'Jodendom is jas die mij uitstekend past' 'Moordzaak Simpson echte soap-opera' Leiden Sieraardbeien als testbeeld Kerk Samenleving ZATERDAG 4 NOVEMBER 1995 -2 CHEF HENNY VAN EGMOND, 071 -5356414. PIV.-CHEF HANS KOENEKOOP, 071-531 Leids journalistenpaar schrijft Nederlands boek over 'proces van de eeuw' LEIDEN JAN WESTERLAKEN Ze beseffen het allebei: Janet van Dijk en Meindert van der Kaaij zijn met hun neus in de boter gevallen. Het Leidse jour- nalistenpaar, dat in New York woont en werkt, zat maanden lang bovenop de geruchtma kende moordzaak tegen de ra- zendpopulaire Amerikaanse football- en filmster O.J. Simp- son. En schreef er een boek over. De eerste Nederlandse uit- gave die over deze geruchtma kende zaak op de markt komt. Het proces van de eeuw, zoals de titel luidt, ligt dinsdag 14 no vember in de bpekhandel. Meindert en Janet hadden sa men een wekelijkse rubriek in de Belgische krant De Morgen over de rechtszaak tegen Simp son. Hij werd ervan verdacht in juni 1994 zijn ex-vrouw Nicole Brown en haar vriend Ronald Goldman op beestachtige wijze met een mes van het leven te hebben beroofd. Meindert meldt telefonisch uit Amerika, dat gedurende het hele proces bij hen 's middags om twaalf uur de televisie aanging om, zoals hij het noemt, al naar de 'soap-opera' te kijken. Werkelijk alles kwam naar buiten. Berich ten over een rechter die in hui len uitbarstte; een jurylid dat een lamp wilde opeten; verha len over de kleding van de aan klager, enzovoorts enzovoorts. Kortom, een 'soap-opera'. Maar wel eentje, die écht was. Grap Simpson was een deel van hun leven geworden. Op 3 oktober van dit jaar werd O.J., zoals hij kortweg in Amerika wordt ge noemd, vrijgesproken en kwam daar abrupt een einde aan. Toen Janet na een uurtje joggen om het Jackie Onassismeer in het Central Park weer thuis kwam zei ze voor de grap tegen Meindert: 'We zouden een boek over die rechtszaak moeten schrijven'. Janet: ,,Als we in Ne derland waren hingen de men sen aan onze lippen als we wat over O.J. vertelden. We merkten dat het enorm leefde. De Ne derlander was slechts in grote lijnen op de hoogte. Details wis ten ze niet. Simpson kenden ze wel, maar zodra je een andere naam noemde moest je uitleg gen welke rol die in het proces speelde." Meindert nam de opmerking serieus. Een dag na de uitspraak belde hij met een vriend in Ne derland. Of die eens bij wat uit gevers wilde informeren of er belangstelling was om een boek over het O.J.-proces uit te ge ven. ,,Het is wat overdreven, maar na vijf minuten hadden we al beet", vertelt Meindert, die, net als Janet, jaren op de re dactie van het Leidsch Dagblad werkte. Uitgeverij Kwadraat in Utrecht hapte toe. Er moest wel snel worden gehandeld. Anders gezegd: Janet en Meindert kre gen elf dagen de tijd om het boek in elkaar te spijkeren. Want, zo liet de uitgever weten, het moet een week of zes voor Sinterklaas in de winkel liggen. Het tweetal, dat zijn vaste baan kort na elkaar bij de krant op zegde en nu goed boert in New York, was dag en nacht in de weer om aan die wens te kun nen voldoen. Dertig boeken In Amerika zijn al dertig boeken over de rechtszaak tegen de sportheld verschenen. Waarom hebben ze er niet één vertaald? Janet: ,,Je kunt een boek altijd vertellen, maar in dit geval zou dat niet aansluiten bij de Ne derlandse markt. Amerikaanse schrijvers gaan ervan uit, dat veel zaken al bekend zijn. Neem alleen de jury. Nederland kent dat fenomeen niet. Dus moet je de lezers toch uitleggen hoe die wordt geselecteerd, door wie dat wordt gedaan en hoe zij te werk gaat. We hebben hieraan ook aandacht besteed. Meindert en Janet hebben om de beurt een hoofdstuk geschre ven. Ze hebben het boek chro nologisch opgebouwd. Vanaf de vluchtpoging van O.J., die direct op televisie te zien was, tot aan de. uitspraak van de rechter. Daar tussenin schetsen zij de voorgeschiedenis van het dia- ma, de reconstructie van de moorden, de rechtszaak zelf, de verdediging, de aanklagers en de mediagekte rond het proces. Bovendien leggen ze problemen als rassenconflicten en geweld binnen het huwelijk in de Ame rikaanse samenleving bloot. Meindert: „Echtelijk geweld speelt heel heftig in Amerika. Op de televisie wordt het nu heel breed uitgemeten. Oprah heeft er oog voor en ook in an dere talkshows wordt er over gepraat. Nu komt naar buiten dat er veel vrouwen worden mishandeld. Er zijn cijfers waar uit blijkt, dat één op de drie vrouwen door haar man of vriend om het leven wordt ge bracht. Als je dat hoort dan schrik je toch wel." Persdorp De Leidse journalisten hebben de rechtszaak tegen O.J. niet persoonlijk bijgewoond. Janet vertelt dat de rechtbank dui zend perskaarten had afgege ven, terwijl er in de rechtszaal maar tachtig stoelen stonden. „Je kon net zo goed thuis voor de televisie gaan zitten. Dan kon je die zaak op de voet vol gen. Drie tv-maatschappijen zonden het proces rechtstreeks uit. Soms lieten ze beelden van buiten zien. Voor de rechtbank was een heel persdorp inge richt." Simpson is vrijgesproken. De jury had slechts vier uur nodig om tot een oordeel te komen. Terecht of niet? Meindert: „Ik ben ervan over tuigd dat hij zijn ex-vrouw en haar vriend heeft vermoord. Dat heb ik direct al gezegd toen de eerste uitslagen van het proces bekend werden." Janet denkt daar wat genuan ceerder over. Ze zegt: „Als ie mand maar blijft ontkennen dat hij iets niet heeft gedaan dat hij wel op z'n geweten heeft, dan moet 'ie toch wel goed kunnen liegen. Ik geef O.J. het voordeel van de twijfel. Er liggen bewij zen tegen hem op tafel, maar er zijn ook twijfels. Op basis daar van kun je iemand niet tot de doodstraf veroordelen. Dan moet je honderd procent zeker zijn van je zaak. En dat is hier niet het geval." Theo Bakker Tijdje al niks meer van ge hoord, van die actie om Leidse meisjes de plekken te laten be schrijven die zij het engst vin den. Ben benieuwd naar de uitkomst. Zijn er veel gevaarlij ke hoeken, gaten en donkere stegen in onze stad? Is het zo dat je je als vrouw, als meisje niet meer met goed fatsoen door de stad kan begeven? Zal wel. Zo hebben de mensen die wonen aan het Kaarsenma kersplein ernstig last van op schietend grut. En wordt de stad geteisterd door een raads lid, met de nadruk op lid. Ook op de Haarlemmerweg is het niet pluis. Maar er wordt aan gewerkt. Niet in de vorm van meer agenten, want daar van heeft een hoge politiepiet, Bert Poeiert, deze week nog gezegd dat het niet helpt. Agenten roepen maar agressie op. Nee, er komt een 'rode de ken' over de Haarlemmerweg. Rood is de kleur van de liefde, weten we. Daarom komen er sieraardbeien in de bloembak ken. Dan gaat 't schorriemorrie vertederd raken en niet meer aan kattekwaad denken. Ach jong meisje, zeggen ze dan, moet ik jou soms helpen over steken? Het stemt wel treurig, dat van die liefdesrooie bloembak ken. Op zich een goeie actie om de Leidse meisjes te laten schetsen welke plekken zij als eng ervaren. Maar wat levert dat op? Enkel en alleen dat on ze stad vol geplempt gaat wor den met sieraardbeien. Ik heb niks tegen meer rood groen in de stad, maar zullen de meisjes daardoor 's avonds weer flui tend door steeg en straat gaan? Toch ben ik er ernstig voor om het Leidse vrouwsgrut te beschermen tegen alle kwaad. Daarom vind ik dat er ook in de meest enge plek voor de meisjes strenge controle moet komen. Ik heb het over de huiskamer. En dan denk ik niet direct aan incest. Nee, ik doel vooral op de sluipende ver krachting in iedere huiskamer van de maagdelijke hersentjes door het monster televisie. Incest is onvergeeflijk ver keerd. Meisjes groeien er mee op en beseffen vaak pas op la tere leeftijd wat hen is aange daan. Maar hoe zit dat met de verminking van de grijze mas sa? Wie ziet dat in? Wie heeft ooit de geestverkrachter 'televisie' voor het gerecht ge daagd? Zijnde erdoor opgeza deld met een oneindig aantal valse indrukken van de werke lijkheid. Wat je je als meisje van de liefde moet voorstellen, bijvoorbeeld. Al die teleurstel lingen als aan een relatie af en toe een spruitjesgeur blijkt te hangen. En dat je dan ook nog denkt dat het normaal is dat je je liefdesverdriet in zo'n 'All you need is love'-programma aan de publieke klok gaat han gen. Je hebt een dochter en die gaat effe lekker veilig televisie kijken. Naar Ricki Lake, naar de aflevering 'Ma, ik ben vijf tien en ik krijg een baby'. Met de onbezoedelde kinderogen van een meisje van dertien zuigt zij het gebodene op. Zoals het op de televisie is, zo is het, ja toch. Het is de hoog ste tijd dat de vaders en moe ders eens meekijken naar alle engs dat geboden wordt. Waarom doen die vaders en moeders dat niet en zetten ze niet uit voorzorg dat ding af? Wel voorlichting geven, wel sa men met je dochter bij. de huisarts de pil aanschaffen, i maar de televisie ongestoi T| zijn verwoestende werk lai doen. Komt dat, omdat de ders en moeders zelf ook gn stiekem kijken. Dat ze wilsonbekwaam zijn om h uit te zetten? Er worden in derland proeven met wilsi bekwamen gedaan. Daar men allemachtig veel vad en moeders voor in aanmj king. Goh, wat overtrokken t(^ weer van u, mijnheer Baklp zult u denken. Aan me zo niet. Ik zal u wat vertellenjir heb vorige week bij mijn zoek aan het Inloophuis Ptc chiatrie meer au'thentii emotie gezien, dan in alle rah Winfrey en {ticki L Shows samen. En doe alle a veringen van 'Goede tij< slechte tijden' er ook nog m bij. Die ene aflevering die zag, zoveel krankzinnighi :C Het ontbreekt me nu ruimte, maar ik .zal een mijn zorgzame woorden |e ven. Dat we alle Leidse meii01 in hun huiskamers moee gaan beschermen. En ik nog ideeën hoe dat moet oo Na de wijze praat van P lert ben ik afgestapt van plan om televisiewachters:h te stellen. Maar ik stel me een verplichte cursus voor Leidse vaders en moeders v waarop ik in hoogsteigen soon de vernietigende weri |j van het monster televisie aantonen. En zolang dat niet kan, moet de Leidse ka$Tr televisie een testbeeld sieraardbeien in beeld bren in plaats van elk pulpprogr:58 ma. Bijna voortdurend Pas dan is niets als Leic over welke 'onzin' ik het nog eens moet hebben ti wens. REDACTIE DICK VAN DER PLAS, 071 -5 Schrijfster Andreas Bumier ontdekt pas na halve eeuw eigen joodse wonels 0 F Het heeft haar zelf een halve eeuw gekost, de ontdekking van haar eigen joodse wortels. Haar leven lang werkte de Amsterdamse •schrijfster Andreas Burnier (64) hard, haar literaire carrière combinerend met een wetenschappelijke baan als hoogleraar criminologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen onder haar eigennaam Catharina Irma Dessaur. „Ik was een echte workaholic", vertelt zij. Als Haags meisje uit een liberaal joods gezin dook zij i ijdens de Tweede Wereldoorlog op elfjarige leeftijd drie jaar lang op zestien verschillende adressen onder. De oorlog overleefde ze, net als haar ouders en haar grootouders. Een onbegrijpelijk toeval, zegt zij. „Na de oorlog had ik een diepe angst voor het jodendom. De Duitsers en hun handlangers hadden me naar het leven gestaan. Ik dacht: dat nooit weer. Ik was wel nog steeds een zoekend en intellectueel hongerend kind. Overal heb ik het gezocht, behalve bij mijn wortels. Hindoeïsme, boeddhisme, taoïsme, de natuurreligies van de Indianen, het leek me allemaal buitengewoon leerzaam. Maar het jodendom leek mij niets te bieden." Dachau Pas op latere leeftijd werd zij zich van haar eigen achtergrond weer bewust, toen zij reeds met emeritaat was gegaan. Zes jaar geleden bezocht zij in Amsterdam een congres over 'het ondergedoken kind'. „Toen is mijn bewustwordingsproces nog Versterkt. Voormalige ;onderduikkinderen bleken vaak maniakale werkers te zijn geworden: chirurgen, professoren, directeuren van grote ondernemingen. Pas op latere leeftijd, hun vijfenvijftigste, zestigste of nog iets later, kregen zij de rust om toe te laten, wat er in hun kindertijd gebeurd is met hen." En toen ging het snel. Nog datzelfde jaar overleed haar vader die een joodse begrafenis kreeg, waardoor ze weer kennis maakte met de joodse rituelen. En haar vriendin, niet joods en heel onbevangen, stelde voor om het voormalige concentratiekamp Westerbork eens te bezoeken. Daarna bezocht zij alleen Dachau. Het betekende een persoonlijke 'katharsis', een diepe innerlijke ommekeer. „Echt letterlijk ging ik daar bijna dood van alle emoties die loskwamen. Daarna was ik van de angst bevrijd." Op haar zestigste levensjaar sloot de voorvechtster van het feminisme en de vrouwenliefde zich aan bij de liberaal-joodse gemeente in Amsterdam. Als 'een waanzinnige' begon zij Hebreeuws te leren, Tenach (Oude Testament) en de rabbijnse tradities te bestuderen. „Het jodendom is een jas die me uitstekend past", zegt Andreas Burnier nu. „Ik merkte dat mijn intellectuele, filosofische en spirituele ideeën een ideale verpakking vonden in wat mijn traditie is. Door mijn prille jeugd, mijn oorlogslot, ben ik met het joodse volk verbonden." Historisch is het onjuist om over de joods-christelijke traditie te spreken, vindt Andreas Burnier. Het christendom, aanvankelijk één van de minstens twaalf joodse sekten ten tijde van de Romeinse bezetting van Palestina, heeft zich pas een eeuw later door de paulinische, hellenistische invloeden definitief losgemaakt van het jodendom. Door de vergoddelijking van de mens Jezus binnen het christendom ontstond er theologisch een diepe breuk, en nog later dooi de dogmatiek, die vreemd is aan de joodse theologie. „Het jodendom is een systeem, waarin ervan wordt uitgegaan Spreken over de 'joods-christelijke traditie' is als een mislukt huwelijk, waarin de ene partner zegt uiterst gelukkig te zijn, terwijl de andere zich absoluut niet begrepen voelt. Die opvatting huldigt prof. dr. C.l Dessaur, beter bekend als Andreas Burnier. Die combinatie van christendom met jodendom is te eenvoudig, want daarvoor zijn de verschillen tussen jodendom en christendom te groot. Joden zullen zich niet herkennen in die term, al is het voor christenen wel een wijze om een deel van de wortels van hun eigen geloofstraditie op het spoor te komen. dat alle culturen, alle een hele specifieke 'uitverkoren' godsdiensten een specifieke taak. Die taak bestaat erin dat taak hebben, en het joodse volk een jood zich aan een reeks religieuze opdrachten, de 'mitswot', houdt. In de korte tijd dat mensen op aarde leven, hebben zij de opdracht zichzelf, hun omgeving, de wereld, en uiteindelijk zelfs de bovenmenselijke wereld te helpen harmoniseren. Doe-religie Het jodendom is een doe- religie, benadrukt de schrijster, waarin iedereen gelijkwaardig is, iedereen als een 'hogepriester in eigen huis' is, die de rituelen kan verrichten. Andreas Burnier: „Het is niet zo belangrijk wat de mens gelooft. Het enige dat enigszins lijkt op een christelijk dogma, is de joodse overtuiging dat er één God is, die zuiver geestelijk is, maar geen mens. Een mens kan weliswaar geïnspireerd zijn door het goddelijke, maar de mens kan geen God zijn. God, de Schepper en Instandhouder van het Al, kan niet in een mens wonen. En er is geen barrière tussen het menselijk individu en het hoogste goddelijke niveau. Een rabbijn bemiddelt geen heil tussen God en mens. Hij is voornamelijk een bestuurder, die tot taak heeft de gemeente goed te leiden." Een tweede groot verschil met het christendom bestaat erin, dat het jodendom niet alleen een godsdienst is: het jodendom is een volk, een cultuur en een religie tegelijkertijd. „Het volksbewustzijn en het culturele aspect zijn binnen het jodendom even belangrijk als het religieuze. Jodendom is een systeem met twee brandpunten: volk en religie. Sommige mensen voelen zich alleen verbonden met het volk, anderen in hoofdzaak met de religie." Zelfheeft zij ook het christendom van nabij ervaren. Andreas Burnier leefde tijdens de onderduikperiode twee jaar bij een streng gereformeerd gezin in Drenthe. Na de oorlog bezocht zij het eerste Vrijzinnig- Rooseveltstraat82 Postadres: Postbus 54, 2300 AB Leiden LEIDSCH DAGBLAD (Opgericht 7 maart 1860) KANTOOR 071-5356356 Christelijk Lyceum in Den Haag. Het zwaarmoedige van het calvinisme is het jodendom vreemd, is haar ervaring. „Het is niet zo braaf als het christendom. Altijd is er ruimte voor melancholie, maar ook voor humor, grappen, en relativering. Het christendom legt erg de nadruk op de kinderlijke ontvankelijkheid voor de verlossing van Godswege, maar het jodendom is daaraan volstrekt polair. De hoogste religieuze opdracht is het 'lemen', vanaf de wieg tot op je sterfbed. Het gaat erom datje kritisch bent, kanttekeningen plaatst en nieuwe interpretaties probeert te geven aan de traditie." Belast Zonder meer spreken over de joods-christelijke traditie is daarom niet zinvol. Want op het gebied van de theologie, en op het gebied van het mens- en wereldbeeld is er een diepe kloof tussen jodendom en christendom die niet te overbruggen is. „Erfzonde, de zondeval van de mens, en het celibataire ascetisme van het christendom, dat is allemaal zeer onjoods." Bovendien is de relatie tussen christenen en joden historisch belast door de jodenvervolgingen ten tijde van de kruistochten en de Inquisitie en door het anti-semitisme binnen de christelijke theologie. Op het gebied van de ethiek kan er wel gesproken worden van een joods-christelijke traditie, meent Burnier. Wat christendom en jodendom te bieden hebben aan de moderne tijd? „Met de 'sjoah' is er een frontale aanval gedaan, niet alleen op het joodse volk, maar ook op de bron van de beginselen van onze westerse ethiek. Beter gezegd, er bestaat een grote ongevoeligheid voor ethiek, gebrek aan behoefte aan ethiek, inzicht in de zinvolheid daarvan. Op dat punt hebben christenen en joden een rijke traditie te bieden." Geen krant ontvangen? Bel voor nabezorging: Ma. t/m/ vr. 18.00-19.30 uur en Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-51280: DIRECTIE B. M. Essenberg, G. P. Arnold (adjunct), J. Kiel (adjunct) HOOFDREDACTIE J.G. Majoor, F. Nypels, H. G. van der Post (adjunct) PUBLIC RELATIONS W. H. C. M. Steverink 071-5356356 per kwartaal (NL) OMBUDSMAN R. D, Paauw 071-5356215 Tel. dag. 9.30 - 11.30 uur of per post. 071-5 ABONNEMENTEN bij vooruitbetaling: per maand (acceptgiro) per maand (autom. betaling) per kwartaal (acceptgiro) per kwartaal (autom. betaling) per jaar (acceptgiro) per jaar (autom. betaling) VERZENDING PER POST LEIDSCH DAGBLAD OP CASSETTEB Voor mensen die moeilijk lezen, slech hebben of blind zijn (of een andere I dicap hebben), is een samenvatting REDACTIE GJ. Visser, chefredactie nieuwsdienst/kunst regionale nieuws uit het Leidsch Di H.W. van Egmond, chef red. Groot Leiden geluidscassette beschikbaar. Voor A.J.8.M. Brandenburg, chef eindredactie regio 0486-482345 (Centrum voor Gesprol F. Blok, chef eindredactie algemeen tuur, Grave). W.F. Wegman, chef red. Duin- en Bollenstreek W. Spierdijk, chef sportredactie J. Preenen, chef binnen-, buitenland, eco Z I E K E N H U I Z ONGEVALLENDIENST Academisch Ziekenhuis: vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00 en woensdag 13.00*t/m vrijdag 13.00; Diaconessenhuis: maandag t/mi 8.00 tot 17.00 en vanaf dinsdag 17.00 tot woensdag 8.00; St. Elisabe a] kenhuis: dagelijks. BEZOEKUREN DIACONESSENHUIS (tel. 071-5178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur. Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, voc r ners bovendien van 10.30 -11.15 uur en van 19.45 - 21.00 uur Special Care Unit: 10.30-11.00 uur, 15.00 - 15.30 uur en 19.00-19.30 a na overleg met de dienstdoende verpleegkundige. Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoende pleegkundige. Jongerenafdeling: 14.30-15.15 uuren 19.00-19.45 uur. RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth (tel. 071-5454545): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 i en II daarnaast ook 11.15-12.00 uur. Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders to e uur). Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voor ouders de gehele dag). Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14.30 18.30-19.00 uur Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord (tel. 0172-463131): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 i en II daarnaast ook 11.15-12.00 uur. Geen spoedeisende hulp meer mogelijk ACADEMISCH ZIEKENHUIS (tel. 071-5269111): alle patiënten (behalve kinderen) 14.15-15.00 18.30-19.30 uur. Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur, 19.00-20.00 leen Partners/echtgenoten met kinderen. Voor zvvangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tot 11.00 uur. uits voor partners/echtgenoten en eigen kinderen. Kinderafdelingen: voor ouders van opgenomën kinderen is er een rui gj zoek mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige. Voor andere bezoekers gelden de volgende tijden: keel-, neus- en o. kunde en neurologie: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 uur; oogheelki 'I heelkunde 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 uur. Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen: 15.1 uur; babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1995 | | pagina 12