Hollen naar i
te vragen wa
Hollen naar de koster om
te vragen wat de stand is
Rien Poortvliet: rechtse, ouderwetse boerderijkabouter
Cultuur Kunst
Proefschrift: mooi is
wat bekend voorkomt
-.(VD gedoogt vertoning
l; locumentaire met
ragmenten Troonredes
cultuui
Nederlands Danstheater
II laar Olympische Spelen
Tsaar-schatten in
Boymans moeten
veel publiek trekken
r 'f
Nederlandse
lied steeds
populairder
17
CHEF CERT VISSER. 071 -356441
ISPAG 19 SEPTEMBER 1995
Concert jubilerende Franciscusband
gEüi Ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van de Fran-
5cusband Leiden treedt de kapel van de Koninklijke Lucht-
iacht vrijdag 29 september op in de Drie Oktoberhal. Kaarten
jn voor 7,50 verkrijgbaar bij Fa. Wisse Snelderwaard, Haar-
mnierstraat 224, Gejo Kousenhuis, Haarlemmerstraat 8 en
im's Petit Restaurant, Vijf Meiplein 160.
red Hansen: 2000ste schilderij
gEN; De Leidse kunstenaar Fred Hansen houdt zondag 24
ptember een open dag in zijn galerie 'De Gouden Eend" aan
i eHooglandse Kerkgracht 42. Hij hoopt dan temidden van de
1 ^zoekers de laatste hand te leggen aan zijn 2000ste schilderij.
lat kunstwerk zal worden verloot onder de bezoekers. De gale-
jeis zondag geopend tussen 14.00 en 18.00 uur.
Merkwaardig koor eigenlijk, dat Rijnlands Christelijk
Mannenkoor 'Vox Humana'. Een mannenkoor, en al die
kerels repeteren op woensdagavond: voetbalavond. Des
ondanks is het een groot koor, met zo'n honderd actieve
leden. En dat al zo'n vijfentwintig jaar lang. Dat wordt ge
vierd. Met een jubileumconcert. Op 23 september, in de
Pieterskerk.
LEIDEN SUSANNE LAMMERS
NHAAG ANP
1, documentaire De Passanten
I i regisseuse Annegriet Wiets-
i is donderdag mogelijk toch
zien op het Utrechtse Film-
rival. Van een vertoningsver-
id is in elk geval geen sprake.
i Rijksvoorlichtingsdienst zal
vertoning gedogen. Met deze
u ededeling maakte hoofddirec-
ur M. van der Voet van de
Njlsvoorlichtingsdienst (RVD)
J «eren een einde aan de ver-
irring die was ontstaan nadat
h i producent van de film zon-
I j g had gezegd dat hij de film
II ngtrok van het festival omdat
ikele scènes verboden waren.
Of de film daadwerkelijk op
I t festival te zien zal zijn, is
et duidelijk. Producent Wil
ais wil eerst schriftelijk van de
lü vernemen of er inderdaad
en sprake is van een verbod.
Ij De film bevat een aantal ge-
j dsffagmenten van oude
oonredes. En omdat die niet
imaar mogen worden ge
rikt, heeft de RVD formeel
Ij en toestemming gegeven
wr het vertonen van de docu-
i entaire. Van der Voet zei
aandag echter dat de RVD de
rtoning van de film op het
mfestival niet zal blokkeren,
aar gedogen. Hij beschouwt
igang van zaken als 'een be-
ijfsongeval'.
enk Producent Erik Willems zei
ndag voor de VPRO-radio dat
ENHAAG ANP
let Nederlands Danstheater
ui reedt volgend jaar zomer drie
eer op in het Amerikaanse At-
fta tijdens het culturele festi-
dat daar parallel aan de
mpische Spelen wordt ge-
louden. Het NDT voert Ka-
jiyahime uit, een avondvullend
ballet van artistiek directeur Jiri
Jylian op basis van een oude
lapanse legende. De muziek is
ran Maki Ishii en wordt uitge-
roerd op traditionele Japanse
instrumenten. Kaguyahime gaat
i januari al in Nederland in
iremière.
De culturele olympiade in At-
anta omvat in totaal 225 to-
leel-, dans en muziekvoorstel-
lingen. De organisatie heeft op-
hij de film zou terugtrekken van
het festival, omdat de RVD het
gebruik van fragmenten uit ou
de Troonredes in de film had
verboden.
De documentaire gaat over
de geschiedenis van het gebouw
van het voormalige Algemeen
Handelsblad in Amsterdam.
Wietsma heeft ter illustratie een
aantal stukken uit Troonredes
gebruikt. De RVD, die de rech
ten van de Troonredes heeft, wil
echter niet dat fragmenten wor
den gebruikt omdat die uit hun
verband van de hele rede zijn
gehaald. Het maakt daarbij niet
uit of het gaat om beelden of
geluiden.
Van der Voet wijst erop dat de
filmmaakster de fragmenten
kennelijk van een NOS-uitzen-
ding heeft gedupliceerd. „Dat
staat iedereen vrij, maar dan
mag het alleen in privé-sferen
en niet voor commerciële doel
einden worden gebruikt. Dan
moet degene met auteursrecht,
in dit geval de NOS, toestem
ming geven en die kan daar
geld voor vragen", aldus Van
der Voet. Hij weet niet of dat
met de NOS is afgesproken.
„Het kost de NOS jaarlijks enke
le tonnen om Prinsjesdag goed
in beeld te brengen. Dat geef je
toch niet zomaar weg?"
De NCRV zal de documentai
re volgend voorjaar uitzenden.
Zie ook de pagina feiten en
meningen
dracht gegeven voor zes nieuwe
toneelstukken, onder andere
aan Alfred Uhry en aan Sam
Shepard en Joseph Chaikin.
Op het festival treden musici
als de violisten Itzhak Perlman
en Pinchas Zuckerman, cellist
Lynn Harrell, mezzo-sopranen
Frederica von Stade en Jessye
Norman op. Trompettist Wyn-
ton Marsaiis heeft de leiding
over een tweedaags jazzfestival.
Naast het NDT zijn onder
meer het Alvin Ailey American
Dance Theater, het Philobolus
Dance Theater en acht andere
internationale dansgezelschap
pen te zien. Voorts is er in het
kader van het festival, dat van
10 juli tot en met 3 augustus
duurt, een reeks tentoonstellin
gen.
Op 17 september 1970 richtte
dirigent Sander van Marion zijn
koor op. Dat er behoefte was
aan een groot koor alleen voor
heren, blijkt uit het nog altijd
grote enthousiasme om mee te
zingen. Ook al moeten de voet
balfans onder de koorleden in
de pauze wel even naar de kos
ter van de Lokhorstkerk hollen
om te horen hoe de stand is, dit
nadeel blijkt op te wegen tegen
het zingen bij het Rijnlands
Christelijk Mannenkoor. De
sfeer van 'jongens onder elkaar'
wordt als grootste aantrekkelijk
heid aangeprezen. De band van
de koorleden onderling is erg
goed en ze zijn allen erg te spre
ken over de humoristische en
stimulerende kwaliteiten van de
dirigent, Sander van Marion.
„Bovendien," zegt Thijs Wolters
„is een mannenkoor mooier,
no'g mooier, dan een gemengd
koor."
Leuke andere aspecten van
het koor zijn de uitwisselingen
en concertreizen. Zingen in de
St. Pauls, de Westminster Ab
bey, in Oxford en Basingtoke -
dat is prachtig. In oktober gaat
het koor naar Parijs om de Mes-
se solennel van Gounod te zin
gen in de Sacre Coeur en de
Notre Dame. „Daar een echte
mis zingen is toch wat anders
dan een inloopconcert in de St.
Pauls," vindt Piet Schraa. „We
moesten ook bandjes opsturen
met materiaal." Want niet ieder
koor mag zomaar in die kerken
zingen. Eerst laten horen wat je
kunt.
De mooiste trip die het koor
maakte, was naar Roemenië. In
1979 was er in Den Haag een
concours waaraan ook een Roe
meens koor deelnam. Voor die
mensen werd onderdak gevon
den bij Leidse RCM-leden. De
Roemenen vroegen de Leide-
naars terug en in '81 kwam het
tot een Roemeense tournee.
Vox Humana trad op in „krank
zinnige zaaltjes met krankzinni
ge begeleiding. Een orgel bij
voorbeeld waarvan een aantal
toetsen in gebreke bleven."
Maar het krankzinnigst waren
de nachten. Het koor over
nachtte niet bij gastgezinnen,
zoals gebruikelijk. Die mochten
slechts overdag gastvrijheid bie
den. Er waren hotels geboekt,
maar ook daar werd uiteindelijk
niet geslapen. De koorleden
met echtgenotes verbleven in
kostscholen met beroerde voor
zieningen en 's avonds om elf
uur ging de deur op slot met
een wachtpost ervoor. Er waren
toiletten die je niet af kon slui
ten, maar voor het koor was het
een droomreis: „Eén van de
hoogtepunten!" zegt Henk
Schraa nog steeds enthousiast.
Eigenlijk is het een beetje
jammer dat voor het grote jubi
leumconcert de Stadsgehoor
zaal niet beschikbaar is, want
dat is toch wel de meest ideale
plek, zegt Piet Weijma. „De
Stadsgehoorzaal heeft zo'n
schitterende akoestiek - zoals-ie
was tenminste. Voor het publiek
is het daar ook leuker dan in de
Pieterskerk, waar je zo tegen de
pilaren aan zit te kijken."
Over wat het hoogtepunt gaat
worden bij de komende jubile
umfestiviteiten zijn de menin
gen een beetje verdeeld. De een
stelt zich veel voor van de ont
moetingen met oud-koorleden.
De ander verheugt zich op het
gehandicapten jubileumconcert
op de 17e. „Naar Parijs ga je
voor jezelf," merkt Wolters op,
„maar zo'n concert doe je voor
de ander. Het klinkt misschien
een beetje hoogdravend, maal
ais christelijk koor mag je best
eens iets voor een ander doen."
Op 23 september geeft RCM
Vox Humana in de Pieterskerk
een jubileumconcert met als
thema 'Een muzikale reis door
25 jaar RCM repertoire'.
M.m.v. Liesette Emmink, Adri-
aan Folea, Jan Peter Versteeg,
Louis van Dijk e.v.a. Aanvang:
20.00 uur.
DELFT «ANP
Leken vinden abstracte kunst
niet mooi. omdat dit voor hen
weinig herkenbaarheid heeft.
Voor experts is dit wel het ge
val. Op grond van kennis en
ervaring herkennen zij ab
stracte kunst als onderdeel van
een bepaalde stroming en
daardoor vinden ze het ook
mooi. Dit is een van de con
clusies van het proefschrift
Artful Judgements' van Paul
Mekkert, die werkt bij de facul
teit Industrieel Ontwerpen in
Delft.
Hekkert deed het onderzoek
om een indruk te krijgen van
de zaken waar ontwerpers re
kening mee moeten houden
bij het vormgeven van indus
triële produkten. Dat het oor
deel over schoonheid wordt
beïnvloed door vertrouwd
heid, werd nog eens bevestigd
door een test bij een aantal
proefpersonen.
Hekkert schotelde hen ver-
ROTTERDAM ANP
De tentoonstelling Schatten van
de Tsaar, Hofcultuur van Peter
de Grote uit het Kremlin, moet
de grote publiekstrekker wor
den uit het seizoensprogramma
van het Rotterdamse Museum
Boymans-Van Beuningen. Het
museum wil daarmee de tradi
tie voortzetten om zo nu en dan
een veel bezoek trekkende ex
positie te organiseren.
Eerder waren dat onder meer
Het Goud der Thraciërs en De
Verboden Stad, Hofcultuur van
de Chinese keizers. De laatste
tentoonstelling trok in 1990
ruim 250.000 bezoekers. Schat
ten van de Tsaar zal een hon
derdtal kostbare voorwerpen
omvatten, zoals bewerkte pisto
len, gewaden, ikonen en reli
gieuze objecten. Hoogtepunt
wordt de kroon van Peter de
Grote (1672-1725) die met tallo
ze diamanten is versierd. De ex
positie duurt van 10 december
tot en met 4 februari.
Culobjecten
De tentoonstelling 'One Man's
Trash is Another Man's Treasu
re' (De één zijn afval is de ander
zijn schat) is een tweede grotere
expositie in het museum. Zij
gaat over de veranderingen die
Europese gebruiksvoorwerpen
in de cultuur van de Noordame-
rikaanse Indianen hebben on
dergaan. Zo werden gebruiks
voorwerpen tot cultobjecten.
Op de tentoonstelling, die van
1 oktober tot en met 7 januari
duurt, zijn allerlei vooiwerpen
te zien, zoals bijlen, messen, ko
peren ketels, haarkammen,
schoenen dekens en spiegeltjes,
schillende versies van niet-be-
staande produkten voor. Daar
uit bleek dat de proefpersonen
de meest geziene versie de
mooiste vonden. Dit bevestigt
volgens de onderzoeker de 're
clamewaarheid' dat herhaling
belangrijk is. Hoe meer ie
mand een produkt heeft ge
zien hoe mooier het wordt ge
vonden, volgens Hekken.
Toch wijst hij er op dat een
vertrouwd ontwerp op een be
paald moment als te ver
trouwd, oftewel als saai wordt
ervaren. Een goed voorbeeld
hiervan is het ouderwetse kof
fiezetapparaat. Onlangs is Phi
lips met het afwijkende ont
werp gekomen van de Itali
aanse ontwerper Alessi dat een
doorbraak op ontwerpgebied
was en een commercieel suc
ces. „Op een bepaald moment
is de vorm uitgemolken en ra
ken de mensen er een beetje
op uitgekeken. Dan ontstaat er
behoefte aan nieuwe vorm",
aldus Hekkert in het faculteits
blad Delft Integraal.
die door bewerking zijn ge
transformeerd tot voorwerpen
als sieraden, haarornamenten,
ceremoniële dansratels en pijl
punten met traditionele In
diaanse vormen. Aan het onder
werp van de tentoonstelling
wordt op 13 en 14 december in
het museum ook een symposi
um gewijd.
Van 24 september tot en met
12 november loopt de tentoon
stelling kunstenaarsportretten,
waarvan er 150 te zien zijn. Het
gaat daarbij om zelfportretten
vanaf de zestiende eeuw tot he
den in de vorm van schilderijen,
tekeningen, prenten, foto's en
sculptuur.
Hedendaags
Boymans-Van Beuningen orga
niseert ook een aantal exposi
ties van hedendaagse kunst.
Van 28 oktober tot en met 21 ja
nuari zijn recente schilderijen
van de in Californië levende En
gelse kunstenaar David Hock-
ney te zien. Van hem worden
ongeveer vijftig portretten ge
toond die hij van zijn lievelings
teckels Stanley en Boogie heeft
gemaakt, aangevuld met dertig
stillevens.
Met een show op de binnen
plaats van het museum door de
kunstenaar zelf wordt op 22 ok
tober een tentoonstelling ge
opend van de 28-jarige Ameri
kaan Matthew Barney. Zijn
werk bestaat uit objecten en vi
deo-installaties die een weer
slag zijn van zijn performances.
Daarin verwijst hij niet langer
naar de werkelijkheid, maar
schept hij een mythische wer
kelijkheid van faunen, stares en
zeekoningen.
DEN HAAG GPD
Het gaat goed met de populari
teit van het Nederlandse lied. In
de eerste helft van dit jaar ging
er voor 128 miljoen gulden aan
Nederlands repertoire over de
toonbank, een kwart van de to
tale verkopen. In totaal werd er
voor 535 miljoen gulden aan
CD's, LP's en muziekcassettes
verkocht, 9 procent meer dan in
de eerste helft van 1994.
Absolute verkooptopper blijft
de CD, goed voor 91 procent
van de totale verkopen, gevolgd
door de CD-single waarvan er
3,5 miljoen over de toonbank
gingen. De gemiddelde prijs
voor een CD ging met ruim een
dubbeltje omhoog tot 29,60 gul
den. De LP duikelde verder. Er
gingen er 147.000 over de toon
bank, 40.000 minder dan in de
eerste helft van 1994. De voor-
bespeelde muziekcassette deed
het beter. Er gingen 4 procent
meer cassettes over de toon
bank. Doordat de prijs met 13
procent steeg, groeide de omzet
van acht miljoen gulden tot ne
gen miljoen gulden. De Neder
landse artiesten deden het
goed. Zij namen 24 procent van
de verkopen voor hun rekening,
tegen een aandeel van 17 pro
cent in 1994. Klassieke muziek
bleef gelijk met een marktaan
deel van 13 procent.
SOEST ANP
De tekenaar en illustrator Rien
[Poortvliet, die vrijdag op
63-jarige leeftijd overleed, werd
vooral bekend door zijn kabou
terboeken. Er zijn miljoenen
exemplaren van verkocht. „Het
leven en werk van een kabou
ter" verscheen in 1973 bij Uit
geverij Unieboek. Dat debuut,
dat Poortvliet samen met
schrijver Wil Huygen maakte,
verscheen in meer dan twintig
talen. Drie jaar later bracht het
duo De Oproep van de kabou
ters uit.
Behalve de sprookjesfiguren
tekende hij de natuur, zoals in
zijn boeken Langs het tuinpad
van mijn vaderen, Het briesen
de paard en Te hooi en te gras.'
Drie jaar geleden ging in Mid-
delharnis het Rien-Poortvliet-
tnuseum open. Daar is een ten
toonstelling van rond de twee
honderd schilderijen uit ver
schillende boeken te zien.
Poortvliet werd in 1993 be
noemd tot Ridder in de Orde
van Oranje Nassau.
Uitgeverij Unieboek bracht
h) totaal acht van zijn boeken
uit. Halverwege de jaren tachtig
stapte Poortvliet over naar Uit
geverij Kok in Kampen, waar
hij jaarlijks een Poortvliet-ka-
lender uitbracht. Het exem
plaar voor 1996 is onlangs uit
gekomen. Bij Kok verschenen
nok De Ark van Noach, De
Tresoor, Aanloop en Kabou-
terKinderversjes. „Hij dacht dat
hij zich prettiger thuis zou voe
len bij een uitgeverij met een
Christelijke achtergrond", zo
verklaart Unieboekdirecteur A.
Akveld die overstap.
Gelovig
Poortvliet was erg gelovig. In
„Hij was één van ons" beeldde
hij het verhaal van Christus uit.
Als gelovige zag hij het als zijn
plicht het bijbelse verhaal te
vertellen. De gereformeerde
predikant ds. Ph. Stoffels, oud
bestuurslid van de Stichting
Protestants Kerkelijke Kunst,
doet in een reactie op Poort-
vliets overlijden diens vooral in
kerkelijke kring zeer populaire
werk af als 'zondagsschool
plaatjes'. „Ik bewonder zijn
vaardigheden, maar het is mijn
smaak niet. Zijn werk mist dat
gene wat iets tot kunst maakt."
Reclame
Poortvliet wilde na de middel
bare school naar de kunstaca
demie. Zover kwam het niet.
Zijn ouders gaven de voorkeur
aan een degelijk en zinniger
beroep. Kunst werd in zijn ge
reformeerde milieu geassoci
eerd met armoede en koude
zolderkamertjes.
Na zijn schooltijd ging hij bij
het reclamebureau Lintas wer
ken. Een verwerpelijk beroep
was dat naar zijn mening niet,
maar het probleem was dat
daardoor zijn eigen „hand
schrift naar de knoppen ging."
Die eigen hand liet hij in de
avonduren de vrije loop door
het illustreren van boeken van
Jaap ter Haar als Lotje en de
Saskia- en Jeroenserie. „Dat
waren geen aftershave-man
nen, maar échte mensen. Heer
lijk", zei hij daarover in een in
terview. Toch zette hij pas na
vijftien jaar een punt achter
zijn reclame-carrière.
Kritiek
Kritiek op zijn werk is er altijd
geweest. „Bah, Poortvliet, je
maakt helemaal geen grote K!,
zeggen ze dan, terwijl dat hele
maal niet mijn doel is." Hij zag
zichzelf niet als kunstenaar.
Meer als ambachtsman. „Ik sta
vroeg op en ben al keihard aan
het werk als die zogenaamde
kunstenaars nog in hun bed
liggen te wachten op inspira
tie."
In een ander vraaggesprek
typeerde de tekenaar zich als
een „rechtse ouderwetse boer
derijkabouter. „Of liever: een
kok die spruitjes kookt met een
gehaktbal. De nouvelle-cuisi-
ne-jongens moeten er van bra
ken, maar wat blijkt: de men
sen vinden het waratje lekker.
Ik maak een knappe gehaktbal.
En ze smullen ervan. Dat geeft
de burger moed. De Hemel zal
ze lonen."
Rien Poortvliet wordt mor
gen begraven.
Het jubilerende Vox Humana in de Pieterskerk. De sfeer van 'jongens onder elkaar' wordt door de leden geprezen.
FOTO HIELCO KUIPERS
Mannenkoor Vox Humana viert 25-jarig bestaan met concert in Pieterskerk
Rien Poortvliet zag zichzelf niet als een kunstenaar, maar als een ambachtsman.
FOTO GPD
