En Enneüs Heerma,
hij ploegt voert
Bevochtigde mannen
23-9-'95
f 159.000,-
:happelijk
de regio
ver-
NU
van de
ook te
op de
:l/markt/
j. 1991
keukf
douche*
-k.
Als een buitenaardse toerist de reclamefolders zou b
ken die deze week weer eens in mijn bus vielen, dan
ie haast niet anders dan deze conclusie trekken: wi
deze planeet iets groots koopt krijgt er een vrouw bi]
aan te kleden. Er is immers bijna geen slaapkamer, 1
kamer, huiskamer, auto, of zonnebank in de aanbied
of er ligt wel een geheel of gedeeltelijk ontklede vroir
of op. Vraag: wat heeft ze daar eigenlijk te maken?
Het antwoord is helaas even
eenvoudig als platvloers. Wie
de aandacht van een folder door
bladerende man wil vangen,
moet een vislijn met erotiserend
aas uitgooien. Want zoals veel
mannen een drukke menigte op
straat of een badende massa op
het strand visueel vooral
'scannen' op de voor hen aan
trekkelijke jongere vrouwen die
erin rond lopen, zo doen ze dat
ook met folders of bladen. An
ders gezegd: je vangt een man
niet gemalckelijk met een kale
slaapkamer.
Maar hoe zit het dan met vrou
wen? Het zijn toch bepaald niet
alleen maar mannen die slaapka
mers of badkamers kopen of bij
zo'n koop een vinger in de pap
hebben? Vang je vrouwen ook
het best met vrouwen? Omdat
die vraag mij intrigeerde heb ik
de literatuur erop nageplozen.
Tot mijn verbazing bleek er
vrijwel niks over dit onder
werp te vinden te zijn. Wel trof ik
een auteur aan, de psycholoog
Robert Cramer van de California
State University, die er op dit
punt heel duidelijke opvattingen
op na houdt. Zijn theorie, als je
het tenminste zo noemen mag,
luidt ongeveer als volgt. De aan
dacht van mannen vang je in
eerste instantie vooral met leuke,
aantrekkelijke vrouwen: die van
vrouwen met leuke, aantrekkelij
ke spullen. Argumenten voor zijn
theorie ontleent Cramer onder
meer aan onderzoek waaruit
naar voren komt dat mannen en
vrouwen duidelijk verschillen in
het gewicht dat ze toekennen
aan bepaalde eigenschappen in
een (ideale) partner.
In een onderzoek waarin man
nen en vrouwen in totaal 100
punten mochten verdelen over
een aantal eigenschappen van
een partner van het andere ge
slacht, gaven mannen 42 punten
aan uiterlijke aantrekkelijkheid,
jeudigheid, gezondheid en inte
resse in seksualiteit, terwijl vrou
wen aan diezelfde eigenschap
pen in totaal maar 27 punten
toewezen. Op hun beurt gaven
vrouwen aan eigenschappen als
intelligentie, gedrevenheid, eer
lijkheid en financiële perspectie
ven 52 punten van de 100 pun
ten, tegen mannen maar 39.
Kortom, aldus Cramer's conclu
sie, de veel gehoorde klacht dat
mannen vooral kicken op jong,
mooi en sexy en vrouwen vooral
op geld en spullen, heeft een
reële grond.
Vandaar, alweer volgens Cramer,
dat er hele hordes jonge, mooie
meiden zijn die zonder een rim
pel te vertrekken in een relatie of
huwelijk stappen met een oude,
lelijke vent die een hoop geld
heeft, maar vrijwel nooit met een
oude lelijkerd die geen sou te
makken heeft. En het omgekeer
de, een jonge, mooie vent die
door een oude, lelijke, rijke
vrouw het stadhuis wordt bin
nengesleept komt ook niet of
nauwelijks voor. Niet zozeer om
dat hij niet wil, maar vooral ook
omdat zij daar geen behoefte
(meer) aan heeft.
Cramer - en met hem een hele
reeks andere zogenaamde 'socio-
biologisch' georiënteerde psy
chologen - meent dat die ver
schillende voorkeuren ofkeuze-
gronden van mannen en vrou
wen niet zozeer zijn aangeleerd
maar door de evolutie erin zijn
ingebakken. Mannetjes met hun
talloze zaadcellen, zo luidt de re
denering, worden er door de
evolutie op uit gestuurd om zo
veel mogelijk vrouwtjes te be
vruchten (dus zoeken ze naar
jeugdig en glad, want dat zijn
kenmerken die wijzen op vrucht
baarheid). Vrouwtjes, daarente
gen, met hun kleine aantal eicel
len, hebben van de evolutie
vooral de opdracht ervoor te zor
gen dat die paar kinderen die ze
kunnen voortbrengen onder
gunstige materiële omstandighe
den opgroeien, zodat de kans op
overleven en het gezond berei
ken van de volwassenheid zo
groot mogelijk is. Dat lukt met
een vermogend mannetje, hoe
lelijk ook, over het algemeen
waarschijnlijk beter dan met een
minvermogende.
Het discutabele aan dit soort
theorieën is mijns inziens dat
ze vrijwel volledig de invloed ne
geren van culturele processen of
van materiële leefomstandighe
den op partnerkeuze-gedrag. In
een samenleving waarin mannen
het geld verdienen en vrouwen
thuis zitten om kinderen te krij
gen en op te voeden, lijkt het so-
ciobiologische verhaal op te
gaan. Maar wat in een samenle
ving, waarin vrouwen zelf in hun
eigen levensonderhoud en dat
van hun kinderen kunnen voor
zien? In zo'n situatie heeft een
vrouw een man letterlijk mint
nodig, of zelfs helemaal niet
meer, en dus mag je verwachi
dat ze bij het kiezen en het aa
houden van een partner op h*
andere dingen let dan de evol
haar volgens de sociobiologen
opdraagt. En inderdaad, dat li
ook het geval te zijn.
Op het onlangs gehouden con
gres van de Amerikaanse Vere
ging van Sociologen, presente*
de een groep sociologen de re
sultaten van een onderzoek
waaruit blijkt dat vrouwen die
het grootste deel van het gezin
inkomen binnenbrengen veel i
ker scheiden dan vrouwen met
weinig of geen eigen inkomen.
Een opmerkelijk maar nog wt
nig opgemerkt gevolg van d*
toenemende economische ona
hankelijkheid van vrouwen is,
dat mannen hun aantrekkelijk
heid als partner steeds minder
kunnen halen uit hun financiël*
perspectieven en het steeds me
van andere kwaliteiten moeten
hebben. Zo lijken de psychologi
sche vaardigheden waarover eei
man beschikt voor vrouwen eer.
steeds groter gewicht te krijgen,
voor het aangaan maar vooral
ook voor het al dan niet voortzei
ten van een relatie. Het zijn vake
vrouwen dan mannen die het
initiatief tot echtscheiding of tot
het verbreken van een
(partner)relatie nemen. En
meestal is die beslissing het ge
volg van onvrede over de gebrek
kige vaardigheden bij de man tol
emotionele intimiteit en com
municatie, niet alleen in de part
nerrelatie maar ook in zijn relatie
met de kinderen. Over het alge
meen zijn vrouwen op deze ge
bieden (wat) beter uitgerust dan
mannen en juist daarom ook
eerder geneigd er met anderen
over te praten en hulp te zoeken
wanneer hun relatie daarop
dreigt stuk te lopen.
Mijn indruk is overigens dat
steeds meer mannen, hoewel
nog altijd veel te weinig, begin
nen te beseffen dat hun partner
relatie inderdaad in belangrijke
mate hangt aan de draad van
hun eigen psychologische aan
trekkelijkheid en daarom beslui
ten aan hun eigen persoonlijk
heidsontwikkeling te gaan wer
ken.
Maar niet alleen de psychologi
sche of innerlijke 'schoonheid'
van de man heeft een groter ge- i
wicht gekregen, ook zijn uiterlij
ke schoonheid en verzorgdheid
lijken steeds belangrijker te wor
den. Behalve het feit dat we in de
reclame steeds meer mannelijk
bloot zien, dus ook het mannelij
ke lichaam steeds meer als lust
object wordt neergezet, zien we
ook een sterke tendens bij man
nen om steeds meer tijd, geld en
energie in hun uiterlijke schoon
heid te investeren. Was het een
paar jaar geleden nog zo dat de
toilet-uitrusting van een man
maximaal bestond uit zeep,
scheerzeep en after-shave, op dit
moment staat de wastafel van
veel mannen bijna net zovol met
cosmeticapotten-en-pannen als
die van hun vrouw.
Cosmetica voor mannen is een
bloeiende, zeer snel groeien
de markt. Volgens een recent
Brits-Amerikaans consumenten
rapport smeren twee op de drie
mannen tegenwoordig een voch
tigheidscrème, een 'moisturizer'
op hun gezicht (overigens vaak
het produkt dat hun vrouw ge
bruikt) en gebruikt een op de vier
regelmatig een eau-de-toilette.
Tien jaar geleden nog zou een
man die tegen zijn vrienden ver
telde dat hij zoiets opspoot, on
getwijfeld voor 'mietje' of
verwijfd zijn uitgemaakt. In ver
schillende wereldsteden worden
in ras tempo schoonheidssalons
voor mannen geopend, zoals in
Parijs op de Avenue George V
waar zelfs kabinetsministers zich
laten opmaken.
Evolutie of geen evoltie: het zou
me niet verbazen als over nog
eens een aantal jaren naast in
nerlijke ook uiterlijke aantrekke
lijkheid voor vrouwen bij de keu
ze van mannen net zo belangrijk
is geworden als het nu nog voor
mannen bij de keuze van vrou
wen is.
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische en
- Zware week voor de fractievoorzitter van het CDA
ZATERDAG 23 SEPTEMBER
Enneüs Heerma tijdens de algemene beschouwingen. Het optreden van de fractievoorzitter van het CDA was op de tweede dag zwak
Onder zware druk van een onte
vreden fractie, slechte peilingen
en een morrende achterban
moest CDA-fractievoorzitter Heerma (50) de
ze week schitteren in het belangrijkste ka
merdebat van het jaar: de algemene be
schouwingen. Over een zonnige paarse Mil
joenennota, die voor het grootste deel be
staat uit beleid dat het CDA zelf ook zou voe
ren.
Het werd een zware week voor Enneüs
Heerma.
MAANDAG 18 SEPTEMBER
Het was zondagavond laat geworden, maar
de week van Enneüs Heerma begint maan
dagmorgen al om 7.30 uur bij de tandarts.
Geen gaatjes. Daarna de ochtendbladen, die
melden dat een commissie van drie - onder
wie Heerma zelf - ervoor moet zorgen dat het
CDA beter oppositie gaat voeren. De fractie
voorzitter moppert op de Volkskrant, die rept
van een zeer ontevreden CDA-fractie en het
instellen van de commissie 'pijnlijk voor
Heerma' noemt. „Ik heb het zelf voorgesteld!
Ook de enquête van KRO's Brandpunt, de
vrijdag ervoor, valt niet in goede aarde. Liefst
47 procent van de CDA-kiezers vindt volgens
de peiling dat Heerma beter kan vertrekken
en wil ook nog eens oud-premier Lubbers te
rug. „Ze hebben het aan 1000 mensen ge
vraagd, en dan nog eens aan 200 CDA-lde-
zers. Is dat wel representatief?", vraagt de ge
plaagde christen-democratische voorman
zich af. „Ik hoor tot die overige 53 procent,
hoor", zegt een trouwe medewerkster. „Lub
bers terug: dan ben je toch gek"?
Na een veelbelovend debuut als fractie
voorzitter kreeg Heerma vorig jaar bij de al
gemene beschouwingen alle hoeken van de
Kamer te zien. ,Aan het debat over de rege
ringsverklaring vorig jaar bewaar ik goede
herinneringen", zegt hij. „Bij de algemene
beschouwingen direct daarop ging het min
der. Eigenlijk moest ik hetzelfde nog een keer
zeggen."
Die beschouwingen, zo'n enquête, zulke
krante-berichten; de druk op Enneüs Heerma
moet pal voor Prinsjesdag welhaast onmen
selijk zijn. Voelt hij dat zelf ook? „Ik voel een
gewone druk, niet ongezond." Nerveus?
„Ehh, gewoon, gezond. Een beetje gespan
nen maar. Het zou niet goed zijn als ik stres-
sig was. Dat ben ik ook niet. Ik heb geen hap-
tonoom of zo nodig.
De aanhoudend negatieve berichten bren
gen hem niet van de wijs. „Dan zouden we
wel erg slap in onze schoenen staan. De grote
lijnen, de toonsoort, ik heb het in mijn hoofd.
We hebben een wereld te winnen." Rituelen
om zich mentaal voor te bereiden heeft hij
niet. „Het belangrijkste is dat je uitgerust
bent. Je moet goed slapen, dat lukt ook wel:
ik ben een goede slaper. De nachtrust is al
leen een beetje kort." Deze keer, zo belooft
de Friese Amsterdammer, wordt het 'vuur
werk'. Hoezo dan? „Kom maar kijken woens
dag."
De week van Prinsjesdag is nog maar nau
welijks begonnen, maar 'het schema-Jannie'
(vernoemd naar de secretaresse van Heerma)
ligt al in duigen. De pers staat te dringen voor
de fraaie christen-democratische fractievoor
zitterskamer, nog niet zo lang geleden het
domicilie van de gevallen leider Elco Brink
man. Een fotograaf van het Financieel Dag
blad, cameraploegen van RTL, NOS en Den
Haag Vandaag,' het Reformatorisch en
Friesch Dagblad, alle ogen zijn gericht op En
neüs Heerma. Redt hij het of niet?
CDA-fractie - werd gevreesd. Het debat is pas
na twaalven afgelopen. Enneüs Heerma gaat
uiteindelijk tegen half drie te bed. Thuis in
Amsterdam-Noord. Want hoe laat het in Den
Haag ook wordt, Heerma gaat naar huis.
DONDERDAG 21 SEPTEMBER
Om half tien is hij weer in het Haagse. Om
10.15 uur begint de tweede dag van de alge
mene beschouwingen. Geen goede, maar
ook geen slechte ochtendpers voor de CDA-
leider. Trouw spreekt van een linksige CDA'er
die zich onder druk van het behoudende deel
van de fractie - Achterhoeker Wim Mateman
bijvoorbeeld - plots ontpopt heeft als 'de Ne
derlandse Helmut Kohl'. Het christelijke och
tendblad ontwaart ook 'Wiegeliaanse reto
riek'. De Volkskrant constateert dat het Plan
van Aanpak 'Heerma's wondermiddel' is, ter
wijl het Algemeen Dagblad het houdt op .'in
houdelijk sterk, maar de presentatie kan
stukken beter'.
Is het beste er bij Heerma na een dag al af?
Is het de opluchting de spannende eerste dag
overleefd te hebben? Hoe dan ook, het optre
den van de CDA-leider is de tweede dag
zwak. Heerma zit premier Kok tijdens diens
urenlange antwoord veelvuldig op de huid,
maar pakkende teksten en rake vragen ont
breken: en succes dus ook. Als hij zelf geïn
terrumpeerd wordt, raakt de CDA-leider het
spoor - rond de huursubsidie en het verplich
te eigen risico voor ziekenfondspatiënten -
een paar keer bijster. Hij gooit de eigen bij
drage aan behandelingen en het eigen risico
voor ziekenfondspartiënten van tweehon
derd gulden door elkaar. Debatteren blijkt
toch wat anders dan een doorwrocht betoog
van papier aflezen.
Om acht uur 's avonds - na bijna zeven uur
Kok - mag Heerma eindelijk beginnen aan
zijn tweede termijn. Hij is verbaasd dat zijn
optreden deze donderdag niet sterk wordt
gevonden. „Dat vind ik niet. Het was een an
dere dag. Lang ook. Ik ben hu gewoon moe",
zegt hij rond de avondpauze. „Tactiek van
Kok? Dat kan best. De belangrijke kwesties
schoof hij door naar het einde."
Heerma is verrast over de analyse dat zijn
verhaal van woensdag goed werd gevonden,
maar zijn presentatie een stuk minder. „Ik
heb uit en rond de fractie gehoord dat het
verhaal stevig was, dat ik er goed bij stond. Je
hebt het goed neergezet, zeiden ze."
De hamvraag dan. Is zijn positie binnen de
fractie en partij met deze algemene beschou
wingen versterkt? „Dat vragen jullie steeds.
Of ik het gevoel heb dat ik voor het examen
geslaagd ben. Maar ik ben bezig mijn werk te
doen, niet een examen. Ik hoop dat deze al
gemene beschouwingen de positie van het
CDA versterkt hebben. Daar wil ik het bij la
ten."
VRIJDAG 22 SEPTEMBER
Heerma heeft de zware week overleefd. Maar
of het meer is dan dat? Of de morrende ach
terban en fractie overtuigd zijn? Halverwege
volgende maand komen Enneüs Heerma,
Wim Deetman en Jaap de Hoop Scheffer met
voorstellen om het CDA slagvaardiger te la
ten opereren in de oppositie. Dan blijkt hoe
het verder loopt met de grootste oppositiepa-
rij en zijn fractieleider.
„Het gaat om de inhoud", zegt Heerma
steeds weer. Geen oppositie om de oppositie.
Of: „Mag ik het als Friese boerenzoon zo zeg
gen: zaaien, ploegen, oogsten. Een andere
weg is er niet."
En Enneüs Heerma, hij ploegt voort.
PvdA-fractieleider Wallage laat weten dat het de taak
van de oppositie is de Kamer met groene zeep in te
smeren, zodat de regering uitglijdt. „Ik zal eens in het
keukenkastje kijken grapt CDA-fractievoorzitter Enneüs
Heerma. En toen werd het glibberen.
Woensdag. Hartelijk begroet Heerma premier Kok aan het begin van de
middag in de Kamer en zegt hem dat hij niet bang hoeft te zijn zelfge
noegzaam te worden. foto opd cees zorn
DINSDAG 19 SEPTEMBER
Kerkdienst, troonrede, receptie hier, bijeen
komst daar. 'Social events', noemt Heerma
het. Daarna de TV-camera's. Heerma geeft
alvast wat CDA-puntjes voor de algemene
beschouwingen prijs. „De mensen in het
land zijn de onveiligheid spuug- en spuug
zat."
'Hoe cruciaal is deze week?', wil Journaal
redacteur Job Frieszo weten. „Na een moei
lijk jaar is het belangrijk nu een goed beeld
neer te zetten. Het is van belang dat we een
goede rol spelen", geeft Heerma toe. Of het
niet tijd wordt de harp aan de wilgen te han
gen? „Ik ben niet bezig met het thema 'harp
aan de wilgen'. Ik geloof niet dat ik zo ge
bouwd ben", antwoordt Heerma.
PvdA-fractieleider Wallage laat weten dat
het de taak van de oppositie is de Kamer met
groene zeep in te smeren, zodat de regering
uitglijdt. „Ik zal eens in het keukenkastje kij
ken", grapt Heerma. 's Avonds noemt pre
mier Kok de zwakke CDA-oppositie slecht
voor de democratie. „Dan kan een kabinet
zelfgenoegzaam worden", aldus de premier.
WOENSDAG 20 SEPTEMBER
Hartelijk begroet Enneüs Heerma premier
Kok aan het begin van de middag in de Ka
mer en zegt hem dat hij niet bang hoeft te
zijn zelfgenoegzaam te worden.
Om 12.30 uur het grote moment: onder het
kritisch oog van CDA-partijvoorzitter Hans
Helgers bijt Heerma als leider van de grootste
oppositiepartij het spits af bij de algemene
beschouwingen. Het begin is gedurfd: een
parabel over zijn verzwakte positie binnen
het CDA. De vroegere burgemeester van Am
sterdam Wim Polak zei rond de krakersrellen
aan het begin van de jaren tachtig dat hij als
burgemeester van Amsterdam 'het mooiste
vak van Nederland' uitoefende. Maar Polak
wist nog één mooiere baan: oud-burgemees
ter van Amsterdam.
„Daar moest ik de laatste dagen veel aan
terugdenken", zegt Heerma, oud-wethouder
van de hoofstad. „Wim Polak is overigens,
zoals u weet, met veel plezier nog jaren bur
gemeester van Amsterdam geweest." De
boodschap is niet mis te verstaan: de Kamer
en het CDA zijn nog niet van Heerma af.
„Daar heb ik nou persoonlijk veel plezier van
gehad, van die opening", zegt de CDA-voor-
man een dag later.
De woensdag is 's ochtends begonnen met
een laatste fractie-overleg. Om elf uur een
'briefing' voor de pers over wat Heerma
straks gaat vertellen. Meer aandacht voor fa
milie en gezin, voor veiligheid, voor boeren
en tuinders: de grote lijnen van het betoog
worden duidelijk. Wat hij vindt van de kritiek
van Kok? „Dit is ons antwoord", zegt Heer
ma, wapperend met het Plan van Aanpak.
De CDA-fractieleider slaat zich een uur
lang door zijn betoog heen. Inhoudelijk is het
verhaal goed. Bij interrupties raakt Heerma
echter zoals zo vaak in de problemen. Maar
de paarse aanvoerders pakken niet écht door,
als willen ze de geplaagde oppositieleider
sparen. Zowel in de paarse Kamerbankjes als
in 'vak-K' (kabinet) wordt Heerma geregeld
als 'aardig' en ook 'heel integer' omschreven.
Kwaliteiten, zonder meer. Maar niet noodza
kelijkerwijs voor een oppositieleider.
Na afloop scharen de CDA'ers zich achter
hun voorman. In elk geval beter dan vorig
jaar, wordt in fie wandelgangen gezegd. „On
ze spits scoort weer", zegt financieel woord
voerder Gerrit Terpstra tevreden. De paarse
Kamerleden vinden het maar niks. „Overge-
doseerd. Hij wilde te graag", zegt WD'er
Blaauw. „Verschrikkelijk", meent PvdA'er
Zijlstra. Maar Heerma is in elk geval niet af
gegaan, zoals hier en daar - en vooral in de
