Zuidflank Grebbeberg
aardkundig monument
Natuur Milieu
'Retourette' wint milieuprijs
Landingslichten als uitkijkpunt
WOENSDAG 25 OKTOBER 1995
Dagpauwoog verpulvert records
Een late dagpauwoog in oktober. Suffig van de kou, de vleugels kapot
gevlogen. foto martijn de jonge
Door de kou suffig en met kapot
gevlogen vleugels zoeken deze
dagen de laatste dagpauwogen
een beschut plekje om tc
overwinteren. De vlinders kun
nen zelfs extreme koude overle
ven. Volgend voorjaar zullen ze
nog een keer eitjes afzetten op
de voedselpjant van de rupsen,
de brandnetel. Dit verguisde
onkruid is van belang voor veel
meer dagvlindersoorten (onder
andere atalanta en kleine vos).
Volgens de Vlinderstichting is
1995 een waanzinnig dagpauw-
ogenjaar geweest. Nog nooit
zijn er zoveel in Nederland
waargenomen, alle records zijn
verpulverd.
I leel bijzonder was een enorme
trckgolf van werkelijk 'wolken'
dagpauwogen langs de kusten
van Noord- en Waddenzee en
IJsselmeer. Massaal trekkende
dagpauwogen worden zelden
waargenomen. Want deze vlin
der is niet zo'n trekker. Alleen
als er enorme aantallen in een
gebied zijn, volgt wegtrek. Het
geen te maken heeft met de
voedselsituatie.
De zuidflank van de Grebbeberg
wordt een 'aardkundig monu
ment'. Met de verlening van dit
unieke predikaat wil de provin
cie Utrecht het waardevolle
landschap veiligstellen voor het
nageslacht. Utrecht hoopt dat
er in het kader van het Europe-
se Natuurbeschermingsjaar el
ders in het land meer van dit
soort monumenten wordt aan
gewezen.
De Grebbeberg is in natuurhis
torisch opzicht van groot be
lang, vindt het provinciehuis.
PUZZEL
123456789
OPGAVE
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1 steen, voor; 2. landbouwwerk
tuig, bijwoord; 3. Europese
hoofdstad, slot; 4.'kolossaal; 5.
vagebond; 6. tegenover, bij
woord; 7. toestemming; 8. ver
eniging; 9. advies, onbepaald
vnw., 10. pèrsoonlijk vnw., be
houdens vergissingen (Lat. afk.);
11. Noorse godheid, voordat.
Verticaal:
1. man. verschoppeling; 2. ik,
onheilsgodin, zware bijl; 3. ei
land der Balearen; 4. watervogel,
tijdelijk gebruik; 5. oosterlengte,
titel; 6. wreed heerser, geleedpo-
tig dier; 7. toestand waaruit men
geen uitweg ziet; 8. kippenloop,
profeet, afslag bij golf; 9. voor
zetsel, kunstenaar.
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. operator; 2. opstapje; 3. ge
kwetst; 4. haarloos; 5. onderdak;
6. lorrebos; 7. trombone; 8.
eindpunt.
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn: OOGHOL
TE en ESKADRON Het sleutel
woord luidt: SPOUWANKER.
REDACTIE BERT DE JONG 072-5196276
Er is niets leukers dan afval scheiden en inleveren.
Volgens de gebroeders De Block uit Rotterdam is de
Nederlandse consument veel milieubewuster dan
wel eens wordt beweerd. De broers, franchisehou-
ders van een Al I - supermarkt, zijn de bedenkers van
de 'Retourette'. Een winkel waar de copsument on
der andere gebruikt glas, oud papier, frisdrank-,
bier- en conservenblikjes, vodden, afgedankt
schoeisel, plastic flacons, medicijnen en kaRtonnen
melk- en vlapakken kan inleveren.
De 'Retourette' is een gigantisch succes. Het duo
heeft er vorige week de in milieuland prestigieuze
BIM prijs (Bedrijfs Interne Milieuzorg) mee gewon
nen. W. de Block: „Het is een jongensdroom die in
vervulling is gegaan."
De broers ergerden zich al tijden aan de smerige af
valcontainers voor hun winkel. Glasbakken, textiel-
en papierbakken, enzovoorts. Ze werden onregel
matig geleegd en het leverde veel zwerfvuil op. Dat
moest anders kunnen. Ze openden naast hun 'su
per' een afvalwinkel waarin het bijzonder plezierig
vertoeven is. Hun motto: afval is fun.
Het interieur is deels vervaardigd uit kringloopma
terialen. In de eerste Nederlandse 'Retourette' is
bijna één miljoen gulden geïnvesteerd. Zondereen
cent overheidssubsidie. De zaak staat vol aanlokke
lijk vormgegeven inname-apparatuur. Maar er zijn
ook vergaderruimten. De 'Retourette' kun je zelfs
afhuren voor feesten.
De broers wilden het de consument zo gemakkelijk
mogelijk maken om afval kwijt te raken. En als dat
dan ook nog op een heel plezierige manier kan,
gaat de bereidheid om thuis afval te scheiden in
eens met sprongen omhoog. Sinds de opening
wordt de 'Retourette' dagelijks door 800 900 con
sumenten bezocht. De op straat staande containers
trokken niet meer dan dit aantal consumenten per
week. En de hoeveelheid ingezameld gescheiden
afval, voor het merendeel geschikt voor hergebruik,
ligt zes keer hoger dan voorheen.
Al het afval dat de gebroeders De Block inzamelen
gaat naar de gemeente, die hen daarvoor een ver
goeding betaalt. Voor de gemeente is de 'Retouret
te' een uitkomst. Hoe meer voor hergebruik ge
schikt afval er apart ingezameld wordt, hoe minder
afval er naar de vuilverbranding hoeft. Dat kan al
snel veel geld in de gemeenteknip opleveren, want
verbranden is duur. En niet zo milieubewust. In de
ovens worden immers nog altijd veel voor herge
bruik geschikte spullen voorgoed vernietigd.
Het idee achter de 'Retourette' is beschermd, maar
kan bij'de De Block-broers wel gekocht worden. Dit
jaar nog zullen er 'Retourettes' open gaan in onder
meer Almere en Nijkerk. Volgend jaar komen er
nog minstens zestien bij.
In Noord-Holland zullen in 1996 in de Zaanstreek
bij supermarkten twee 'Retourettes' geopend wor
den. Ondernemers uit onder meer Haarlem en Alk
maar hebben ook al naar de mogelijkheden geï'n-
formeerd.
Oude boeken bij
het Landschap
Stichting het Noordhol
lands Landschap en veld-
biologisch Antiquariaat
'De Stokroos' gaan sa
menwerken In de Castri-
cumse winkel van de
landschapsstichtingzul-
len voortaan antiquari
sche boeken te koop zijn
over planten, dieren, na
tuur en landschap. In de
collectie ligt het accent op
uitgaven die te maken
hebben met duinen
(meeuwen), strand (schel
pen), polders/veenweiden
(weidevogels). Het zijn
boeken van de hand van
bekende auteurs, zoals
Jac. P. Thijsse, E. Heimans
en Jan P. Strijbos. Naast
populaire biologiewerken
bevat de collectie meer
wetenschappelijkgetinte
titels. Een gedeelte van de
opbrengst komt ten goede
aan de stichting het
Noordhollands Land
schap.
Nog spectaculairder dan het
enorme aantal dagpauwogen
was afgelopen zomer de invasie
van rouwmantels, eveneens een
dagvlindersoort. Er kwamen
meer dan 1.000 meldingen bin
nen bij de Vlinderstichting. Dat
zijn er in één zomer meer dan
het totale aantal waarnemingen
van rouwmantels in deze eeuw!
In Noord-Holland werden de
meeste rouwmantels waargeno
men langs de kust. In het
NoordhollandsDuinreservaat,
de boswachterij Schoorl, Pette-
merduinen, Zwanenwater, en
zovoorts: overal zijn deze opval
lend grote en bloedmooie dag
vlinders gezien. In tegenstelling
tot de dagpauwoog is de rouw
mantel wél een' pure trekvlin-
dcr, naar Nederland gekomen
doqr de hete juli- en augustus-
winden. Ook de rouwmantels
hehben inmiddels beschutte
plekjes opgezocht om te
overwinteren. Daardoor is er
kans dat ze zich komende lente
zullen voortplanten en er sprake
zal zijn van het begin van een
inheemse populatie.
I let steile reliëf verwijst nog
naar de laatste ijstijd. Eandijs
vanuit Scandinavië leidde tot de
vorming van stuwwallen zoals
de Utrechtse Heuvelrug en de
Veluwe. Die waren aanvankelijk
in het zuiden met elkaar ver
bonden, maar uitslijpingdoor
een voorloper van de huidige
Rijn veroorzaakte een opening
tussen Rhenen en Wageningen.
Aan de voet van de Grebbeberg
ligt bet natuurgebied De Blaau-
we Kamer.
„Kijk jij links, dan kijk ik rechts."
De afspraak van het aalscholverpaar op de
landingslichten van de Kaagbaan, ten zui
den van de Kruisweg in de Haarlemmer
meer, is duidelijk: „Houd jij links in de
smiezen, dan kijk ik rechts of er een Airbus
aankomt." De hoge stellages van de lan
dingslichten in de akkers rond Schiphol oe
fenen een grote aantrekkingskracht uit op
allerlei vogelsoorten.
Aalscholvers drogen na een vispartij in de
sloten en vaarten van de Haarlemmermeer
graag hun verenpak op de landingslichten.
Als ze daarbij hun vleugels gespreid hou
den, zijn het net gevederde 'potloodven-
ters', die langsrazende automobilisten on
beschaamd hun geslacht tonen. Kraaien en
reigers gebruiken de landingslichten ook
veelvuldig als uitkijkpunt, evenals buizerds
en torenvalken. De roofvogels hebben ge
luk. Wellicht door de mooie zomer is het
foto martijn de jonge
rond de luchthaven een muizenrijke herfst.
Het wekt misschien verbazing, maar de vo
gels rond Schiphol worden niet warm of
koud van de over hun kop scherende vlieg
tuigen. Bovendien heeft de locatie ten zui
den van de Kruisweg het voordeel dat ze
niet continu weggejaagd worden door de
vogelwachters van Schiphol. Geen knalpa
tronen, lichtkogels of afschot.
TOM POES
Heer Bommel en de toornviolen
Heer Bommel boog zich over zijn in
zending en staarde vertwijfeld naar
de-slappe bladeren.
„Ge gaat te ver, amice", sprak de
markies. „Een kleine scherts kan ik
wel waarderen. Toen u me gisteren
uw kweekje toonde, zeggende, dat
het voor de tentoonstelling was be
doeld, moest ik werkelijk even glim
lachen. Maar dit is grof."
Heer Ollie stiet een getergd gegrom
uit en de burgemeester, die juist pas
seerde. hield de pas in.
„Is er iets aan het handje?" vroeg hij
vriendelijk.
„Deze eh... Bommel heeft een struik
onkruid ingezonden", verklaarde de
edelman. „Ik tracht hem uit te leggen
dat zoiets een ongepaste grol is."
„H-het is g-geen g-grolkruid!" sta
melde heer Ollie. „Het zijn bloemen!
Héél mooie waranten zijn het! En ze
kunnen muziek maken, als u begrijpt
wat ik bedoel!"
De beide heren wisselden een mede
lijdende blik, maar op dat moment
gebeurde er iets merkwaardigs. De
stralen van de ochtendzon vielen op
de verflenste ruiker en deze richtte
zich fier op, tot verrassing van de
toeschouwers.
„Ziet u wel?" riep heer Bommel uit.
„Ze zijn ingespoten met een sterke
pippeling - en dat schijnt ze erg ge
voelig te maken voor licht en zo."
„Hm", mompelde Dickerdack, „dat
is sterk. Maar wat is pippeling? En
wat bedoelt u met muziek?"
„Natuurgeluiden", legde heer Ollie
uit. „Het suizen van de wind en vo
gelzang..."
De bloemen waren nu geheel open
gegaan; ze schenen hun stengels te
strekken, er voer een lichte siddering
door de kroonbladeren en daarop
barstten ze los in zo n luid geknal en
geknetter, dat de ruiten rinkelen
den...
H
W
DOOR HANS VAN ES
Het snelle transport van warme zuideuropese lucht leverde dinsd
andermaal een nazomerse oktoberdag op Bij onafgebroken zonn
schijn werd het kwik op veel plaatsen opgejaagd tot 19 a 21 grac n
normaal mogen we op 12 graden rekenen De Bilt noteerde hetz rj
veelste dagrecord van deze maand. Het werd hier 19.4; het vorig
cord van de 24e oktober dateert uit 1971 met 19.0 graden. Hoe
zonderlijk zijn deze temperaturen zo laat in het seizoen? Uit de
dagboeken blijkt, dat diverse malen hogere maxima zijn bereikt
laatste decade van de wijnmaand. Vrijwel steeds kwamen de hocig
temperaturen uit Limburg. Maastricht boekte op 20 oktober 191
(de warmste wijnmaand van de eeuw) nog 25.1 graden. In 1937
het op dezelfde plek zelfs 26.2 graden en wel op de 26e; de laat
dag in het najaar waarop in een Nederland een zomerse dag wen
getekend. Ook in recente jaren werden eind oktober nog regelma
20-plussers uitgedeeld. Vorig jaar gebeurde dat zelfs in novembi
de vierde reikte het kwik te Oost-Maarland tot 21.1 graden. Cont
sie: warme dagen zoals gisteren zijn zeker met ongebruikelijk. In
warmer wordend klimaat kunnen maxima van boven de 20 grade
de eerste novemberhelft vaker gaan voorkomen. Terwijl Nederlar
onder perfecte condities herfstvakantie vierde, zorgde een koufrt
gistermiddag voor forse regen en stormachtige wind boven de Bri
Eilanden. Het storingsgebied passeerde vanmorgen in afgezwakt
vorm ons land. Erachter is weer ruimte voor opklaringen, al moet
temperatuur een stapje terug. De komende 48 uur wordt ons wei
grotendeels beheerst door een continentaal hogedrukgebied. Zui
winden voeren aanhoudend zachte lucht aan, waarin het kwik tot
a 17 graden oploopt. Tijdens het weekeinde lijkt het wat wisselv; -j
ger en koeler te gaan worden. De eerste aanzet vormt een koufroi
dat vrijdagavond- of nacht al regen brengt. Daarna ruimt de wind
zuidwest tot west en wordt koelere oceaanlucht aangevoerd. Hiei |j
blijft het kwik bij 13 a 14 graden steken. Op wat langere termijn
gen oceaanstoringen wat gemakkelijker toegang tot het Noordzei
bied. Het wordt dus wat onbestendiger, maar van onstuimig
herfstweer is nog geen sprake. Tussen de storingen in zijn er ook
ke opklarmgsgebieden.
Nt
E U
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
Noorwegen:
Bewolkt en een flinke tijd
regen. Meeste regen in het
zuidwesten. Vandaag In
het noorden, en morgen in
het zuidoosten, ook een
enkele opklaring. Langs
de westkust vooral van
daag een harde tot storm
achtige zuidenwind. Mid-
dagtemperatuur tussen 10
en 14 graden.
Zweden:
Wolkenvelden en af en toe
regen of motregen Van
daag in het zuiden, en
morgen ook in het mid
den, enkele zonnige perio
den. Middagtemperatuur
variërend van .7 graden in
het noorden tot 12 in het
zuiden. Vooral in de wes
telijke bergen nu en dan
veel wind
Denemarken:
Vandaag eerst wolkenvelden en af en toe
regen. Vandaagmiddagen morgen perio
den met zon en overwegend droog. Mid
dagtemperatuur ongeveer 12 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Stevige zuidwestenwind Verder wissel
vallig met wolkenvelden, nu en dan zon
en van tijd tot tijd regen. Vooral langs de
kusten van de Atlantische oceaan kan
het morgen flink regenen. Middagtem
peratuur rond 15 graden, in het noorden
enkele graden lager.
Belgie en Luxemburg:
Vandaag enkele wolkenvelden en moge
lijk wat regen. Later op de dag perioden
met zon. Morgen opnieuw zonnige perio
den en droog. Middagtemperatuur onge
veer 15 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag vooral in het oosten eerst nog
wolkenvelden en af en toe wat regen. In
het westen al perioden met zon. Morgen
overal flinke zonnige perioden. In het
westen echter later op de dag meer be
wolking. Het blijft op de meeste plaat
sen droog. Maxima morgen van 14 gra
den in Picardië tot 21 in de omgeving
van Dijon.
Portugal:
Wolkenvelden, maar ook af en toe zon.
Vandaag met name in het zuiden van
tijd tot tijd buiige regen, mogelijk met
onweer. Morgen grootste kans op regen
m het noorden Middagtemperatuur van
20 graden in het noorden tot 24 in het
zuiden
Madeira:
Flinke wolkenvelden en af en toe wat re
gen. Middagtemperatuur rond 23 gra-
Spanje:
Vandaag wolkenvelden en wat lichte re
gen Vooral langs de zuidelijke en zuid
oostelijke costa's ook perioden met zon.
Mórgen perioden met zon, maar in het
noorden en noordwesten bewolkt en Qm-
ge tijd regen. Maxima beide dagen van
19 graden in het noorden tot 24 in het
zuiden en oosten. In Andalusië plaatse
lijk 28 graden.
Canarische Eilanden:
Met name op de zuidelijke stranden
zonnig weer In het noorden ook enkele
wolkenvelden. Op de meeste plaatsen
droog. Middagtemperatuur ongeveer 26
graden.
Marokko:
Westkust: wel enkele wolkenvelden,
maar vooral flinke zonnige perioden.
Droog. Middagtemperatuur uiteenlo
pend van 27 graden in Tanger tot 31 in
Agadir
Tunesië:
Wisselend bewolkt en vandaag nog een
enkele regen- en onweersbui. Morgen
bijna overal droog en meer zon. Middag
temperatuur 23 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag eerst wolkenvelden en af en toe
regen of motregen. Later op de dag flin
ke opklaringen. Morgen perioden met
zon en vrijwel overal droog. Middagtem
peratuur rond 22 graden, aan de voet
van de Pyreneeën enkele graden hoger.
Mallorca en Ibiza:
Vandaag perioden met zon, afgewisseld
door enkele stapelwolken. Vooral in de
middag en avond kans op een bui. Mor
gen meer zon en waarschijnlijk droog.
Maximumtemperatuur omstreeks 24
graden.
Italië:
Overwegend zonnig en droog. In het zui
den vandaag nog wel enkele stapelwol
ken. Morgen in het noorden in de och
tend mist of nevel. Maxima van 18 gra
den in het noorden tot rond 23 op Sici
lië.
Corsica en Sardinië:
Zon afgewisseld door stapelwolken. Vrij
wel overal droog. Temperatuur in de
middag ongeveer 22 graden.
Malta:
Vandaag nog enkele stapelwolken en
een kleine kans op een regen- of on
weersbui. Morgen overwegend droog en
flinke perioden met zon. Middagtempe
ratuur circa 22 graden.
Griekenland en Kreta:
Ten westen van het Pindos-gebergte en
op de Ionische Eilanden zonnige perio
den en droog. In het oosten van Grieken
land, rond de Egeïsche Zee en op Kreta
flinke stapelwolken, af en toe wat zon en
van tijd tot tijd een regen- en onweers
bui. Middagtemperatuur tussen 14 en
17 graden, in het westen ongeveer 21
graden.
Turkije en Cyprus:
Zon afgewisseld door stapelwoll
vooral ten westen van Istanbul-/
enkele regen- en onweersbuien, i
prus kleine kans op een bui.
temperatuur van 14 graden lai
Turkse westkust tot 25 graden
Duitsland:
Vandaag in het oosten en zuidei
enige tijd mist of laaghangende
king. Van het westen uit meer bev
en vooral in het noorden en ii
gebieden af en toe regen. Later
dag in het westen, en morgen ovei
rioden met zon en droog. Middag!
ratuur van 13 graden in Sleeswi
steintot21 in Beieren.
Zwitserland:
Vandaag eerst in de dalen hier e
mist. Verder wolkenvelden en vojHAA
de westelijke bergstreken af en t
motregen of regen. Ook nu en d< en
Morgen perioden met zon en o L
gend droog. Middagtemperatui
streeks 15 graden.
Obstenrijk:
Perioden met zon en op de i ges
plaatsen droog. Vandaag later op t
tijdelijk enkele wolkenvelden, f
temperatuur op veel plaatsen
PP
Zonnig, in de nacht en ochtend p c
lijk mist of nevel. Misschien moi ,jex
het noorden en westen enkele v
velden. Middagtemperatuur or
11 graden.
DONDERDAG 26 OKTOBER 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 07.24 Zon onder
Maan op 10.00 Maan onder
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 04.36 16.55 04.09
Laag 00.27 12.35 00.08
spc
Weerrapporten 25 oktober 0
station weer wind
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Twe
Vlissmgen
Maastricht
Aberdeen
Barcelona
Boedapest
Bordeaux
Cyprus
Dublin
Klagenfurt mist
Kopenhagen onbew.
Las Palmas onbew.
Stockholm
Warschau onbew.
Wenen onbew
Zurich waa-bei
Casablanca oroew.
Johannesburg onbew.
LosAnge'es onbew
New O'ieans waart»
New York
Tel Aviv
