Zeehonden leven het liefst
in oostelijk deel Waddenzee
Natuur Milieu
Zilveren maan doet het goed
Autoroute door Vallee d'Aspe
TfC*
WOENSDAG 16 AUGUSTUS 1995
REDACTIE BERT DE JONG 072-196276
Inspectie van vogelmaagjes
Zeevogels die dood op het strand gevonden worden, met name
Noordse stormvogels, hebben meestal stukjes plastic in hun
maag. Overboord gekieperd plastic, met name piepschuim, is
een voor vogels dodelijke vorm van zeevervuiling. Ze zien het
plastic voor voedsel aan.
Officieel mogen scheepsbemanningen hun plastic afval niet
meer 'over de muur' gooien. Een internationaal verdrag tegen
zeevervuiling (Marpol) verbiedt dat, de Noordzee is tot special
area uitgeroepen. Jan Andries van Franeker, verbonden aan het
Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek (IBN) op Texel, gaat on
derzoeken of de zeelieden zich aan het Marpol-verdrag houden.
Gedurende twee jaar zal Van Franeker dode Noordse stormvo
gels verzamelen, en de maaginhoud aan een inspectie onder
werpen. Als het goed is, en er dus geen scheepsafval meer in zee
gedumpt wordt, zullen de vogelmaagjes minder plastic moeten
bevatten dan voorheen.
De zilveren maan. De herintroductie lijkt geslaagd. Er werden in 1993
30 exemplaren uitgezet, de populatie bestaat nu uit minstens 200 stuks.
FOTO MARTIJN DE JONCE
„Het smaakt naar meer." Jan
van der Made, voorman van de
in Wageningen gevestigde Vlin
derstichting, is enthousiast over
de herintroductie van de zilve
ren maan in de schrale graslan
den langs de Meije bij Zegveld.
De zilveren maan is een schitte
rende dagvlindersoort, die uit
ons land verdween door de te
loorgang, cq isolatie, van de
leefgebieden. De zilveren maan
heeft zompige terreinen nodig,
waarin moerasviooltjes groeien.
De viooltjes zijn de voedselplant
van de rupsen. Staatsbosbeheer
heeft ten behoeve van de vlin
ders het beheer van de schrale
graslanden langs de Meije aan
gepast. Er zijn stukken afge-
plagd, met het doel ze natter te
maken. Het lukte. Op de afge-
plagde gedeelten kiemden mas
saal moerasviooltjes, waardoor
de leefomstandigheden voor de
zilveren maan sterk zijn verbe
terd. In 1993 werden er 30
exemplaren uitgezet. Van der
Made schat dat de populatie nu
uit minstens 200 stuks bestaat.
Her en der in het terrein wor
den zilveren manen waargeno
men, waardoor gesproken kan
worden van een geslaagde her
introductie. Van der Made wil
daarom dat andere terreinbe
heerders, zoals Natuurmonu
menten en de provinciale land
schapsstichtingen, hun terrein
beheer ook meer gaan afstem
men op vlinders.
PUZZEL
123456789
V
--
■HiniH,
OPGAVE
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1. geluk; 2. bouwval; 3. bezink
sel, staat in Azië; 4. vogelpro-
dukt, een zekere, peuter; 5.
vreemde munt, sleepnet; 6. in
orde, snijwerktuig; 7. woonschip,
klein hokje; 8. voegwoord, ge
hoororgaan, id est; 9. dierenver
blijf, geestdrift; 10. garde; 11.
geestelijke.
Verticaal:
1. lofdicht, boom; 2. gewaagd;
3. bid (Lat.), roem, papegaai; 4.
zoon van Jakob, gevaarte; 5. ter
inzage, ex tempore; 6. enig, ge
loofsbelijdenis; 7. Europeaan, fa
milielid, pausennaam; 8. vlinder
soort; 9. bouwland, takje.
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. bepaling; 2. Eurydice; 3. drijf
ijzer; 4. afspraak; 5. nijlpaard; 6.
krijgsman; 7. essentie; 8. nota
bele.
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn: BEDAN
KEN en PRIJSLIJST. Het sleutel
woord luidt: POTSIERLIJK.
In het Nederlandse deel van de Wad
denzee is de Dollard het beste woon
gebied voor gewone zeehonden.
Onder gunstige omstandigheden (nauwe
lijks verstoring, goede waterkwaliteit) be
staat een zeehondengroep voor ongeveer
25% uit jonge dieren. In de Dollard wordt
dit percentage gehaald. Enkele groepen be
staan zelfs voor ruim 30% uit jongen. In het
westelijke gedeelte van de Waddenzee is de
situatie een stuk beroerder. De gewone zee
hondengroep die verblijft op een zandbank
in het Eijerlandse gat, tussen Texel en Vlie
land, telt slechts 8% jongen.
De oorzaak is volgens zeehonden-onder-
zoeker Peter Reijnders vooral de minder
goede waterkwaliteit in de westelijke Wad
denzee. Er is instroom van water dat van
origine afkomstig is uit de Rijn. Het bevat
nog altijd flink wat verontreinigingen, onder
andere PCB's. En juist PCB's beïnvloeden
de reproductie van zeehonden. Zeehonden-
groepen in de oostelijke Waddenzee tellen
niet alleen meer jongen dan de kolonies in
de westelijke Waddenzee. Ze zijn ook qua
aantal groter. Tegenover kolonies van 100
tot 150 dieren in het Dollardgebied staan
mini-groepen van 7 tot 10 dieren in het ui
terste westen van de Waddenzee.
In de Waddenzee leven thans 1360 gewone
zeehonden. Reijnders verwacht een verdere
groei. Rond de eeuwwisseling zal het aantal
gegroeid zijn tot ongeveer 3000 stuks. Te
gen die tijd zullen veel vaker dan thans het
geval is gewone zeehonden te zien zijn in
de Noordzee. Nu al maken zeehonden
vanuit de Waddenzee lange voedseltochten
naar de Noordzee. De dieren zijn alleen in
de periode mei/september aan de Wadden
zee gebonden, als de vrouwtjesdieren jon
gen krijgen en die moeten zogen.
Reijnders maakt zich zorgen over de gevol
gen van de proefboringen naar gas in de
Waddenzee, die medio volgende maand
zullen beginnen. Hij vreest dat de boringen
en alles wat daar mee samenhangt voor
ernstige verstoring van de zeehonden zul
len leiden. De organisatie waarvoor hij
werkt, het Instituut voor Bos- en Natuuron
derzoek (IBN) op Texel, heeft de Neder
landse Aardolie Maatschappij (NAM) ge
vraagd in de periode mei/september hele
maal niet te boren, en in de overige maan
den ver uit de buurt te blijven van door het
ministerie van landbouw, natuurbeheer en
visserij aangewezen zeehondenreservaten.
Speurtocht
naar muizen
Op zoogdierengebied kent
Noord-Holland nog talrijke 'wit
te vlekken', wat er leeft is goed
deels onbekend. Een daarvan is
West-Friesland. De Noordhol
landse Zoogdierenstudiegroep
(Nozos) doet er iets aan. In het
weekeinde van 15-17 september
zullen leden van de Nozos in
ventariseren welke kleine zoog
dieren er leven in diverse bui
tengebieden langs het IJssel-
meer. Speciale aandacht krijgen
de waterspitsmuis en noordse
woelmuis. De Nozos is op zoek
naar mensen die aan de mui
zeninventarisatie in West-Fries
land mee willen werken. Het
meeste werk gebeurt 's nachts,
als de vallen regelmatig gecon
troleerd moeten worden. De
beestjes worden gevangen in
zogeheten 'life-traps'. Na deter
minatie herkrijgen ze hun vrij
heid. Voor aanmelding en nade
re informatie: Jaap Postma,
tel. 020-6838707.
Integraal
waterbeheer
De Nederlandse waterschappen
beginnen warm te lopen voor
integraal waterbeheer (natuur-
en milieuvriendelijk). De afgelo
pen jaren hebben ze meege
werkt aan zo'n 340 proefprojec
ten ter bestrijding van vermes
ting en verdroging. Verder wer
den vele kilometers milieu
vriendelijke oevers aangelegd,
en projecten uitgevoerd ter ver
sterking van de Ecologische
Hoofdstructuur (de verbin
dingsroutes voor planten en
dieren). Vooral in Noord- en
Zuid-Holland zijn veel projec
ten uitgevoerd.
Alle protesten waren tevergeefs.
Dwars door de Vallee d'Aspe in
Frankrijk, het laatste bruine be-
rengebied in de Pyreneeën,
wordt een autoweg aangelegd,
de E7. Met dynamiet, bulldozers
en shovels banen de wegenbou
wers zich een asfaltroute. Een
door de vallei stromende rivier
wordt omgeleid, stukken bos
omgehakt, etcetera. Vallee d'As
pe heeft nog altijd een zeer ho
ge natuurwaarde. Niet alleen
vanwege de beren. Het gebied
herbergt veel meer bijzonderhe
den. Zoals gieren en allerlei
zeldzame soorten planten. Op
gestoten in de vaart der volke
ren biedt de Vallee d'Aspe nu
een trieste aanblik. Natuurbe
schermers vrezen het ergste. Ze
voorspellen dat de laatste Pyre-
neeënberen binnenkort op het
asfalt van de E7 zullen sneven.
Nog altijd voeren ze actie, maar
de situatie is in feite hopeloos.
De nieuwe autoroute gaat Pau
met Zaragoza verbinden en
krijgt de status van Europese
hoofdverkeersader. De weg
wordt met forse EG-subsidies
OM /FOFRF 0AU IMOROT
&FSTRSOFAV
1
MAAR FA/R.
TOMPOES
Tom Poes en de Bommel-legende
In het witte gebouwtje op de heuvel
top was professor Sickbock bezig zijn
apparaten uit te leggen. „Ge ziet
hier", zo sprak hij, „drie klokken. De
middelste geeft de tijd aan waaraan
de aardbol is onderworpen. Het is
met andere woorden ongeveer drie
uur, aardse tijd. Volgt ge me, ventje?"
„Ja", zei TonrPoes ongeduldig. „Ik
weet wel wat een klok is, hoor. Maar
wat hebben die mollen en die mui
zen en de slak er mee te maken?"
„Voor de een verloopt de tijd sneller
dan voor de ander", hernam de ge
leerde. „Wanneer ge u verveelt gaat
hij langzaam, doch wanneer ge pret
maakt gaat hij snel; is dat duidelijk?"
„Ja, ja", zei Tom Poes. „Maar wat..."
„Tijd", vervolgde de ander, „is be
trekkelijk. Het moet dus mogelijk zijn
om op een andere tijd of een ander
tempo over te stappen, nietwaar? Dat
kan ik nu met dit apparaat doen. Ik
kan uw levensritme neutraliseren en
vervolgens aanpassen aan een van de
beide klokken. De rechter bijvoor
beeld loopt zó snel, dat de wijzers
niet meer te zien zijn. Maar voor de
door u genoemde mollen en muizen
loopt dit uurwerk geheel normaal.
Hebt ge dat?" „Ja", mompelde Tom
Poes, „ik geloof het wel. Die beesten
zijn dus versneld, hè?"
„Zo zoudt u het kunnen noemen",
gaf de geleerde toe. „Om het ver
schijnsel geheel duidelijk te kunnen
maken zou ik een geschikt proefper
soon moeten hebben. Ik zoek ie
mand, wiens levensritme langzaam
verloopt; een figuur met trage ge
dachten en reflexen..."
Op dat moment werd de deur ge
opend en een klagende stem stoorde
zijn betoog. „Tom Poes!" riep de
stem. „Wat doe je daar? Begrijp je
dan niet, dat er iets gedaan moet
worden? Het wordt tijd, dat we aan
mijn legende gaan werken."
H
W
door Hans van Es
Tropische orkanen doen het goed dit jaar boven de zuidelijke Atlani
sche oceaan. In de afgelopen week werden opnieuw twee wervelstol
men geboren. Felix en Gabrielle zijn al weer de nummers zes en zej
van dit jaar en dat is opmerkelijk veel als we bedenken, dat het
hoogseizoen van deze tropische creaties nog moet beginnen.
Terwijl de hogedrukrust boven onze omgeving ongestoord blijft, i
den de wervelstormen door West-Europese meteorologen goed in di
gaten gehouden. Bestaat er dan gevaar dat zo'n onruststoker zijn w
nietigende energie op onze Atlantische kusten richt? Normaal g
ken niet; ook niet in het huidige tijdperk van opwarming. Er is mij e
enkel geval bekend van een dreigende orkaan, daterend uit septem
ber 1961, die wel erg dichtbij kwam.
De orkaan Debbie - in die tijd kregen deze tropische monsters allee
meisjesnamen! - bevond zich toen op een zeer ongebruikelijke posi k
bij de Azoren-eilanden. Vervolgens werd ze meegesleurd door de At H
lantische straalstroom en schampte als zeer diepe ex-tropische d&
pressie de Ierse westkust. Hoewel het zeewater daar veel te koud i<
voor een tropische orkaan, zat er zoveel vaart in het systeem, dat c
tropische eigenschappen van de cycloon deels behouden bleven,
land kreeg een storm te verwerken met uitchieters die de orkaan
kracht ver te boven gingen en flinke schade aanrichtten.
Vaak worden de tropische wervels op hogere breedte omgevormd tl
normale depressies, die bijna elk jaar West-Europa aandoen met dj
gebruikelijke portie regen en wind. Misschien wordt dit ook het lot
van Felix, een onberekenbare rakker, die het referendum op de Ber 'I
muda-Eilanden in de war schopte. Wellicht last hij eerst nog een tu dezt
senstop in langs de Amerikaanse oostkust, alvorens roemloos ten o foto
der te gaan in de straalstroom richting West-Europa. Mocht dit laat
begin volgende week gebeuren, dan zou er wellicht weer wat levenc
heid ontstaan in onze 'weerkeuken' boven de Atlantische oceaan.
De laatste weken werden de wind-en regen brengende depressies
contstant naar het hoge noorden gestuurd door toedoen van de als- j/
maar aanhoudende hogedruk boven onze omgeving. Vooralsnog vei raid c
andert er weinig aan deze zomerblokkade. Het hoog boven de Noor te ga
zee geeft de zon tot in het komende weekeinde alle ruimte; de kans
op een broodnodige bui is vrijwel nihil. De temperatuur hangt een
beetje van de windrichting af. Bij noordoosten- of noordenwind wor [^tv
het 25 tot 27 graden. Mogelijk ruimt de wind tegen het weekeinde
weer naar oost; dan stijgt het kwik door naar 30 graden.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
donderdag.
Noorwegen:
In het noorden, en elders
voornamelijk langs de
westkust, veel bewolking
en perioden met regen.
Vooral in het zuidoosten
nu en dan zon en kleinere
neerslagkansen. Middag-
temperatuur langs de
westkust tussen 14 en 19
graden, in het zuidoosten
maxima rond 27 graden.
Zweden:
In de noordelijke helft
flink wat wolkenvelden en
met name vandaag regen.
Naar het zuiden toe meer
zon en overwegend droog.
Middagtemperatuur van
daag uiteenlopend van 20
graden in het noorden tot
25 of meer in de zuidelij
ke helft.
Denemarken:
Flinke perioden met zon.
Droog. Maxima oplopend tot ongeveer
24 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Rustig weer met flinke zonnige perio
den. In het noorden soms ook wolken
velden en een kleine kans op wat lichte
regen of motregen. Middagtemperatuur
van 22 graden in Ierland tot rond 27
plaatselijk in Engeland; in het westen
van Schotland maxima rond 18 graden.
België en Luxemburg:
Flinke perioden met zon en droog. Mid
dagtemperatuur rond 26 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
In het westen overwegend zonnig. In het
oosten wat meer bewolking en met na
me morgen kans op een regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur ongeveer
26 graden, aan de stranden van Nor
mandie en Bretagne iets lager.
Portugal:
Droog en zonnig, maar langs de west
kust ten noorden van Lissabon ook mist
of wolkenvelden. Middagtemperatuur
vlak aan zee rond 30 graden, maar langs
de westkust bij wolkenvelden plaatselijk
veel koeler. Landinwaarts maxima rond
35 graden.
Madeira:
Flinke zonnig perioden, soms ook wol
kenvelden. Droog. Middagtemperatuur
ongeveer 27 graden.
Spanje:
Zonnig, landinwaarts kans op een lokale
onweersbui. Middagtemperatuur aan de
costa's rond 30 graden, morgen langs
de Golf van Biskaje iets lager. Landin
waarts maxima tussen 35 en 40 graden.
Canarische Eilanden:
Vrij zonnig. Droog. Maxima 30 graden of
iets hoger.
Marokko:
Westkust: overwegend zonnig. Droog.
Middagtemperatuur vlak aan zee meest
rond 30 graden.
Naast zon soms een lokale onweersbui.
Maxima vlak aan zee iets boven de 30
graden.
Zuid-Frankrijk:
Droog en flinke zonnige perioden, maar
in de bergen in het oosten meer bewol
king en enkele regen- of onweersbuien.
Middagtemperatuur rond 27 graden, in
het zuiden lokaal 30 graden.
Mallorca en Ibiza:
Veel zon, maar ook een kleine kans op
een onweersbui. Middagtemperatuur
ongeveer 31 graden.
Italië:
Veranderlijk bewolkt en van tijd tot tijd
enkele, soms stevige, regen- en on
weersbuien. Met name morgen kan
plaatselijk veel neerslag vallen. Enige
daling van temperatuur met op morgen
maxima meest tussen 24 en 28 graden.
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon, maar vooral morgen
ook wolkenvelden en kans op een regen-
of onweersbui. Middagtemperatuur on
geveer 29 graden.
Malta:
Naast zon van tijd tot tijd ook bewolking
en kans op een regen- of onweersbui.
Middagtemperatuur ongeveer 31 gra-
Griekenland en Kreta:
In Griekenland veranderlijk bewolkt en
enkele onweersbuien. Op Kreta en de ei
landen in de Egeische Zee droog en vrij
zonnig. Middagtemperatuur rond 28
graden.
Turkije en Cyprus.-
Droog en veel zon. Middagtemperatuur
aan de stranden rond 30 graden, langs
de Turkse zuidkust plaatselijk bedui
dend hoger.
Duitsland:
Droog en vrij zonnig, maar in het zuid
oosten ook kans op een regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur ongeveer
25 graden.
Zwitserland:
Nu en dan zon. maar ook enkele regen-
of onweersbuien. Morgen kan plaatselijk
veel neerslag vallen Middagtempera
tuur rond 24 graden, vandaag in Wallis
en Tessin circa 28 graden.
Oostenrijk:
Af en toe,zon en enkele regen- of
weersbuien. Middagtemperatuur
23 graden.
Polen:
In het noorden geregeld zon en
schijnlijk droog. Naar het zuiden
meer bewolking en mogelijk een
weersbui. Middagtemperatuur van
rond 22 graden, morgen iets hoger.
Tsjechië en Slowakije:
Afwisselend zon en bewolking en
op buiige regen, soms met onweer,
dagtemperatuur vandaag rond 21
den, morgen een beetje hoger.
Hongarije:
Veranderlijk bewolkt en van tijd tot
enkele regen-of onweersbuien Midi
temperatuur tot rond 23 graden.
DONDERDAG 17 AUGUSTUS 1
Zon- en maanstanden
Zon op 06.27 Zon onder 21
Maan op 23.49
iefl
Maan onder 14 eit<
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 08.44 21.16 08.17 20'4
Laag 05.01 17.15 04.42 16|nd!
Weerrapporten 16 augustus 0
Amsterdam half bew
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona
Boedapest
Bordeaux
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt zwaar be*
Kopenhagen licht bew.
Las Palmas half bew
half bew nw 1
licht bew. ono 2
zwaar bew. w 2
half bew no 5
r 1
nw2
Luxemburg
half bew
licht bew
licht bew
Wenen half bew
Zurich licht bew
Bangkok half bew
Buenos Aires zwaar bei
Casablanca zwaar bei
Johannesburg onbew
Los Angeles zwaar bei
New Orleans onbew
New York onbew
TelAviv half bew
Tokyo licht bew
23 14
25 11
22 15
24 10
23 12
23 16
25 14
24 12
31 24
28 23
21 15
28 15
27 16
25 14
29 20
24 16
24 15
25 16
18 7
20 13
28 19
24 14
20 13
28 22
32 21
29 17
30 18
25 15
35 19
31 23
33 18
31 23
16 12
20 14
24 21
24 16
24 14
21 13
30 19
22
23 11
19 12
22 14
24 15
26 22
21 9
23 16
37 23
32 23
33 23
34 27
32 19
35 24
20 14
Dwars door de laatste berenvallei rukt het asfalt op.
FOTO MARTIJN DE JONCE
