Artiesten overstemd
op rumoerige Uitdag
Vlet zaklantaarns dwalen door duistere bunkers
Julius Caesar: galmend en hollend
door nieuw Haags stadhuis
Cultuur Kunst
ia
tnge garde triomfeert op
filmfestival van Venetië
Figuranten verstoren
sterfscene met protest
Rennes' Nozze drijft
op sterke cast
.JNDAG 11 SEPTEMBER 1995
chef cert visser, 071 -356441
ter [udeamus-prijs voor componisten
kpDAMDe Spaanse componist Jesus Torres (1965) en de
trïkaanse componist Michael Oesterle (1968) hebben de in-
jationale Gaudeamus-muziekprijs 1995 gewonnen. Dat heeft
JJhichting Gaudeamus Centrum Hedendaagse Muziek giste-
bekendgemaakt. Dat gebeurde aan het einde van de Gau-
[nus muziekweek, die van 4 tot en met 10 september in Am-
Ham werd gehouden. De jonge componisten krijgen ieder
aonstefbedrag van 5000 gulden en een opdracht voor een nieuwe
rdagnipositie die volgend jaar tijdens de Gaudeamus muziekweek
at in ifremière moet gaan. De prijs is bedoeld als een aanmoedi
gen mg voor zeer talentvolle componisten onder de 30 jaar om zich
zag Jer te ontwikkelen.
lak pi
"Cins Snoek- en Puckprijs uitgereikt
I1 c'c IcanAM De theatergroep Victoria uit Gent heeft gistermid-
vaarsifjn |iet Rotterdamse jeugdheater Hofplein de Hans Snoek-
gekregen voor haar uitvoering van het stuk 'Moeder en
in diejj- pe puckprijs ging naar de voorstellingBrandweerman -
1'eef van het Amsterdamse gezelschap Wederzijds.Moeder en
1 ^jd' shockeerde, omdat het ons confronteerde met onze eigen
wel$rien en waarden", aldus het juryrapport. Het stuk geeft een
ve levensechte voorstelling van het leven op de rand van de
jtschappij, dat volgens de jury helder en met hedendaagse
Idelen werd vertolkt. De persoonlijkheidsprijs ging naar Kim
ipes voor haar rol in het stuk 'Heimelijk' van Inez Derksen.
speelde daarin de rol van Mik.
r leaterfestivalprijs 'Virgina Woolf
jTERDAMDe theaterproduktie "Who's afraid of Virgina Woolf
•ft gisteren de grote Theaterfestival prijs voor 1995 gewonnen,
stuk, gespeeld door Malpertuis, stond onder regie van Dirk
11 pghe. De prijs bedraagt 50.000 gulden en is bedoeld voor de
nulering van het Vlaamse en Nederlandse toneel. De erejury
tond dit jaar uit Schelto Patijn, Ed van Thijn en Joop en Phi-
van Tijn. Tijdens de uitzending van het VPRO-kunstprogram-
De Plantage maakten zij hun selectie uit elf produkties be
id. De jury reikt de prijs 11 september in de Stadsschouwburg
3ekei i Amsterdam uit.
bij
a wie,
Weinig belangstelling voor Leids uurtje
Voor liefhebbers van gratis presentjes, optredens, folders
en andere buitenkansjes was het zaterdag een heerlijke
dag. Het gemeentebestuur hield 'open huis', het was mo
numentendag en ook nog eens Uitdag. Veel Leidenaars
grepen de activiteiten aan om op hun vrije dag 'lekker op
sjouw' te gaan.
onge garde heeft zaterdag
telangrijkste prijzen in de
tt gesleept aan het slot van
jaarlijkse Filmfestival van
'tië. De organisatie was blij
dit antwoord op kritiek dat
festival niet meer bij de tijd
achtergeraakt op de festi-
in Cannes en Berlijn,
lor het tweede achtereen-
i jiw en op het festival heerste
[([aantal opkomende talenten
landen als Iran en Cuba.
tan Anh Hung, een 33-jarige
Parijs wonende Vietnamese
-ooifcseur, nam zaterdagavond
■er Couden Leeuw in ontvangst
zijn 'Cyclo', het verhaal
een onschuldige jonge be-
van een fietstaxi die te-
htkomt in een maalstroom
i geweld in Ho Chi Minh-
d.
ei| Het festival eindigde op de
j gr 'e bevredigende wijze, met
louden Leeuw voor de enige
die verhinderde dat het in
vergetelheid zou zakken,"
[j ommentarieerde het linkse
te A L'Unita gisteren. „Cyclo zal
7jet lijven, het is de eerste grote
ieb imationale prijs voor een
tnamese regisseur.
ommige veteranen deden
ook niet slecht. Zij kregen
zen voor hun hele oeuvre,
ar tot ontsteltenis van velen
svoor de 83-jarige Michelan-
o Antonioni geen onder-
Een reeks Hollywood-zwaar-
gewichten onder wie Tom
Hanks, Kevin Costner, Jack Ni
cholson en Mel Gibson gaf dit
jaar acte de presence, volgens
organisator Gillo Pontecorvo
om het predikaat „variëteit" te
onderstrepen. Maar de critici
beloonden hen niet. Zij schre
ven Sean Penn's 'The Crossing
Guard' met Nicholson weg.
De topprijzen voor acteurs
gingen naar Europeanen: Goetz
George in Romuald Karmakar's
'Der Totmacher', en Sandrine
Bonnaire en Isabelle Huppert in
'La Ceremonie' van Claude
Chabrol. Kleinere prijzen reikte
de jury uit aan de Japanse regis
seur Koreeda, zijn Iraanse colle
ga Jalili en de Brit Kenneth Bra-
nagh.
De meestgewilde onderschei
ding na de Gouden Leeuw, de
speciale jury-prijs, ging naar de
Portugees Joao Cesar Monteiro
voor 'A Comedia De Deus' en
de met een Oscar onderschei
den Italiaanse regisseur Giusep
pe Tornatore voor 'L'Uomo del-
Ie Stelle' (Sterreman).
Het Amerikaanse contingent
ging niet met lege handen naar
huis. Woody Allen en Martin
Scorsese namen oeuvre-prijzen
in ontvangst. Zij komen daar-
mge in de erelijst die groten als
Luis Bunuel, Charlie Chaplin en
Steven Spielberg omvat. Aliens
romantische komedie 'Mighty
Aphrodite' was een van de po
pulairste films maar werd bui
ten de competitie vertoond.
leiden erna straatsma
Met volle tassen liepen de be
zoekers van de Uitdag zaterdag
middag door de Pieterskerk.
Ruim honderd verenigingen en
organisaties waren er bijeen om
reclame te maken voor hun ac
tiviteiten. Wie geïnteresseerd
was in al wat Leiden het ko
mend seizoen heeft te bieden,
kwam handen te kort voor alle
flyers, bonnen en boekjes die
werden uitgedeeld.
Van 's ochtends elf uur tot na
middernacht werden twee po
dia in de Pieterskerk gebruikt
om het publiek op te warmen
voor het nieuwe theaterseizoen.
Naast een groot aantal Leidse
en regionale groepen, traden dit
jaar voor het eerst ook veel pro
fessionele artiesten op.
Badkamerkoor
Overdag kregen vooral de plaat
selijke amateurverenigingen de
kans iets van hun kunnen te de
monstreren. Het 'Badkamer
koor' zong oud-Hollandse lied
jes, de meisjes van balletstudio
Giselle mochten een een ruim
kwartier dansen. Van de profes
sionele acts trok Les Ballets Afri-
cains de Guinée met een werve
lende show de meeste belang
stelling. Een beetje vreemde
eend in de bijt was het wel, die
exotische dansers tegen een de
cor van het Academiegebouw,
voorzien van een kartonnen af
beelding van een Hollands
'melkmeisje'. „Tja, dat is toch
heel wat anders dan een volks
dansgroep uit Hazerswoude,"
aldus de presentator van 'podi
um zuid'.
Muzikanten en vocalisten
kwamen in de meeste gevallen
helaas niet tot hun recht. Het
lukte hen vrijwel niet om op te
boksen tegen het lawaai van de
omliggende stands. Wat dat be
treft hadden de koren die in de
naastgelegen Lokhorstkerk
mochten optreden het veel
makkelijker. Het Leids Vocaal
Ensemble dat om drie uur aan
de beurt was, kreeg alle aan-
Jordaan
De belangstelling voor het
'Leidse uurtje', tussen zes en ze
ven, was gering. Tijdens het
'happy hour' bleef het akelig stil
in de Pieterskerk. Leidse Kees
trakteerde een kleine groep
trouwe fans op een flinke 'por
tie Jordaan', maar kon niet
voorkomen dat het merendeel
toch voor een warme hap uit
week naar elders.
De standwerkers hielden er in
de loop van de avond mee op,
waardoor het avondprogramma
wel goed was te volgen. De or
ganisatie van de Uitdag wilde
de professionele artiesten geen
haarbreed in de weg leggen en
verbood de verkoop van con
sumpties. Om het zo stil moge
lijk te houden en geloop van het
publiek te voorkomen. Een keu
ze waar de artiesten wellicht blij
mee waren, maar de meeste be
zoekers niet.
Om de lange zit wat te verge
makkelijken werden als com
promis enkele extra pauzes in
gelast. Zodat er tussen de optre
dens van Plattèl, de zanggroep
Mrs. Einstein en Jo Lemaire (die
na afloop van haar concert in de
Kleine Komedie in Amsterdam
nog even naar Leiden kwam)
toch nog de gelegenheid was
om de dorst te lessen.
den haag anp
theater
Twee boze Hagenaars hebben vrijdagavond in de hal van het
nieuwe stadhuis van Den Haag de toneelvoorstelling Julius
Caesar verstoord. De Hagenaars deden als figurant mee aan het
speciaal voor de opening van het stadhuis geschreven stuk. Zij
grepen de gelegenheid aan om hun onvrede te uiten over de
..megalomane politiek" van het Haagse stadsbestuur.
Tijdens de sterfscene van Caesar vielen zij uit hun rol: ze ren
den over het toneel en gooiden pamfletten het publiek,in. De
'undercover demonstranten' protesteerden hiermee tegen de
bouw van het stadhuis, dat volgens hen de stad „Hagenum" aan
de rand van het faillissement heeft gebracht. De senatoren van
de stad trekken slechts facades van prestige op en zijn van het
zuchtende en steunende volk vervreemd geraakt, aldus het
pamflet.
De twee figuranten van 35 en 36 jaar werden na afloop van het
stuk door de politie aangehouden, verhoord en weer vrijgelaten.
recensie max smith
"Julius Caesar' van Shakespeare Gezelschap: Het Natio
nale Toneel Bewerking Ger Thijs. Regie: Johan Does
burg. Toneelbeeld André Joosten. Licht: Reinier Twee-
beeke. Kostuums: Rien Bekkers. Vertolkers: Lou Landré,
Will van Kralingen, Josée Ruiter, Johan Ooms en honder
den figuranten. Gezien 8/9, Atrium stadhuis, Den Haag
Nog te zien aldaar, t/m 21/9 (behalve zo).
'Ook jij Brutus!?' klinkt het vertwijfeld uit de
mond van Lou Landré in de hoedanigheid
van Julius Caesar. Kort daarop valt hij gesti
leerd dood neer op de vloer van het atrium
in het fonkelnieuwe Haagse stadhuis. Julius
Caesar verwierf te veel macht en vertoonde
dictatoriale neigingen. Daarom werd hij
vermoord. Zijn beste vriend en vertrouwe
ling Brutus zat in het complot. In het kader
van de officiële opening van dit gebouw
vond vrijdagavond de première plaats van
Julius Caesar door Het Nationale Toneel.
Doden waren er niet gevallen bij de ver
wezenlijking van dit Haagse
stadhuis/bibliotheekcomplex. Al ging het -
net zoals in de tragedie van Shakespeare -
gepaard met tal van intriges, machtsspelle
tjes en verraad. En kostte de daaruit voort
woekerende 'Haagse wethouderskwestie'
uiteindelijk de kop van linkse wethouders
als Duyvestein en Otterlo.
Niet dat Ger Thijs die het stuk tot zo'n
anderhalf uur heeft ingedikt, daar in eerste
instantie op doelt, maar het illustreert wel
dat Shakespeare's kernthema's van alle tij
den zijn. Van de aanduiding 'spektakel' wil
regisseur Johan Doesburg absoluut niet we
ten, hoewel hij in de voorstelling zo'n twee
honderd Haagse figuranten verldeed als Ro
meinen inzet en er zo nu en dan zes donke
re paarden met gesluierde ruiters dwars
door de binnenruimte draven. Het immen
se, ruim veertig meter hoge door elf étages
omsloten atrium benut Doesburg optimaal.
Ook op de verdiepingen wordt er geacteerd.
De vertolkingen van bijvoorbeeld Menno
van Beekum als Brutus en Hans Dagelet in
de rol'van Marcus Antonius, vooral in diens
vermaarde rede bij het lijk van Caesar, zijn
krachtig genoeg om met aandacht te blijven
kijken. Daarentegen is de enscenering vaiï
de in rode gewaden geklede figuranten zo
klungelig, dat het haast een farce wordt. Het
ergste is het geluid. Het galmt veelvoudig
na. Door de centraleopstelling van de luid
sprekers klinkt een stem van ver weg èvén
luid als die van dichtbij. Vooral bij de hoger
gelegen locaties moet je soms zoeken waai
de speler(s) zich precies bevinden. I
Juist omdat hij die enorme oppervlakte
bij de interpretatie wil betrekken, moet er
door opvoerenden gehold en gedraafd wor
den om die grote afstanden tijdig te kunnen
afleggen. Dat geforceerde gedo« werkt op
de lachspieren. De massa-scènes en de
'special-effects' middels belichtingen trom
geroffel versterken de indruk dat er gekozen
is voor een opvoeringswijze die naar ver
wachting de mensen zal pakken. Maar voor
mij is het resultaat niet meer dan een Julius
Caesar als galmend en hollend gelegen
heidsstuk.
•el belangstelling voor Wassenaars Rijksdorp
mi issenaar sjoerd de jong
rde ie de wijk Rijksdorp in Wasse-
akl ar binnenrijdt, merkt al gauw
del t hier iets bijzonders aan de
ind is. De Vleysmanlaan en de
Ji der Doeslaan staan vol ge-
bt rkeerde auto's van bezoekers
iis« n het bunkercomplex Rijks-
las irp. Op het 50.000 vierkante
vei eter grote complex dwalen
ele mderden mensen tussen en in
t< i ongeveer 25 bunkers. „Zater-
eil ig en zondag zijn de bunkers
en lor het eerst en waarschijnlijk
i G ok voor het laatst opengesteld
dei lor het publiek," zegt Peter
d in Deursen van Staatsbosbe-
ei ier. „Het is dus inderdaad iets
he jzonders. Maar dat er zoveel
)el ensen zouden komen had ik
■rk et verwacht."
rd
as Aan het toegangshek van het
tnkercomplex hangt een bord
ai iet de tekst 'Betreden op eigen
sico'. Enig risico is zeker aan
wezig. Een aantal van de in
Jie euveltjes verborgen bunkers is
ar amelijk niet verlicht. Vele be
at )ekers waren hiervan op de
al oogte en dwalen nu met zak-
df ntaars door de duistere ruim-
H< van de ondergrondse bun-
II. ers. Zij worden op de voet ge
it- Dlgd door mensen zonder zak-
m tntaarns, waardoor botsingen
ifde smalle gangen onvermij-
jd elijk zijn. Maar dat mag de
iret niet drukken. Integendeel.
ooral kinderen vermaken zich
le irima in de onverlichte bun-
v ers, waar een sfeer hangt die
i- oet denken aan een spookhuis
n neen doolhof.
d Als een generaal temidden
•- an zijn manschappen, in het
[rijs-groene 'uniform' van
staatsbosbeheer, vertelt Van
beursen aan geïnteresseerden
In de veelal onverlichte bunkers hing een sfeer die deed denken aan een spookhuis en een doolhof.
over de historie van de bunkers, de Nederlandse luchtmacht het plaats, onder andere voor schil-
„Het complex is in de Tweede lange tijd in gebruik gehad, derijen, een archief en de spul-
Wereldoorlog door de Duitsers waarschijnlijk als communica- len van een strandtenthouder,
gebouwd, als onderdeel van de tiecentrum. Nu zijn een aantal De rest van de bunkers staat
Atlantik-wall. Na de oorlog heeft bunkers verhuurd als opslag- leeg."
FOTO DICK HOGEWONING
Eén van de toehoorders van
Van Deursen, een oudere gedis-
fingeerde man, begint plotse
ling zenuwachtig zijn hand sa
men te knijpen. Met een trotse
glimlach op zijn gezicht opent
hij zijn hand en laat een knijp
kat zien. „Deze is ouder dan de
bunkers hier, maar doet het nog
steeds!," zegt hij luid. Hij is naar
het bunkercomplex gekomen
om „een beetje historie op te
snuiven". Of hem dat zal lukken
is de vraag, want de lege kamers
van de bunkers verraden niet
waar ze ooit voor gebruikt zijn.
Alleen met behulp van de plat-
tegrondjes kan men er achter
komen waar de water- en provi
siebergplaats, de gevechts
schuilplaats, het keukengebouw
en de commandopost waren.
De bezoekers van de bunkers
hebben allemaal zo hun eigen
ideeën over wat er met de onge
bruikte bunkers moet gebeuren.
Een groepje kinderen vindt dat
op het terrein een soort pret
park moet komen met glijbanen
en klimrekken. Drie opgescho
ten pubers roepen in koor: „Een
paintball-centrum." Daar kan
oorlogje worden gevoerd met
geweren waar verfldodders uit
komen. Een oudere mevrouw
tenslotte meent dat het bunker
complex de ideale plaats is voor
een museum over de verschrik
kingen van oorlogen. Van Deur
sen moet ze allemaal teleurstel
len: de bunkers zullen worden
verhuurd als opslagruimtes en
zijn dan niet meer toegankelijk
voor het grote publiek.
Misschien is dat maar goed
ook. Want het bos waarin de
bunkers liggen, is een be
schermd natuurgebied. Hon
derden bezoekers die bij gebrek
aan paden hun eigen koers tus
sen de bomen uitzetten, dragen
niet bij aan de instandhouding
van dit stukje natuurschoon.
muziek
recensie arthur van duk
Nationale reisopera, Le Nozze di Figaro
(Mozart) Het Gelders Orkest o.l.v Law
rence Rennes Gezien: schouwburg, Arn
hem. Nog te zien in onder meer: Amster
dam (20/9), Den Haag (23/9), Rotterdam
(10/10en 12/10)
Doorgewinterde voetballiefheb
bers kijken altijd met angst en
beven naar het jonge talent van
Ajax. Je geniet van het prachtige
voetbalballet en je weet tegelij
kertijd dat met elke show de
kans groter wordt dat ze naar
het buitenland verdwijnen. Met
jong Nederlands zangtalent is
iets dergelijks aan de hand. Op
het moment dat ze de sterren
van de hemel gaan zingen, wor
den ze zo duur dat ze alleen nog
maar voor grote buitenlandse
operahuizen betaalbaar zijn.
Deze gedachte speelt door
mijn hoofd sinds de première
zaterdagavond van Mozart's Le
Nozze di Figaro door de Natio
nale Reisopera. Miranda van
Kralingen neemt daar de rol van
Gravin voor haar rekening,
zoals Charlotte Margiono dal
een paar jaar geleden deed bij
De Nederlandse Opera. Margio
no valt in Nederland nauwelijks
nog te beluisteren en als Miran
da van Kralingen op deze weg
doorgaat, is de kans groot dat
ook zij steeds meer op de bui
tenlandse velden te zien zal
zijn. Haar karakterisering van
de rol van Gravin is zeer door
leefd: de ontwikkeling van droe
fenis en wanhoop naar zelfver
zekerde trots is niet alleen in
haar spel maar vooral vocaal
goed te volgen. Naast en met
haar excelleert de internationaal
vermaarde Elzbieta Szmytka als
haar dienstmeid Suzanna.
Deze Suzanna, in de regie van
Marina Wandruszka, maakt een
soortgelijke ontwikkeling door:
van wat nerveuzig-bang naar
kordaat en gerijpt. De duetten
tussen Van Kralingen en Szmyt
ka behoren tot de hoogtepun
ten van deze voorstelling. De
Graaf én Figaro, respectievelijk
gezongen door Wolfgang Rauch
en Mare Claesen (de ontdekking
van de avond) zijn van eenzelf
de niveau.
Met deze sterke cast nebben
we de belangrijkste verdiensten
van de Nationale Reisopera ver
meld. Uiteraard moet dit uit de
as van Opera Forum herrezen
gezelschap worden afgemeten
aan haar voorganger, omdat
duidelijk moet worden dat de
langdurige en pijnlijke operatie
zinvol is geweest. Op andere
punten is dat nog zeker niet het
geval: het gehavende koor heeft
nog lang niet het niveau van
een paar jaar geleden, het decor
heeft een zeer hoog Forum-ge
halte en de choreografie is
ronduit truttig.
De meeste voorpubliciteit
was er rond het opera-debuyfi
van Lawrence Rennes. In een
interview deed deze jonge diri
gent een paar uitspraken over
Gardiner en Harnoncourt, die je
dwingen tot een onzinnig ver
gelijkend warenonderzoek. Gar-
diners 'Nozze' was 'karikaturaal,
slapstick-achtig, vreselijk, ver
schrikkelijk' en die van Harnon
court 'heeft zulke rare tempi'.
Laten we constateren dat bij de
'Nozze' van Rennes de noten
goed onder elkaar staan, dat hij
mooie dingen doet met de dy
namiek en dat hij de zangers
adekwaat begeleidt. Dat is al
heel wat. Nu nog de extra's, die
de uitvoeringen van Gardiner
en Harnoncourt zo schrijnend-
prachtig en onvergetelijk ma
ken.
