Voorhoeve mag blijven zitten
'Ritzen gedraagt zich te veel als hoogleraar jj
Feiten &Meningen
Heel veel
subsidies
moeten weg
fc
WOENSDAG 30 AUGUSTUS 1995
Het motto van het paarse kabinet is werk, werk
en nög eens werk. Het schiet intussen niet erg op.
De economische groei heeft tot nu toe gezorgd
voor een bescheiden groei van de werkgelegen
heid en wellicht houdt dat nog even aan. De
vooruitzichten wijzen echter niet op een forse
groei van de werkgelegenheid. Die groei, voor zo
ver hij er is, levert niet of nauwelijks soelaas op
voor mensen die al langere tijd aan de kant staan.
Dat zijn er nog altijd zo'n miljoen als ik niet al te
ruim reken.
Die mensen gaan door met het bestaan in 'le
digheid' en blijven voor hun inkomen afhankelijk
van de een of andere uitkering. Absoluut geen
wenkend perspectief en hun uithoudingsvermo
gen wordt opnieuw op de proef gesteld. Geen
wonder dat velen van hen inmiddels hebben af
gehaakt en hun heil min of meer in andere activi
teiten zoeken. De politiek neemt het hun nog im
mer kwalijk en eist zo nu en dan hard optreden,
maar geen van de verantwoordelijke politici
spreekt uit eigen ervaring. Jaren achtereen leven
van een uitkering en zonder zicht op werk. Wil je
er dan niet onderdoor gaan, dan verander je je
leven drastisch en probeer je er het beste van te
maken. Het wordt daarna wel heel erg moeilijk,
als zich onverhoeds een kans voordoet om weer
om te schakelen en de draad en de discipline van
betaalde arbeid weer op te pakken.
Dat blijkt ook keer op keer. Aan de ene kant
3 werkloosheid en aan de andere kant,
vooral als het gaat om de
wat mindere banen, bij
tijd en wijle geen mensen
voorhanden om het
noodzakelijke werk te
doen. Uit armoe wordt
dan het probleem opge
lost via illegale import van
buitenlandse werkne
mers. Een bizarre situatie,
waarvoor de politiek
woorden van verontwaar
diging tekort komt, maar
intussen een jaarlijks te-
PIMFORTUYN rugkerend ritueel in de
medewerker |?e.Ja ,e,n voor?J dle be"
dnjfstakken die over
nogal wat seizoensgebon
den werkgelegenheid beschikken.
Echte maatregelen blijven intussen uit.
Melkert, de minister van sociale zaken, gaat op
die typische vakbonds- en PvdA-manier door
met het creëren van peperdure Melkertbanen,
kunstbanen! Een vorm van werkgelegenheid
waarbij vooral de ondersteunende ambtenarij
baat heeft en noodlijdende nutsbedrijven die de
eindjes niet aan elkaar weten te knopen, open
baarvervoersbedrijven bijvoorbeeld. Geen minis
ter die ooit eens heeft uitgerekend wat al dat wei
nig zoden aan de dijk zettende werkgelegen
heidsbeleid in de loop der jaren heeft gekost en
vooral wat het aan banen heeft opgeleverd, blij
vende banen wel te verstaan.
Het heeft er in elk geval voor gezorgd dat me
nig goed tot zeer goed betaalde gemeente- of in
stellingsambtenaar zijn baan kon behouden en
er collega's bij kon krijgen. De overheidsbanen-
machine en de uitkeringsfabrieken zijn inmid
dels een industrie geworden die qua werkgele
genheid en uitgaven niet meer weg te denken
zijn uit onze publieke en economische orde.
De wereld draait intussen gewoon door en er
zijn steeds meer economisch succesvolle landen,
vooral in het Verre Oosten, maar ook in Oost-Eu
ropa, die aan deze Westeuropese uitvindingen en
dolgedraaide bureaucratische machines geen
boodschap hebben. Zij hebben dikwijls de over
stap van een primitieve naar een uiterst moderne
economie in één grote sprong gemaakt en daar
bij onze industriële revolutie en verzorgingsstaat
gewoon overgeslagen.
Dat zou niet erg zijn indien langzamerhand de
meeste economieën over de aardbol niet met el
kaar verknoopt aan het raken zijn. Moderne
technologische ontwikkelingen, vooral die van de
informatica, helpen daarbij nog een handje. Het
is steeds minder een probleem om te produceren
op die plekken die qua kosten en kwaliteit het
gunstigst zijn. Dat holt heel langzaam onze eigen
industrieën en dienstensector uit. Niet van de
ene op de andere dag, maar gedurende een reeks
van jaren.
Wat de onderkant van de arbeidsmarkt in de
jaren zeventig heeft meegemaakt staat nu onze
geschoolde en hooggeschoolde werknemers te
wachten. Langzaam maar zeker een steeds grote
re uitstoot van arbeid, door efficiënter werken en
organiseren en door, ja door verplaatsing van on
ze produktie van goederen en diensten naar lan
den waar het goedkoper is, de arbeidskrachten
flexibeler zijn en dikwijls ook nog een betere
kwaliteit wordt geleverd. KLM besteedt zijn ad
ministratie uit aan een bedrijf in India, hoe lang
duurt het nog voordat de eerste grote Nederland
se gemeente op dat idee komt?
Het hoeft natuurlijk helemaal 'niet zo te gaan.
Nederland is een rijk land met een zeer goed op
geleide beroepsbevolking van dikwijks zeer mon
dige mensen. Daar is dus best iets moois mee te
doen in de wereld, maar dan moet wel het roer
echt om. Dan moeten we bereid zijn om, net als
in de beroemde processie van Echternacht, twee
stappen terug te zetten om daarna drie reuze
stappen vooruit te kunnen zetten. Dat betekent
weg met de bijstand voor de meeste mensen,
daarvoor in de plaats werk tegen een bedrag van
netto 1.200 gulden in de maand, netto voor be
trokkene en netto voor de 'werkgever'. Weg met
al die arbeidscontracten voor onbeperkte duur
en daarvoor in de plaats contracten van beperkte
duur, waarbij werknemers evolueren naar onder
nemers van hun eigen arbeid. Weg met heel veel
subsidies, die worden slechts verstrekt voor korte
duur en alleen om aan te moedigen.
Daar gaat het om, om aan te moedigen. Het
grootste probleem van ons land is niet een eco
nomisch of een sociaal probleem maar een men
taal probleem. Ieder die dat enigszins kan gaat
weer voor zichzelf zorgen en gaat aan de slag met
het bepalen van zijn eigen levensperspectief. We
houden een bodemvoorziening in stand om nie
mand door de vloer te laten zakken en we zijn
dan weer in staat om voor hen die echt niet
(meer) voor zichzelf kunnen zorgen goed en
menswaardig te zorgen. Nederland doet dan
weer mee in de wereld, het bruist hier van de ac
tiviteiten en het wordt weer spannend en naar
mijn vaste overtuiging nog gezellig ook. Wacht
niet langer op de politiek, neem zelf het heft in
handen, aan de slag voor uw eigen inkomen en
plezier!
Kamer praat morgen en dinsdag over blunders rond Dutchbat
In
Volgende week dinsdag kruist de Tweede Kamer de degens met hL,
kabinet over het Nederlandse militaire optreden in Bosnië. MorgefPc
spreekt de vaste kamercommissie voor defensie alvast met ministtv,
Joris Voorhoeve over de drie brieven die hij de afgelopen weken
over de rol van Dutchbat aan het parlement stuurde. Defensie
heeft geblunderd en oenig gehandeld, maar het zal Voorhoeve d^j-
politieke kop niet kosten. Daarvoor heeft het parlement zo zijn reen
denen.
De traumatische aftocht van de Nederlandse
militairen uit de Bosnische moslimenclave
Srebrenica kreeg deze zomer in Zagreb en
Den Haag een uitermate knullig vervolg. Eerst
waren er de omstreden uitspraken van over
ste Karremans. Die stonden voor een deel in
een communiqué dat de hele legertop had
gelezen maar niet was voorgelegd aan minis
ter Voorhoeve. De minister van defensie en
zijn collega van ontwikkelingssamenwerking,
Pronk, spraken al in een vroeg stadium over
genocide. Maar bijna tegelijkertijd hamerde
landmachtbevelhebber Couzy erop dat zijn
soldaten daarvoor geen bewijzen hadden.
Vervolgens moest Defensie bekennen dat een
fotorolletje met voor de Serviërs belastend
materiaal was verknoeid. En Voorhoeve had
de berichten over een schriftelijke overeen
komst tussen Dutchbat en de Serviërs nog
niet ontkend, of er kwam een ondertekend
contract boven water. Als klap op de vuurpijl
bleek er ook nog een lijst te bestaan met na
men van moslim-mannen die hun toevlucht
hadden gezocht in het Dutchbat-basiskamp
Potocari. De landmacht vond het stuk echter
niet belangrijk genoeg om fatsoenlijk op te
bergen of de minister ervan op de hoogte te
stellen.
Stuk voor stuk zijn het blunders waarvoor mi
nister Voorhoeve politiek verantwoordelijk is.
Toch ziet het er op dit moment niet naar uit
dat de Tweede Kamer daaraan de ultieme
consequentie zal verbinden, namelijk het
wegsturen van de minister. Daarvoor zijn di
verse redenen.
Ten eerste. Voorhoeve's eigen partij, de WD,
wil er niets van weten. WD-leider Bolkestein
vindt het terecht dat er kritiek is op Voorhoe,-
ve, maar vindt zijn feilen niet zwaar genoeg
voor een gedwongen aftreden. Zijn 'Carring-
ton-doctrine' politieke ambtsdragers moe
ten vertrekken als er onder hun verantwoor
delijkheid fouten zijn gemaakt mag niet zo
letterlijk worden uitgelegd.
Ten tweede. Mochten de twee andere coali
tiepartijen, PvdA en D66, geen genoegen ne
men met de uitleg van Voorhoeve tijdens de
komende debatten en alsnog een parlemen
tair onderzoek of enquête eisen, dan zetten ze
daarmee het voortbestaan van de paarse coa
litie op het spel. Voorhoeve heeft al eens het
veld moeten ruimen, namelijk als WD-frac-
tieleider in de Tweede Kamer, maar de partij
is niet van plan hem voor de tweede keer te
laten vallen.
Ten derde. Bolkestein speelt een tactisch spel
door te eisen dat het plenaire debat pas vol
gende week wordt gehouden. Dan is minister
Van Mierlo van buitenlandse zaken (nu nog
in Indonesië) er immers ook bij. Het ligt voor
de hand dat de WD de D66-minister onder
vuur zal nemen, al was het maar om Voor
hoeve te beschermen. Waar Voorhoeve's piJ^ïL
riteit lag bij de veiligheid van de eigen soldc(an
ten, had Van Mierlo beter moeten letten op11"
de gevolgen van de nogal zelfzuchtig overko
mende Nederlandse aftocht voor het internp"
tionaal-politieke imago. hei
Ten vierde. Ondanks alle ophef over fotorolj
tjes en verdwenen papieren ligt daar niet dd^(
echte fout. Cruciaal is dat Tweede Kamer eri
ministerraad tijdens de vorige kabinetsperi(E5i
de Nederlandse soldaten op een volstrekt otrm
mogelijke missie hebben gestuurd. Waarmgru
de Tweede Kamer medeverantwoordelijk is'eri
voor het drama dat zich vervolgens heeft oifaai
rold. De Verenigde Naties beschikten over t(ler
weinig militairen, met te weinig wapens onfezi
handen en voeten te geven aan hun opdracjie'
om de vrede tussen de strijdende partijen tt
bewaren en de burgerbevolking in de encla^g
ves te helpen.
Ten vijfde. Hoezeer politiek Den Haag zich pin
middels misschien geneert voor de fouten (Je ri
er zijn gemaakt in de ijver een steentje bij tfaa
dragen in Bosnië, het zou wel erg doorzichtfiet
zijn om minister Voorhoeve daarvoor in zijjeld
eentje als zondebok aan te wijzen. net
Ten zesde. Het is nogal gênant een ministeiij ti
weg te sturen die nog geen vier weken eerd(,
alom de hemel in geprezen is als „de juiste i»
man op de juiste plaats".
Punt zeven betreft een psychologisch barri^ES
re: Voorhoeve wordt in politiek Den Haag ers
zeer sympathiek gevonden. Het is zeker nieiots
van doorslaggevend belang, maar iemand (bei
je mag dwing je minder graag tot aftreden, jtte
Punt acht dan. Voorhoeve is niet alleen in (el
'staat zijn mondje te roeren, hij beschikt oojJ-
over houtsnijdende argumenten. Zo kan hij
op wijzen dat zijn ministerie nog steeds aarpt
het reorganiseren is. De bewindsman heefv 1
maatregelen aangekondigd om de interne
communicatie te verbeteren en hij werkt torn 1
naar de-invoering van een generale staf. De*
bevelhebber van de landmacht, generaal Co
zy, zal wat van zijn bevoegdheden moeten J. ha
leveren.
Punt negen. Voorhoeve heeft de Tweede K^ig^
mer voorzover bekend niet misleid. In zijn dai
politieke optreden was hij steeds zeer open»zc
hartig. Dat zijn brieven aan het parlement <jhte
volledig waren, kwam omdat hij zelf niet OAges
alle informatie beschikte. art'
Tot slot: Dutchbat stond niet onder Neder-tsa
lands bevel. De VN-macht Unprofor is verapel;
woordelijk voor wat zich in Srebrenica metttge
Dutchbat heeft afgespeeld. En Unprofor ziete
geen enkele reden voor een nader onderzopini
Ich
DEN HAAG ANS BOUWMANS feSl
VSNU-bestuurder Van Lieshout legt voorzittershamer neer
Twee belangrijke doelen had hij
zich gesteld toen hij in 1991
voorzitter werd van de VSNU,
de Vereniging van Samenwer
kende Nederlandse Universitei
ten: een betere verhouding met
de politiek en meer samenwer
king tussen de universiteiten.
Het mag misschien enige verba
zing wekken, maar ir. W. (Willy)
van Lieshout is best tevreden.
„Er is op die terreinen behoor
lijke vooruitgang geboekt." Op 1
september vertrekt de 67-jarige
Van Lieshout als voorzitter van
de VSNU, een organisatie die
ruim tien jaar geleden mede
door zijn toedoen tot stand
kwam.
Van Lieshout was onder meer
voorzitter van het college van
bestuur van de Katholieke Uni
versiteit Nijmegen, lid van de
onderwijscommissie van het
CDA en voorzitter van de Stich
ting Leerplanontwikkeling. De
universiteiten kregen vier jaar
geleden aan hem een invloed
rijk en doorgewinterd bestuur
der. Maar vooral in het laatste
jaar van zijn voorzitterschap
leek Van Lieshout, temidden
van het strijdgewoel rond het
paarse regeerakkoord, wel eens
op een eenzame veldheer, in de
steek gelaten door zijn troépen.
Hij trachtte de gelederen geslo
ten te houden, maar de veertien
universiteiten kibbelden er in
het openbaar van harte op los:
met de minister, met de Twee
de Kamer en onderling.
Van Lieshout heeft dat zelf
maar zelden zo ervaren. „Als je
het vergelijkt met vier jaar gele
den, dan is er veel systemati
scher en beter contact met de
politiek. We hebben geregeld
overleg met de fractievoorzit
ters; het contact met de minis
ter en de staatssecretarissen is
Het paarse regeerakkoord, dat
volslagen onverwacht een be
zuiniging van 500 miljoen voor
het hoger onderwijs in petto
had, drukte het afgelopen jaar
zwaar op de verhouding tussen
politiek en universiteiten, maar
Van Lieshout wijst erop dat de
VSNU de afgelopen vier jaar op
andere fronten veel poltieke in
vloed heeft gehad. De dreigende
vervaging van het onderscheid
tussen wetenschappelijk onder
wijs en hoger beroepsonderwijs
werd gekeerd, de aansluiting
tussen het voortgezet en hoger
onderwijs wordt verbeterd en
talentvolle jonge onderzoekers
werken sinds kort samen in zo
genoemde Onderzoeksscholen.
Ook met de tegenstellingen tus
sen de universiteiten valt het
volgens Van Lieshout wel mee.
„Als tienjarige organisatie heb
ben we soms de ongediscipli
neerdheid van een puber, maar
die puber ontwikkelt zich voor
spoedig." Wel moet de VSNU
volgens hem haar beperkingen
erkennen. Hij noemt ter verge
lijking Philips en Siemens. „Bei
de zijn lid van een werkgevers
organisatie. Maar die gaat zich
niet buigen over de vraag of de
scheerapparaten van Philips be
ter zijn dan die van Siemens."
Van Lieshout leek in december
vorig jaar alleen te staan, toen
minister Ritzen met een alter
natief kwam voor de gewraakte
bezuiniging van 500 miljoen op
het hoger onderwijs. Het colle
gegeld ging fors omhoog, de be
zuinigingen werden verlaagd en
Van Lieshout bekijkt Van Lieshout. Toegeven dat hij een paar fouten heeft gemaakt, vindt hij daarbij geen
probleem. foto anp herman pieterse
naar de volgende eeuw doorge
schoven. Vanuit de kringen der
universiteitsbestuurders klon
ken afkeurende geluiden en de
studenten waren woedend. De
verwarring was compleet toen
Van Lieshout de maandag daar
op mede een verklaring onder
tekende waarin stond dat de
collegegeldverhoging op on
overkomelijke bezwaren stuitte.
Volgens Van Lieshout is het
toen alleen met de vormgeving
fout gegaan. „Ik had een op
dracht: die 500 miljoen moet
van tafel. Toen Ritzen met zijn
voorstel kwam, heb ik alle leden
van het algemeen bestuur infor
meel op de hoogte gesteld. Er
heeft geen besluitvorming
plaats gevonden, maar niemand
had onoverkomelijke bezwaren.
Die persconferentie met Ritzen
had ik niet moeten doen. Daar
door leek het alsof we voor alles
medeverantwoordelijkwaren.
Terwijl de instellingen over tie
collegegelden niets te zeggen
hebben."
Met de verklaring die hij de
maandag daarop ondertekende,
is Van Lieshout ook de fout in
gegaan, beaamt hij ruiterlijk.
„Die is in geweldige haast opge
steld. Met die 'onoverkomelijke
bezwaren' hadden we niet ak
koord moeten gaan."
Over Ritzen heeft de scheidende
bestuurder gemengde gevoe
lens. Hij waardeert de openheid
en creativiteit van de minister.
Maar die creativiteit leidt er ook
toe dat het hoger onderwijs de
ene maatregel na de andere
over zich heen krijgt, bijvoor
beeld op het gebied van stud?
financiering en kwaliteitszorg
„Hij bemoeit zich met zaken
waar een hoogleraar zich meP^
bemoeit, nie* A
ds\
onderwijs." Ook vindt Van Li'^
hout dat Ritzen onvoldoende^
begrip voor de universiteiten j
heeft gekweekt in politiek DeL
Haag. p„
Verder stoort het hem dat de
minister de VSNU voortdurei
aan tafel dwingt met de studrlc
tenorganisaties LSVb en ISO.j^
„Bot gezegd: ik heb niets te iT"
ken met studenten. Die moer.
rechtstreeks zaken doen met-ev|
hun eigen universiteit, en me 1
de minister waar het gaat om
studiefinanciering." i
Van Lieshout hoopt dat de po
tiek de universiteiten nu eenl»
tijd met rust wil laten. En ver* 1
is hij voor een andere verhou
ding tussen het rijk en de unjl*|
versiteiten. Een commissie or1
der leiding van de RotterdariftMC
hoogleraar Akkermans heeft
voorgesteld dat de overheid nio
geld geeft aan de universiteitihte
en dat die in ruil daarvoor hiide
verplichtingen contractueel d
vasüeggen. Dat geeft ze veel pnc
meer vrijheid. Van Lieshout i b
voorziet echter dat sommige'rtz<
universiteiten terugschrikkerfecf
voor grotere verantwoordelijjolg
heid. „Veel instellingen willejarij
een grote broek aan, maar V^vai
dertje Staat moet wel beschik gt
baar zijn als er vlekken op ko| zc
bies
hjlninf
