaid maar dan is men klaar.
Aan andere stukken dijk
wordt nog volop gewerkt. Tus
sen Opijnen en Ophemert bij
voorbeeld, en tussen Haalderen
en Lent. Aan dertig kilometer
dijk is zelfs nog niets gebeurd.
De plannen zijn klaar, maar het
wachten is nog op de aanbeste
ding voordat de eerste vracht
wagens met klei gaan rijden.
Daarbij gaat het ondermeer om
de Waaldijken Beneden Leeu-
wen/Dreumel en Vuren/Gorin-
chem.
Eigenlijk mag er van de Wa
terschappen vanaf medio okto
ber niet meer aan dijken wor
den gewerkt maar die regel is
terzijde geschoven. Er wordt
doorgewerkt zo lang het nog
kan. Tot nu toe is het weer de
dijkwerkers gunstig gezind.
Toch staal vast dat niet de tota
le dertig kilometer dijk waar nog
mee moet worden gestart, voor
de winter klaar is. Prins: „Maar
iedere kubieke meter klei is er
één." Wat hem betreft, vriest
het deze winter keihard zodat
de uitwaarden begaanbaar blij
ven en de zware machines niet
wegzakken.
De projectleider heeft niet de
illusie dat de problemen nu de
wereld uit zijn. „We hebben
maatregelen getroffen voor de
plekken waarvan bekend was
dat ze zwak waren, maar we
weten niet van elke meter dijk
hoe die ervoor staat." De situa
tie ziet er een stuk beter uit dan
afgelopen winter, maar Prins
geeft de bevolking van het Land
van Maas en Waal, de Bomme-
lerwaard, de Tieler- en Culem-
borgerwaard geen garantie dat
ze deze winter rustig in hun
huis kan blijven.
In Limburg is men verder dan
in Gelderland. I-angs de Maas
moest zo'ri 146 kilometer kade
worden aangelegd: dijkjes en
met baksteen beklede betonnen
muren tot anderhalve meter
hoog. Deels is het een tijdelijke
voorziening. De Maas moet im
mers de komende vijftien jaar
breder en dieper worden ge
maakt, zodat hij zonder gevaar
meer water kan transporteren.
Bijna 140 kilometer is klaar.
De dorpjes Borgharen en Itteren
worden omgeven door cirkel
vormige dijken, maar 'zwaar
pompen is onvermijdelijk',
De rijksweg A2 bij Vught verdween begin dit jaar in het water.
want de dijkjes voorkomen niet
dat het water zich door de bo
dem omhoogperst.
Bij Herten wordt, na wat pro
blemen, nu de laatste hand ge
legd aan 4,7 kilometer kade, die
half december klaar moet zijn.
Woordvoerder J. Delsing van
het waterschap maakt zich geen
zorgen: „Als het water voor die
tijd opkomt, kunnen we de pro
blemen met noodmaatregelen
het hoofd bieden."
Bij Roermond is het nog lang
niet zover. De ingenieurs weten
nog niet hoe ze de zogenoemde
voorstad het beste kunnen be
schermen. Dus als het water de
ze winter weer hoog komt, is
het gevaar van overstroming
verre van denkbeeldig. „Dan
kunnen we niets doen en krijgt
Roermond natte voeten", er
kent Delsing. Het probleem is
het riviertje de Roer dat precies
in de binnenstad uitmondt in
de Maas.
Verantwoordelijk wethouder
A. Bloemers meent dat het
nogal meevalt. Hij erkent dat
hoog water het gebied, waar
Een kalfje dat tijdens de watersnood in de Utrechtse Veemarkthallen werd geboren, gaat terug naar de ontruimde Tielerwaard.
honderden mensen wtf-
weer onder water zal zd
„Maar de zaak is beheersh
zeker nu we ons noodscer
nog verder hebben geperfeT
neerd."
Ook bij Neer in Noord-P
burg ontbreekt nog 2,5 kili
ter kade en wordt over de r
nen pas komende maand tf
ten. „In het slechtste geval F
een deel van het dorp onr
aldus woordvoerder R. Kide
van het waterschap PeeP'
Maasvallei. Ook hij spreekf'
een gunstiger uitgangspr
dan vorige winter. „We liggr
niet wakker van." f"
In Brabant liggen ze 'op F
ma' meldt A. Reijnen, wf
voerder van de provincie. 11
weg A2 zal deze winterM
meer onder water lopen ol1'
de kaden die de weg afsf1
men van de riviertjes de Ic
mei en de Aa, in december*'
zijn. Van de 26 kilometeu.
die in Brabant moet wo
verbeterd, is 17 kilometer i
Aan de rest, ondermee'
Woudrichem, wordt gewerl
Dat niemand in Brabant-
winter bij hoog water natte
ten krijgt, durft Reijnen n
zeggen. „Maar we hebber
trouwen in onze dijken
hebben twee oefeningen a
de rug. Iedereen is klaar wi
maar garanties worden ni<
geven."
Heel anders is het bet
Zuid-Holland, Utrecht
Overijssel. Men werkt at
meest kwetsbare plekken
maar niemand kan garant
dat de werkzaamheden
voor de winter klaar zijn
danks krachtige uitsprake
'het lukt'. In Kampen, dat
jaar ernstig door het IJssel
werd bedreigd, maakt mei
over de vertraagde uitvc
van de plannen geen zc
Wethouder T. Pieteriet la
een woordvoerder wetei
„de allerzwakste plekken
dijk zijn aangepakt. Het
wel heel gek lopen als h<
mende winter misloopt,
uiteindelijk is er vorig jaa
niets gebeurd."
ARCHIEFFOTO
HILVARENBEEK TON VAN LIEROP
Dallas op z'n Brabants. In de
uitlopers van de Kempen doemt
bij Hilvarenbeek, tussen de
boerderijen, een boortoren op.
Spuitende bronnen blijven ech
ter uit. Geen romantiek zoals in
Texaanse oliefilms als Giant.
Een tiental Britse contractarbei
ders vervangt bovendien James
Dean als olie- en gasbaronnen.
De proefboringen naar gas in
Midden-Brabant moeten vooral
rimpelloos, rustig en 'milieu
technisch verantwoord' verlo
pen.
„ledereen verwacht drukte, la
waai en continu spuitende
bronnen", zegt J. den Duik,
manager juridische zaken en
woordvoerder van Clyde Petro
leum, de hoofdaannemer van
de boring in 1 lilvarenbeek. „Die
filmbeelden zitten op ieders
netvlies. Maar het gas in deze
bodem, als w»dat hier al vin
den. heeft een zeer lage druk.
Dat kunnen we bij het aanbo
ren uitstekend onder controle
houden."
Bijna twee maanden geleden
brachten Clyde en haar drie
vaste partners, houders van de
gasconcessie Waalwijk, het cir
cus op gang. Enkele weken gele
den begon de proefboring. In
middels is een diepte van onge
veer tweeduizend meter bereikt.
Seismisch onderzoek heeft aan
gewezen dat op 2600 tot 2700
meter de eerste poriën in de bo
dem zijn te vinden, waarin gas
zich heeft opgehoopt.
Clyde is als hoofdaannemer de
enige olie- en gasmaatschappij
die beneden de grote rivieren
zoekt naar fossiele brandstof
fen. In de concessie Waalwijk
werden eerder met succes al
drie velden of lagen gas gevon
den. Waalwijk-Noord, waar ook
een verwerkingsfabriek is ge
bouwd, Sprang-Capelle en Loon
op Zand zijn al operationeel.
In de bodemlagen in Midden-
Brabant, honderden miljoenen
jaren geleden gevormd in het
Carboon, bevindt zich volgens
een schatting van Clyde onge
veer 3,5 miljard kubieke meter
gas. De concessie Waalwijk is
daarmee vijf tot tien jaar econo
misch verantwoord te exploite
ren. meent Den Duik. Hilvaren
beek is het laatste potentieel rij
ke veld van de concessie, dat nu
wordt aangeboord.
Verder naar het zuiden, tegen
de Belgische Kempen, moet in
de concessie Valkenswaard nog
meer gas opgehoopt liggen. Cly
de heeft inmiddels een boorver-
gunning voor die regio. De re
sultaten van eerder seismisch
onderzoek, uitgevoerd in driedi-
mensionalecomputerbeelden,
zullen voor het consortium de
doorslag geven om ook daar
proefboringen van enkele mil
joenen guldens per keer uit te
In Midden-Brabant hebben Cly
de en partners inmiddels ruim
honderd miljoen gulden geïn
vesteerd. Daarvan is zestig mil
joen besteed aan de verwer
kingsfabriek. Gunstige bijkom
stigheid was de ligging van het
veld Waalwijk-Noord op een
steenworp afstand van de plaat
selijke haven aan de Bergse
Maas. Dat drukt de transport
kosten.
In Hilvarenbeek worden naar
verwachting twee boringen uit
gevoerd. Het tijdelijk kampe
ment. gebouwd rond een wette
lijk verplicht geasfalteerd ter
rein, zal daarmee in ieder geval
twee maanden in bedrijf zijn.
„Mogelijk gaan we langer
door", zegt Den Duik. „Als we
inderdaad gas vinden, moeten
we bekijken of het ook voldoen
de kwaliteit heeft. Daarvoor
moet deze installatie blijven
staan." Levert de boring of de
kwaliteitscontrole niets op, dan
breekt Clyde het kampement
weer op.
Gasvelden als Hilvarenbeek zijn
in de ogen van Den Duik van
marginale omvang. „Je kunt dit
niet vergelijken met de gasbel,
hoewel dat ook een overdreven
term is, in Slochteren. Daar zit
2100 miljard kubieke meter in
de grond. De concessie Waal
wijk is daarmee vergeleken echt
een marginaal veld."
Exploratie van gas buiten Sloch
teren past echter in het over
heidsbeleid om het rijke Gro
ningse veld niet direct uit te
putten. Slochteren moet op re
serve blijven of in ieder geval
enige adempauze krijgen door
eerst kleinere velden af te gra
zen.
Via Energie Beheer Nederland
doet het ministerie van econo
mische zaken dan ook mee aan
de proefboring in Hilvarenbeek.
Andere partners zijn de Duitse
oliemaatschappij Veba en Dyas
Nederland, een dochter van de
Steenkolenhandelsvereniging
(SHV).
De overheid wilde in het verle
den alleen deelnemen in de
produktie van gasvelden. Den
Duik: „Nu doet Energie Beheer
ook mee aan de exploratie, aan
de proefboringen. Daarmee
dragen ze ook het risico van een
boring als deze. De overheid
onderstreept daarmee het be
leid ook kleine concessies
winstgevend te maken."
De verdiensten op de concessie
Waalwijk blijven 'het geheim
van de smid'. Verder verdienen
plaatselijke containerverhuur
ders aan de boring en profiteert
de horeca iil Hilvarenbeek van
de komst van de Britse boor-
ploegen.
De grootste winst moet echter
zijn weggelegd voor de boer op
wiens land mogelijk gas wordt
gevonden. Den Duik schudt het
hoofd. „Dat kan tegenvallen. Als
hier gas wordt gevonden, kun
nen wij dit land op grond van
de Mijnwet huren. De landeige
naar wordt daarmee dus scha
deloos gesteld." De grond voor
goud geld verkopen, is wettelijk
echter niet mogelijk. Weer een
stukje Dallas afgebroken.
UTRECHT MARIEKE DE VRIES
Niet in hotels durven slapen, want stel je voor
dat het mis gaat. Geën relatie durven aan te
knopen, want het zal maar gebeuren. Groepsva-
kanties? Nee, want je zult maar met iemand in
de tent liggen die van niets weet. Ongeveer
170.000 volwassen plassen 's nachts in hun bed.
„We weten nog steeds vrij weinig van bed
plassen. Waarom wordt iemand die zich vol giet
met biertjes 's nachts wel wakker om naar het
toilet te gaan, en een bedplasser die uit voor
zorg al weinig drinkt niet. We vleten wel dat het
niets heeft te maken met de diepte van de
slaap", zegt A. Kloet, uroloog van het Oude Rijn
Ziekenhuis in Utrecht.
Enkele jaren geleden ontdekten onderzoekers
dat bcdplassers een tekort hebben van het hor
moon ADH. Deze stof beperkt de urineproduk-
tie door de nieren. Normaal gesproken hebben
oudere kinderen en volwassenen 's nachts meer
ADH in hun lichaam dan overdag. Wetenschap
pers'kwamen er achter dat de stof desmopressi-
ne sterk lijkt op het hormoon ADH. Zij ontwik
kelden een neusspray en een tablet met des-
mopressine. Mensen die de middelen gebrui
ken, maken daardoor 's nachts minder urine
aan.
Patiënten die bij Kloet op het spreekuur ko
men, zijn mensen die een lange weg door de
medische en vaak alternatieve wereld hebben
afgelegd. De meesten zijn nooit droog geweest.
Sommige plassen al hun hele leven een paar
keer in de week in hun broek, anderen een paar
keer per maand. .Artsen hebben deze patiënten
al diverse keren binnenste buiten gekeerd en
niets gevonden. Ze hebben alles al uitgepro
beerd. Bedtrainingen, piaswekkers, psycholo
gen, alternatieve geneeswijzers maar alles zon
der resultaat", aldus Kloet. Volgens de ur
laat een grote groep bedplassers zich nog
niet zien in de spreekkamer van artsen. „Dit|
mensen die zich er zo voor schamen,
zelfs niet naar de dokter durven. Of mensei
niet geloven dat er voor hun probleem eenl
lossing is."
Zo heeft Kloet nog nooit volwassen allochi
bedplassers op zijn spreekuur gezien. Hij
dit aan het enorme taboe dat op het probljr
ligt. „Bedplassen komt onder allochtonenpi
tuurlijk ook voor. Het is erg triest dat dit
nenskamers blijft, terwijl er wellicht wel wat)
kan worden gedaan."
Ook op het kinderfront wordt vooruitganj
boekt bij het tegengaan van bedplassen,
neesmiddelen worden niet zonder meer vo<
schreven. Eerst wordt gekeken of er andere
thoden zijn. Een manier die steeds meer opfl
maakt, is de droogtraining thuis. Binnen geil
deld zeven weken valt kinderen die geen I
hebben bij gebruikelijke methoden, te lerenl
meer in bed te plassen, to meldde TNO
zomer.
Het succesvolle 'medicijn' is een trainini
op gedragstherapie is gebaseerd. Kortweg 1
het er op neer dat gewenst gedrag wordtF
loond en ongewenst gedrag genegeerd. Uitr
TNO-onderzoek bleek dat zeventig procent
de kinderen die de droogbedtraining had
gen, na zes maanden nog droog was.
Bedplassen bij zowel kinderen als volwt
zou worden veroorzaakt door psychische
blemen. Kloet: „Ik kom inderdaad mensei
gen met pyschische problemen. Maar ik
we wel eens af, of die juist niet door het
plassen worden veroorzaakt. Je moet er
niet aan denken wat het voor je sociale I
betekent als je als volwassene regelmat
nachts in je bed plast."
