Natuur Milieu
Edelherten terug op de Heuvelrug
Nieuwe kansen voor ijsvogel
WOENSDAG 20 SEPTEMBER 1995
REDACTIE BERT DE JONG 072-196276
Senaat steunt
natuurplannen
De Eerste Kamer schaart zich achter de
kabinetsplannen voor natuuraanleg op
het platteland. De senatoren stemden in
met het Structuurschema Groene Ruim
te (SGR). Centraal in de plannen staat
de aanleg van 155.000 hectare nieuwe
natuur en de realisatie van verbindings
routes tussen bestaande reservaten.
Vanuit de agrarische hoek is op diverse
plaatsen verzet aangetekend tegen het
structuurschema. De boeren willen niet
dat hun grond wordt aangekocht om er
'vogeltjesland' van te maken. Maar mi
nister Van Aartsen is niet van plan in het
structuurschema te snijden. Eigenlijk is
het al een minimum.
Er is diverse keren gesteld dat het kabi
net helemaal geen geld heeft om het
structuurschema uit te voeren. Het zou
uitsluitend een papieren plan zijn. Van
Aartsen bestrijdt dat. Hij zegt over vol
doende miljoenen te beschikken om
landbouwgrond aan te kopen, en de
daarop gerealiseerde nieuwe natuur te
onderhouden.
Geen milieulogo
Veel milieu-onvriendelijke produkten
zijn ten onrechte nog niet voorzien van
het verplichte logo dat aangeeft dat het
om klein chemisch afval gaat. Uit een
beperkte steekproef van de Inspectie
Milieuhygiëne onder 22 bedrijven is ge
bleken dat niet één onderneming zich
aan de wet houdt. Dat meldt het minis
terie van milieubeheer. De proef is af
gelopen maand augustus gehouden.
Het logo, een afvalbak met een kruis
erdoor, is sinds juli 1995 verplicht voor
een groot aantal produkten als batterij
en, verf, nagellak en spaarlampen.
Consumenten kunnen aan het logo
zien dat het produkt in de afvalfase niet
in de gewone vuilniszak mag. De be
trokken ondernemingen is gevraagd
snel orde op zaken te stellen. Gebeurt
dat niet, dan overweegt het ministerie
juridische stappen.
Spectaculair is in de herfst de bronst van edelherten, het zogeheten 'burlen'.
Stichting het Utrechts landschap wil vol
gend najaar tien edelherten uitzetten in
de natuur van de Utrechtse Heuvelrug.
De dieren zijn daar voor het laatst gesig
naleerd in de zestiende eeuw. Als de her
introductie slaagt wil de stichting meer
herten op de heuvelrug uitzetten.
Het edelhert komt in Nederland thans al
leen op de Veluwe en in natuurreservaat
de Oostvaardersplassen voor. Het
Utrechts landschap wil de herten terug
brengen naar de Heuvelrug, omdat dat
gebied voor deze grote grazers een ge
schikt leefgebied lijkt. De herten hebben
het liefst een domein dat van hoge zand
grond overgaat naar een lager gelegen en
vochtiger gebied, 's Winters houden ze
droge voeten op het hoge zand, 's zomers
voeden ze zich met het sappige gras in de
vochtiger delen van het terrein.
Volgens deskundigen zijn de Noordhol
landse duinen ook geschikt om edelher
ten in terug te brengen. De duinbeheer
ders, met name Staatsbosbeheer en het
FOTO MARTIJN DE JONGE
PWN (Noordhollands Duinreservaat)
houden de boot vooralsnog af. Een
hoofdbezwaar is dat er vanuit de op veel
plaatsen vrij smalle duinenrij onvoldoen
de uitloopmogelijkheden zijn naar laag
gelegen binnenduinrand. Veel grond in
die binnenduinrand is thans in gebruik
als bollengrond. Dat is niks voor edelher
ten. En waar nog wel gras groeit heeft de
grond meestal evenmin een natuurbe-
stemming, en zien de boeren de herten
liever gaan dan komen.
Jaarverslag
van jagend
Nederland
Om het publiek nog eens
duidelijk te maken dat via de
plezierjacht jaarlijks in ons
land 2,5 miljoen in het wild
levende dieren sneven, is de
dierenbescherming een pos
teractie begonnen met de ti
tel 'het jaarverslag van ja
gend Nederland'. Op de pos
ter staan tien fraaie afbeel
dingen uit oude Thijsse-al-
bums, met daaronder de af-
schotcijfers per jaar. „Grote
aantallen weerloze en vaak
volstrekt onschadelijke die
ren worden jaarlijks het
slachtoffer van de plezier
jacht", aldus de dierenbe
scherming.
De eerste anti-jachtposter is
aangeboden aan J.P. Thijsse,
een kleinzoon van de beken
de natuurbeschermer Jac. P.
Thijsse. Die vond de poster
'mooi, smaakvol en ironisch'.
De dierenbescherming pleit
voor een jachtwet die uitgaat
van de belangen en rechten
van het dier. Voor je plezier
'oogsten uit de natuur' moet
verboden worden.
De dieren die op de poster
staan afgebeeld zijn de wilde
eend (jaarlijks afschot
500.000), de fazant (afschot
250.000), het konijn (afschot
250.000), de houtsnip (af
schot 20.000), de vlaamse
gaai (afschot 20.000), de pa
trijs (afschot 14.000), het ree
(afschot 11.000), de vos (af
schot 9.000), de grauwe gans
(afschot 7.000) en het wilde
zwijn (afschot 1.800). De
poster is te bestellen via tele
foonnummer 070-3423423.
Ozonlaag slinkt door landbouwgif
I let gat in de ozonlaag groeit en groeit. Elk jaar komen on
derzoekers met nieuwe jobstijdingen. Boven Antarctica is
onlangs een vrijwel ozonloos gebied gemeten ter grootte van
Europa. Deze situatie bedreigt het leven op aarde. Waar de
ozonlaag ontbreekt of heel dun is kan schadelijke ultra-vio
lette straling vanuit de ruimte het aardoppervlak bereiken.
Mensen kunnen er iets aan doen door de zon te mijden, of
zich in te smeren met een zonnebrandwerende crème (min
stens factor 20). Planten en dieren missen die mogelijkheid.
Lange tijd is gedacht dat het verdwijnen van de ozonlaag
vooral het gevolg was van zogeheten cfk's, gassen die werden
gebruikt in spuitbussen en ijskasten. Via het zogeheten 'Pro
tocol van Montreal' werden cfk's wereldwijd in de ban ge
daan. Een maatregel die zo langzamerhand effect begint te
sorteren. Geen spuitbusfabrikant gebruikt nog cfk's, en voor
ijskasten zijn ook alternatieven gevonden. Toch blijft het
ozongat groeien. Inmiddels is duidelijk geworden dat, naast
cfk's, waarvan het na-ijleffect nog jaren zal duren, er nog een
stof is die krachtig bijdraagt aan de afbraak van de ozonlaag:
methylbromide. Een in Nederland verboden landbouwgif,
dat echter elders nog volop toepassing vindt. In tegenstelling
tot cfk's zijn er geen internationale afspraken om dit gevaar
lijke spul uit de handel te nemen.
De Europese Commissie, geschrokken van de situatie (boven
Europa wordt de ozonlaag ook steeds dunner), heeft nu toch
het initiatief genomen om produktie en gebruik van methyl
bromide wereldwijd te verbieden. In november zal daartoe
een voorstel op tafel worden gelegd, tijdens de conferentie
over het 'Protocol van Montreal'. Onderzoekers zijn van me
ning dat methylbromide vele malen schadelijker is dan cfk's.
PUZZEL
123456789
De ijsvogel, zeer gebaat bij beekherstel.
FOTO MARTIJN DE JONGE
Onder supervisie van Vogelbe
scherming Nederland is het
'project ijsvogel' van start ge
gaan. De bedoeling is dat op al
lerlei plaatsen in ons land beken
en beekdalen in oude luister
worden hersteld. De ijsvogel is
een kritische soort, die hoge ei
sen stelt aan zijn leefgebied. Als
de ijsvogel terugkeert, is dat een
goed teken. Dan werpen de her
stelwerkzaamheden vrucht af.
In het kielzog van de ijsvogel
profiteren namelijk diverse an
dere vogel- en vissoorten, oe
verplanten, aan water gebon
den insekten, enzovoorts van de
beek-facelift.
In de loop van deze eeuw heeft
zo'n 95 procent van de Neder
landse beken en beekdalen het
oorspronkelijke karakter deels
of geheel verloren. Een en ander
als gevolg van de steeds inten
sievere landbouw en de daar
aan gekoppelde ingrepen in de
waterhuishouding. Beken wer
den 'gekanaliseerd'
(rechtgetrokken) en het water
peil ging drastisch omlaag.
Beekflora en -fauna belandden
in de gevarenzone, of verdwe
nen. Niet alleen verloren de be
ken hun kronkels. Door uit
spoelingvan meststoffen en be
strijdingsmiddelen, en indus
triële lozingen, vervuilde het
water sterk. Een slechte zaak
voor natuur en landschap was
ook het omhakken van allerlei
kleine bosjes en houtwallen
langs beken en in beekdalen.
Via het 'project ijsvogel' krijgt
herstel van de beken en beekda
len extra impulsen. De stromen
en stroompjes mogen weer
'meanderen', de broekbosjes en
soortenrijke weilandjes langs de
oevers keren terug en de water
vervuiling wordt verder terugge
drongen. Voor vissen komen er
paaiplaatsen en passages. In het
'project ijsvogel' hebben acht
organisaties hun krachten en
ervaringen (er zijn al verschil
lende herstelprojecten uitge
voerd) gebundeld.
OPGAVE
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1bewonderaar, kwab; 2. Oude Verbond
(afk.Frans lidwoord; 3. speech, palm
soort; 4. (wilde) marjolein; 5. maretak; 6.
lidwoord, ten bedrage van; 7. weerglas; 8.
muzev.h. minnedicht; 9. herkauwer, Ier
land; 10. tin (scheik.), en dergelijke
(afk.); 11. dicht, Engels bier.
Verticaal:
1. panel,, deel v.h. lichaam; 2. gegroet,
meisjesnaam, Organisatie der Verenigde
Naties (Eng.); 3. hoeveelheid bepalen; 4.
jongensnaam, regelmaa't; 5. oude lengte
maat, familielid; 6. loon, gast; 7. omwen
telingslichaam; 8. Spaanse uitroep, lof
dicht, dun; 9..troep, wielerwedstrijd.
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. framboos; 2. rapso
die; 3. appelbol; 4.
gratieus; 5. margriet;
6. etaleren; 7. naald
hak; 8. titanium.
De woorden op de eer
ste en derde verticale
regel zijn.- FRAGMENT
en APPARAAT. Het
sleutelwoord luidt:
STINKBLOEM.
STRIPS
HEINZ
TOMPOES
Tom Poes en de Bommel-legende
Professor Sickbock trad op zijn bo
venmaats uurwerk en stelde de hen
del van de rechter klok terug. „Zo",
sprak hij. „Nu loopt de heer Bommel
weer synchroon. Dat is rustiger voor
hem."
„Ja", zei Tom Poes ongelukkig,
„maar niet voor ons. Want nu zijn we
nog even ver. Hij moet terug komen;
ik weet zeker dat hij moeilijkheden
krijgt en niemand kan hem hel
pen."
„Kom, mijn ventje!" hernam de ge
leerde wat korzelig. „Staakt uw kin
derlijk gedwing. Ge moet begrijpen,
dat men iemand niet uit het verleden
haalt als een kikker uit een aquari
um. Dit vergt wetenschappelijke ar
beid. Trouwens uw vriend is volwas
sen; hij moet toch een poosje op ei
gen benen kunnen staan."
Nu, daar deed heer Ollie genoeg zijn
best voor. Door het overhalen van de
hefboom was hij plots in zijn eigen
tempo teruggevallen en daardoor
werd het gemakkelijker om aanslui
ting met de vreemdelingen te krijgen.
Want zijn ijle kwaakstem vertraagde
weer tot een aangename bariton, die
duidelijk zei: „...een voorvader, die
driehonderd jaar geleden geleefd
moet hebben, als u begrijpt wat ik
bedoel. Ik moet hem spreken. Kent u
hem soms? Bommel heet hij." De
aangesprokenen kwamen langzaam
overeind en staarden hem met uit
puilende ogen aan. Maar ze ant
woordden niet.
„Blijft u toch zitten", hernam heer
Bommel vriendelijk. „Wanneer men
in de natuur overnacht hoeft men de
vormen niet zo in acht te nemen,
vind ik. Kom, gaat u zitten. Laten we
het ons gezellig maken. Het wordt
koud. Hebt u er bezwaar tegen, dat ik
een vuurtje aanleg?" Zo sprekende
zocht hij wat droge takken bij elkaar
die hij netjes opstapelde.
H
W
DOOR HANS VAN ES
Ondanks de vele depressies, die de afgelopen weken in de buurt
ons land lagen, maakt september tot nu toe een redelijke indruk
wijl de meeste landen om ons heen regelmatig te maken kregen
forse regenval, bleef de neerslag bij ons beperkt tot ongeveer no
proporties. Waarschijnlijk is dat puur een kwestie van geluk.
De trekroutes van de meest actieve storingen bleven vaak juistb
onze landsgrenzen. Andere gebieden in onze omgeving kregend
entegen herhaaldelijk met veel regen te maken, zoals bijvoorbee
Schotse oostkust, waar een paar neerslagrecords zijn gebroken,
Ook qua temperatuur valt er bij ons niets te klagen. Geheel in ov I
eenstemming met de warme trend van de laatste jaren lag de tei
ratuur in de eerste drie septemberweken 1 graad boven het lang
gemiddelde. Deze week ontsnappen we wederom aan het depre?
geweld; een actieve regenzone laat ons land goeddeels links li
Gisteren beleefden we nog een heerlijke nazomerdag met vrijwe'
elemmerde zonneschijn en maxima van 20 a 21 graden. Een de;
sie boven Frankrijk zorgde wel voor een aantrekkende noordoost
wind: 5 tot 6 Beaufort. Het lagedrukgebied trekt vandaag overD
land naar het noordoosten. De wind is wat verder naar het noord;
draaid met aanvoer van koelere lucht van de Noordzee, terwijl df
genomen bewolking een andere oorzaak vormt voor de lagere ter
ratuur.
Een actieve regenzone schampt wellicht de oostelijke provincies
regio's langs de westkust kunnen een enkele Noordzeebui krijge
Ook morgen is een bui mogelijk. De depressie verwijdert zich na
Oost-Europa; de noordenwind neemt weer in kracht af, terwijl ds
wat meer te voorschijn komt.
Een uitloper van een Atlantisch hogedrukgebied ligt de komends
gen dicht in de buurt, zodat de neerslagkansen klein blijven. Tol
met zaterdag mag op vrij probleemloos septemberweer wordeng
kend met redelijk wat zon, niet te veel wind uit richtingen tusser
noord en west bij een middagtemperatuur van ca. 18 graden.
Grote herfstdepressies worden aangetroffen langs een route, die
van de zuidpunt van Groenland via IJsland naar de Noordkaap.
dere poollucht, die zich een weg naar het zuiden probeert te ban
zorgt op deze noordelijke breedte voor stormachtig weer. De zoni
wind en regen komt in de loop van het weekeinde wat dichterbij,
dat het later ook bij ons ietsje wisselvalliger wordt.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
Noorwegen:
In het zuidoosten perioden
met zon en vrijwel overal
droog. Elders van tijd tot
tijd regen, ook nu en dan
opklaringen. Middagtem
peratuur van 8 graden in
het noorden tot 14 graden
in het zuiden.
Zweden:
Perioden met zon, afge
wisseld door wolkenvelden
en morgen in het noorden
enige tijd regen. Maxima
in het zuiden rond 15 gra
den, in het noorden circa
10.
Denemarken:
Vandaag nog wolkenvel
den, morgen af en toe zon.
Op de meeste plaatsen
droog. Vandaag tamelijk
veel wind. Middagtempe
ratuur ongeveer' 16 gra-
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Vrij rustig najaarweer met zonnige perio
den. In het noordwesten meer bewolking
en misschien wat regen. Langs de En
gelse oostkust nog een kleine kans op
een bui. In de nacht en ochtend hier en
daar mist. Middagtemperatuur meest
tussen 14 en 17 graden.
België en Luxemburg:
Vandaag wolkenvelden en vooral in
Luxemburg en de Belgische Ardennen
nu en dan regen. Morgen perioden met
zon en vrijwel overal droog. Middagtem
peratuur vrij fris met maxima rond 16
graden. Daarna iets hogere maxima.
Noord- en Midden-Frankrijk:
In het oosten veel bewolking en van tijd
tot tijd. regen. In het westen, en morgen
ook het midden, zonnige perioden en
droog. Vandaag in Normandië en
Bretagne nog veel wind maar verder rus
tig weer met in de nacht en ochtend
kans op mist. Middagtemperatuur rond
17 graden, maar in de oostelijk departe
menten vandaag nog wat koeler.
Portugal:
Perioden met zon en vooral in het noor
den een kleine kans op een bui. Middag
temperatuur van 20 graden in het noor
den tot 24 in het zuiden.
Madeira:
Zonnige perioden en een kleine kans op
een bui. Middagtemperatuur ongeveer
24 graden.
Spanje:
Langs de Golf van Biskaje wolkenvelden
en vooral vandaag af en toe regen of-
motregen. Elders flink wat zon en in
hoofdzaak in het binnenland een lokale
regen- of onweersbui. Middagtempera
tuur ongeveer 22 graden, in Andalusie
en aan de Costa's in het oosten en zui-
den-circa 26.
Canarische Eilanden:
Flinke perioden met zon en vrijwel
overal droog. Middagtemperatuur onge
veer 26 graden.
Marokko:
Westkust: flinke zonnige perioden en
droog. Middagtemperatuur ongeveer 24
graden.
Tunesië:
Perioden met zon en kans op een regen-
of onweersbui. Middagtemperatuur on
geveer 28 graden.
Zuid-Frankrijk:
Half tot zwaar bewolkt en van tijd tot tijd
regen, vooral in de Franse Alpen en aan
de voet van de Pyreneeën. Vrij fris met
maxima rond 17 graden; alleen langs de
Middellandse Zee rond 23.
Mallorca en Ibiza:
Veel zon, ook'enkele stapelwolken .en
mogelijk een regen- of onweersbui. Mid
dagtemperatuur omstreeks 25 graden.
Italië:
Wisselvallig met van tijd tot tijd regen
en onweersbuien. In de loop van morgen
afnemende buiigheid en wat meer zon.
Middagtemperatuur van 20 graden in
het noorden tot 28 in het zuiden.
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon en kans op een regen-
of onweersbui Nu en dan veel wind.
Middagtemperatuur ongeveer 24 gra
den.
Malta:
Perioden met zon en kans op een bui.
Middagtemperatuur rond 29 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnig, maar vooral in het noorden ge
leidelijk meer bewolking en een toene
mende kans op een regen- of onweers
bui. Middagtemperatuur aan zee onge
veer 28 graden.
Turkije en Cyprus:
Zonnig, morgen langs het noordelijk
deel van de Turkse westkust mogelijk
een bui. Middagtemperatuur dicht bij
de 30 graden.
Duitsland:
Overwegend veel bewolking en perioden
met regen, in het zuiden mogelijk ook
onweef. In het noorden tamelijk veel
wind. Morgen van het noordwesten uit
droog en enkele opklaringen. Middag
temperatuur ongeveer 16 graden.
Zwitserland:
Overwegend veel bewolking en perioden
met regen, mogelijk ook onweer. Maxi
ma ongeveer 16 graden. Morgen in het
zuiden opklaringen en maxima rond 20
Oostenrijk:
Overwegend veel bewolking en
dan regen, mogelijk ook onweei,
ma ongeveer 18 graden.
Vandaag in het noodoosten eersti
rioden met zon en droog, verder I
zwaar bewolkt en af en toe regen,
zuiden mogelijk ook onweer. V:
middagtemperatuur rond 18 g
morgen enkele graden lager.
Tsjechië en Slowakije:
Half tot zwaar bewolkt en e
spreide regen- of onweersbuien
dagtemperatuur van 17 graden
westen van Tsjechie tot 21 in Sla
Hongarije:
Veranderlijk bewolkt en enkele rej
onweersbuien. Middagtemperati'
geveer 23 graden, morgen iets la,
DONDERDAG 21 SEPTEMBER 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 07.24 Zon onder
Maan op 03.39 Maan onder
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 02.15 14.49 01.4"
Laag 09.54 22.25 09.35
Weerrapporten 19 september 20 uir
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Maastricht
Aberdeen
Barcelona
Bordeaux
Dublin
Helsinki
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Malta
onbew.
licht bew.
licht bew.
licht bew nno8 26 1
half be
half bew.
Rome
Split
Stockholm
Warschau onbew.
Wenen regen
Zürich regen
Bangkok licht bew.
Buenos Aires regenbui
Casablanca half bew.
Johannesburg licht bew.
Los Angeles zwaar bew
New Orleans onbew.
New York
TelAviv
licht bew.
WAT? TSOUW£A/W!£T POPEY£
/-/AHA IHAAHOM ZotJ£
