'Er is meer
in het leven dan Schaal 8'
Kadaster sloopt het monument Baarle
ZATERDAG 5 AUGUSTUS 1995
Het aardse bestaan deelt soms meer dan één leven uit. Er
Vijfentachtig jaar lang heeft ze in Bel
gië gewoond. En nu vertellen de he
ren van het kadaster haar dat haar
voordeur in Nederland staat. Een grenscorrectie
van anderhalve meter, een wereld van verschil.
Want voordeuren tellen. Plots moet mevrouw
De Bont-Couwenberg gehoorzamen aan Neder
landse wetgeving, belasting betalen aan de Ne
derlandse overheid en luisteren naar de oerhol-
landse naam Nassau. „Ik voel me Hertogenaar
en dat wil ik ook blijven", zegt ze door een kier
van de deur.
Verder geen commentaar. De Belgische media
hebben haar al genoeg geplaagd. De vaststelling
van de definitieve rijksgrenzen tussen Baarle-
Nassau en Baarle-Hertog geniet vooral Vlaamse
belangstelling. Het zijn de Belgen die na tien
jaar van meten aan het langste eind trekken.
Een tot voor kort als niemandsland bestempeld
weiland met poel, is toegekend aan België. De
overwinning op de Hollandse praatjesmakers
wordt niet luidkeels gevierd, maar is er een van
stil genieten.
Aan het prikkeldraad rondom de weide han
gen twee zwart-geel-rode vlaggetjes. Het is niet
meer dan een lapje van 2600 vierkante meter,
omringd door Nederlands grondgebied. Een
beetje van de zotte eigenlijk. Maar dat noemt
men 'onbegrip' in Baarle. De bewoners
koesteren de grenzen die zonder pardon huizen,
tuinen en fabrieken doorsnijden en wekelijks
duizenden dagjesmensen trekken. Honderd
winkels, dertig horecagelegenheden, acht benzi
nestations, zeven banken en vijf fritures leven
van de enclave-situatie. Enkele jaren geleden
werden zelfs zakjes met aarde uit niemandsland
verkocht.
Toch is het niet enkel economische gewin dat
de Baarlenaren drijft tot behoudzucht. „Baarle is
een uniek momument. Nergens meer in Europa
tref je nog Middeleeuwse enclaves aan. Als deze
situatie zou worden opgeheven, bestaat de Mid
deleeuwse gebiedsindeling alleen nog in boek
jes. Dat zou jammer zijn. Natuurlijk is het hier
bestuurlijk een hoop georganiseer, tijdrovend
ook, maar een monument in stand houden kost
Na eeuwen van onduidelijkheid
is het zover. De rijksgrenzen van
de enclaves Baarle-Nassau en
Baarle-Hertog worden definitief
vastgesteld. Het kadaster is
bijkans tureluurs van het meten
en rekenen.
De lijnen zijn nu definitief
uitgezet, maar ingewikkeld blijft
het in dit 'meest merkwaardige
dorp van Europa'.
heemkundekring.
De geschiedenis van de Nederlandse/Belgi
sche lappendeken gaat terug tot 1198 toen Hen
drik I, Hertog van Brabant, een deel van zijn
Baarle schonk aan Godfried van Schoten, Heer
van Breda. De gebieden kregen eenvoudigweg
als naam 'Baarle onder den Hertog' en 'Baarle
onder Breda'. Toen in 1403 Engelbert van Nas
sau Heer van Breda werd, ging het laatste Baarle
anders heten: 'Baarle onder Nassau'. Even is
zijn ongelofelijk grillig gevormd. Op een totale
oppervlakte van bijna 250 hectare hebben we
negenhonderdzestig knikpunten gemeten!
Daarbij kent België een ander meetstelsel zodat
we steeds een wiskundige formule moesten toe
passen om tot eenzelfde meeteenheid te komen.
Dit is echt het merkwaardigste dorp van Euro-
Burgemeester A. Cornelisse van Baarle-Hertog
vouwt een kaart uit waarop alle enclaves (een
stuk grond dat volledig is omsloten door grond
gebied van een ander land) staan aangegeven.
In Baarle liggen 22 enclaves van Baarle-Hertog
binnen de gemeente Baarle-Nassau en acht en
claves van Baarle-Nassau binnen de gemeente
Baarle-Hertog. En om het ingewikkeld te maken:
binnen twee enclaves van Baarle-Hertog, gele
gen in de gemeente Baarle-Nassau, liggen weer
enclaves van Baarle-Nassau. De onvoorstelbare
versnippering lijkt een misselijke grap van de
Hertog van Brabant die de grond acht eeuwen
geleden heeft geschonken. Maar daarbij mag
niet vergeten worden dat Baarle in die tijd een
groot zompig gebied was van vennen en heide.
Alleen de weinige ontgonnen gronden werden
uitgegeven. Toen later veel meer moeras werd
drooggelegd, ontstond een onlogische lappen
deken van grond.
Wie door Baarle wandelt, passeert onvermoed
tientallen keren de grens tussen Nederland en
België. Aan de door de nationale kleuren omlijs-
Baarle helemaal Frans, dan weer Nederlands, te huisnummers is zichtbaar of de bewoners in
Pas na de Belgische opstand in 1830 komt Baar-
of Nederland wonen. Sommigen slapen
le-Duc onder het koninkrijk België te vallen en in Nederland en koken in België. Maar voor de
Baar-le-Nassau onder het koninkrijk der Neder
landen. In 1836 sluiten beide gemeentebesturen
een overeenkomst waarin de gemeentegrenzen
worden beschreven. De rijksgrenzen worden pas
nu, bijna honderdzestig jaar later, vastgesteld.
Het is het laatste stukje grond in Nederland
waarvoor een Koninklijke Grenscommissie
wet telt de ligging van de voordeur. En natuurlijk
kent Baarle ook een p&nd waarbij de grens
dwars door de voordeur loopt. Links van de
deurpost prijkt een Nederlands huisnummer,
rechts een Belgisch.
Op 31 oktober wordt het protocol voor de de-
moest worden ingesteld. Tien jaar lang heeft het finitieve vaststelling van de rijksgrenzen onder
tekend. Voor die datum moet nog het een en
ander aangepast. Zo zegt de wet dat er binnen
een afstand van vijftien meter van de rijksgrens
Nederlandse en Belgische kadaster op grond v
de oude grensovereenkomst gemeten en gere
kend. „Een monnikenwerk", meent H. Herben
altijd geld", zegt E. Ragas van de plaatselijke van het kadaster Noord-Brabant. „De enclaves geen bebouwing mag staan. „Dat kan hier na
tuurlijk niet", betoogt burgemeester Cornelisse,
„dan maak je alles kapot. Die wet moet veran
derd." En de voordeur van mevrouw De Bont-
Couwenberg? „Die metselen we dicht. Als me
vrouw dan gebruik maakt van de entree van de
buren, familie, dan kan ze gewoon Hertogenaar
blijven."
Hoe verstrengeld de beide gemeenten ook
zijn, Nassauers willen Nassauers blijven en Her
togenaren Hertogenaren. „De omgangsvormen
in België en Nederland zijn verschillend, maar
ook de wijze van bestuur. Nederlanders zijn
plannenmakers, Belgen plannentrekkers", weet
Cornelisse. Door de tijd en omstandigheden
hebben de gemeentebesturen nauw leren sa
menwerken. Bij elke beslissing worden beleids
visies, wetgeving en technische normen op el
kaar afgestemd. Komt die nieuwe weg er, hoe
veel lichtmasten worden geplaatst (Nederlan
ders vinden een lichtmast in een bocht voldoen
de, terwijl Belgen om de zeventig tot tachtig me
ter licht willen) en wat is de financiële verdeel
sleutel?
Nu de rijksgrenzen definitief zijn vastgesteld
hoeft in ieder geval niet meer ovèr grondgebie
den te worden gediscusieerd. Maar ingewikkeld
blijft het. De Hertogenaren warmen zich aan
Nederlands gas, de Nassauers kijken televisie via
een Belgische kabel. De muziekschool, biblio
theek en het cultureel centrum zijn gezamenlij
ke projekten. Op buitenstaanders komt de
grenssituatie over als een 'hoop gedoe' en uit de
tijd. Cornelisse: „Ik weet dat er mensen zijn die
de situatie hier beschouwen als folklore. Maar
dat is onwetendheid. Mensen ook die niet be
grijpen waarom Baarle-Hertog niet bij Neder
land wordt gevoegd in ruil voor een Nederlands
dorp dat is aangewezen op België. Maar je ruilt
geen grond, het gaat om mensen! Dat is in de
geschiedenis al negen keer geprobeerd en negen
keer mislukt. Mensen komen in opstand, lo
gisch. Als ik zou durven zeggen dat we moeten
streven naar opheffing van de enclave-situatie
over vijftig jaar, dan kan ik nog vandaag opstap
pen."
Het unieke van Baarle. Een huis met twee nummers. Links nr. 2 (Bel
gisch), rechts nr. 19 (Nederlands) foto cpd roland de bruin
naar eigen zeggen voelt hij zich wel zo
prettig. Hij heeft er offers voor moeten
brengen. Zijn huwelijk hield op te be
staan. Vergeleken met een jaar of wat ge
leden is Joop Hogendoorn er financieel
bepaald armer op geworden, maar geeste
lijk voelt hij zich verdiept en dat ervaart hij
als een verrijking.
Taxateur-onroerend goed bij het
Grondbedrijf van de gemeente Haarlem
was de Haarlemmer van geboorte, die
thans z'n domicilie heeft in een beschei
den Vlaardingse woning. Een goed betaal
de baan met het sociale vooruitzicht van
een waardevast pensioen. Het leven van
wieg tot graf verzekerd. Huisje, boompje,
beestje. M'n liefje wat wil je nog meer?
Maar aanbeland in de tweede helft van z'n
leven besloot Joop zijn gevoel te volgen en
zo min mogelijk zijn ratio. De daad bij het
woord voegend, nam Hogendoorn vorig
jaar ontslag. „Er waren collega's die rie
pen: 'Beste brave borst, hoe kun je met
zo'n salaris een sprong in het duister wa
gen?' Maar anderen vonden het juist een
heel moedige stap. 'Ik wou dat ik het durf
de', verzuchtten die op hun beurt."
Het keerpunt in zijn leven kreeg de nu
46-jarige Joop Hogendoorn een jaar of ze
ven geleden in het vizier. Alles kwam toen
bijelkaar. De nazeurende pijn van het
overlijden van z'n dochtertje, de emoties
van het ernstige auto-ongeluk dat wonder
boven wonder werd overleefd, de sores
van de dagelijkse sleur. Het werd hem al
lemaal teveel, zijn geestelijke veerkracht
bleek bij lange na niet toereikend om hem
tegen overspannenheid te wapenen. „Ik
was een redelijke workaholic, werkte ook
veel thuis. Altijd bezig, werd vrijwel volle
dig beheerst door mijn carrière. 'Mis
schien volgend jaar wel in schaal 8', dat
was het denken waar ik geregeld door
werd achtervolgd. Maar ineens was daar
dat moment dat ik volledig inelkaar klap
te."
Zelfonderzoek
De rem was op Hogendoorn gezet. Ho,
stop, tot hier en niet verder, tijd voor be
zinning. Het zelfonderzoek leverde hem
z'n eigen relativiteitstheorie op. „Door die
opeenvolging van gebeurtenissen begon
ik de betrekkelijkheid van materiële zaken
in te zien. Wat zegt geld, als je zoiets over
komt?"
Hij liep de boekenwinkels plat om te
snuffelen naar literatuur waarin de beves
tiging van zijn nieuwe levensbeschouwing
te vinden was. De alles omwentelende ge
dachte dat geluk niet in een mooi groot
huis zit ingebouwd.
Zin om naar de RIAGG te gaan om alles
van zich af te praten, had hij niet. Joop
Hogendoorn zocht zijn heil in de bio-ener-
getica, een vorm van psychotherapie.
„Waarbij het er niet zozeer om gaat te
praten, maar met het lijf bezig te zijn. Af
mattende ontspanningsoefeningen doen,
waarbij het verstand even op nul gezet
wordt. Inspannende ontspanning."
Hij kwam in die dagen ook een dame
tegen, die hem verloste -van de pijn in de
nek, de gevoelige uiting van zijn overspan
nenheid. „Zij stelde mij een reiki-behan-
deling voor, een Japanse heelwijze. Hielp
wonderwel. Ik was zo enthousiast dat ik
die methode ook wilde leren. Zo gezegd,
zo gedaan. Heb alle drie de graden ge
haald."
Een bezoek aan een museum in het
Gelderse 's-Heerenberg zette hem voor
goed op het spoor naar een nieuw leven.
zijn van die mensen die plotsklaps kiezen voor een
radicaal andere levenswandel met een sprong in het
duister als aanloop. Neem Joop Hogendoorn. Bij het
Haarlemse Grondbedrijf zat hij aard- en nagelvast
geklonken aan de salarisschaal, behorend bij de functie
van taxateur onroerend goed. De stem van z'n hart dreef
hem evenwel naar synthesizer, geïnspireerde muziek,
hypnotherapie en Jomanda.
Materieel ben ik nu armer, geestelijk voel ik me
verrijkt.
Joop - Sharin - Hogendoorn:
de een of andere manier krijg ik
muziek door van Boven."
foto peter
In Duitsland kennen de bezitters
van de CD Sense of Silence hem als
Sharin, hier wil hij voortaan maar
weer gewoon Joop Hogendoorn heten.
Speciaal voor het debuutschijfje vol helen
de klanken („Engelenmuziek of tandarts-
muziek wordt ook gezegd"), dat in mei
1993 verscheen, kroop hij achter die ar
tiestennaam. Op verzoek van de platen
maatschappij. Maar binnenkort, in sep
tember, als zijn nieuwe Consolation op de
markt verschijnt, treedt hij weer gewoon
als zichzelf naar buiten.
Dat ze ginds, ter oosterzijde van de
grens blijven zweren bij Sharin is hün
zaak. Daar schijnt, zo wordt althans
in Akersloot bij zijn platenmaat
schappij Dutch Gramophon Com
pany vermoed, een titel als Hearts
in Harmony om de een of andere
duistere reden ook meer verkoop
kansen te hebben dan 'Consolation'.
Het zij zo. Wie is hij, Joop Hogen
doorn, om dat tegen te spreken?
Sterker nog: hij vaart blind op
de visie van zijn muziekuitge-
ky ver Paul Jonkers. Want wie
✓as nu Joop Hogen
doorn helemaal, toen
Jonkers het destijds
namens de Dutch
Gramophon Com
pany met hem aan
durfde? Ja, panden
op hun executie-
waarde schatten,
dèt kon hij. Maar
als
componist/musi
cus was Hogen
doorn niet veel
meer dan een on
beschreven blad.
Joop meent dat hij
Jonkers dank en
nogmaals dank is
verschuldigd.
Sharin, Joop Ho
gendoorn: naar ge
lang de platen-
markt doorhalen
wat niet van toepas
sing is. Wat wel vast
staat: zowel in Duits
land als hier zit mu
ziek in de nieuwe car
rière van de ex-Haar
lemmer als componist en
uitvoerder van wat hij afwis
selend betitelt als geïnspi
reerde composities, troostge
vende deuntjes en rustbren-
gende melodieën. De link met
new rtge-muziek is snel gelegd,
maar Hogendoorn heeft er be
zwaar tegen in die hoek gestopt
te worden. Wie goed luistert, zegt
Joop, hoort de overeenkomsten en
nog meer de verschillen. We gelo
ven hem graag.
„Ik weet niet precies hoeveel
exemplaren er van mijn eerste CD zijn
verkocht. Heeft niets te maken met
enige hang naar geheimzinnigheid om
trent mijn inkomen, zo belangrijk vind
ik geld niet. Maar 'Sense of Silence' moet
wel zijn aangeslagen, anders zou er denk
ik geen tweede CD worden uitgebracht."
Offers
Goed beschouwd heeft Joop Hogendoorn
afstand gedaan van z'n verleden, zijn
vroegere ik ingeruild voor een nieuwe en
De expositie trof Hogendoorn minder dan
de achtergrondmuziek. De slepende, me
lodieuze pianoklanken maanden hem tot
totale rust. Goh, wat een touché! In jaren
had Hogendoorn zich niet zo ontspannen
gevoeld. „Het was alsof ik me in de zwe
vende hemel voelde. Ik ben meteen gaan
informeren van wie die muziek was. Van
Mike Rowland dus. Er waren twee bandjes
van hem te koop, heb ik onmiddellijk ge
kocht."
Hem kwam ter ore dat diezelfde Row
land een recital gaf in 'De Kosmos' in Am
sterdam. Hogendoorn erheen! Tweehon
derd man in de zaal. „Op een gegeven
moment wilde Rowland laten zien dat hij
voor onbekenden passende muziek kon
componeren. Mike koos zeven mensen
uit, die stopte hij een kaart in de hand. Ik
was een van die zeven. Voor mijn gevoel
kon ik heel weinig met die kaart. Maar
Rowland sloeg aan het componeren, na
een paar minuten hoorde ik een stuk waar
ik helemaal door werd getroffen. Het
vreemde was dat ik iets van mezelf erin
herkende"
Naderhand raakte Hogendoorn met
Rowland aan de praat. De musicus werd
overladen met woorden van lof. Rowland
wimpelde die minzaam af. „Wat ik kan,
kan jij ook", sprak hij, Hogendoorn in ver
bijstering achterlatend.
„Een poos fyeb ik niks gedaan met de
woorden van Rowland, maar ze bleven
wel door m'n hoofd malen. Na verloop
van tijd heb ik een advertentie geplaatst in
een krant, waarin ik gratis persoonsge
richte composities aanbood in een sfeer
van vreugde en verdriet. Ik had er bij ver
meld dat het een experiment betrof. Een
stuk of veertig mensen reageerden. Ze
moesten een lijst met vragen over hun le
ven invullen. Ben met de antwoorden heel
discreet omgegaan. Zonder ze te kennen,
begonnen die mensen voor mij te leven.
Met tranen in de ogen was ik soms bezig
met iemands melodie."
Gevoel
Tijdens de uitvaart van zijn moeder klonk
Joops muziek. Iemand van het verpleeg
huis waar zij verbleef had hem gebeld met
het verzoek ondergoed voor haar te ko
pen. Zijn gevoel fluisterde hem in dat zij
dat nooit meer zou dragen. Door z'n
hoofd spookte almaar de woorden 'gauw
komen'. „Ik nam onmiddellijk plaats ach
ter de synthesizer om muziek voor haar te
componeren. De volgende dag kreeg ik
een telefoontje dat mijn moeder was over
leden. Zelf heb ik het niet gezien, maar ie
mand vertelde mij dat-ie rond de kist een
heel mooi blauw licht zag. Dat verdween,
zodra mijn muziek ophield."
Joop Hogendoorns tweede leven, gewijd
aan muziek en hypnotherapie. Geregeld
vloeien zijn bezigheden inelkaar over.
Spreekt iemand bijvoorbeeld een medita
tie uit, dan laat hij er met zijn synthesizer
'ruimtelijke stemmen' onder klinken. En
aan de opleiding-hypnotherapie hield
Joop niet alleen diploma's over, hij dankte
er ook z'n artiestennaam aan. „Een van
mijn medecursisten stelde voor die onder
hypnose te bedenken. Hij leidde mij naar
een boek. Hij zei: 'Je ziet nu een boek'. Dat
klopte. Ineens las ik in hypnosetoestand
het woord 'Sharin'. Ik wist echt niet wat
dat betekende. Mensen om mij heen za
gen 'Sharin' als een afgeleide van het En
gelse werkwoord to share. Delen. Vond ik
wel bij me passen."
Hij heeft zich onlangs in Vlaardingen
zelfstandig gevestigd als hypnotherapeut.
En dan is er de muziek natuurlijk, zijn
muziek. Hogendoorn concerteert. En Ho
gendoorn componeert. Niet zelden krijgt
hij in de kleine uren de geest. Dan gaat de
hoofdtelefoon op, kruipt hij achter de syn
thesizer om willekeurige tonen in een
hem logisch lijkende volgorde te zetten.
Zo laat hij zich door z'n pas bedachte me
lodieën geregeld meeslepen naar de vol
gende morgen. Maar ach, wat geeft dat,
voor een mooi stuk moet je als componist
een doorwaakte nacht over hebben.
Incidenteel verzorgt Hogendoorn in Tiel
met z'n synthesizer het muzikale voorspel
van de healings van Jomanda. Want hij
gelooft heilig in de oprechte bedoelingen
van de veel besproken gebedsgenezeres.
„Ik zou niet graag omschreven willen
worden als Jomanda-muzikant of Joman-
da-componist. Maar ik denk niet dat het
zou passen te denken: 'Leuk voor zo veel
mensen te spelen, maar verder heb ik er
niks mee'. Ik geloof in de goddelijke we
reld. Zonder het precies te kunnen dui
den, heb ik het idee dat ik hulp krijg. Ik
heb geen spannend verhaal te vertellen in
de zin dat Beethoven ergens boven me
hangt. Maar voor mezelf heb ik wel het
gevoel in contact te staan met mijn doch
ter, die in 1975 is overleden. Op de een of
andere manier krijg ik muziek door van
Boven. Het is me bij Jomanda overkomen
dat er een nooit eerder gespeeld stuk uit
mijn synthesizer kwam. Daar kon ik in
doorgaan, in allerlei toonaarden in C."
Tijdens een 'Feest van het Licht' in de
Utrechtse Evenementenhal werd het con
tact gelegd met Joke Damman (Jomanda)
en haar echtgenoot/mdnager Jacques On
derwater. „Ik heb muzikaal m'n medewer
king verleend aan dat evenement. Joman
da en Jacques zaten in de werkgroep, die
dat feest had voorbereid. Ik zei tegen Jac
ques: 'Ik zou het best fijn vinden mijn mu
ziek in de Evenementenhal ten gehore te
brengen. Leek Jacques goed. Nou, de
mensen daar vonden het mooi. Jomanda
en Jacques vinden mijn muziek passend
als voorafje. Zo is iedereen dus tevreden."
Achterom kijkend, ziet Joop Hogen
doorn een ander staan. Een vage kennis,
zeg maar. Met alle respect, de Joop van nu
waardeert hij meer dan die van vroeger.
Toen werd hij geleefd door de agenda, nu
tolereert hij die als een 'noodzakelijk
kwaad'. „Ik plan niks meer. Ik zweverig?
Nou nee. Maar ik kan heel verheven pra
ten over muziek, dat wel. Dan kan ik bij
voorbeeld ongeremd zeggen dat 'Consola
tion' mensen troost biedt."
