Vegetariërs kritisch over vleescampagne
Jongeren eten nog
maar weinig
groente en fruit
Smaak
VRIJDAG 15 SEPTEMBER 1995
REDACTIE: WIM VAN BEEK 072-196258
Rumoerig
Zelden heeft een exotische drank zoveel
indruk op me gemaakt. Misschien had het
te maken met de 'ouderdomof met de
omgeving, wie zal het zeggen. De smaak
van de ruim 150 jaar oude rum die ik
onlangs in een Spaanse bodega recht
streeks vanuit het fust mocht proeven zal
me altijd bij blijven. De afdronk was zo
mooi dat ik rum ofrhum, zoals de Fran
sen het spellen, dooreen andere bril ben
gaan zien. Over de oorsprong van hel
woord rum bestaan de meest uiteenlopen
de theorieën. Niet zo vreemd want de ge
schiedenis leert dat de bewoners van het
zonovergoten eiland Barbados zich om
streeks 1600 al tegoed deden aan deze
drank. Historici nemen aan dat het uit
eindelijk Christoffel Columbus is geweest
die suikerriet, het hoofdbestanddeel van
rum, naar het Caribisch gebied heeft ge
bracht. Evenals de destillatie-techniek
waardoor rum ook wel dé alcoholische
drank van de 'Nieuwe Wereld' wordt ge
noemd. Overigens beweren anderen dat de
Fransen als grondleggers van rum aange
wezen moeten worden. Ik laat het in het
midden en ben er van overtuigd dat de
toenmalige bewoners zich de drank goed
lieten smaken.
Er zijn diverse meningen over van welk
woord 'rumuiteindelijk is afgeleid. Zo
wordt beweerd dat het een verbastering is
van de inmiddels sterk verouderde woor
den 'rumbullion'(burengerucht) of'rum-
bustion' (oproer). Dat verklaart in ieder
geval wat voor invloed de drank had op de
gebruikers. Andere sporen leiden naar het
Latijnse woord voor suikerriet 'sac-
charum', zo hoorde ik van een echte rum-
liefhebber. En ook aan bijnamen is er
grappig genoeg geen gebrek. 'Duivelsdood',
roesveroorzaker, Barbadoswater en Nel
sons Bloed duiken op in verschillende na
slagwerken. De Caribische eilanden heb
ben er in elk geval alles aan gedaan om
met deze drank wereldfaam te krijgen. Ze
produceren elkeen eigen rum waardoor
elke rum anders is. Bepalende factoren
zijn de destilleer methode, de rijpings tijd,
de grond, het klimaat, het water en de
kwaliteit van het suikerriet.
Ooit was Cuba, waar eens het nog immer
beroemde merk Bacardi gevestigd was, de
grootste leverancier van lichte rums. Later
werd deze rol, mede door het Castro-be-
wind waardoor grote producenten hun
heil elders zochten, overgenomen door het
nabijgelegen Puerto Rico, thans de thuis
basis van Bacardi. Een apart hoofdstuk
tussen alle Caribische eilanden vormt Ja
maica. Volgens insiders ook wel 'Bordeaux
van het Caribisch gebied'genoemd. Mis
schien danken ze die naam aan het feit
dat er het langst op commerciële wijze
rum wordt geproduceerd. Of aan het gege
ven dat hier de donkere, sterk aromatische
rum vandaan komt. In ieder geval heeft
dit eiland zich maar liefst twee eeuwen
lang 'hofleverancier' van de Britse Marine
mogen noemen. Traditiegetrouw kregen
de manschappen rond het middaguur een
flinke kroes Jamaicaanse rum uitgereikt.
Een vrij opmerkelijke gewoonte dacht ik
zo, die na tweehonderd jaar in 1969 werd
beëindigd. Die goeie ouwe tijd...
JOHN BEEREN,
eigenaar van de
Bokkedoorns, een
met twee Miche-
lin-sterren gedeco
reerd restaurant in
de duinen van
Bloemendaal
Om gezond te leven is het eten van
vlees eerder af te raden dan dat het
noodzakelijk is. Dat vinden de Neder
landse Vegetariërsbond en het Voor
lichtingsbureau Voeding. Deze me
ning staat haaks op die van het Voor
lichtingsbureau Vlees, die met een
nieuwe campagne de waardevolle sa
menstelling van vlees juist wil aanprij
zen.
Met de campagne die eind augustus is
begonnen en twee jaar gaat duren wil
het Voorlichtingsbureau mensen at
tent maken op de belangrijke vitami
nen en mineralen die in vlees zitten.
Daarbij wordt vooral gemikt op de
jongere consument en de één- en
tweepersoons-huishoudens.
„Omdat die mensen vaak een jachtig
bestaan leiden en weinig tijd hebben
om uitgebreid te koken, weten ze te
weinig over de voedingswaarde en de
bereiding van vlees", zegt campagne-
HEINZ
leider L. Fontijn. Volgens hem weten
de meesten bijvoorbeeld niet dat vlees
een belangrijke leverancier is van vita
mine D, B12 en B6. Ook zit er kalk,
fosfor en kalium in. Bovendien zou
het merendeel van de vetten onverza
digd en dus gezond zijn.
De Nederlandse Vegetariërsbond
vindt die veronderstellingen eenzijdig
en gaat de campagne met een kritisch
oog volgen. „Het Voorlichtingsbureau
Vlees heeft in het verleden nogal eens
onvolledige informatie gegeven over
gezondheidsaspecten", zegt directeur
H. van Boven. Volgens hem zitten er
meer nadelen dan voordelen aan het
eten van vlees. „En dan heb ik het nog
niet eens over hormonen of het die
renleed dat ermee gepaard gaat. Vlees
bevat bijvoorbeeld weinig voedingsve
zels. Behalve onverzadigd vet zitten er
ook verzadigde vetten in. De fanatieke
vleeseter krijgt die dus ook volop bin
nen. Bovendien gaat wereldwijd bijna
de helft van de graansoorten op aan
vee. Daar kun je heel wat monden
rechtstreeks mee voeden in plaats van
in de vorm van een varken of koe", al
dus Van Boven.
Ook het Voorlichtingsbureau voor de
Voeding (VOVO) wil de vleescon
sumptie terugdringen en is van me
ning dat de belangrijkste voedings
stoffen die in vlees zitten, ijzer, eiwit
ten en vitamine B, voldoende voorko
men in andere produkten. Alleen als je
helemaal geen dierlijke produkten eet
(dus ook geen melkprodukten en eie
ren) loopje volgens de voedingsex
perts kans dat je een tekort aan be
paalde voedingsmiddelen krijgt.
Campagneleider Fontijn vindt de
meeste argumenten van vegetariërs
en het VOVO overdreven. Dat de helft
van de graanproduktie naar vee zou
gaan noemt hij onzin. „Dat gaat voor
al om tapiocameel, dat speciaal voor
vee wordt gemaakt en niet geschikt is
voor menselijke consumptie."
Wat het dierenleed betreft meent Fon
tijn dat er tegenwoordig volop maat
regelen worden genomen om dat zo
veel mogelijk tegen te gaan. „Neder
land is daarin zelfs een koploper."
De carripagrieleider geeft overigens -
wel toe dat mensen ook zonder vlees
een gezond voedingspatroon kunnen
hebben. „Maar er is nog nooit aange
toond dat vlees ongezond is."
De hetze tegen vleeseters moet vol
gens hem maar eens stoppen. „Laat
mensen toch de vrijheid zelf te kiezen
wat ze eten. Vijfennegentig procent
van de Nederlanders vindt vlees lek
ker. Wat is er mis mee om hen te wij
zen op de waardevolle voedingsstof
fen die ze daarmee binnenkrijgen?
Dat gebeurt tenslotte ook met brood."
OPGAVE
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1. klinknageltje; 5. rijstbrande
wijn; 9. grondsoort; 10. onge
bonden; 12. vis; 13. buisverlich
ting; 14. benul; 16. muzieknoot;
17. raamwerk; 19. half vrije; 21.
hinder; 23. ernstig; 24. gevange
nis-, 26. afgemat; 27. deel van
een Franse ontkenning; 28. sie
raad; 30. poste restante; 31.
schoonmaakgerei; 32. pro; 33.
aldus-, 34. conus, 36. spil; 38.
loot; 40. prul; 41. knaagdier; 42.
kruik; 44. piepklein,- 45. straf
baar feit; 48. achter; 50. af
grond; 51. kosten koper; 52. ge
zet; 54. kleine metalen staaf;
55. strafwerktuig; 56. god van de
liefde; 57. emmer.
Verticaal:
1. aantekeningen; 2. mager; 3.
bijwoord; 4. map met gegevens-,
6. dwarsmast; 7. bloeiwijze; 8.
klein kind; 10. pausennaam; 11.
filmdecor; 14..been; 15. hevig;
17. spinnewebdraad; 18. man
nelijk dier; 20. Amerikaanse
staat; 22. zangstem; 24. ka-
meelkleurig; 25. inwendig or
gaan; 28. teer; 29. plezier; 33.
rangtelwoord; 35. vis; 37. plak
brief je; 39. gedwee-, 41. lange,
smalle ondiepte in zee; 43. En
gelse titel; 44. bezittelijk vnw -,
46. vruchtennat; 47. Europese
rivier; 49. trotse houding; 51.
herkauwer; 53. boksterm; 55.
rooms-katholiek.
OPLOSSING
CITAAT
Horizontaal:
1. maïs; 2. menu; 3. ruzie; 4.
lood; 5. bluts; 6. pover; 7. laken;
8. sate,- 9. norm; 10. knots; 11.
Rome, 12. nasi, 13. pels; 14. la
tex.
Het citaat is: „Ongenode gasten
zijn vaak het welkomst als zij zijn
vertrokken" W. Shakespeare,
TOMPOES
Tom Poes en de Bommel-legende
„Zo eenvoudig ligt de zaak niet", sprak
Sickbock onderwijzend. „De heer
Bommel vertoeft in het verleden en ge
wilt hem terughalen in het heden, dat
is duidelijk. Wat doen we nu? Gaan we
zijn levensritme versnellen?" „Ik ga de
tijd vlugger laten lopen", zei Tom Poes
prikkelbaar. En met deze woorden
haalde hij de hendel over, net zoals de
professor de eerste keer gedaan had.
„Ei, ei!" riep de geleerde uit. „Wat doet
ge nu toch, mijn baasje? Nu is de tijd
van de heer Bommel versneld! Maar
de tijd van zijn omgeving gaat nor
maal door want ge hebt de functies
van uw vriend niet geneutraliseerd! Dit
heeft geen zin." Tom Poes haalde de
schouders op. Hij begreep niet precies
wat de knappe kop bedoelde. Maar
wanneer we nu teruggaan naar heer
Ollie zien we toch dat de handeling
van Tom Poes wel degelijk zin had. De
ongelukkige heer zat op de steen en
staarde met uitpuilende ogen naar het
mes, dat de gemaskerde langzaam liet
dalen. Zijn hoge kreten gingen verlo
ren in het lied van de dansers. Hij be
greep, dat hij in groot gevaar verkeer
de en vol ontzetting liet hij zich ach
terover vallen. Op dat moment ge
beurde er iets vreemds. De akelige fi
guur met het mes verstarde plotseling,
H
W
F
HANS VAN ES
Ingeklemd tussen twee actieve regenstoringen ontkwam ons lai
teren aan het herfstachtige weer, dat in diverse gebieden van E
heerste. Een van de depressies heeft op weg van de Middelland
naar Denemarken een spoor van nattigheid achtergelaten. Voor
de zuidzijde van de Alpen, waar warme, zeer vochtige lucht tot w
gen werd gedwongen, viel zeer veel regen; in Zwitserland werdi
24 uur plaatselijk circa 200 millimeter afgetapt.
In Duitsland en Zuid-Scandinavië liet de regenzone ruim 50 in
ter. In Schotland was het even droog, nadat er halverwege de rr ng
al neerslagrecords zijn gebroken. Ongetwijfeld is het warme No g
zeewater mede verantwoordelijk voor de regensommen van 25(
300 millimeter, die er deze maand aan de Schotse oostkust we
opgetekend. In ons land is het de afgelopen weken wel iets aan
natte kant geweest, maar de meest actieve storingen lieten Net
meestal links liggen.
Ook donderdag was het temidden van het depressiegeweld een
bedaarde, milde nazomerdag met weinig wind en soms mooie» jq
luchten. In de heldere, onstabiele lucht waren vooral in de ocht
ren vette stapelwolken te zien, als teken dat de atmosfeer bove jg
hoorlijk koud was. Buien zijn er vrijwel niet gerapporteerd, maa
vanuit Bloemendaal aan Zee kwam een melding van twee klein:
jes, die onder een buienwolk boven zee hingen.
De slurfvormige aanhangels, ook wel tuba genoemd, waren opv
dun en bereikten het zeeoppervlak niet. De atmosferische omst
heden - met weinig wind aan het wateroppervlak en snel sterke 55
dende windsnelheden in de hogere luchtlagen - waren kennelijl
schikt voor een zuigende, roterende beweging, die van het zeec
vlak tot aan de wolkenbasis reikte. Vlak na de warme zomer van
waren de depressies met bijbehorende kou in de bovenlucht fin
tief boven onze omgeving. Er zijn toen veel hozen gesignaleerd
Waddenzee, IJsselmeer en voor de Nederlandse kust met flinke
terhozen o.m. bij Zandvoort en Vlissingen.
Vandaag trekt een frontale zone met enige regen van zuid naar
over het land. Aan de achterzijde klaart het weer op, maar de lu
blijft onstabiel van opbouw, zodat er ook enkele losse buien kui
ontstaan.
Na een paar weken van afwezigheid verschijnt er vanaf het kon-
weekeinde
weer een hogedrukgebied op de weerkaart, die van de oceaan 0
Noord-Europa reikt. Aan haar zuidflank komt vanaf zondag een
lijke stroming op gang met aanvoer van vrij warme lucht: ca 21
den. Naast flinke opklaringen blijft de kans op een bui aanwezi
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
zaterdag.
Noorwegen:
In het zuiden overwegend
bewolkt, af en toe regen
en plaatselijk een stevige
oostenwind. In de rest van
het land droog en vrij zon
nig. Middagtemperatuur
van 10 graden in het noor
den tot 15 in het zuiden,
vandaag in het zuiden lo
kaal nog maxima rond 18
graden.
Zweden:
In het zuiden overwegend
bewolkt, nu en dan regen
en een stei/ige oosten
wind. In het noorden
droog en rustig weer met
nu en dan zon. Middag-
temperatuur ongeveer 10
graden, in het zuiden rond
14 graden.
Denemarken:
Overwegend veel bewol
king en vooralvandaag
nog nu en dan regen. Middagtempera- Oostenrijk:
tuur ongeveer 15 graden. Vandaag van het westen uit dr<
Engeland, Schotland, Wales en Ierland: én toé zon. borgen opnieuw kar
Veranderlijk weer met naast wolken en
regen soms ook wat zon. In Ierland is de
kans op regen vrij klein. Middagtempe
ratuur ongeveer 17 graden, in Schotland
iets lager.
België en Luxemburg:
Vrij veel bewolking en van tijd tot tijd re
gen.- Middagtemperatuur ongeveer 17
gradën, in Luxemburg iets lager.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Wisselvallig weer met meestentijds veel
bewolking en van tijd tot tijd regen, van
daag plaatselijk met onweer. Middag
temperatuur variërend van 16 tot 19
Afë opkian
zonnig
^onweer
sneeuw
ha8el
de nachtwacht ging liggen en het ge
zang ging over in een diepe, kreunen
de klaagtoon, die uit het binnenste van
de aarde leek te komen. Heer Bommel
kwam overeind en keek zonder begrip
van de rei der maandansers naar de
vreemdeling met het mes. Toen kwam
er leven in zijn vervallen trekken. „Ze
bewegen niet meer", stelde hij vast.
„Ze zijn traag als slakken! Ach ja, hoe
heb ik kunnen vergeten, dat ik eigen
lijk de snelste heer ter wereld ben? Het
is wonderlijk wat een Bommel kan
wanneer de nood aan de man komt!"
En met deze woorden snelde hij
heen...
Portugal:
In het noorden soms wolken, maar ver
der flinke' perioden met zon. Bijna overal
droog. Middagtemperatuur van 19 gra
den in het noordwesten tot 27 graden in
het zuiden.
Madeira:
Wolkenvelden, soms ook zon. Morgen
kans op wat regen. Enige daling van
temperatuur met op morgen maxima
rond 22 graden.
Spanje:
In het zuiden droog en vrij zonnig. In de
noordelijke helft geregeld wolkenvelden
en soms regen, langs de Costa Dorada
en Costa Brava misschien ook onweer.
Middagtemperatuur meest tussen 25 en
30 graden, in het noordwesten op beide
dagen rond de 20.
Canarische Eilanden:
Naast veel zon soms ook wolkenvelden.
Droog. Middagtemperatuur ongeveer 27
graden.
Marokko:
Westkust: Naast zon soms ook wolken
velden. Droog. Middagtemperatuur vlak
aan zee van 23 graden in het noorden
tot 27 verder zuidwaarts.
Tunesië:
Droog en vooral vandaag veel zon, Maxi
ma vlak aan zee ongeveer 30 graden.
Zuid-Frankrijk:
In het zuidoosten perioden met zon en
overwegend droog. Verder flink wat wol
kenvelden en op beide dagen kans op
buiige regen. Middagtemperatuur op de
meeste plaatsen rond 22 graden.
Mallorca en Ibiza:
Flinke perioden met zon, op beide da
gen ook een kleine kans op een regen- of
onweersbui. Middagtemperatuur rond
27 graden.
Italië:
Veranderlijk bewolkt met vooral in het
noorden kans op een paar regen- of on
weersbuien; in het zuiden blijft het op
beide dagen droog. Middagtemperatuu r
in veel streken uiteenlopend van 24 tot
27 graden, vooral in het noorden soms
iets lager.
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon, soms ook wolkenvel
den en een kleine kans op een regen- of
onweersbui. Geleidelijk minder wind.
Maxima rond 26 graden, vandaag op
Corsica waarschijnlijk enkele graden la
ger.
Malta:
Droog en vrij zonnig. Maximumtempera
tuur ongeveer 28 graden
Griekenland en Kreta:
Zonnig; in het westen en noorden van
Griekenland vooral vandaag kans op on
weer. Middagtemperatuur op de eilan
den en langs de Griekse kusten onge
veer 27 graden.
Turkije en Cyprus:
Droog en vrijwel overal veel zon. Mid
dagtemperatuur ongeveer 30 graden,
rond de Dardannellen wellicht iets lager.
Duitsland:
Af en toe zon en een enkele bui. Mid
dagtemperatuur ongeveer 18 graden.
Zwitserland:
Een enkele bui, vooral in het zuiden ook
af en toe zon. Middagtemperatuur van
15 graden in het noordoosten tot 19 in
het zuiden.
bui. Maxima rond 18 graden.
Overwegend veel bewolking e
buiige regen, misschien met
Morgen in het westen droog e
zon. Middagtemperatuur rond
den, morgen in het zuidwesten
ger.
Tsjechië en Slowakije:
Tsjechie: vandaag veel bewolkir.
en dan regen. Morgen af en tot
vrijwel overal droog. Maxima 1
graden. Slowakije: Veel bewol1
van tijd tot tijd regen. Middagt
tuur oplopend naar ongeveer 18
Hongarije:
Vandaag veel bewolking en en
gen- of onweersbuien. Morgen
westen uit opklaringen en ge
aan droog. Middagtemperatuur
graden.
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 07.16 Zon onder
Maan op 23.48 Maanondi
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 08.55 «21.11 08.28
Laag 04.44 16.45 04.25
Weerrapporten 14 september 20 u
Deelen
Eeide
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Twente
Maastricht
Aberdeen
hall bew
onbew.
half bew.
licht bew.
licht bew
licht bew
half bew
licht bew
Berlijn
Boedapest
Bordeaux
Dublin
Frankfurt
Genève
Innsbruck
Istanbul
Klagenlurt
Kopenhagen
lasPalmas
Split
Stockholm
Warschau
Zurich
Bangkok
Buenos Aire
Casablanca nail bew
Jonannesburg z
Los Angeles 0
New Orleans li
New York li
regen
licht bew
regenbui
Vancouver onbew.
Juist nu steeds meer wetenschappelijk onderzoek uitwijst dat groenten
en fruit een belangrijke rol spelen in het beperken van het risico op
ziekten, zoals kanker en hart- en vaatziekten, blijkt dat de Nederlandse
consument steeds minder groenten en fruit eet. De afgelopen jaren is
de consumptie van groenten en fruit gedaald met gemiddeld 10 pro
cent. Bij jongeren is dit zelfs 18 procent. In vergelijking met de aanbe
velingen van het Voor-
Bloemkool is de populairste verse
groente in Nederland. Vorig jaar aten
we er per huishouden 9 kilo van. Uien
staan op de tweede plaats, met 7 kilo.
Beide verliezen wel wat terrein. Iets
meer zelfs dan de drie procent waar
mee in de eerste helft van dit jaar de
totale verkoop van verse groenten te
rugliep ten opzichte van dezelfde pe
riode vorig jaar.
Het Produktschap voor Groenten en
Fruit heeft precies laten uitzoeken hoe
de 84 kilo verse groenten die vorig jaar
per huishouden werd verorberd is sa
mengesteld uit de circa vijftig soorten
die te koop zijn. En ook dat er per
huishouden 260 gulden aan werd be
steed.
In de top-10 staan na bloemkool en
uien: komkommers, peen, tomaten,
witlof, sla, 'gemengde' groenten, prei
en andijvie. Vijf jaar geleden, toen ook
zo'n lijst werd samengesteld, stond an
dijvie nog op 8. 'Gemengde' groenten
(panklare pakketten, stoofschotels, ba
mi-groenten, etc.) rukken op, wat ken
merkend is voor de groeiende vraag
naar gemaksvoedsel. Populaire kost
als spinazie en sperziebonen ontbre
ken op de lijst, omdat zij respectieve
lijk voornamelijk als diepvriesprodukt
of behalve in het zomerseizoen uit blik
worden gegeten.
De marktonderzoekers van het Pro
duktschap tippen broccoli als een
groente die de komende jaren andijvie
zou kunnen verdringen uit de top-10.
lichtingsbureau voor
de Voeding (per dag
ten minste 200 gram
groenten en 2 stuks
fruit - eveneens 200
gram) wordt er dage
lijks ruim 150 gram
groenten en fruit te
weinig geconsumeerd.
De daling van groen-
tenconsumptie is zo
wel bij mannen als
vrouwen van alle leef
tijden opgetreden. In
1987/88 werd per per
soon dagelijks 143
gram groenten gecon
sumeerd, in 1992 was
dit nog slechts 128
gram. Opmerkelijk is
dat de consumptieda
ling bij mensen ouder
dan 50 jaar kleiner is.
Kennelijk zijn deze
mensen meer met hun
gezondheid bezig dan jongeren. De daling in het gebruik van groenten wordt vooral veroorzaakt door het feit dat
de samenstelling van de warme maaltijden aan verandering onderhevig is. Tegenwoordig bestaan veel warme
maaltijden uit pasta of rijst in plaats van aardappelen. Daarin worden dan wel wat groenten verwerkt, zoals prei,
champignons en paprika, maar de totale geconsumeerde hoeveelheid is meestal kleiner dan bij een traditionele
maaltijd. Bovendien worden er meer 'lichte' groenten gegeten, zoals sla en taugé.
Een andere oorzaak van de daling is dat de consument steeds meer tussendoor eet (grazen), waardoor met name
de warme maaltijd minder belangrijk wordt. De laatste jaren worden er bovendien steeds minder fruit-eters geteld,
die dagelijks tevens een kleinere hoeveelheid fruit eten. In 1987/88 werd per persoon dagelijks 125 gram fruit ge
consumeerd; in 1992 was dit teruggelopen tot slechts, 114 gram, terwijl 200 gram wordt geadviseerd. Fruit wordt
zowel bij de maaltijd als tussendoor gegeten.
De consumptiedaling van fruit wordt niet alleen veroorzaakt door de veranderende samenstelling van de maaltij
den, maar ook door een toenemende concurrentie op de tussendoormarkt van bijvoorbeeld de koeken en de can-
dybars. Verder speelt bij fruit de gemakstrend een rol. Een aantal vruchten vindt men 'lastig' om op te eten, zoals
sinaasappelen en grapefruits.
De keuze aan groenten en fruit is overweldigend. Er wordt echter steeds minder van gegeten.
