ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
'Het gevaar
loert buiten
het stadion'
FC Den Haag liet veiligheid verslonzen
E
ZATERDAG 4 NOVEMBER 1995
Negen jaar geleden promoveerde Hans van der Brug op zijn
proefschrift 'Voetbalvandalisme, een speurtocht naar
verklarende factorenEen jaar later trad Van der Brug,
inmiddels doctor in de sociale wetenschappen aan de
Universiteit van Amsterdam, toe tot de
veiligheidscommissie van de KNVB. Jarenlang probeerde
hij de ziel van de slopende supporters bloot te leggen.
Speurde naar hun achtergronden, hun motieven, bun
gedragingen. Niet met sandalen en geitewollen sokken aan
vanachter een stoffig bureau, maar door met de fans van de
harde kern op te trekken, door lief en leed met ze te delen.
Een rondgang langs voetbalvandalisme door de jaren heen.
PC Hen Haag heeft het veiligheidsbeleid
FC het afgelopen seizoen bevvust laten
verslonzen. Omdat het voortbestaan aan
een zijden draad hing, is prioriteit gegeven
aan een financiële sanering en een betere
organisatie. Dit blijkt ujt een nota van
B en W van Den Haag. Gemeente, politie
en justitie hebben zich bij de zaak neerge
legd. FC Den Haag geldt als 'risicoclub'
voor de KNVB. De aanhang staat als erg
gewelddadig te boek.
Voor het nu lopende seizoen eist de ge
meente actie van de eerste-divisieclub.
Het aantal stewards ter begeleiding van
supporters moet van 50 naar 150 worden
opgevoerd. Er moet harder worden opge-
treden tegen supporters die zich misdra
gen. Stadionverboden tot nu toe acht
tien moeten strikt worden gehand
haafd. Dronken supporters mogen het sta
dion niet meer in.
De gemeente eist verder dat er veel
meer werk wordt gemaakt van het fouille
ren van supporters. Bezoekende suppor
ters moeten een apart vak krijgen aan de
oostkant van het stadion, ver weg van de
Den Haag-fans. Verder eisen B en W dat
binnen het bestuur van FC Den I iaag een
veiligheidscoördinator gaat functioneren,
die als aanspreekpunt voor de politie op
treedt. Deze persoon moet ook genoeg be
voegdheden krijgen om te kunnen optre
den als er iels misgaat bij een wedstrijd.
Nu is dat niet het geval.
Het bestuur van Den Haag zal verder
moeten investeren in de relatie met de ei
gen fans. Vooral de groep die normaal de
Noord-tribune bevolkt, verdient daarbij
aandacht. Het gedrag van deze lieden
heeft te veel 'negatieve kanten', zo staat in
de nota. Overigens moet de armlastige ge
meente nog miljoenen guldens investeren
in achterstallig onderhoud aan het Den
Haag-stadion in het Zuiderpark.
Het veranderende gezicht
van voetbalvandalisme
Bewakers en honden, helaas al jaren een ver
trouwd beeld bij veel wedstrijden.
FOTO CPD MARC VAN DER KORT
De cijfers
van het CIV
l en kakafonie van oerwoudgeluiden, ran-
zige spreekkoren en verontwaardigd
morrende clubbestuurders stijgt op uit
de wondere wereld die voetbal heet. Intussen sta
pelen ook de fysieke confrontaties tussen suppor-
tersgroepen zich verder op. In de weilanden rond
Enschede (vóór Twente-Ajax), op de parkeerplaats
van een bowlingcentrum te Gouda (Feyenoord-
versus Ajax-fans) en in het vliegtuig (na Everton-
Feyenoord), overal slaan de Hollandse hooligans
om zich heen.
Onverkwikkelijke uitbarstingen, dat staat buiten
kijf. „Maar", zegt Hans van der Brug „sensationele
berichtgeving in de media kan een vertekend beeld
geven. Want in de berichtgeving zit een grotere
golfbeweging dan in het vandalisme zelf."
Vandalisme rond sportvelden is niet van van
daag, en ook niet van gisteren. De hevigste rellen
ooit dateren van januari 512. Tijdens wagenren
nen in Rome braken gevechten uit tussen aanhan
gers van dë 'Groenen' en die van de 'Blauwen'. De
rellen hielden dagenlang aan, en kostten 30.000
mensen het leven. De ellende rond de voetbalvel
den ontstond op de bakermat, in Engeland, waar
na de Eerste Wereldoorlog stedentwisten op en
rond tribunes werden uitgevochten.
Decennia later, toen voetbalvandalisme gemeen
goed werd in Engeland, voerden sociologen de
groeiende agressie terug op klasseverschillen. De
invloed van de bourgeoisie op'het voorheen door
de arbeidersklasse geregeerde voetbal nam toe, en
daarmee ook het verzet tegen de inmenging van
die middenklasse.
Nederland bleef lange tijd verschoond van derge
lijke uitwassen. Pas in het begin van de jaren ze
ventig spoelde de eerste geweldsgolf over ons land.
Voer voor sociologen waren die excessen nog niet.
In eerste instantie richtte de agressie zich vooral, en
alleen bij tegenvallende resultaten, op de scheids
rechter en de tegenpartij. Het bleken de eerste tik
jes van een tijdbom, die tijdens het seizoen '76-'77
zou ontploffen. In dat jaar verplaatsten de rellen
zich naar de binnensteden, raakte het afbreken van
treinstellen in zwang en verdrievoudigde het aantal
geregistreerde matpartijen naar 126. Daarmee was
ook in Nederland de beer los.
Doel op zich
Met het aanscherpen van de veiligheidsmaatrege
len veranderde de aard van het geweld de jaren
daarna rigoureus. Rellen werden een doel op zich,
onafhankelijk van het wedstrijdverloop. Suppor-
tersgroepen arrangeerden op geheime pleldcen
complete veldslagen, buiten het gezichtsveld van
de politie. Juist in deze periode, op de scheidslijn
van de jaren zeventig en tachtig, stortte Hans van
der Brug zich als eerste Nederlander op het weten
schappelijk onderzoek naar voetbalvandalen.
„Toen al zag je de tendens dat de legioenen
groeiden bij risicoduels", vertelt Van der Brug. „Het
aandeel van de relbeluste jongens, voor wie voetbal
bijzaak is, werd steeds groter. Later werd de aard
van de incidenten ernstiger. 'Siders' willen origineel
zijn en hebben behoefte aan escalaties. Toen kwa
men de bommen op het veld. Dat soort geweld is
gelukkig uitgebannen, doordat clubs, politie en
KNVB de handen ineen hebben geslagen. In de sta
dions is het nu redelijk veilig, daarbuiten loert nog
steeds het gevaar.
Wie zijn toch die jongemannen, die er genoegen
in scheppen aanhangers van een andere club licha
melijk letsel toe te brengen? Wat drijft ze? Van der
Brug kwam tijdens zijn onderzoek, tijdens ontelba
re gesprekken en supportersreizen, tot een profiel
schets. „Dat ze uit sociaal lagere milieus komen is
een misvatting", volgens de 58-jarige Hilversum
mer. „In onze samenleving zie je dat kinderen vaak
hoger zijn opgeleid dan hun ouders. Bij voetbal
vandalen is dat juist omgekeerd. Er zitten heel veel
•drop outs tussen. Als je het kwaad bij de wortels
wilt aanpakken, moet de overheid die jongens dus
Hans van der Brug, doctor in de sociale wetenschappen: „Het is een misvat
ting dat voetbalvandalen uit sociaal lagere milieus komen."
foto cpd roland de bruin
Neemt het voetbalvandalisme de laatste jaren
inderdaad toe, of wordt die suggestie alleen
gewekt door de opgepookte belangstelling van
de media? De cijfers van het Centraal Infor
matiepunt Voetbalvandalisme CIV in Utrecht,
met begeleidend commentaar van ClV-woord-
voerder Rob Siebelink van de regiopolitie
Utrecht. Van het lopende seizoen zijn nog
geen cijfers beschikbaar:
Aantal aangehouden/geverbaliseerde suppor
ters:
seizoen'91/'92: 977
seizoen'92/'93: 1012
seizoen'93/'94: 1054
seizoen '94/'95: 1933 (t/m april)
Siebelink: ,,De explosieve stijging is deels te
rug te voeren op de invoering van de noodver
ordening, waarmee burgemeesters noodgre
pen kunnen plegen als andere middelen falen.
Maar ook buiten die noodverordening waren er
meer arrestaties dan voorheen. Neem PSV-
Leeds United, afgelopen dinsdag. Daar zijn
120 Engelsen opgepakt en als ongewenste
vreemdelingen het land uitgezet. De politie
wordt steeds minder tolerant, en dat heeft zijn
weerslag op de cijfers."
Inzet gemiddeld aantal politiemensen per
wedstrijd:
'91/'92: 54 '92/'93: 53
'93/'94: 50 '94/'95: 55
Siebelink: ,,Dit aantal is weer wat gestegen,
omdat we het nog niet aandurven meer aan de
stewards van de clubs over te laten. Dat moet
in de toekomst wèl gebeuren, waardoor de po-
litie-inzet weer kan worden teruggebracht."
Kosten directe politie-inzet:
'92/'93: 12.700.000
'93/'94: 13.800.000
'94/'95: 14.500.000
Siebelink: „Na verrekening van de inflatie-cij
fers zijn de totale kosten ongeveer gelijk ge
bleven. Het is de bedoeling dat die in de toe
komst, mede door de veiligheicfsmaatregelen
van de clubs, worden teruggebracht."
Schade in treinen door voetbalsupporters:
'91/'92: 208.812
'92/'93: 74.444
'93/'94: 48.833
'94/'95: 46.000 (t/m april)
Siebelink: „Hierbij dient te worden opgemerkt
dat supporters in toenemnde mate overlast
bezorgen tijdens ongeorganiseerde reizen,
met name bij tankstations en wegrestaurants.
Hiervan zijn nog geen cijfers beschikbaar."
Vorig seizoen werden 13 personen geverbali
seerd wegens discriminatie. Daarnaast zijn 18
fans aangehouden terzake belediging.
Siebelink: ,,Dat zijn er dit seizoen nog veel
minder. Ja, ondanks alle ophef rond spreekko
ren en dergelijke. Het probleem is dat we jus
titieel gezien meestal niet kunnen ingrijpen bij
spreekkoren. Bij de spreekkoren die Louis van
Gaal en Patrick Kluivert recentelijk over zich
heen kregen, belanden we in een heel grijs ge
bied. Daar komt bij dat de getroffen personen
geen aangifte doen. Hier ligt een taak voor de
clubs. Wij zouden erg blij zijn als spelers en
trainers actie zouden ondernemen bij dergelij
ke wantoestanden. Want justitieel gezien kan
de politie bij kwetsende spreekkoren niet zo
maar een vak ontruimen."
Ajax-Feyenoord is de
Nederlandse voetbaltop
per bij uitstek, maar he
laas ook een gevreesde
'risicowedstrijd'. Op de
foto breken supporters
van de Rotterdamse club
uit hun vak in het hoofd
stedelijke Olympisch
Stadion. foto gpd
marc van der kort
vooruitzichten bieden. Dat lijkt me geen taak voor
de KNVB, die moet vooral zorgen dat de stadions
veilig zijn."
„Toen ik nog in de veiligheidscommissie van de
bond zat (van 1987 tot 1992, red.) was Van Djjk mi
nister van binnenlandse zaken. Die riep steeds dat
het voetbal zelf vandalisme genereert. Pure onzin.
Je moet het in een veel breder perspectief zien." Of,
zoals de Engelse auteur Desmond Morris het ooit
omschreef: 'Het voetbal dient alleen maar als to
neel waarop zij kunnen optreden Ze weten dat
ze dan tenminste niet over het hoofd worden ge
zien en hun stempel op de gemeenschap kunnen
drukken, al is het alleen maar een litteken op het li
chaam van iemand anders.'
Spreekkoren
Binnen de muren van de stadions blijft het geweld,
door de straffe veiligheidsmaatregelen van de
laatste jaren, veelal beperkt tot kwetsende spreek
koren. Een trend die volgens Van der Brug allang
niet meer alleen op de harde kern van de voetbal
fans is terug te voeren. „In deze materie heb ik me
altijd zeer verdiept. Wat in het begin van mijn on
derzoek vooral opviel, was dat veel 'siders' verklaar
den geen racistische motieven te hebben. 'Joden'
heeft voor velen dezelfde lading als bij voorbeeld
'boeren'."
„Maar tegenwoordig klinken de oerwoudgelui
den uit alle hoeken van het stadion, dat is het
meest beangstigende. De meerderheid creëert een
sfeer van opperste vijandschap, waarin geweldda
dig ingestelde mensen eerder over de schreef zullen
gaan. Juist die meerderheid moet je zien te bespe
len. Ik denk niet dat daar beleidsmatig iets aan te
doen is. In Duitsland hebben ze die geluiden terug
gedrongen via oproepen en acties van spelers en
trainers. Dat lijkt me de enige manier."
En de media zouden een bijdrage kunnen leve
ren, voegt Van der Brug daar na een korte stilte aan
toe. „Want vergis je niet in de prestigestrijd tussen
de supportersgroepen. Media-aandacht betekent
aanzien, en al die jongens houden plakboeken en
videobanden bij. Discriminatoir gedrag is journalis
tiek natuurlijk interessant. Bovendien gebeurt het
onder de ogen van de pers, terwijl de meeste rellen
zich tegenwoordig buiten hun gezichtsveld afspe
len. Toch wil ik pleiten voor terughoudendheid in
de berichtgeving. Ik erger me wild aan de overdre
ven aandacht die individuen in met name de week
bladen krijgen. Die verhalen zijn voer voor hun
plakboek. Terwijl in Engeland het voetbalvandalis
me juist terugliep toen de media de aandacht daar
voor drastisch hadden teruggeschroefd."
Beheersing
Verdelging van het voetbalgeweld is een utopie, er
kent Van der Brug. „De Nederlandse aanpak is ge
worteld in onze aanpak van alle problemen in de
samenleving. Gericht op beheersing, niet op uit
roeiing. Kijk maar naar de manier waarop we met
de drugsproblematiek omgaan. Dat beheersbaar
maken zie je ook terug in het optreden van de poli
tie bij voetbalwedstrijden. In Zuideuropese landen
worden fans geconfronteerd met gigantische poli
tiemachten, in Nederland, en ook in Duitsland,
stelt de politie zich terughoudender op-"
„Een kalmerende werking van de politie is héél
belangrijk in de bestrijding van voetbalgeweld. Dat
moet ook het uitgangspunt zijn van het beleid: dat
mensen zich in principe normaal gedragen. Als je
ze van tevoren al isoleert, in combi-treinen en in
claustrofobische vakken, is voor die supporters de
verleiding groot hun reputatie te bevestigen."
„De hele entourage in de stadions kan en moet
vriendelijker. Je merkt nu dat clubs zich intensief
met supportersbelcid bezighouden. Ajax geeft het
goede voorbeeld, en neemt de fans serieus. Nu de
KNVB flinke boetes uitdeelt na ongeregeldheden,
zie je dat ook andere clubs hun verantwoordelijk
heden nemen. Dat clubs worden gestraft voor het
gedrag van hun supporters vind ik overigens aan
vechthaan supporterschap is een te wijd begrip.
Vaak spelen hele andere factoren dan clubtrouw
een rol. Daarom kun je je afvragen of de bond niet
te ver gaat met die boetes."
„Maar alternatieven heb ik eerlijk gezegd niet
voor ze. Ik ben ook geen expert op het gebied van
beleid, ik heb me verdiept in de achtergronden van
de vandalen. En dan heiand je bijna in een politie
ke discussie. Als je het helemaal terugvoert naar de
kern. moet je het supportersprobleem maatschap
pelijk integreren. De werkeloosheid aanpakken,
drop outs uitzicht bieden. Dan hebben ze het voet
bal niet meer nodig als uitlaatklep, maar als ont
spanning."
