'Nee, mijn moeder is bijna nooit thuis
Binnenland
ERDAG 21 OKTOBER 1995
een gooit een steen door de ramen, de
ander neemt liever een advocaat in de
rm. Maar kwaad zijn ze, de vaders die
<t meer meetellen als het fout is gegaan
in het gezin. Hun kritiek op de
gezinsvoogdij neemt toe, en fors ook: in
een jaar tijd verdubbelde het aantal
klachten. Een advocaat: „Vaders tellen
et mee. "Een gezinsvoogd: „Wat moet ik
met een vader die vier jaar van de
rdbodem verdwijnt en dan ineens voor
zijn kind wil zorgen?" Bericht uit de
wereld van ouders die de weg kwijt zijn
een kind dat haar eigen eten bij elkaar
moet scharrelen.
Toen alles nog koek en ei was. foto archief
Advocaat: Vaders tellen meestal niet mee bij voogdijzaken na echtscheiding
Veertien is ze. De rechter vraagt hoe
het nu met haar gaat. „Gaat wel".
Klopt het dat ze al twee weken niet
meer naar school is geweest? „Dat klopt." Waar
is ze dan al die tijd geweest? „Bij m'n vriendje."
Gaat het goed met haar vriendje? „Gaat wel."
Ze frummelt wat in de plastic tas die naast haar
staat en haalt er een foto uit. „Dit is 'm." De
rechter gelooft dat het wel een aardige jongen
is, ze vindt het alleen jammer dat haar moeder
hem niet mag. „Ach, dat mens."
Vier jaar geleden zijn de ouders van Iris ge
scheiden. Vader ging er vandoor met /c'n zo
veelste vriendin en liet nooit meer iets van zich
horen. Moeder kreeg de voogdij toegewezen.
De eerste jaren ging dat goed, maar daarna is ze
de weg kwijtgeraakt. Ze ging steeds vaker stap
pen, op zoek naar een nieuwe vriend. Soms
bleef ze een paar dagen bij de een, dan weer
een tijdje bij de ander. Als Iris uit school kwam,
lag er steeds vaker een briefje: het eten staat in
de koelkast. Na een tijdje lag er alleen wat geld
op het aanrecht: koop zelf maar iets. En soms
zelfs dat niet.
Op een avond kwam de buurvrouw langs voor
een collecte. „Is je moeder er niet?", vroeg ze.
„Nee, die is er bijna nooit", zei Iris. De buur
vrouw vond dat een reden om de Raad voor de
Kinderbescherming in te schakelen. Dat leidde
tot een onderzoek en de conclusie van de raad
dat dit geen leven was voor een kind. De kin
derbescherming stelde voor een voogdij-instel
ling in te schakelen om toezicht te houden op
het ouderlijk gezag van de moeder. De rechter
die over deze zogeheten OTS
(ondertoezichtstelling) moest beslissen, ging
akkoord.
T rauma
Voor verdergaande maatregelen, zoals plaatsing
in een tehuis of pleeggezin, voelde de rechter
niet. „Het moet echt heel erg zijn, wil ik een
kind uit de zo vertrouwde omgeving halen. Dat
doe ik pas als het echt niet anders kan. Kinde
ren zijn door alles wat er is gebeurd al dermate
getraumatiseerd, dat ik liever zie dat de gezins
voogd eerst aan de slag gaat met het gezin zelf,
in dit geval met de relatie tussen de moeder en
de dochter, om tot een normalere situatie te ko
men."
Dus kwam Iris onder toezicht van een gezins
voogdij-instelling, die een maatschappelijk
werkster aanstelde als gezinsvoogd. Bovendien
besliste de rechter dat de betrokkenen na een
half jaar opnieuw voor haar zouden verschij
nen. Afhankelijk van de situatie zou ze dan be
slissen of Iris thuis kon blijven wonen bij haar
moeder, of dat het toch beter zou zijn haar uit
huis te plaatsen.
Tijdens die zitting van zes maanden later ver
schijnen Iris en de maatschappelijk werkster,
maar is de moeder in geen velden of wegen te
bekennen. „Weet je misschien waar ze is",
vraagt de rechter. „Geen idee", antwoordt Iris.
Maar wie er wel is: haar vader. Iris had hem
even gezien toen ze het gerechtsgebouw was
binnengekomen, maaralleen omdat hij op haar
af was gelopen. „les, meissie, hoe is het met
jou!?", had hij geroepen. Ze had niets terugge
zegd. Hij wilde haar optillen, maar ze ontweek
hem. Sameh met de maatschappelijk werkster
was ze doorgelopen. Wel had ze een keer om
gekeken.
Verbazing
Sinds vier jaar is het bij de meeste zittingen van
de kinderrechter in OTS-zaken gebruikelijk dat
ook de vader wordt opgeroepen. Ook al komen
ze lang niet altijd opdagen. Net als de vader van
Iris, die dan ook tot ieders verbazing dit keer
wèl verschijnt. Hij wil voor zijn dochter gaan
zorgen hu het zo fout is gelopen met haar moe
der.
De advocaat die hij voor de gelegenheid in de
arm heeft genomen, wijst er tijdens de zitting
nadrukkelijk op dat de moeder het volstrekt
heeft laten afweten en dat het heel prettig is
voor Iris dat ze nu bij haar vader kan gaan wo
nen. Met zijn nieuwe vriendin erbij kunnen ze
weer een gezinnetje gaan vormen. „I let is toch
altijd beter om bij je eigen vader of moeder te
wonen dan bij vreemden", zegt de advocaat.
Het belang van het kind, daar gaat het tijdens
deze zitting vooral over. „Is het in het belang
van Iris dat haar moeder er nooit is?", merkt de
advocaat op. „Is het in het belang van Iris dat ze
bij haar vader gaat wonen die haar vier jaar
heeft laten vallen als een baksteen?", vraagt de
maatschappelijk werkster.
De rechter speelt die vraag door naar de vader:
„Legt u dat eens uit." De advocaat: „De schei
ding destijds is natuurlijk niet alleen de schuld
van de vader geweest. Er waren veel ruzies, er
vielen soms zelfs klappen. Het leek de vader be
ter maar helemaal geen contact meer te heb
ben, dan kon het ook niet uit de hand lopen.
Maar na wat er de laatste tijd is gebeurd, is het
toch wel duidelijk dat de moeder psychisch niet
in orde is. En wat moet ik denken van het feit
dat ze vandaag zelfs helemaal niet is komen op
dagen? Blijkbaar interesseert het haar niet wat
er met haar dochter gebeurt. Telt dat dan niet?
De vader van Iris wil het nu dolgraag overne
men, dus zeg ik: waarom niet? Iedereen ver
dient toch een tweede kans?"
Verleden
Met die laatste opmerking is iedereen het eens.
Maar dat alleen is niet voldoende om de voog
dij te krijgen: het verleden is niet uit te poetsen.
In het geval van Iris vindt de rechter dat ze er
voor honderd procent zeker van moet kunnen
zijn dat de vader of de moeder niet weer uit het
leven van het meisje zal verdwijnen. Iris is be
hoorlijk beschadigd door wat er allemaal in
haar leven is gebeurd. Er dient rust en stabiliteit
te komen.
De rechter: „Net als de advocaat ben ik van me
ning dat kinderen in principe het beste af zijn
bij hun eigen vader of moeder. Echter, er zijn
uitzonderingen. Als er steeds ruzies zijn waar
het kind tussen zit, dan vind ik het beter zo'n
kind bij anderen onder te brengen, eventueel
voor een tijdje, zodat het tot rust kan komen.
Kinderen als Iris komen uil een onveilige, be
dreigende situatie en ik moet zorgen dat ze in
een veilige situatie komen."
De maatschappelijk werkster wil nog iets zeg
gen. „Ik moet erop wijzen dat Iris daarstraks af
wijzend reageerde toen ze haar vader zag. Ze
kent hem nauwelijks meer en ze vertrouwt hem
niet. Dat ligt voor de hand, want hij heeft haar
verlaten, in de kou laten staan. Ik ben het met
de rechter eens dat dit niet nog eens mag ge
beuren, want dan kunnen we Iris straks, om het
zo maar eens te zeggen, van de straat vegen."
Dan is er nog iets: de vader heeft enige tijd gele
den met zijn auto geprobeerd de maatschappe
lijk werkster op straat van de sokken te rijden.
Ze licht toe dat de agressie een probleem is: het
lijkt wel of er steeds meer vaders hun woede op
de hulpverleners afreageren. Voor het pand van
de voogdij-instelling ligt nog een baksteen die
voor het raam bedoeld was. Medewerkers wor
den achtervolgd of bij het verlaten van hun
kantoor verbaal of lichamelijk bedreigd.
Emotioneel
Dat vaders dit doen, acht de rechter in deze-
zaak niet van belang. Ze wijst erop dat dit altijd
emotioneel beladen zaken zijn. De maatschap
pelijk werkster brengt dan naar voren dat Iris in
het verleden wel eens door haar vader is gesla
gen en dat er een kans bestaat dat het in de toe
komst opnieuw gebeurt.
De advocaat wist dat dit ter sprake zou komen.
„Want dat komt altijd ter sprake, zelfs al is er
maar het geringste vermoeden dat de vader wel
eens iets heeft gedaan wat niet helemaal door
de beugel kan. Voor je het weet, zit de vader in
de hoek van incest. Bij de minste of geringste
verwijzing naar mishandeling of incest kan de
vader het verder wel schudden zijn kind toege
wezen te krijgen."
Dat zit de advocaat, die vele vaders verdedigt,
flink dwars. Wat hij tijdens de zitting niet zegt,
wil hij wel buiten de rechtszaal zeggen: „In
voogdijzaken is er sprake van seksistische
rechtspraak. Als tijdens een zitting de moeder
de vader ergens van beschuldigt, gebeurt er
niets. Maar als het andersom gebeurt, wordt de
vader direct de mond gesnoerd. Er wordt vol
strekt aan voorbijgegaan dat een kind twee ou
ders heeft; blijkbaar hebben ze er maar één: de
moeder. Vaders töllen gewoon niet mee."
De rechter nuanceert: „Ie kunt geen enkel risico
nemen, en dat geldt ten opzichte van vaders èn
moeders. De ervaringen uit het verleden zijn
belangrijk, daarop baseer je veelal je beslissin
gen. Als je te makkelijk over dit soort zaken
heenstapt, dan is later de ellende niet te over
zien. Het doel is het gezag over hel kind te her
stellen en als het maar even kan, moeten dat de
ouders zijn. I lelaas gaat dat lang niet altijd en is
een tehuis of pleeggezin toch de beste oplos
sing."
Verwaarlozing
Gedurende de zitting wordt helder dat de rech
ter er niets voor voelt Iris bij haar moeder te la
ten wonen. Een kind dat haar eigen eten bij el
kaar moet scharrelen en een moeder die op een
zitting niet eens verschijnt, daar heeft ze geen
enkel vertrouwen in. De gezinsvoogd, die
spreekt van extreme verwaarlozing, vindt ook
dat de moeder haar krediet heeft verspeeld. „De
moeder heeft geen greep meer op haar dochter
en ik zie eerlijk gezegd geen kans op verbete
ring
Dat betekent evenwel niet automatisch dat de
vader de voogdij over Iris krijgt. I Iet gaat erom
of hij kan waarmaken wal hij zegt. De maat
schappelijk werkster vindt dat wantrouwen hier
op zijn plaats is. „In het algemeen vind ik dat
vaders meer voor hun kinderen zouden moeten
zorgen, ook in het normale, dagelijkse leven.
Dat is alleen maar goed en vaders die dyt wil
len, moeten gestimuleerd worden. Daarom
moeten we het aanbod van de vader van Iris
ook serieus nemen. Maar gezien het verleden,
Waarin hij enkel en alleen heeft geschitterd
door afwezigheid, en waarin hij agressief gedrag
heeft vertoond, vind ik het toch niet verant
woord hem de zorg over zijn dochter toe te ver
trouwen. Iris heeft een traumatische ervaring
achter de rug en ik pleit er daarom voor haar
onder te brengen in een pleeggezin".
De advocaat probeert het nog één keer: „De va
der biedt zich aan. Hij Iaat zien dat hij zijn le
ven wil beteren, dus moeten we hem, maar
voorèl Iris, die kans geven."
Betrouwbaar
De rechter wijst het verzoek van de vader af. Ze
vindt dat hij niet overtuigend kan aantonen
waarom hij na vier jaar afwezigheid nu ineens
een betrouwbaar opvoeder kan zijn voor zijn
kind, dat mede door zijn toedoen danig bescha
digd is. Ze beslist dat het gezien alle omstandig
heden beter voor Iris is dat ze verder opgroeit in
een pleeggezin. Ze stelt echter ook voor dat er
een omgangsregeling komt, zodat Iris en de va
der elkaar weer langzaam kunnen leren ken
nen. Als dat goed gaat, kan het contact intensie
ver worden. „Wat vind je daarvan?", vraagt ze
aan Iris. I let meisje antwoordt zoals ze dat de
hele middag heeft gedaan: „O, best."
Later, in haar werkkamer, zegt de rechter nog
dat ze er wel eens triest van wordt. Al die kinde
ren van wie je maar moet hopen dat er ooit nog
iets van terechtkomt. Zestig a zeventig procent
zit op een verkeerde plaats, omdat er een
enorm tekort is aan goede opvang. Waardoor
de kans groot is dat het later met hun kinderen
ook weer misgaat.Als het aan mijn hart had
gelegen, zou mijn hele huis nu bomvol kinde
ren zitten."
Met dank aan mr. Monique Molenburgh (kin
derrechter), mr. Pieter Prinsen (advocaat),
Ruth Kervezee en Yolanda Weldring
(respectievelijk sectordirecteur en algemeen
directeur van een stichting voor gezinsvoog
dij).
Het kost een vader na een echtscheiding vaak grote moeite zeggenschap te krijgen over zijn kind. De rechter
beslist volgens advocaten meestal in het voordeel van de moeder. foto united photos de boer
