'Over mijn opa
wil ik praten'
^Politieke strijd Israël wordt vooral gevecht om premierschap
Moord op Rabin
Al 12.217
uicondoléances
Vriendschap
Nederland-
■j Palestijnen
Rabin kende
risico aanslag
JERUZALEM Rtr
Kon voor zijn dood heeft pre
mier Rabin tegen zijn minister
van buitenlandse zaken, Peres,
gezegd dat hij bang was voor
een aanslag. Peres zei dat giste
ren tijdens Rabins begrafenis.
Zich richtend tot de kist met
Rabins stoffelijk overschot zei
Peres: „je zei tegen mij dat er
was gewaarschuwd voor een
aanslag tijdens de grote demon
stratie (van zaterdag). We wis
ten niet wie er zou toeslaan. We
konden ons niet voorstellen dal
het gevaar zo groot was. Maar
we wisten dat we voor de dood
niet bang moeten zijn en dat we
niet moeten aarzelen om vrede
te stichten".
Honderd procent
beveiliging is
niet mogelijk
DEN HAAG CPD
Een waterdichte beveiliging van
politici, staatshoofden en be
roemde artiesten is vrijwel on
mogelijk. Het zwakste punt
blijft het instappen en verlaten
van de gepantserde auto. „Daar
krijgt iedere bodyguard de ze
nuwen van", vertelt I IM.
Mathot van beveiligingsbedrijf
International Security Partners
(ISP) uit Lelystad, dat bodygu
ards traint en verhuurt aan
\ll'\
Ook premier Rabin werd
doodgeschoten toen hij op weg
was naar zijn auto. „Het is de
zwakke plek in de persoonbe
veiliging. Maar ik zeg er wel bij
dat die moordenaar nooit in
zijn buurt had mogen komen.
Er zijn grote fouten gemaakt
door de Israëlische veiligheids
mensen", luidt het strenge oor
deel van Mathot, die als hoofd
van de afdeling operaties bij ISP
de kunst van het beveiligen van
personen door en door kent.
Herdenking
donderdag in
Concertgebouw
DEN HAAG ANP
De joodse gemeenschap in Ne
derland houdt donderdag
avond in de grote zaal van het
Amsterdamse Concertgebouw
een bijeenkomst om de dood
van Rabin te gedenken. De
herdenking begint 0111 20 uur.
De dienst wordt georgani
seerd door de gezamenlijke
joodse instellingen in Neder
land. .Secretaris j. Sanders van
het Nederlands-Israëlitisch
Kerkgenootschap: „We hebben
geen tijd meer om kaarten te
laten drukken. Wie het eerst
komt, wie het eerst maalt". In
de zaal is plaats voor ruim
tweeduizend mensen.
In de rij voor
condoléance
bij ambassade
DEN HAAG GPD-ANP
De psalm die een rabbijn voor
de Israëlische ambassade in
Den Haag.ten gehore brengt,
gaat door merg en been. In de
rij voor het condoléanceregister
wachten honderden mensen.
Ministers, kamerleden, joden en
niet-joden betuigen hun mede
leven aan Israël en het joodse
volk. Omdat ze verdrietig zijn,
verbijsterd en ontgoocheld.
„De mensen worden in
groepjes van vijf binnengelaten.
Ze hebben vaak lang werk. Ze
schrijven niet alleen nun naam,
maar hele boodschappen. Ook
laten ze brieven achter voor al
lerlei mensen in Israël", aldus
een woordvoerster van de am
bassade.
Het register kan vandaag en
morgen nog worden getekend
tussen 10.00 en 18.00 uur. De
Israëlische ambassade is geves
tigd aan het Buitenhof 47.
Broer van dader
prepareerde kogel
TEL AVIV Rtr-AFP
Yigal Amir heeft gisteren de
moord op Rabin bekend.
„Degene die zijn land verkwan
selt, moet men doden", zei hij.
„Ik handelde alleen, maar mis
schien met God." Maar volgens
de politie was zijn broer liagai
Amir medeplichtig. Hij zou ten
minste één van de dumdum-
kogels hebben geprepareerd die
Rabin velden. I-ater op de dag
gelastte een rechter dat liagai
Amir zeven dagen in voorarrest
blijft. „Hij nam een kogel, boor
de er een gat in en maakte er
een dodelijke kogel van die veel
meer schade aanricht dan een
gewone", aldus een politieoffi-
20
10 TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
.CC
„En tegen hem, Yitzhak zoon van Rosa, be
is kend als Rabin, vragen we de engelen der
•J® vernietiging het zwaard op te heffen. Deze
l verdorven man moet dood omdat hij het
a: land Israël overgeeft aan onze vijanden, de
zonen van Israël." De rechts-extremistische
v rabbijn die deze pulsa denura (Aramees voor
'vuurslag') vorige maand uitsprak bij een de-
K monstratie in Jeruzalem, voorspelde dat zijn
kabbalistische vervloeking binnen dertig da-
83 gen tot de dood van de Israëlische premier
zou leiden.
De moord van zaterdagavond was weliswaar
7, niet het werk van een wraakengel, maar wel
co het gevolg van de sterke radicalisering van
een kleine groep in de Israëlische samenle-
B ving. Mensen die niet aarzelen in demonstra-
K ties tegen het regeringsbeleid portretten mee
te voeren van Rabin in SS-uniform en die
hem uitmaakten voor verrader. De stap naar
n geweld is de laatste maanden snel kleiner ge
it worden.
Over de actie van de ultra-rechtse rabbijn zei
een Israëlische socioloog: „Het uitspreken
van vervloekingen vormt voor machtelozen
een manier om hun onmacht de baas te wor-
l den. Hun abacadabra-ceremonieën laten
i zien dat ze doodsbang zijn". Ook Rabins
- moordenaar moet zijn gemotiveerd door het
soort machteloze woede dat bezit heeft ge
nomen van radicaal rechts in Israël. Kort na
zijn daad vertelde hij de politie dat God hem
had verteld Rabin te vermoorden omdat deze
het joodse volk had verraden. Het explosieve
mengsel van godsdienst en politiek heeft
voor de zoveelste keer zijn werk gedaan.
De woede van rechts is na de ondertekening
van het Oslo-2 akkoord versterkt door het be
sef dat het vredesproces met de Palestijnen
onomkeerbaar is geworden. Maar wat de ra
dicale kolonisten en hun sympathisanten
vooral dwars zit, is het gebrek aan actieve
steun voor hun zaak onder de massa van de
Israëlische bevolking.
De vredesbijeenkomst van zaterdagavond in
'I el Aviv trok 120.000 mensen, aanzienlijk
meer dan enige rechtse demonstratie tot nu
toe. Rabin stond er aanvankelijk wat huiverig
tegenover, maar de enorme opkomst schonk
hem in de laatste uren van zijn leven zicht
baar grote voldoening. Zo zeer, dat hij aan
het slot van de bijeenkomst zijn géne over
boord zette en het Shir lia'Shalom, het Lied
van de Vrede, meezong met de massa.
Eind augustus onthulde minister van politie
Shachal dat de veiligheidsdienst wist dat ex
treemrechtse elementen van plan waren mi
nisters te vermoorden. Hij drong er bij leiders
van rechtse partijen op aan hun taal te mati
gen omdat opruiende woorden 'zwakke
mensen' zouden kunnen aanmoedigen tot
geweld. De veiligheidsdienst was ervan over
tuigd dat minister van buitenlandse zaken
Peres de meest gehate man in rechtse
kringen het grootste risico liep. Tweede
was de nooit om commentaar verlegen mi
nister van milieuzaken Sarid, van de liberale
Meretz-partij. Eerder in augustus werd Sarid
in zijn dienstauto van de weg gereden door
een jonge kolonist, die na zijn arrestatie ver
klaarde het te betreuren dat de minister nog
in leven was. De bewaking van Peres en Sarid
is sindsdien drastisch opgevoerd.
Ook voor het leven van Rabin werd gevreesd.
Hij was al langer omgeven door stringente
veiligheidsmaatregelen, maar in een land
waar tienduizenden legaal met wapens op
zak lopen, is het vrijwel ondoenlijk ministers
en andere publieke figuren te beschermen.
Iedereen in Israël wist dat, maar bijna nie
mand geloofde echt dat een jood een aanslag
zou kunnen plegen op zijn eigen premier.
Grote politieke tegenstellingen zijn er altijd
geweest, maar politieke moorden zijn in Is
raël een zeldzaamheid.
Een uitzondering was de dood van vredesac
tivist Emil Grunzweig in 1982, toen een
rechts-radicaal een handgranaat wierp in een
groep betogers tegen de Israëlische invasie in
Libanon. Premier Ben-Gurion was tweemaal
het doelwit van een verijdejde aanslag. Maar
vooreen geslaagde moord op een politieke
leider moet we terug naar de periode van het
Britse mandaat. In 1933 werd op het strand
van Tel Aviv Chaim Arlosoroff vermoord, een
van de oprichters van de Arbeiderspartij en
hoofd van de politieke afdeling van het Joods
Agentschap. Die moord is nooit bevredigend
opgelost, maar twee aangehouden verdach
ten waren lid van Brit Habiryonim, een
rechtse nationalistische groep.
De moord op Arlosoroff heeft de sociaal-de
mocraten tientallen jaren succesvol gediend
als schrikbeeld tegen het aan de macht ko
men van rechts. Geen wonder dus dat na de
aanslag op Rabin in I.ikud-kringen onmid
dellijk de vrees opdook voor een nieuwe
weerslag. „Links zal de gelegenheid aangrij
pen om al haar gif op ons te richten en een
misdaad waarvoor wij niet verantwoordelijk
zijn en die wij fel veroordelen, tegen ons te
gebruiken", aldus een Likud-politicus.
Actueler dan een paar dagen geleden is nu de
vraag hoe lang het vredesproces in zijn huidi
ge vorm nog kan doorgaan. Volgend jaar no
vember zal voor het eerst in de Israëlische
geschiedenis de minister-president recht
streeks worden gekozen. Het had een strijd
moeten worden tussen de ervaren Rabin en
de betrekkelijk groene Likud-leider Neta
nyahu. De laatste is bereid de gesloten over
eenkomsten met de Palestijnen te respecte
ren, maar meer ook niet.
Arbeid hoopte in ieder geval de strijd om het
premierschap in haar voordeel te beslissen,
ter compensatie van mogelijk verlies in het
parlement. Nu zal de partij moeten kiezen
tussen Peres als kandidaat of een nieuwe, po
litiek onervaren leider als Ehud Barak, minis
ter van binnenlandse zaken en oud-stafchef.
Op korte termijn zal Barak overgaan naar het
ministerie van defensie, dat Rabin naast zijn
premierschap beheerde.
Daarnaast geldt de jonge Chaim Ramon als
veelbelovend. Vorig jaar ontnam hij Arbeid
met een eigen partij het monopolie in de Hi-
stadrut, het verbond van vakverenigingen.
Ramon, die naar wordt verwacht nu snel in
Arbeid zal terugkeren, wordt misschien naast
Barak de belangrijkste tegenstander van Pe
res in de race om de kandidatuur voor het
premierschap.
Objectief gezien lijken de kansen van Likud-
leider Netanyahu op het premierschap te zijn
toegenomen. Zoals de zaken er nu voorstaan
maakt hij een goede kans een confrontatie
met Peres te winnen, vooropgesteld dat het
'Arlosoroff-effect' binnen een jaar is uitge
werkt.
Toch is Arbeid met Peres niet bij voorbaat
kansloos. Hij heeft eerder laten zien dat hij
het best functioneert in de moeillijkstc om
standigheden. Zijn optreden vlak na de
moord was indrukwekkend. Als hij erin slaagt
het komende jaar het volk het gevoel te ge
ven dat hij bereid is premier te zijn van alle
Israëli's en niet alleen van zijn eigen politieke
aanhang, dan kunnen zijn kansen keren.
Want de roep om eenheid zal de komende
maanden de Israëlische politiek gaan beheer
sen.
Ten slotte is er de mogelijkheid van vervroeg
de verkiezingen. De leiding van Arbeid kan
redeneren dat de huidige stemming in het
land een socialistische overwinning bijna ga
randeert. Maar dat blijft een gok. Verkiezin
gen in Israël vergen traditioneel een lange
voorbereidingstijd. En in een paar maanden
kan veel gebeuren. Het klinkt cru, maar een
bloedige zelfmoordactie van de Islamitische
Jihad kan het politieke effect van de moord
op Rabin in één klap teniet doen.
via Internet
'TutARLEM JAN VAN DER NAT
j', Het wereldwijde computernet
werk Internet is de afgelopen
dagen massaal gebruikt om
condoléances over te brengen
de nabestaanden van Ra-
NetKing, de grootste Inter-
net-site in Israël, opende daar
voor een speciale pagina,
ide Medeleven kan worden betuigd
bj: via een 'elektronische handte
kening', al dan niet voorzien
van tekst of met het aansteken
van een elektronisch kaarsje,
fot vanmorgen 10 uur hadden
reeds 12.217 mensen uit alle de
en van de wereld gebruik ge-
.pJniaakt van deze mogelijkheid.
'v De pagina (http:
|/vvww.netking.com) blijft nog
een paar weken bestaan.
jro
pr DEN HAAG GPD
ver
Hot Palestijnse volkslied mar-
teerde gisteren in het Haagse
da Congresgebouw de oprichting
N, ran de vriendschapsvereniging
,'ederland-Palestina. Het is een
initiatief van de Lutfia Rabbani
lichting, die sinds 1991 pro-
eert de relatie tussen Neder-
and en de Arabische wereld te
erbeteren.
„De band tussen Nederlan-
lers en Palestijnen moet wor-
en versterkt zonder dat de be-
ekkingen met Israël eronder
jden", zei oud-minister van
luitenlandse zaken Schmelzer.
Over de moord op premier
labin werd nauwelijks gespro-
in. Alleen de kersverse vice-
iorzitter van de nieuwe ver-
niging, dr. P. Idenburg, liet we-
:en dat iedereen natuurlijk ge-
chokt was. De andere sprekers
onden dat blijkbaar voldoende
n repten met geen woord over
'Ieaanslag op Rabin.
1 Hun aandacht ging naar het
joncrete doel van de vereni
ging: het bevorderen van we
erzijds begrip tussen Neder-
nders en Palestijnen. Dat
loet gebeuren door culturele
itwisselingen, lezingen door
Jestijnse sprekers en de uitga
van een nieuwsbrief.
•10
Terwijl zijn weduwe Lea terzijde gestaan door haar kinderen huilend toekijkt, laten militairen Rabins kist zak
ken in zijn graf op de Herzl-berg. Op de achtergrond in het midden koning Hussein van Jordanië.
foto ap jerome delay
Vredeswens van wereldleiders omlijst uitvaart Rabin
Temidden van de machtigen der aarde die gisteren in Jeruzalem de begrafenis van pre
mier Rabin bijwoonden, was het optreden van zijn 18-jarige kleindochter Noa Ben Art-
zi het indrukwekkendst. „Vergeef me dat ik niet over vrede spreek. Ik wil over opa pra
ten", zei ze tot de rouwende menigte. Anderen, koning Hussein van Jordanië voorop,
prezen de vermoorde Israëlische premier vooral als vredestichter.
„Grootvader, u was onze helde
re steunpilaar. Nu is het vuur
gedoofd en hebben wij het
koud", zei Rabins kleindochter
met een geregeld door tranen
verstikte stem. „Ik weet dat de
mensen van een nationale
ramp spreken. Maar hoe moet
ik oma troosten die maar blijft
huilen. Weinig mensen kennen
u werkelijk. U was en blijft onze
held. Ik wil dat u weet dat u
mijn voorbeeld was bij alles wat
ik heb gedaan."
„U heeft ons nooit in de steek
gelaten. Behalve vandaag. U.
mijn held, bent nu alleen in de
ijskoude nacht en ik kan niets
voor u doen. Grotere mensen
dan ik hebben tot u gesproken,
maar niemand kent de zacht
heid van uw liefkozingen, de
warmte waarmee u praat en de
tederheid die schuilgaat achter
uw glimlach."
„Wraak kan ik niet koesteren,
want mijn hele hart is gevuld
door smart. De grond is onder
onze voeten weggevallen en wij
pogen de immense leegte van
uw verdwijnen op te vullen.
Moge u rusten in vrede. Ik vraag
de engelen die u begeleiden
goed over u te waken, want dat
verdient u. Opa, wij houden
voor eeuwig van u", zo besloot
de 18-jarige haar afscheid van
Rabin op de Herzl-berg in Jeru
zalem.
Nadat meer dan een miljoen
Israëliërs de laatste eer hadden
bewezen aan hun vermoorde
premier, trokken gistermiddag
meer dan vijfduizend genodig
den uit 86 landen langs zijn kist.
Centraal thema tijdens de ve
le toespraken bij de daarop vol
gende begrafenis was de nood
zaak om door te gaan met het
vredesproces in het Midden-
Oosten. Vele tientallen wereld
leiders woonden de uitvaart bij.
Onder hen de Amerikaanse pre
sident Clinton en zijn voorgan
gers Bush en Carter, president
Mubarak van Egypte, koning
Hussein van Jordanië, president
Chirac van Frankrijk, de Britse
premier Major en kroonprins
Charles, de Duitse kanselier
Kohl en VN-secretaris-generaal
Boutros-Ghali.
Nederland werd vertegen
woordigd door koningin
Beatrix, premier Kok en minis
ter van buitenlandse zaken Van
Mierlo. Volgens waarnemers
was het een teken aan de wand
dat Beatrix en Kok en plaats op
de eerst rij kregen. Het tekende
de bijzondere betrekkingen tus
sen Israël en Nederland.
Grote afwezige was PLO-lei-
der Yasser Arafat. „Om extre
misten niet te provocerenliet
hij zich vertegenwoordigen
door vijf ministers, terwijl hij
zelf de uitvaart thuis via de tele
visie volgde.
De plechtigheid begon met
het in heel Israël twee minuten
lang laten loeien van de sirenes
van het luchtalarm. De opper
bevelhebber van het leger las
een psalm voor, waarna Rabins
zoon Yuval voorging in het tra
ditionele gebed voor de doden,
het Kaddish. Israëls president,
Weizmann, schetste de levens
loop van Rabin, die hij onder
meer als een „groot voorvechter
voor de onafhankelijkheid van
Israël" betitelde. Weizmann
noemde het „een eer en een be
wijs voor de grote verdienste
van Rabin dat zovele wereldlei
ders naar Jeruzalem zijn geko
men".
Een duidelijk geëmotioneerde
koning Hussein van Jordanië
noemde Rabin in een persoon
lijke en geïmproviseerde rede
„mijn vriend, collega en broer.
Broers werden we door onze ge
sprekken over vrede, onze dro
men over een betere toekomst
voor onze volken". Hij zag Ra
bin „als een soldaat die leefde
en stierf voor vrede". Hussein
noemde het een plicht voor de
wereld om door te gaan met het
vredesproces. „We moeten onze
stem luid laten horen, niet al
leen nu, hier in Jeruzalem, maar
ook straks. Dat wij geloven in
vrede, dat wij verder gaan met
de erfenis van Rabin. Zijn vast
beradenheid moet de onze
zijn."
De Amerikaanse president,
Clinton, herinnerde aan de vaak
ongedwongen en verlegen hou
ding van Rabin, die maar niet
wilde passen in het maatkos
tuum dat anderen hem voor
hielden. Clinton riep het volk
van Israël op verder te gaan op
de weg die Rabin heeft gewe
zen. „Zijn geest leeft voort, laten
we die niet verliezen."
Waarnemend premier Peres,
mede-architect van het vredes
proces en binnen de socialisti
sche partij Arbeid ooit rivaal
van Rabin, noemde hem een
geboren leider. „Hij zag het hele
phuitjr."
De Egyptische president Mu
barak sprak er in een korte, for
mele toespraak zijn spijt over
uit over „dat wij hier moeten
zijn. bij het onverwachte af
scheid van een groot leider".
VN-topman Boutros-Ghali
prees Rabin om zijn moed. „We
wisten dat het een lange, moei
zame weg was, die we hadden
te gaan."
Na de plechtigheid werd Ra
bins kist neergelaten zin een
grafkuil op de Herzl-berg, de
begraafplaats voor Israëlische
politieke leiders en helden die is
genoemd naar Theodor Herzl,
de grondlegger van het zionis
me. Nadat het graf was gedicht,
volgden gezang en gebed, waar
na kransen werden gelegd. Drie
saluutschoten door de militaire
erewacht markeerden het einde
van de sobere bijeenkomst.
iog minder dan de Palestijnen hebben de Israëliërs in
lebron ooit een liefdesaffaire met Rabin gehad. Hij
erguisde hen en liet dat blijken ook. Ruim 4.000 kolo-
isten wonen in de naburige nederzetting Kiryat Arba,
DO bevolken gebouwen in het oude centrum. Bij de
83 leesten heeft Rabins dood, ondanks alles, oprecht ver-
5 riet teweeg gebracht.
23 De kolonisten menen dat de moord hun negatieve
>.9 igma vergroot. Moordenaar Amir was geen kolonist.
Bar, hi hoorde wel tot dezelfde politieke richting. De
raëlische regering lijkt van plan harder op te treden
[gen uiterst rechts. De kolonisten in Hebrons centrum
J ien de bui al hangen. De vrouw van een actievoerder
I'# an de uiterst rechtse beweging Kahane Chai zegt dat
Ü6 aar anders zo praatgrage man zijn mond houdt.
!-® Noam Arnon is wel bereid het standpunt van de 400
[5 raëliërs in de oude stad te verwoorden. Hij weegt ie-
ere uitspraak zorgvuldig af. „Wij zijn Rabin geen dank
erschuldigd, maar dat wil niet zeggen dat zijn dood
j ns niets doet. Dit is het uur van de waarheid voor Is-
aël. Iedereen moet eens goed nadenken over wat ons
'••jj 5 doen staat. De regeringspolitiek heeft de mensen
verdeeld en de kloof is alleen maar dieper geworden."
Als het erop aan komt vindt hij dat alleen de regering
en de Israëliërs die het vredesproces steunen aan zelf
onderzoek moeten doen. Want zij hebben het volk ver
deeld en zijn dus verantwoordelijk zijn voor de situatie
waarin de moord op Rabin kon plaatgrijpen. „De rege
ring moet eerst haar eigen volk vrede brengen. Daarna
kunnen we nadenken over vrede met onze vijanden",
zegt hij.
Maar hebben niet vooral de tegenstanders van het
vredesproces, door hun manier van oppositie voeren,
de tegenstellingen verscherpt? Amon vindt van niet.
„Wij reageren alleen maar op de daden van de rege
ring. Onze demonstraties waren uitingen van wan
hoop, van onmacht, over wat er staat te gebeuren.
Straks zien we ons hier in Hebron geconfronteerd met
de zogenaamde Palestijnse politie, in feite terroristen.
De moordenaar van Rabin was geen kolonist en wij
keuren zijn daad af. Maar ik weet zeker dat ook hij tot
het leger wanhopigen behoorde, dat zich ernstig zor
gen maakt nu ons land wordt verkwanseld."
Na Rabin komt Peres, de schrik van rechts in Israël.
„Ik ben bang dat de situatie alleen maar slechter
wordt", zegt Arnon.
Rabins 18-jarige kleindochter Noa Ben Artzi hield de aangrijpendste toespraak. foto epa david ake
