'Zuiverder situatie in Kroatië'
Belgrado is door oorlog deprimerende stad geworden
Militairen willen Sao Tomé redden Ultimatum extremisten verstreken
t
s
roti
nti
Buitenland
se!
Soebandrio
naar huis
Verdediging Dusan Tadic in beroep
OENSDAG 16 AUGUSTUS 1995
Groër legt ambt in september neer
wenen De omstreden Weense aartsbisschop Hans-Hermann
■v Groër heeft gisteren aangekondigd dat hij zijn ambt op aandrin-
paus Johannes Paulus op 14 september neerlegt. Groër
'ordt opgevolgd door Christoph Schönborn, die door het Vati-
caan als zijn coadjutor werd aangesteld nadat de 75-jarige kardi-
beschuldigd van seksueel misbruik van minderjarige
jongens meer dan 20 jaar geleden. Groër is nooit in het open
baar op de beschuldigingen ingegaan.
Mummies gevonden in Siberië
josKQUArcheologen hebben op een Scythische begraafplaats
jn het Siberische ijs de gemummificeerde lichamen van een
3.000 jaar oud gevonden. Volgens het
persbureau Interfax draagt de man een mantel van bont, laarzen
en een broek die typisch was voor de Scythen, een oud noma
disch volk uit het gebied aan de Zwarte Zee. De man heeft rood
haar, op zijn rug en zijn borst heeft hij een tatoeage van een
eland. Het paard droeg een pantser.
Ooievaars geëlektrocuteerd
boekarest In het oosten van Roemenië zijn bij een bizar onge-
één klap veertig ooievaars geëlektrocuteerd. De ooievaars
waren neergestreken op een hoogspanningskabel. Hun massale
aanwezigheid veroorzaakte waarschijnlijk een kortsluiting,
1 waardoor de vogels de dood vonden. Een natuurbeschermer
I vond de ooievaars afgelopen weekeinde dood en verbrand op de
grond.
'olitieke gevangene na 44 jaar vrij
•pul» Zuid-Korea heeft gisteren 1.780 gevangenen, onder wie
t werelds langst vastzittende politieke gevangene, vrijgelaten.
De amnestie werd verleend in het kader van de 50ste viering van
de bevrijding van de Japanse bezetting. De ex-gevangene, de 70-
jarige Kim Son-myung, werd 44 jaar geleden tijdens de Koreaan
se oorlog (1950-1953) opgepakt wegens spionage voor het com
munistische noorden.
Doden door bosbranden in Portugal
lissabon De bosbranden die sinds het weekeinde Portugal teis
teren, hebben gisteren de eerste slachtoffers geëist. Drie mensen
kwamen in Sao Pedro do Sul in het centrum van het land in de
vlammen om, toen zij in paniek per auto probeerden te vluch-
Volgens de brandweer is de afgelopen drie dagen op meer
dan 1.500 plaatsen brand ontstaan, vaak als gevolg van brand
stichting. In Portugal heerst al maanden t
klip,
PLO stemt in met akkoord autonomie
tunis» De leiding van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie
(PLO) heeft gisteren ingestemd met de deelakoorden met Israël
uitbreiding van de Palestijnse autonomie op de Westelijke
Jordaanoever. Het uitvoerend comité van de PLO stelde tevens
richtlijnen op voor het vervolg van de onderhandelingen.
Tsjetsjenen willen wapens inleveren
jroznyDe Tsjetsjeense opstandelingen zijn bereid hun wa
pens in te leveren. Dat heeft de Tsjetsjeense stafchef, Asian
Maschadov, tegenover de pers in Grozny gezegd. „Alle strijders
zullen hun wapens afgeven behalve degenen die deel uitmaken
de zelfverdedigingseenheden", aldus Maschadov. De eerste
opstandelingen zullen vandaag hun wapens afstaan in gebieden
het zuidoosten van de Kaukasische republiek. Een herople
ving van het geweld in de republiek lijkt daarmee afgewend.
China gooit activisten land uit
China heeft vanochtend twee activisten van de milieu
organisatie Greenpeace het land uitgezet. De twee, een Frans-
in een Rus, werden op het vliegtuig naar Parijs gezet. Zij
gisteren samen met vier andere Greenpeace-activisten
gearresteerd na een korte protestdemonstratie op het Plein van
de Hemelse Vrede in Peking tegen de voorgenomen kernproe-
in China en Frankrijk. De vier anderen gaan naar Hong
Kong.
Van Mierlo ziet eind oorlog in Bosnië mogelijk dichterbij komen
Minister Van Mierlo van buitenlandse zaken acht het
mogelijk dat etnische zuiveringen een oplossing voor de
oorlog in Bosnië dichterbij brengen. Dat zei de bewinds
man gisteren, nadat hij was ingelicht over het nog ver
trouwelijke Amerikaanse plan om een eind te maken aan
de oorlog in Bosnië. „Mogelijk dat voor het krijgen van
een politieke oplossing verschuivingen (van bevolkings
groepen) moeten plaatsvinden", aldus Van Mierlo.
den haag gpd
„Er begint in Kroatië
zou kunnen
'zuiverder' situatie t
In Servië is dat ook
minister gisteren in
ting voor de RTL-
wat je staansmogelijkheid komt, 'als
steeds het kan op een multi-etnische
ontstaan, wijze'.
zei de Volgens Van Mierlo moet
n toelich- overigens de beschermde mos-
Vol- limenclave Gorazde niet wor
den opgegeven, hetgeen onder
deel zou zijn van het Ameri
kaanse initiatief. De Bosnische
premier Alija Izetbegovic heeft
zich de afgelopen dagen fel ver
zet tegen het als 'wisselgeld' ge
bruiken van Gorazde.
Het Amerikaanse voorstel zou
voorzien in een opdeling van
Bosnië in 60 procent Servisch
en 40 procent moslim-
/Kroatisch gebied. Amerikaanse
regeringsfunctionarissen probe
ren hiervoor de steun te winnen
van de strijdende partijen. On
derminister van buitenlandse
zaken Richard Holbrooke sprak
gisteren met de Kroatische re
gering. Een bezoek aan de
Bosnische leiders in Sarajevo
werd vanwege weersomstandig
heden uitgesteld.
In westefse hoofdsteden is
voorzichtig op het initiatief van
Washington gereageerd. Men
lijkt te vrezen dat de Servische
agressie met 60 procent te zeer
beloond zou worden. Moskou
heeft laten weten niet akkoord
te gaan met de militaire ele
menten van het plan.
De Bosnisch-Servische leider
Radovan Karadzic verklaarde
gisteren voorstander te zijn van
een grote topconferentie, zoals
de Russen hebben voorgesteld.
Karadzic zei voor het einde van
de maand 'belangrijke politieke
initiatieven' te verwachten. Vol
gens anonieme bronnen zou
den VN-bemiddelaars in Genè-
ve in het geheim contact heb
ben gelegd met het Bosnisch-
Servische leiderschap om een
vredesregeling uit te werken.
Ondertussen wordt de etni
sche zuivering van Banja Luka
voortgezet. Volgens de VN zijn
gisteren nog eens zo'n 900
vluchtelingen, merendeels
Kroaten maar ook moslims, uit
het Servische bolwerk verdre
ven. In kleine bootjes steken zij
de grensrivier de Sawa tussen
Kroatië en Servisch Bosnië over.
Volgens nog onbevestigde be
richten zijn gisteren ook in de
noordelijke Servische provincie
Vojvodina Kroaten uit hun hui
zen gezet om plaats te maken
voor Krajina-Serviërs. 800 Kraji-
na-Serviërs zouden zich hebben
verzet tegen het plan van de
Servische regering hen te huis
vesten in de zuidelijke autono
me Kosovo-regio, die onder Ser
visch bestuur staat maar voor
90 procent wordt bevolkt door
Albanezen.
Volgens Radio Sarajevo heb
ben de Bosnische regeringstroe
pen gisteren aanzienlijke ter
reinwinst geboekt bij hun offen
sief tegen de Serviërs bij het
Centraalbosnische plaatsje
Donji Vakuf.
De vroegere Indonesische vice-
premier Soebandrio is vandaag
kort na middernacht uit de ge
vangenis in Jakarta ontslagen.
Hij werd dertig jaar geleden, na
de coup van 1965, gevangen ge
zet. In 1966 werd hij ter dood
veroordeeld, maar die straf is in
1980 omgezet in levenslang.
De nu 81-jarige Soebandrio
heeft volgens de krant Jakarta
Post gezegd dat hij zich verre zal
houden van politiek: „Dat is
niets meer voor mij. Ik ben blij
om vrij te komen. Ik heb ook
geen wrok tegen de regering."
Soebandrio heeft tijdens zijn
lange verblijf in de gevangenis
veel in de Koran gelezen: „Ik sta
op het punt naar het hierna
maals te gaan en ik wil niet naar
de hel."
Met Soebandrio kwam tevens
de voormalige luchtmacht-chef
Dhani (71) vrij. Ook hij heeft 'no
hard feelings'. Ook inlichtingen
officier Soetarto (77) wordt 'op
humanitaire gronden' ter gele
genheid van de viering van de
onafhankelijkheid op vrije voe
ten gesteld.
Soebandrio, breed la
chend tijdens de pers
conferentie na zijn
vrijlating. Naast hem
Omar Dhani.
FOTO REUTER
lillary Clinton
;evraagd Peking
Ie mijden
'Problemen maken coup noodzakelijk'
Over lot vier gegijzelde toeristen nog niets bekend
GENEVE Rtr-DPA-yi
)e echtgenote van de in China
ustzittende mensenrechtenac-
ivist Harry Wu heeft gisteren
beroep gedaan op de vrouw
fan de Amerikaanse president,
lillary Clinton, om niet deel te
lemen aan de Wereldvrouwen-
:onferentie in China. Tijdens
persconferentie in Genève
rei Li Wu dat deelname van de
iresidentsvrouw aan de confe
rentie door Peking politiek mis
bruikt zou kunnen worden.
De 58-jarige Harry Wu, die tot
taierikaans staatsburger is ge
naturaliseerd, werd op 19 juni
bij zijn aankomst in China gear
resteerd en zit nog steeds vast
op beschuldiging van spionage.
Wu heeft in China als politiek
gevangene negentien jaar in ge-"
rangenissen en werkkampen
doorgebracht.
De Amerikaanse presidentiële
noordvoerder McCurry zei dat
lillary Clinton 'misschien vol-
ende week' een beslissing zal
bemen over haar deelname.
3 TOMÉ»
Sao Tomé en Principe krijgt
een door het leger geleide 're
gering van nationale redding'.
Dat hebben de ontevreden mi
litairen aangekondigd die gis
teren in de Afrikaanse eilan
denstaat het bewind van presi
dent Miguel Trovoada omver
wierpen. Onder druk van de
Verenigde Staten en Portugal,
de belangrijkse geldschieters
van de voormalige Portugese
kolonie, hebben de opstande
lingen gisteravond premier
Gra9a gevraagd deel te nemen
aan de coup.
„Wij roepen de militairen op de
macht meteen terug te geven
aan het democratisch gekozen
bestuur van Sao Tomé", zei een
woordvoerder van het ministe
rie van buitenlandse zaken in
Washington. Indien de militai
ren dat niet zouden doen is de
VS bij wet gedwongen de eco
nomische hulp van 300.000 dol-
SAO TOME
Sao Tomé e Principe
Hoofdstad: Sao Tomé
Aantal inwoners: 112.000
Oppervlakte: 960 km2
(Nederland 41.785 km2)
Bevolkingsdichtheid: 117
(Nederland 397)
Talen: Portugees, Crioulo
lar die voor dit ja
te trekken, zei de woordvoerder.
Portugal zou Trovoada asiel
hebben aangeboden.
Luitenant Quintas de Almeida
zei gisteren namens de coup
plegers dat de aanhoudende
economische en sociale proble
men een staatsgreep noodzake
lijk hadden gemaakt. Quintas
de Almeida staat aan het hoofd
vijf jon-
ge officieren die de de macht in
handen hebben.
De militairen bestormden gis
terochtend het presidentieel pa
leis en zetten Trovoada gevan
gen in een kazerne. Premier
Gra^a werd onder huisarrest ge
plaatst. Later werden het parle
ment ontbonden en de vier jaar
oude democratische grondwet
opgeschort.
Sao Tomé en Principe was
een van de eerste Afrikaanse
landen die democratische her
vormingen doorvoerde. De
marxistische en enige partij, de
voormalige bevrijdingsbewe
ging MLSTP, begon al midden
jaren tachtig met democrati
sche heivormingen die in 1991
tot vrije verkiezingen en haar ei
gen nederlaag leidden. Tot dan
toe werd het eilandstaatje voor
de kust van Gabon met harde
hand geleid door Manuel Pinto
da Costa. Naar verluidt zouden
de militairen aanhangers zijn
van Da Costa.
President Trovoada (58), die
in 1991 als onafhankelijke presi
dentskandidaat werd gesteund
door de belangrijkste oppositie
groepering van destijds, de Par
tij van Democratische Conver
gentie (PDC), kon steeds min
der overweg met de regering.
Die was sinds vorig jaar weer in
handen van de MLSTP. Ook kon
hij einde maken aan de econo
mische crisis: 38 procent van de
bevolking is werkloos.
Het ultimatum dat extremisten in de Indiase
deelstaat Jammu en Kashmir hebben gesteld is
vandaag verlopen. De islamitische separatisten
houden nog vier westerse toeristen vast en heb
ben gedreigd hen te zullen doden als de Indiase
regering vijftien gevangen medestrijders niet vrij
laat. De Indiase autoriteiten staan in contact met
de gijzelnemers, maar doen daar geen nadere
mededelingen over.
De vier westerlingen werden begin vorige
maand in gijzeling genomen, samen met een
Noor, die door de ontvoerders werd gedood. Zijn
stoffelijke resten zijn zondag gevonden. Islami
tische organisaties hebben een algemene staking
uitgeroepen uit protest tegen de moord. In de
stad Srinagar bleef vandaag vrijwel alles gesloten
en bijna niemand begaf zich op straat.
Jammu en Kashmir is de enige Indiase deel
staat waar moslims een meerderheid vormen.
Veel moslims willen dat het gebied wordt aange
sloten bij Pakistan of onafhankelijk wordt. Maar
de huidige gijzelingsactie wordt algemeen veroor
deeld.
den haag gpd
VN-tribunaal voor ex-Joegoslavië zou 'niet bevoegd' zijn
raad het Tribunaal geen jurisdictie toekennen in
de zaak-Tadic, noch enige andere zaak, omdat de
oorlog om Bosnië 'duidelijk geen internationale
kwestie' is.' De kansen van het beroep, waarover
begin september een openbare hoorzitting
plaatsvindt, worden niet hoog ingeschat.
De 39-jarige Tadic is de enige van de 46 aange
klaagden die tot dusver in handen is van het Tri
bunaal. Hij wordt beschuldigd van moord, marte
ling en verkrachting in het 'dodenkamp' Omarska
in het Noordwesten van Bosnië.
De verdédiging van de van oorlogsmisdaden ver
dachte Dusan Tadic zal in beroep gaan tegen de
uitspraak van het VN-tribunaal voor ex-Joegosla
vië dat het 'bevoegd' is de Serviër te berechten.
Vorige week verwierp rechter Gabrielle Kirk Mc
Donald een motie van Tadic' advocaat Wladimi-
roff, waarin deze stelde dat een juridische basis
voor het Tribunaal geheel ontbreekt.
Volgens Wladimiroff kon de VN-Veiligheids-
■GRADO HANS GERTSEN
rrespondent
[Het dagelijkse leven hier is zwaar geworden. Door
psancties zijn veel alledaagse spullen vrijwel niet
r te vinden. En als ze er al zijn, dan zijn ze voor
met een normaal inkomen totaal onbetaal-
r". Alexander wijst bij wijze van voorbeeld op de
ui een sportzaak. Voor de onverlichte vi-
e vergaapt een groepje jongeren zich aan de
(jeuwste modellen Nike- en Reebok sportschoe-
Ze kunnen er alleen maar van dromen. De schoenen
J kosten minimaal 250 dinar per paar. Dat is vrijwel
een modaal maandinkomen. „Ik kijk niet eens meer
^aar dit soort etalages. Het levert alleen maar frustra-
Hes op", zegt Alexander.
Ook voor de 30-jarige journalist met zijn ruim 'twee-
Haal modaal' is dit soort luxe al lang niet meer weg-
"ejegd. „De enigen die zich zoiets nog kunnen per-
otteren zijn de oorlogswoekeraars, de profiteurs en
tokkelaars. Dat soort mensen is dankzij de oorlog
rijk geworden. De overgrote meerderheid van de in
i. Belgrado leeft op of rond het bestaans-
vertelt Alexander.
De fronten in Kroatië en Bosnië zijn ver weg, maar de
nu al vier jaar durende oorlog in het voormalige Joe
goslavië en de internationale sancties tegen het regi
me van de Servische president Slobodan Milosevic
hebben ook het leven van de naar schatting twee
miljoen inwoners van Belgrado ingrijpend gewijzigd.
Straathandel
De industriële produktie is grofweg gehalveerd ten
opzichte van 1990, tienduizenden mensen hebben
hun baan verloren en proberen te-overleven via de
straathandel in sigaretten of benzine. Een groot deel
van de liften in de Servische hoofdstad werkt al jaren
niet meer omdat de belangrijkste fabriek in Kroatië
staat. Sinds het begin van de oorlog zijn er daardoor
vrijwel geen reserve-onderdelen meer te krijgen.
Hetzelfde geldt voor honderden stadsbussen die voor
de oorlog in Kroatië of Slovenië vervaardigd zijn. Het
ooit voorbeeldige openbare vervoer in Belgrado kan
vooral 's winters de drukte absoluut rtiet meer aan
doordat veel bussen dan vrijwel permanent buiten
dienst zijn. Medicijnen zijn een ander schaars goed
in de hoofdstad van Servië en 'rest-Joegoslavië' (Ser
vië en Montenegro). Bijna 80 procent van de phar-
maceutische industrie van het voormalige Joegosla
vië was immers in Kroatië of Slovenië geconcen
treerd.
„Als je hier onverhoopt naar het ziekenhuis moet,
ben je aan de goden overgeleverd", zegt Olga, een
25-jarige persattaché van het Internationale Rode
Kruis. Haar moeder moest vorig jaar een kleine ope
ratie aan haar hand ondergaan. Tijdens de operatie
moest haar vader in allerijl op zoek naar verband
omdat het ziekenhuis, een van de grootste van de
stad, niets meer in voorraad had. „Over simpele
maar vitale dingen als steriele naalden hoef je niets
eens te praten. Die zijn er simpelweg niet meer.
Hechtnaalden die volgens het boekje voor strikt een
malig gebruik zijn, moeten daardoor na iedere ope
ratie gesteriliseerd worden".
Paradijs
sens zo fraaie etalage van het 'paradijs
arbeiderszelfbestuur' dat het voormalige Joego
slavië voorwendde te zijn, lijkt tegenwoordig in veel
opzichten op de hoofdstad van een Derde-Wereld-
land. Maar al die materiële problemen zijn niet wat
de bewoners het meeste opbreekt.
„Veel erger is dat de sfeer in de stad totaal veranderd
is. Belgrado was een levendige, vrolijke stad met een
fantastisch uitgaansleven. Ik ga tegenwoordig vrijwel
nooit meer uit. Niet alleen omdat het geld voor uit
spattingen ontbreekt, maar vooral omdat het gevaar
lijk is geworden", vertelt Alexander.
De oorlog heeft indirect gezorgd voor een gigantische
verandering van de samenstelling van de bevolking
van de stad. Naar schatting 300.000 inwoners van
Belgrado zijn de oorlog en de sancties ontvlucht.
Tienduizenden, meest goed opgeleide jongeren die
zich niet konden vinden in de extreem-nationalisti
sche politieke ommekeer die aan de oorlog vooraf
ging, of die geen zin hadden hun levens te riskeren in
een oorlog die ze niet wilden, zijn gevlucht naar
West-Europa, Canada, Australië of de Verenigde Sta
ten.
Hun plaatsen zijn ingenomen door honderdduizen
den Servische vluchtelingen uit Bosnië en Kroatië.
Dat zijn overwegend mensen van het platteland zon
der al te veel opleiding. „Veel van die vluchtelingen
gedragen zich agressief en zijn bewapend. De sfeer in
de stad is er totaal door veranderd. Belgrado is Bel
grado niet meer", zo meent Olga.
Óndanks alles denkt Alexander er niet over het voor
beeld van diverse van zijn vrienden te volgen en ook
te vertrekken. „Dit is de stad waar ik geboren en ge
togen ben. Ik kan me nergens anders thuisvoelen".
Olga is wat minder stellig. „Ik ben vooral gebleven
vanwege mijn ouders. Die hebben hulp nodig. Als je
hier iets nodig hebt, ben je aangewezen op 'dobre ve-
sa' (goede relaties). Via-via lukt het nog wel eens om
schaarse goederen waar je dringend behoefte aan
hebt, zoals medicijnen, te ritselen. Ik voel me hier
daarom nuttig zolang de oorlog duurt. Maar mis
schien vertrek ik daarna wel".
„Belgrado is niet meer de stad waar ik van hield, zo
verzucht ze even later. „Belgrado is een deprimeren
de stad geworden. En er is weinig hoop op spoedige
politieke of economische veranderingen. Niets be
weegt; het is net alsof iedereen in een soort taaie
modder verstrikt is geraakt".
