'We zijn en blijven muzikanten'
Patjepeeër
ZATERDAG 23 SEPTEMBER 1995
Onze Taal
The Shoes terug met een CD
Van het een komt het ander. Ik was
aan het lezen in brieven van Multa-
tuli aan zijn vrouw, midden vorige
eeuw. En na een poosje was ik aan
het zoeken naar woorden als pat
jakker, gladdekker, patjepeeër, ple
bejer, proleet, fielt, patodder en
meer van dat fraais. Vandaag gaat
het dus niet over mijn familie.
Multatuli schreef op 27 november 1856
een brief aan zijn vrouw. Allebei waren
ze in Indië. maar Eef was in Batavia en Mul
tatuli zat in Bandung. Hij schrijft dat hij
naar haar toe komt, maar geen geld heeft
voor de reis. Althans niet genoeg. En 'tegen
over de menschen hier kan ik niet op een
gladakpaard wegryden'. Dat gladakpaard
kende ik niet. Het blijkt een Maleis woord te
zijn: een djaran gladak is een lastpaard. De
gehoopte keizer van Insulinde wil niet rei
zen op een boerenknol, maar voor een goed
rijpaard ontbreekt het geld.
Het blijkt dat dit gladak aanleiding heeft ge
geven tot ons woord gladakker, in de bete
kenis van slimmerd, uitgekookte jongen.
Waarschijnlijk heeft daarbij meegeteld dat
'glad' bij ons al 'slim, handig' kon beteke
nen. Multatuli heeft daar verder niets mee
te maken. Het woord is dus niet afgeleid
van glad Dekker. Het is maar toevallig dat
gladakker ook wel ging uitgesproken wor
den als gladdekker of gladjekker. Soms hoor
je wel eens gladjanus, en dan hoeven we
niet eens te denken aan het Maleise gladak.
Maar gladakker en gladdekker schijnen
toch op gladak te berusten.
Ook al uit Indië komt de patjakker. Waar
schijnlijk tenminste. In ieder geval werd
de patjakker vroeger ook wel een badjakker
genoemd, en bestaat er in het Maleis een
woord bajak (spreek uit: badjak) met als be
tekenis 'zeerover'. Of onze patjakker werke
lijk een Maleise zeerover is, is niet zeker. Al
thans bestaat er in Vlaams-België een
woord patjak voor 'mank paard', en dit
Vlaamse manke paard zal stellig niet op het
Maleis teruggaan.
De gladakker en de patjakker zijn al tame
lijk lang in onze taal bekend. Laten we het
erop houden dat het erfstukken zijn uit on
ze koloniale tijd.
Minder oud is de patjepeeër. In het woor
denboek van Van Dale komen we hem
voor het eerst tegen in 1976. En Koenen
noemt de patjepeeër sinds 1974. Het is zo'n
woord dat in bepaalde kringen misschien al
langer gangbaar was. In de algemene taal
zal het dan in de jaren '70 opgedoken zijn.
Het is het zoveelste geval van een woord dat
er ineens is, terwijl moeilijk te zeggen valt
waar het vandaan komt. Een patjepeeër is
volgens Koenen een 'protser, proleet'; vol
gens Van Dale een 'poen, parvenu, patserig
figuur, proleet'. Dat kan aardig kloppen.
Maar wie verzint zo'n woord? De enige ver
klaring die ik kan vinden, herleidt het tot
een mengsel van patser plebejer. Ik heb
geen argumenten om te denken dat dat on
juist is, maar ik voel me nog niet erg over
tuigd. Wie er meer over weet, wordt uitge
nodigd ons te schrijven.
De plebejer bestaat ondertussen al weer
heel lang. In feite gaat zijn geschiedenis te
rug tot in de Romeinse tijd. Plebejers waren
in het oude Rome de gewone mensen, de
genen die niet tot de adel en de aristocratie
behoorden. Overigens had het woord des
tijds nog niet die negatieve klank. In onze
eeuw is plebejer afgezakt tot aanduiding
van iemand uit de laagste lagen der maat
schappij. En zo zelfs tot scheldwoord. Als ik
me niet vergis, heeft het woord z'n langste
tijd gehad. Het wordt tegenwoordig bijna
nooit mjeer gebruikt. Net zo min als fielt,
dat zo langzamerhand ook een historisch
scheldwoord genoemd mag worden. Fielt is
uit het Frans afkomstig, waar het als 'vil'
gangbaar was, verwant met vilein.
Alleen de patodder hoort in dit gezelschap
niet thuis. Het klinkt misschien wel als een
scheldwoord, en er is wellicht iemand die
denkt dat het afgeleid is van patser flod
der, maar dan zitten we ernaast. Het is geen
algemeen woord, maar wel te horen in
Vlaams-België. Een patodder is daareen
mollig klein kind.
Aan de bar van het restaurant
beginnen zijn ogen te glim
men en dat komt niet door
het wijntje. „We verwachten er heel wat
van", zegt Theo van Es. „Loop even mee
naar de auto, dan zal ik 'm laten horen."
Even later raspt zijn aparte stemgeluid
door de Kloksteeg in het hart van Lei
den. Het nummer 'In my dream' van
The Shoes trilt uit de geopende auto
deur, waaromheen de vier bandleden
staan. Bijna-vijftigers, maar hun gezich
ten drukken jongensachtige verwachting
uit. „En?" vragen ze bijna eenstemmig.
Ze knikken opgelucht na het oordeel
over hun CD-single. „Zelf vinden Vve 'm
ook goed, maar of-ie wat doet? De lotto
winnen schijnt tegenwoordig gemakke
lijker te zijn dan een hit scoren. Zeker als
het je eerste opname is na zo'n lange
tijd. Dan is het altijd moeilijk om terug
te komen. Kijk naar Shocking Blue, kijk
naar de Tee Set, kijk naar The Cats. Ze
hebben het geprobeerd, het is niks ge
worden."
Het kon The Shoes niet tegenhouden
zelf ook de stap te maken. Volgende
week dinsdagavond, 26 september, pre
senteren ze in de Pieterskerk hun nieu
we CD. De titel 'Do it' is de aansporing
die ze voor zichzelf gebruikten om de
knoop door te hakken nadat ze er een
hele tijd over hadden nagedacht. Het
feit dat ze de hele avond zelf organiseren
en bekostigen („We moeten alle kaarten
verkopen om eruit te springen"), toont
aan hoeveel vertrouwen ze in hun eigen
produkt hebben. „Maar je weet het na
tuurlijk nooit."
Steun van hessel
Twintig jaar geleden maakten ze hun
laatste plaat - 'Make up your make up' -
en sindsdien speelden ze nog wel gere
geld samen, maar de studio doken ze
niet meer in. Leidenaar Theo van Es, de
Zoeterwoudse tweeling Henk en Jan
Versteegen en hun plaatsgenoot Wim
van Huis sloten halverwege de jaren ze
ventig een uiterst succesvol decennium
in de vaderlandse popmuziek af. Na da
verende hits als Osaka en Na, Na, Na
werd The Shoes als profband afge-
schminkt. De tweeling Versteegen ging
eerst de taxi en later de horeca in, Wim
van Huis werd treinconducteur en zan
ger Theo van Es ging niet zonder succes
op de solotoer.
„Maar ook wij zijn altijd muzikanten
gebleven", zegt Jan Versteegen als
spreekbuis voor de anderen. Er was dan
ook weinig voor nodig om de neuzen
van The Shoes weer in dezelfde richting
te krijgen. Na een eenmalig optreden op
de Haagse Beatnacht in 1980 ging het
kwartet als amateurband verder en on
langs is het er dan weer van gekomen.
Op aanraden van Hessel van Kooy, zan
ger van Terschelling, trokken de vier 49-
jarigen zich een maandje terug in de
studio boven zijn café De Groene Weide.
Resultaat: twee covers (Donna, Crying
time) en twaalf zelf geschreven nieuwe
nummers.
„Gouden vent, die Hessel. Aan hem
Eind jaren zestig en begin jaren zeventig liep Nederland weg met 'The Shoes' uit
Zoeterwoude. Hun toppers: 'Osaka'en vooral 'Na, Na, Na'. Daarna kwam de klad
erin. Echt opgehouden zijn ze echter nooit. Door de revival van de muziek van de
sixties traden ze nog geregeld op. Louter voor hun plezier. Maar platen maakten
ze niet meer. Dat is nu veranderd. Dinsdag presenteren ze hun CD 'Do it'. Als die
een succes wordt, moeten ze er nog eens goed over denken hoe ze verder gaan.
Want we zijn en blijven muzikanten.
hebben we heel veel te danken", zo
spreken The Shoes zich uit over de zan
ger die komt optreden tijdens de pre
sentatie-avond van hun CD, waarvan
ook de single 'In my Dream' is getrok
ken. In hun dromen zien ze zichzelf be
paald niet meteen weer avond aan
avond op de planken staan, zoals in hun
beste periode aan het eind van de jaren
zestig. „Het is wel heel spannend om zo
iets na twintig jaar te doen", zegt Theo
van Es, wiens zoon Dino op gitaar mee
speelt op de CD en tijdens de presenta
tie. „Maar het is ook heel anders", voegt
Wim van Huis er onmiddellijk aan toe.
„Iedereen heeft tegenwoordig z'n eigen
bezigheden, dus er hangt niet zoveel
meer vanaf. We hebben niks meer te
verliezen. Vroeger was dat anders. Vroe
ger ging het om je eten. Als je niet scoor
de, had je geen geld."
Dat laatste was op twee momenten in
hun carrière het geval. Aan het begin en
aan het einde. Daartussendoor scoorden
ze de ene hit na de andere (Standing
and Staring, Don't cry for a girl, Farewell
in the rain, Osaka) en ontpopten ze zich
als een spraakmakende band. Vooral
met het nummer Na, Na, Na dat een
energie had die in de nederpop nog
nooit op vinyl was vastgelegd. „Bands
als de Golden Earrings stonden ervan te
kijken toen dat nummer voor het eerst
■■ESBaïBDSgiEZlön^Hi
gedraaid werd bij onze platenmaat
schappij Polydor", weten de Versteegens
nog. „Na het weekeinde kwamen de va
derlandse groepen die daar onder con
tract stonden altijd een ochtendje op
kantoor bij Freddy Haayen. Die gasten
wisten niet wat ze hoorden. Met dat
nummer werden we meteen een top-
band."
Niet rijk
Die status zorgde ervoor dat de leden
van de vroegere schoolgroep - „we zaten
bij elkaar op de Ambachtsschool op de
Haagweg, daar is het begonnen" - er
goed van konden leven. „Maar rijk zijn
we er niet van geworden", roepen ze er
meteen achteraan. „Ben je gek. Mensen
dachten dat wel, want als moeder in de
bus zat, hoorde ze achter zich fluisteren:
haar zoons zijn miljonair... Maar de
praktijk was wel effe anders. Als je in die
tijd 30.000 singles en 12.000 LP's ver
kocht stond je hoog. En hoog betejcende
alleen dat je de Top Tien haalde. Hele
maal doorstoten lukte niet, want de eer
ste plekken waren in die jaren altijd voor
Elvis, Stones en Beatles."
En The Shoes hadden in het begin van
de jaren zestig wel net als de Beatles in
Hamburg in Duitsland gespeeld, "zij in
de Starclub, wij in The Big Apple" -
maar daarmee hield elke gelijkenis op.
Hoewel. „We zijn een keer ontvangen
alsof we The Beatles waren", herinneren
ze zich. „In Italië. Daar stonden we
tweede met Osaka en daarom werden
we gevraagd in de Catharine Valente-
show. Leuk natuurlijk, maar toen de af
rekening kwam, bleek het om tiendui
zend singles te gaan. Althans, dat stond
op papier."
Ze willen er maar mee zeggen dat ook
toen niet alles goud was dat blonk in
glamourland. „En na de toptijd werd het
steeds minder. Vijf, zesentwintig keer
per maand stonden we op de bühne in
de jaren tussen 1967 en 1971, maar
daarna werd het allemaal minder. Als je
een half jaar geen hit had, stortte het in
elkaar en op het laatst was je blij met
twee optredens."
Het besef dat het afgelopen was,
drong slechts langzaam door bij de
bandleden, die zich pas in 1976 neerleg
den bij het onvermijdelijke. „Succes
wordt snel gewoon, daar kijk je niet
meer van op. Je kijkt er alleen van op als
je opeens géén succes meer hebt. Dan
sta je ineens zonder band en dan weet je
bij God niet wat je moet gaan doen. Je
kan niks, je valt in een gat. En als je dan
wat anders hebt, werkt je vroegere po-
Ze geven ongevraagd een levensles. „Zoiets doen, met vier
gasten die altijd vrienden zijn gebleven. Dat is op zich al een
ongelofelijke rijkdom."
De leden van de Shoes kennen elkaar zo'n 35 jaar. Veertien
waren ze: Henk en Jan Versteegen en Wim van Huis uit
Zoeterwoude. Met z'n drieën speelden ze op schoolavonden,
tot ze bij zo'n optreden geconfronteerd werden met zo'n Leids
ventje, dat onderaan het podium maar stond te roepen: 'Juh,
laat mij nou effe zingen'. Vanaf het moment dat ze toegaven,
waren ze verkochL „Gelukkig voor jullie, anders waren jullie
nou timmerman geweest", jent zanger Theo van Es.
Hij dolt, uiteraard, en dat tekent de sfeer in de groep, zo vlak
voor de presentatie van de CD 'Do it', waarop niet alleen
muzikaal een brug wordt geslagen tussen heden en verleden.
Loek de Kok uit Monster heeft de vier Shoes geschilderd zoals
ze waren in de jaren zeventig en zoals ze nu zijn. Die
afbeeldingen sieren de omslag van de CD die in de Pieterskerk
ten doop wordt gehouden, met medewerking van Dino van Es,
Hessel de Vries en die andere Hessel.
Kaarten (kosten 25 gulden) voor die avond zijn - overigens nog
beperkt - verkrijgbaar bij: La Bota, M'n Broer, Malle Jan en
café De Meester in Zoeterwoude.
pulariteit nog tegen je ook. Ik weet nog
dat ik voor het eerst aan kwam rijden in
een taxi, op de plek waar andere chauf
feurs stonden. 'Juh, Mick Jagger, op
rotten hier', kreeg ik meteen te horen",
vertelt Henk Versteegen.
Hij en zijn broer namen het advies ter
harte. In de horeca maakten ze vervol
gens wel naam en nu hebben ze drie
restaurants in het gebied rond de Pieter
skerk: La Bota, M'n Broer en Malle Jan.
Dat laatste etablissement kochten ze
voor een fors bedrag, maar tijdens de of
ficiële opening liet de tweeling het afwe
ten. Henk en Jan stonden die avond,
„ergens in Winschoten", te spelen met
de Shoes. „Verzin 't maar", merken ze
zelf op. „Maar we zijn en blijven muzi
kanten. Een optreden gaat voor alles."
Het geldt uiteraard helemaal voor het
optreden van dinsdagavond in de Pie
terskerk. Dat moet geen optreden wor
den maar een echte, ouderwetse show.
Met eerst de presentatie van de CD, ver
volgens een optreden van Hessel en dan
een setje oude nummers van The Shoes.
Die hebben bewust alles in eigen hand
gehouden. Ze zetten voor de gelegen
heid drank- en broodjesstands neer in
de Pieterskerk en proberen daar de 500
T-shirts met hun beeltenis te verkopen
die ze zelf hebben laten maken. „Om uit
de kosten te komen."
'Do it'
Het is een zorg, maar niet hun eerste
zorg. „Want die is dat we er een absolute
topavond van willen maken", betogen
de leden die na het concert ook de CD
'Do it' aan de man proberen te brengen.
Het eerste exemplaar wordt uitgereikt
aan burgemeester Goekoop, die met de
voltallige gemeenteraad komt kijken. De
vraag naar de compact disc zal voor The
Shoes bepalend zijn voor hun houding
in de nabije toekomst. „Flopt de CD,
dan houdt alles op. Verkopen we er vol
doende van, dan gaan we verder. Dat is
niet zo erg nodig, maar dat zou wel ver
domde leuk zijn."
Aan de bar van hun restaurant glimmen
de ogen van de broers Versteegen. Fana
tieke sporters, net als Wim van Huis
trouwens, gedreven musici maar ook
jongens die hun nek uit durven te ste
ken en bovendien slimme zakenman
nen. Ze overhandigen het menu. Bij de
nagerechten staat ook 'Do it van The
Shoes. Een perfecte afsluiting van een
perfecte avond'.
Zelf hebben ze de smaak nu alweer te
pakken, maar ze houden een slag om de
arm. Theo van Es („Het enige dat ik wil
is muziek maken"): „De reacties zijn po
sitief. Maar ik zeg altijd maar: blinde
Moos moet eerst zien."
The Shoes anno 1995. Op
de voorgrond links Wim
van Huis, rechts Theo van
Es. Op de achtergrond de
Versteegen-tweeling,
Henk en Jan.
