Sjevardnadze licht gewond
SM k
Greenpeace werkt als een rode lap op stier
Buitenland
Calvin Klein krabbelt terug na protesten tegen 'kinderporno'
Spierballen rollen
om vrede te stichten
Kazachstan
referendum
Kazachstan moet president via
referendum nog meer macht geven
WOENSDAG 30 AUGUSTUS 1995
Aantal immigranten in VS stijgt
Washington Het Amerikaanse volkstellingsbureau heeft giste
ren bekend gemaakt dat het percentage in het buitenland gebo
ren inwoners van de VS het hoogste niveau heeft bereikt sinds
de Tweede Wereldoorlog. Inwoners wier wieg elders heeft ge
staan vormden vorig jaar 8,7 procent van de bevolking. Dat wil
zeggen dat 22,6 miljoen mensen, bijna één op de 11 m
het buitenland zijn geboren. Eenderde van die groep v
California. Eenvijfde van de immigranten, 4,5 miljoen
is in de afgelopen vijfjaar aangekomen.
Bananenarbeiders Colombia vermoord
bogota Onbekende schutters hebben gisteren in het noord
westen van Colombia 25 bananenarbeiders in koelen bloede
neergeknald. Volgens de politie en de autoriteiten was de slach
ting het werk van linkse guerrillastrijders van de Gewapende Re
volutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC)Het bloedbad
had plaats in de stad Carepa in de gewelddadige regio Uraba,
die grenst aan Panama.
Ook het Vaticaan gaat Internet op
rome» Het Vaticaan heeft een Internet-nummer geopend waar
op jongeren uit de hele wereld boodschappen kwijt kunnen die
bestemd zijn voor de paus. Directe aanleiding is de gebedsnacht
EurHope op 9 september. Het Vaticaan heeft besloten dat jonge
ren via het nieuwe Internet-adres http:
/www.split.interbusiness.it/eurhope.html de laatste informatie
over het evenement, waar 400.000 mensen worden verwacht,
kunnen krijgen. Gebruikers kunnen via het nieuwe nummer
eveneens mededelingen naar de paus sturen. Het is niet bekend,
of de jongeren ook antwoord van de paus krijgen.
Vietnam verleent gevangenen amnestie
hanoi Vietnam geeft ter gelegenheid van de viering van de vijf
tigste verjaardag van de onafhankelijkheid (op 2 september)
1.664 gevangenen amnestie. Het gaat vooral om ouderen en zie
ken alsmede om gedetineerde familieleden van verdienstelijke
onafhankelijkheidstrijders, zo schreven kranten gisteren in
Hanoi.
TV-ploeg medeplichtig aan uitbraak
kopenhagen De Deense politie heeft de televisieploeg van TV-
Stop die zondag opnamen maakte van de spectaculaire uitbraak
uit een gevangenis bij Kopenhagen beschuldigd van medeplich
tigheid. De politie is woedend dat de journalisten haar niet op
de hoogte hebben gesteld, nadat zij een tip hadden gekregen dat
er iets stond te gebeuren bij de gevangenis in Kopenhagen.
Twaalf gevangenen ontsnapten, nadat een handlanger met een
bulldozer een gat in de buitenmuur had gemaakt.
Portugese pyromanen opgepakt
gestoken. Minister Loureiro (binnenlandse zaken) zei dat crimi
nelen verantwoordelijk zijn voor het record aantal bosbranden
dit jaar. Volgens Loureiro is dit jaar al ongeveer 60.000 hectare
bos vernietigd; het dubbele van vorig jaar.-Inliet noorden en
midden van Portugal zijn al 32.000 bosbranden geweest, veroor
zaakt door pyromanen, onoplettendheid en extreme hitte. Zes
kwamen deze maand bij de bestrijding ervan om.
Twee doden door aanslag in Ulm
ulm» Door een aanslag met een brandbom op een Turkse win
kel in het Zuidduitse Ulm zijn gisterochtend twee doden en drie
gewonden gevallen. De doden zijn een Ghanees en een Tsjadiër.
De Duitse autoriteiten gaan ervan uit dat de aanslag het werk is
van de verboden Koerdische Arbeiderspartij PKK.
Napalm om naam Hoxha uit te wissen
tirana Een Albanese legereenheid heeft napalm gegooid op de
reusachtige stenen letters op de flank van een berg, die eer be
toonden aan de vroegere dictator Enver Hoxha. Nadat eerdere
pogingen de letters met dynamiet op te blazen waren mislukt,
werd besloten napalm te gebruiken om de letters in ieder geval
onleesbaar te maken. De 140 meter lange, 65 meter hoge en acht
meter dikke letters werden 24 jaar geleden opgericht als eerbe
toon aan de stalinistische^ dictator.
Marine achtervolgt gekaapte veerboot
colombo Srilankaanse oorlogsschepen hebben vandaag de
achtervolging ingezet van de veerboot die Tamil-rebellen heb
ben gekaapt met 129 mensen aan boord. De rebellen gebruikten
de veerboot Irish Mona gisteren om twee kanonneerboten te
lokken die vervolgens werden aangevallen en tot zinken werden
gebracht. Vanochtend was niets bekend over het lot van de 121
passagiers en 8 bemanningsleden van de veerboot.
washington hans de b
correspondent
Op de foto's zijn schaarsgeklede tie
ners te zien. Een jongen in zijn witte
onderbroekje. Een meisje van een jaar
of 16 in een strak wit truitje met een
flink stuk blote buik eronder. Op de vi
deo's worden diezelfde jongeren door
een 'stem' ondervraagd over hun uiter
lijk. Wat vooral opvalt is hoe dun de
kinderen zijn. Schriel en bleek en met
ingevallen gezichten.
Amerika kan het niet aanzien. De fo
to's op reclameborden in New York of
Los Angeles en in de kranten, de vi
deo's op de TV. Er is een golf van pro
test. Want dit is pure kinderporno.
Schandelijk. Het uitbuiten van de li
chamen van onschuldige kinderen
voor commercieel gewin. Voor het ver
kopen van onderbroekjes, truitjes of
jeans. Is dan niets meer heilig voor
Amerika's reclamemakers?
En dus plaatste mode-ontwerper
Calvin Klein maandag een paginagrote
advertentie in The New York Times,
een van de kranten die de foto's had
geplaatst, waarin hij aankondigde zijn
laatste, en geruchtmakende campagne
voor zijn nieuwste tienermodelijn te
zullen stopzetten. Omdat zijn campag
ne, waarin Klein miljoenen dollars had
gestoken, 'door sommigen verkeerd
was begrepen'.
Calvin Klein heeft het dus weer eens
gedaan. Net zoals de Italiaanse mode
makers van Benetton erin slagen tel
kens weer met reclamecampagnes te
schokken, zo houdt ook de beroemde
Amerikaanswe ontwerper ervan om de
grenzen van wat kan en niet kan te ver
leggen. En in Amerika kan nu eenmaal
weinig. Reclamemakers klagen dan
ook dat opnieuw conservatief Amerika
een overwinning heeft geboekt.
Tieners en erotiek zijn dingen die in
de ogen van vele conservatieve Ameri
kanen niet samengaan. Dat driekwart
van de Amerikaanse kinderen van de
leeftijd als de fotomodellen in Kleins
campagne, ervaring met sex hebben
vinden zij al vreselijk. Tieners dienen
kort gehouden te worden. En Klein
portretteerde tieners als 'sexuele ma
de handen van volwasse-
Calvin Klein Jeans
Een van de gewraakte advertenties van Calvin Klein. Schandelijk, aldus Amerikanen die
de modellen te jong vinden en bovendien gefotografeerd in suggestieve poses.
FOTO »AP
nen', luidde de kritiek. Het is een teken
des tijds, zeggen reclamemakers die
minder aanstoot hebben genomen aan
de campagne van Klein. Amerika
wordt steeds conservatiever en dus
maken mensen meer bezwaar tegen
dit soort zaken", zei reclameadviseur
Neil Craft. Maar dat deze campagne nu
erotischer was dan wat Klein eerder op
de markt heeft gebracht? ,,De modellen
zien er niet jonger uit dan Kate Moss".
Twee jaar geleden baarde Calvin
Klein ook al opzien door een campag
ne waarin de toen razendpopulaire
popzanger Marky Mark te zien was
met blote borst en zijn (Calvin Klein)
jeans op de knieën om zijn (Calvin
Klein) onderbroekje te laten zien. De
borden hingen op bushaltes en zelfs
meer dan levensgroot op reclamebor
den op Times Square in New York, tot
zij na protesten werden weggehaald.
Advertenties voor ondergoed dienen
in Amerika van elke toespeling op ero
tiek te worden ontdaan. Bij foto's van
doorschijnende lingerie wordt driftig
geretoucheerd zodat 'niets' te zien is.
Amerikaanse ouders verbieden kinde
ren in de buurt van zaken van de linge
rieketen Victoria's Secret te komen. Ze
zouden eens op ideeën kunnen ko
men. Je zult er ook zelden een man
Ook nu heeft Klein weer ingebon
den. Volgens sommigen omdat de rel
gevolgen zou kunnen hebben gehad
voor de opening van zijn nieuwste
winkel op de chique Madison Avenue
in New York. Maar Klein heeft al ge
zegd niet terug te schrikken voor nieu
we, controversiële campagnes. Wetend
dat het jonge publiek waarop hij zich
richt er minder aanstoot aan zal ne
men dan hun ouders. Alle aandacht
voor de jongste campagne zal de ver
koop zeker niet schaden.
Georgië overweegt uitroepen noodtoestand na aanslag op president
Geschrokken, gewond en ontdaan komt de Georgische president Sjevardnadze bij
de aanslag op zijn leven.
FOTO REUTER
Het Georgische parlement is vandaag in spoedzitting bij
eengekomen om te praten over de krachtige bomexplo
sie waarbij president Sjevardnadze gisteren licht gewond
raakte. Sjevardnadze zelfwas thuis nog aan het bijkomen
maar woont vanmiddag een protestdemonstratie bij in
Tbilisi. De regering overweegt de noodtoestand af te kon
digen.
heeft, had verlaten en op punt
stond in zijn auto te stappen.
Hij liep enkele schrammen en
snijwonden op door rondvlie-
Sjevardnadze raakte lichtge
wond toen een bomauto achter
het parlement in Tbilisi ontplof
te. De bom explodeerde vlak
nadat Sjevardnadze het ge
bouw, waar hij zijn kantoor
Zichtbaar aangedaan noemde
Sjevardnadze de daders voor de
televisie terroristen
len die het land willen destabili
seren. ,,Ze willen dat de maffia
het land beheerst, maar het zal
hen niet lukken. Het volk zal
opstaan en hen met de grond
gelijkmaken."
De regering riep de bevolking
op kalm te blijven en verzeker
de dat de presidents- en parle
mentsverkiezingen in novem
ber volgens plan doorgaan. Die
worden gehouden conform de
nieuwe grondwet die het parle
ment vorige week aannam en
Sjevardnadze grotere bevoegd
heden verleent.
Sinds de onafhankelijkheid
eind 1991 wordt Georgië geteis
terd door etnisch geweld, crimi
naliteit en economische malai
se. Sjevardnadze kwam begin
1992 aan de macht nadat de ge
kozen president Gamsachoer-
dia was vefjaagd. Hij kreeg ech
ter te maken met opstanden
van de deelgebieden Abchazië
en Zuid-Ossetië en van aanhan
gers van Gamsachoerdia.
Na de afscheiding van Abcha
zië in 1993 zag Sjevardnadze
zich door Russische druk ge
dwongen toe te treden tot het
Gemenebest van Onafhankelij
ke Staten. Daarmee haalde hij
zich'de woede van Georgische
nationalisten op de hals.
correspondent
De VN-vredesmissie in het
voormalige Joegoslavië is sinds
afgelopen nacht in een nieuwe
fase gekomen. Voor het eerst
sinds het begin vim de vijande
lijkheden in Bosnië heeft de
VN gekozen voor grootschalig
machtsvertoon om de Bosni
sche Serviërs tot de orde te
roepen.
Weliswaar heeft de NAVO in het
verleden op verzoek van de VN
eerder luchtaanvallen op
Bosnisch-Servische doelen uit
gevoerd, maar die waren ver
geleken met de omvang van de
huidige operatie niet veel
meer dan speldeprikken. Spel-
deprikken die bovendien
meestal contra-produktief ble
ken.
Door het gijzelen van honder
den blauwhelmen, als vergel
ding voor de bombardementen,
toonden de Bosnische Serviërs
eerder dit jaar de onmacht van
de VN genadeloos aan. En pas
sant maakten ze van de verwar
ring en onmacht gebruik om
honderden van hun zware wa
pens terug te halen uit VN-de-
pots.
Daarmee kwam de facto een
einde aan de vorig jaar ingestel
de 'veilige zones'. De daarop
volgende val van moslim-encla
ves als Srebrenica en Zepa
dwongen de VN, de NAVO en
de internationale gemeenschap
tot een grondige herziening van
de onmogelijke VN-vredesmis-
sie in Bosnië.
In Londen werd eind juli nood
gedwongen besloten tot een
nieuwe lijn. De kwetsbare
blauwhelen werden gedeeltelijk
teruggetrokken uit Gorazde
bijvoorbeeld en gehergroe
peerd. En er werd besloten tot
massale NAVO-luchtaanvallen,
al dan niet in combinatie met
de inzet van de zogenoemde
snelle-reactiemacht. Na lang
aarzelen en geprovoceerd door
de slachting die de Bosnische
Serviërs maandag in Sarajevo
aanrichtten, heeft de VN nu
daadwerkelijk naar dat ultieme
wapen gegrepen.
De luchtaanvallen betekenen
dat de VN de illusie dat het mo
gelijk is om vrede te handhaven
waar geen vrede is, opgeven. De
VN willen en kunnen de strij
dende partijen geen vrede op
leggen, maar de zeer zware
strafexpeditie tegen de Bosni
sche Serviërs heeft wel een dui
delijke signaalfunctie. Het
maakt generaal Ratko Mladic en
de zijnen duidelijk dat er gren
zen zijn aan wat de internatio
nale gemeenschap wenst te to
lereren en dat het nu echt de
hoogste tijd is om te gaan on
derhandelen.
De Verenigde Naties stonden na
de slachting van maandag voor
een immens dilemma. Hard re
ageren op de zoveelst Bosnisch-
Servische provocatie zou de be
reidheid van die laatsten om se
rieus te gaan onderhandelen
over het jongste Amerikaanse
vredesplan op korte termijn
kunnen schaden. Maar niet
of slechts 'cosmetisch' reage
ren zou de bodem onder dat
vredesplan totaal hebben weg
geslagen.
De Bosnische regering zou in
dat geval met reden niet
meer verder willen onderhan
delen. Maar nog belangrijker
was dat het laatste beetje ge
loofwaardigheid van de VN, de
NAVO en de volledige interna
tionale gemeenschap op het
spel stond.
De Bosnische Serviërs kunnen,
als ze hun wonden gelikt heb
ben en de woede over de aanval
gekoeld is, waarschijnlijk slechts
tot de conclusie komen dat de
internationale gemeenschap
niet altijd met zich laat sollen.
Dat zal de bereidheid om seri
eus te gaan onderhandelen wel
licht ook in Pale (het hoofd
kwartier van de Bosnische Ser
viërs) vergroten. De VN hand
haven geen vrede meer die er
niet is, maar proberen nu met
het vertoon van spierballen vre
de te stichten. Het is een door
braak die hoopgevend is.
Internationale protestvloot
Vijf van de dertig schepen zijn in de
directe nabijheitfvan de verboden Ve6a
militaire zone. Greenpeace heeft de
verboden militair
Greenpeace
/""SBifrost
(Denemarken)
ainbow Warrior II
Vijftien Franse marineschepen
bewaken de militaire zone.
De ingang van de lagune is d.m.v.
een staalkabel afgesloten
Soldaten van het vreemdelingen
legioen, uitgerust met rubberboten
kunnen zo nodig worden ingezet.
J toren ^werkterrein
Mururoa
Ruim drie miljoen
handtekeningen
den haag diederik kramers
Nazarbajev: De uitvoerende macht moet sterk zijn
parus «jan van etten
anp
Voor het eerst heeft Greenpea
ce gisteren Franse bedrijven
gevraagd de voorgenomen
kemproeven te veroordelen,
om te voorkomen dat hun pro-
dukten op een lijst terechtko
men van te boycotten produk-
ten. De bedrijven hebben tot
eind deze maand de tijd om te
reageren. Greenpeace zag aan
vankelijk niet veel in zo'n boy
cot. Vooral consumentenorga
nisaties in landen in de buurt
van het atol Mururoa en in
Noord-Europa deden en doen
dat wel.
De eerste proef is vanaf vrij
dag te verwachten, zo heeft mi
nister Millon (defensie) begin
deze week nog eens gezegd
voor de televisie. Het helpt*
niets dat de burgemeester van
Hiroshima naar Parijs komt
om er bij Chirac op aan te
dringen dat hij zijn houding
herziet; of dat de Japanse mi
nister van financiën, de
Zweedse minister van cultuur
en parlementariërs uit Nieuw-
Zeeland in Polynesië tegen de
proeven protesteren.
Greenpeace werkt in Frank
rijk als een rode lap op een
stier. In de ogen van veel Fran
sen heeft de organisatie in
1985 Frankrijk door het slijk
gehaald na het opblazen door
de geheime dienst DGSE'van
de eerste Rainbow Warrior, in
de haven van Auckland
(Nieuw-Zeeland).
Nu, tien jaar later, wordt
Greenpeace in de Franse pers
hoe langer hoe meer afgeschil
derd als een ondemocratische,
ongecontroleerde multinatio
nal met verschrikkelijk veel
geld, die als enige uitmaakt wat
goed is voor de wereld.
Dikwijls valt de suggestie te
horen dat Greenpeace door
met name Australië en Nieuw-
Zeeland wordt gebruikt om
Frankrijk uit dat deel van de
wereld weg te werken, en steun
te verlenen aan onafhankelijk
heidsbewegingen als die van
de Kanaken op het naburige
Nieuw-Caledonië.
Een veroordeling, enkele ja
ren geleden, van Frankrijk door
de VN wegens kolonialisme in
de Stille Oceaan, is Parijs vol
strekt in het verkeerde keelgat
geschoten. Frankrijk vraagt
zich af waarom Greenpeace
nooit actie tegen Canberra of
Wellington onderneemt.
De enige Noordeuropeanen
die momenteel in Franse ogen
gratie vinden wegens hun hou
ding jegens Greenpeace, zijn
de Noren. Daar is de organisa
tie niet erg geliefd wegens ac
ties tegen de voortgaande na
tionale walvisvangst. Parijs ver
geet daarbij dat het zich juist
hard heeft ingespannen om die
verboden te krijgen.
De weerstand in de wereld
tegen de Franse kernproeven is
hypocriet, zo heeft minister De
Charette van buitenlandse za
ken een paar dagen geleden
nog eens gezegd. De Franse ra
dio- en televisiestations zijn in
tussen al begonnen aan hele
serieé over het hoe en wat van
de Franse kernmacht en de
noodzaak ervan. Grote nadruk
is ook gelegd op een onderzoek
van Australische specialisten.
Die komen tot de conclusie dat
de radio-activiteit in eigen land
hoger is dan op en rond
Mururoa.
Het gaat er bij de Franse re
gering moeilijk in dat de kritiek
toeneemt, nu Parijs voor het
eerst grote openheid rond de
proeven betracht. In eigen land
komt die kritiek vooral van de
vroegere, linkse machthebbers.
Jacques Attali, de voormalige
adviseur van oud-president
Mitterrand die de proeven in
1992 stopte, vindt dat Chirac
tegen de ontwikkelingen in-
roeit. Hij is bang dat de Franse
Greenpeace heeft tot nu toe
meer dan drie miljoen hand
tekeningen binnengehaald te
gen de voorgenomen Franse
kernproeven in de Stille Zuid
zee. Alleen al in Oostenrijk
ondertekenden 750.000 men
sen de petities van Greenpea
ce; dat is bijna een tiende van
de bevolking.
Daarmee is Oostenrijk het
land waar de meeste handte
keningen werden verzameld,
aldus een woordvoerder van
Greenpeace-Oostenrijk. In
Nederland haalde de milieu
beweging 400.000 handteke
ningen op en in Frankrijk zelf
zo'n 62.000.
proeven andere landen juist
aanzetten tot méér proeven.
Dat geldt voor China, maar nog
sterker voor 'ongecontroleerde'
landen buiten de heel besloten
'nucleaire club' zoals Pakistan
en India. En wat te denken van
de nieuwe, onafhankelijke sta
ten van de voormalige Sovjetu
nie?
De Australische minister
voor de Pacific, Gordon Bilney,
vreest dat ook. Voor de televi
sie zei hij dat India al heeft ge
dreigd weer proeven te nemen
als Frankrijk en China dat ook
doen.
President Nazarbajev van Ka
zachstan zet vandaag de twee
de stap om zijn macht te ver
groten. Nadat de kiezers in
april al bepaalden dat hij tot
2000 mag aanblijven, stem
men ze ditmaal over een nieu
we grondwet die hem ruimere
bevoegdheden zal toekennen.
Weinigen twijfelen er aan dat
hij ook deze keer zijn slag zal
halen.
Het gaat Nazarbajev niet zozeer
om de macht, alswel om het
doorvoeren van economische
hervormingen. Dat zegt hij ten
minste. ,,In een democratisch
land zou het niet zo moeten zijn
dat één man of één instelling al
les bepaalt. Maar we gaan nu
door een moeilijke periode van
hervormingen onder leiding
van de president. Een parle
mentaire republiek kan die her
vormingen niet doorvoeren. De
uitvoerende macht moet sterk
zijn, daar mag niemand aan
twijfelen."
De nieuwe grondwet moet
daarvoor zorgen. De ontwerp
tekst die in het referendum
wordt voorgelegd, bepaalt dat
de president het parlement kan
ontbinden. Hij stelt alle minis
ters aan, behalve de premier en
de president van de centrale
bank, zonder dat hij daarvoor
goedkeuring aan de afgevaar
digden hoeft te vragen. Het
nieuwe parlement, dat voortaan
uit twee kamers bestaat, wordt
later dit jaar gekozen.
Dat Nazarbajev zich niet laat
dwarsbomen door de volksver
tegenwoordiging, liet hij in
maart al blijken toen hij het
parlement ontbond. Dit gebeur
de op gezag van het constitutio
nele hof, dat bepaalde dat de
verkiezingen niet correct waren
verlopen. Het kwam de presi
dent evenwel goed uit, omdat
de Kamer verscheidene van zijn
hervormingsprojecten had te
gengehouden. Sindsdien voert
hij zijn plannen per decreet
door.
De oppositie klaagde over fas
cisme en totalitarisme, vormde
een alternatief parlement, maar
slaagde er niet in een vuist te
maken. Ze zijn verder verzwakt
nadat hun voorman, de filmre
gisseur Olzjas Soeleimanov, een
post als ambassadeur in Rome
aanvaardde.
De ontwerp-grondwet, die
mede is opgesteld door Wester
se experts als de Franse oud
minister Roland Dumas en Mit-
terrands vroegere adviseur Jac
ques Attali, oogstte kritiek van
het constitutionele hof. Zes van
de tien rechters klaagden in een
open brief dat de mensenrech
ten onvoldoende zijn gewaar
borgd en het principe van de
scheiding der machten met
voeten wordt getreden. Ook
Westerse waarnemers twijfelen
aan het democratische gehalte
van de tekst.
De kiezers lijkt het weinig uit
te maken: de grote meerderheid
weet niet wat er in het ontwerp
staat, maar van degenen die
naar de stembus gaan zal 70
procent vóór stemmen, zo bleek
afgelopen week uit een opinie
peiling. In april kreeg Nazarba
jev al 95 procent van de stem
mers mee voor zijn voorstel zijn
ambtstermijn tot 2000 te verlen
gen.
De meeste Russen in Kazach
stan, die 38 procent van de be
volking vormen, zullen het ont
werp steunen, verwacht Joeri
Lavrinenko, bestuurder in het
noordelijke Oest-Kamenogorsk.
Om hen gunstig te stemmen,
erkent de nieuwe grondwet het
Russisch als administratieve
werktaal. De uittocht van Rus
sen gaat echter door, zegt Lavri
nenko, niet zozeer wegens etni
sche spannningen, alswel door
de economische problemen.
Westerse investeerders, die
op de olie en mineralen van Ka
zachstan azen, zijn echter en
thousiast over Nazarbajevs eco
nomische koers. „Nazarbajev
heeft het oponthoud in de de
mocratie gebruikt om een stel
zinnige wetten erdoor te krij
gen", zegt een zakenman. Zo
ramde hij er decreten door over
de oliesector, de bescherming
van investeringen en een sim
peler belastingstelsel. ,,De am
bassadeurs in Alma-Ata zijn er
niet blij mee, maar wij in het za
kenleven zijn opgetogen."
