Vijfendertig jaar in de contramine
ZATERDAG 19 0KT0BE
De vörige Franse minister van binnenlandse zaken, Pasqua, stond bekend als scherpslijper op het gebied van ordehandhaving. Onder zijn leiding
werd jacht gemaakt op van terrorisme verdachte Algerijnen. „Als er per ongeluk een onschuldige in het net verzeild raaktlaten we hem vrij op
voorwaarde dat hij belooft dat hij hier niet meer terugkomt."
Chirac is door tegenstanders zelden op originele gedachten betrapt: „Snel, gooi vol met ideeën".
illustraties willem - odeurs de campagne charlie hebdo ho
Bernard - 'Willem' - Holtrop: 'In Parijs komt alles op je af
Onder de naam
'Willem' tekent
Bernard Holtrop, die
in de jaren zestig uit
Ermelo naar Parijs
vertrok, nu al lange
tijd politieke
spotprenten voor het
Franse dagblad
Liberation. Vooral
tijdens de Franse
verkiezingen sloeg hij
om zich heen. Zijn
spotprenten zijn
onlangs verzameld
onder de titel Odeurs
de campagne'.
Inmiddels zijn erzo'n
twintigduizend
exemplaren uit het
duister van de Franse
kiosken naar de kopers
gegaan.
Willem. Vijfendertig
jaar in de contramine.
De paus die een drol kust. Mitter
rand die als cipier door een cel
lenblok loopt en verzucht: 'Ach,
de ministerraad is ook niet meer wat-ie ge
weest is'. Een tandarts die een rotte kies ver
wijdert. Niet met de tang, nee, hij zuigt de
kies eruit. En de vrouw die zegt: 'O, u bent de
beste tandarts van de stad'. Twee kampbeu
len die een varken roosteren boven een ge
vangene. Ziedaar de kwaadaardige wereld
van tekenaar Bernard Holtrop. De wereld
zoals-ie maar al te vaak is.
Willem. Trek hem een witte jas aan en hij
is een apotheker. Maar dan wel een apothe
ker die vooral gif in huis heeft. Met zijn lange,
maar keurig gescheiden, grijze haar maakt hij
een in en in nette indruk. Wie zijn tekenin
gen ziet, in bijvoorbeeld een album als 'Lust
en strijd', kan zich niet aan de indruk ont
trekken dat we hier te maken hebben met
een nazaat van Dr. Jekyll and Mr. Hide.
Het is gezellig druk in café St. Jean aan de
Rue des Abesses, de stamkroeg van Willem in
Pigalle. Hier, in deze wijk, heeft Willem zijn
atelier. Af en toe hoort hij op de trap de
meest waanzinnige gesprekken. 'God, wat
stinkt het bij u op de overloop. Eet u 's mid
dags misschien stront?' 'Nee hoor, maar als u
nog wat over heeft...'
'De haat is echt erg'
Een prachtige negerin in spannend leer
wordt met interesse nageoogd. Hij heeft weer
niets te vertellen, Willem. Hij zou bij God niet
weten wat er nu eigenlijk zo interessant aan
hem is. Hij tekent nu al zo'n veertig jaar lang
de meest indringende spotprenten, maar ja.
dat is gewoon zijn werk. Niet meer en niet
minder. Hij is nog steeds dezelfde jongen die
zo'n dertig jaar geleden luliana als raamhoer
afbeeldde en daarvoor een boete wegens ma
jesteitsschennisopliep.
..Ik werk elke dag voor Libération", zegt
Willem, na een voorzichtige slok van zijn
tweede biertje die dag. „Maar ook voor ande
re bladen, zoals Hebdo. Laatst viel mijn teke
ning weg door die bomaanslag bij de
Champs Elysées. Er was geen plaats meer. Ik
heb ook bij de vorige aanslag in juli iets gete
kend en deze aanslag is hetzelfde. Dus dan
moet je iets nieuws verzinnen. Meestal stuur
ik drie tekeningen waaruit ze dan zelf kunnen
kiezen.
De aanslag is opgeëist door een fundamen
talistische islamitische terreurgroep. Zo'n
aanslag kan natuurlijk niet, maar ik begrijp
het wel. De buitenlanderhaat is hier echt erg.
Mijn dochter gaat om met een Marokkaanse
jongen en zowel hij als zij merken het elke
dag. Als ze 's avonds ergens naar binnen wil
len om te dansen dan is het altijd vol," terwijl
er werkelijk nog geen hond in de zaak is. In
de metro worden ze door de Parijzenaars vuil
aangekeken en gemeden. Die jongen stapte
een keer uit de metro en keek toevallig om.
Hij zag hoe daar een vrouw met een verbeten
trek op haar mond zijn plaats met een
Kleenex aan het schoonmaken was. Daar
word je toch razend van.
Dat racisme is hier ingebed in de samenle
ving. Het is normaal aan het worden. En dat
is juist het gevaarlijke. Veel van de arbeiders
en werklozen stemmen nu op Le Pen. terwijl
ze eerst op de socialistische partij of de com
munisten stemden. De have-nots worden op
die manier door het grootkapitaal tegen el
kaar uitgespeeld. Vooral in de buitenwijken
zoals Saint-Denis is het erg. Het gekke is dat
in de jaren dertig die wijk communistisch
was en daarna zijn ze op Pétain gaan stem
men. Dus toen ook al.
Het ergste is dat je politici belachelijk
maakt op een tekening en dat ze die tekening
dan ook nog willen kopen. Maar dat gaat bij
mij niet door. Ze mogen er niet met hun vie
ze vingers aan zitten. Kennelijk hebben mijn
prenten wel effect, laatst, bij een demonstra
tie tegen Le Pen, zag ik dat ze mijn tekenin
gen hadden gebruikt op een spandoek. Dat
gaf me wel een gevoel van trots, ja."
Niet gespeeld
Vijfendertig jaar al is Willem in de contrami
ne. Terwijl de hele maatschappij om hem
heen aan het verrechtsen is, blijft hij links. In
zijn tekeningen althans. Is hij een salonanar-
Bernard - 'Willem' - Holtrop: „Het was altijd
mijn droom geweest om naar Parijs toe te
gaan en van mijn tekeningen te kunnen leven
en dat bleek toen ineens mogelijk." fotomap
chist? Want verdient hij inmiddels niet een
behoorlijke boterham met zijn agitatie? Is die
gebetenheid niet een beetje gespeeld?
„Nee", zegt Willem verongelijkt, „En het is
ook niet moeilijk om die gebetenheid te blij
ven behouden. De rotzakken houden ook
niet op, dus je moet ze steeds blijven pakken.
Zo'n man als Le Pen verpest de atmosfeer en
dat kan me wel degelijk verdommen. Je ziet
zijn gedachtengoed aJs een vieze olielaag
over de dingen heen liggen. Andere partijen
gaan programmapunten van hem overne
men. Je ziet steeds vaker dat er charters met
Roemenen en Zaïrezen over de grens worden
gezet. Ze worden vastgeboeid en krijgen een
stuk tape over hun mond. En de minister
maar ldagen dat het voor de agenten zo
moeilijk is om ze in bedwang te houden. Die
vluchtelingen smeren zich tegenwoordig
steeds vaker helemaal in met stront en dat is
dan natuurlijk niet erg lekker voor die agen
ten. En ze moeten goed vastgebonden wor
den in het vliegtuig ander slaan ze de hele
boel in elkaar. Zonder Le Pen zouden de
Fransen misschien niet eens op de gedachte
gekomen zijn om mensen op die manier het
land uit te zetten. Ik kan me hier voortdurend
kwaad blijven maken over dingen. Daar is
geen gebrek aan. Ik heb een soort mondeling
contract met Libération dat ik elke dag een
tekening maak. Hoe het gaat als ik ziek word?
Ik weet het niet. Goed dat je het zegt."
Inspiratiebron
Voor Willem is Parijs een voortdurende bron
van inspiratie. Zijn tekeningen lopen hem als
het ware in de armen. „Alles komt hier in Pa
rijs op je af. Dat is makkelijk. Kun je als een
spin in je web blijven zitten. Het was hier in
de begintijd een paradijs. Het was altijd mijn
droom geweest om hier naar toe te gaan en
van mijn tekeningen te kunnen leven en dat
bleek toen ineens mogelijk. Met een mini
mum wel, maar goed. Ie had een potje olij
ven en daar leefde je dagenlang van. En veel
bietsen natuurlijk, hé, en je volvreten. Naar
cocktails toe. Naar openingen van exposities,
van mensen die je vaag wel eens had ont
moet. 'Prachtig, wat je maakt zeg!' En je on
dertussen voldouwen.
Als ik Parijs in één tekening zou moeten
vangen, dan tekende ik een barman. Het
smoel van Parijs is een barman. Dat zijn vaak
de meest reactionaire lieden. Als je geld hebt
ben je welkom, als je los bent kun je op
rotten. dan krijg je de profielzool in je rug.
Wat wel grappig is in Parijs, is dat er een wet
is die iedereen het recht geeft om in een café
een glas water te vragen. En dat moeten ze
dan gratis inschenken. Er komen hier soms
schoolkinderen en die vragen: 'Mag ik een
glas water?' Daar zijn ze niet blij mee.
En er komen ook vaak bedelaars rotzooi
trappen. Er zijn hier zoveel bedelaars, je
wordt er moe van. Mensen die met kinderen
uit bedelen gaan zijn vaak oplichters. Dat zijn uit dat kamp vandaan, ik herkende hem niet
smerige trucs. Ik heb hier wat dat betreft gek- meer. Jaren later heeft hij ons daar dus mee
ke dingen meegemaakt. Toen ik nog in Pigal- naar toe genomen. Ik was toen acht jaar. Het
le woonde, heb ik hier in de metro iets heel was toen nog geen Ambonezenkamp. Alle
merkwaardigs beleefd. Er stond een vrouw in barakken stonden leeg.
de metro die aan iedereen geld vroeg. En nie- Vele jaren later was ik op de kunstacade-
mand die haar iets gaf. Voordat ze uitstapte, mie in Den Bosch en daar ontmoette ik een
gaf ze iemand die bij de deur stond ineens Ambonees en die zei: 'Kom me,e, er is bij ons
een keiharde klap in zijn gezicht. 'Zo, geef dat een feest.' En dat was dus in datzelfde kamp,
maar aan Balladur!', zei ze. Ach, je kunt in de dat voormalige concentratiekamp. Mooie
metro gaan poepen en iedereen blijft zijn meiden, joh, een soort Supremes. Lekker
krant lezen. Soms moet ik maar een halte neuken, lekker eten. Mijn vader is in dat
verder en dan blijf ik staan. En als je dan in kamp gemarteld. Heeft nog lang last van zijn
het midden gaat staan, denkt iedereen dat je benen gehad. Een van de mensen die hem
gaat bedelen. En dan gaan ze ineens allemaal hebben mishandeld, hebben ze later gepakt,
hun krant lezen. Ze riepen mijn vader op als getuige. En toen
Laatst maakte ik iets aardigs mee met twee heeft-ie gevraagd: 'Kunt u mij een moment
zakkenrollers. Als je hier op de roltrap staat, met hem alleen laten?' En dat hebben ze toén
gaat er een voor je staan en een achter je. Als gedaan. Ik geloof dat hij een paar ribben van
je dan bijna boven bent, laat degeen die voor hem heeft gebroken.
je staat een potloodje of een aansteker vallen. Mijn ouders zijn nu dood. Ik ga nooit naar
En dan bukt-ie zodat je tegen hem opbotst, hun graf toe. Ik heb ze hier, achter mijn voor-
Degeen die achter je staat, pakt dan van alles, hoofd. Ik ga wel eens naar het kerkhof op
ik heb dat een keer meegemaakt. Maar ik had Montparnasse. Als je ziet wat ze allemaal op
het in de gaten. Dus ik geef die jongen tegen het graf van Serge Gainsbourg gooien. Foto's,
wie ik opbots een knietje en spring weg. Ik sigaretten, bloemkolen. Hoe die man nog
had mijn hand stevig op mijn portemonnee, leeft! Hij leeft bijna nog meer dan toen
maar ik was vergeten dat ik ook nog een le
ren buideltje met sleutels in mijn andere zak
had. Sta ik op het andere perron, komt die
achterste jongen achter me aan: 'Meneer, ie
mand heeft uw sleutels gevonden.' Dat vond
ik zo aardig. We moesten er allebei om la
chen."
Afgezien van de politici zijn de figu
ren die Willem tekent vaak een
amalgaam van verschillende
personen die hij op straat of
in de kroeg heeft gezien. „Ik
hoorde laatst iemand hier
zeggen: 'Jammer dat Le
Pen extreem rechts
is, want hij heeft
goeie ideeën'. En
dan zie je er
gens anders
een kop die
er precies
bij past.
En ik werk
ook veel naar
foto's. Ik knip
ongeveer alle fo- to's uit die
ik zie. Op reis teken ik altijd veel
mensen. Veel praten en bars be
zoeken en dan zo'n kleip, ge
meen, schetsboekje bij je.
Vorig jaar ben ik in de Bal-
tische landen geweest. In
Kaliningrad ook, het
vroegere Königsgrad.
Dat is nu een soort
Russische enclave
die is volge
plempt met van
die moderne
Russische ge
bouwen. Zo in en
in lelijk. Ideaal om te te
kenen. Als het te pittoresk wordt, dan heb
je er niks aan. Als ik van die mooie dingen in
een stad zie, van die aardige plekjes, heb ik
het idee dat zo'n stad me voor de gek houdt.
Gdansk bijvoorbeeld hebben ze helemaal
herbouwd. Precies in de oude stijl. Licht
blauw, lichtgroen, achttiende eeuw. Net alsof
je in een theaterdecor bent. Ik moet die eer
lijke lelijkheid hebben. Ik wil dingen die op
merkelijk zijn. In de dierentuin in Kali
ningrad zie ik ineens zo'n Spoetnikachtige le
ge dierenkooi. Dat ga ik tekenen. En het oude
Gestapohoofdkwartier."
Band met gebouwen
„Armando heeft het in zijn werk wel over
schuldige landschappen. Landschappen
waarin iets gruwelijks is gebeurd maar die
daarna doorbloeien alsof er niets aan de
hand is geweest. Dat heb ik een beetje met
gebouwen. Toen ik een jaar of acht was, nam
mijn vader ons mee in een caravan naar het
concentratiekamp in Vught. Om daar de zo
mer door te brengen. In de oorlog hadden ze
hem daar opgesloten omdat hij piloten had
geholpen. Hij kon er niet van loskomen. Hij
dacht: als ik nu mijn hele familie meeneem,
dan kom ik er vanaf. Hij kwam broodmager
hij leefde. Ik vind dat een beetje belachelijk.
Doden bewaar je in je hoofd.
Ik hou van de actualiteit. Ik teken ook niet
voor de eeuwigheid. Ik was in mijn jeugd al
dol op kranten, op de geur van dat houthou
dende papier. Ik ben er niet op uit de
schoonheid van het leven vast te leggen.
Schoonheid is oppervlakte. Ik heb liever wat
er onder zit. Schoonheid alleen is dom. Als je
door Afrika reist en Azië, zie je pas hoe de
wereld echt in elkaar zit. Ik ben in Bangla
desh geweest. En in Centraal Afrika konden
we naar het paleis van ex-keizer Bokassar.
We kregen autopech midden in de jungle.
Kwamen in een dorpje terecht waar de men
sen van niks leefden. Elke kromme spijker
was een nuttig instrument dat generaties
lang werd gebruikt. Als je in die landen bent,
herzie je je prioriteiten een beetje. Die waan
zinnige luxe in ons leven! Ik vind het abso
luut onmisbaar dat je naar die landen toe
gaat om te kijken hoe het er is. Dan stel je de
zaken een beetje in perspectief. En voor de
rest geloof ik dat ik de mensen met mijn te
keningen meer zeg dan wanneer ik reclame
zou gaan maken voor Peugeot."
Al in januari stelde 11011
vast dat sprake was
afbrokkelende steui
Chirac. Sindsdien is
voor de Franse presi 0rb
aleen maar verder bf pe
waarts gegaan.
