kSÈÉ
BSSm
Kwa Sizabantu lee
ïrt verzoening en respe
■HSi l
Altijd weer ham, kaas, ei, sla, komkommer, tomaat...
Kerk Samenleving
TJ
Leiden Regio
voor ie GELD
MAANDAG 31 JULI 1995 972
REDACTIE DICK VAN DER PLAS. 071 -356
Zendingspost in Zuid-Afrika ontstond in koestal
C O L O F 0
a LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
KANTOOR TELEFAX
De zendingspost Kwa Sizabantu in Zuid-Afrika wordt door velen
beschouwd als een wonder. In 1967 ontstond er een opwekking onder de
Zoeloes in de provincie Natal, bij het dorp Kranskop. Daar woonde de
evangelist Erlo Stegen. Hij had twaalf jaar gewerkt onder de Zoeloes en
zijn aanhang was alleen maar geslonken. Op zekere dag kwam er echter
een ommekeer. Nu is er op de plek, waar Stegen in een koestal begon,
een zendingspost waar duizend mensen wonen en werken. De plek heet
Kwa Sizabantu, hetgeen betekent 'Plaats, waar mensen worden
geholpen.' Albert Pilon uit Loppersum zet zich in Nederland in voor het
werk van de Zuidafrikaanse zendingspost.
rlo Stegen is een na-
m zaat van Duitse zen-
delingen, die in de
vorige eeuw naar Zuid-Afrika
trokken. Op een gegeven mo
ment kreeg hij zelf de roeping
om zendeling te worden. Zijn
werk bleef eerst vruchteloos. Al-
bert Pilon (42): „In 1967 was hij
op een punt gekomen om te
stoppen. Hij besloot, samen
met een groep Zoeloevrienden
te gaan bidden. Er gebeurde iets
wonderlijks. Ze hielden elke dag
gebedssamenkomsten in de
voormalige koestal. Op zekere
dag was de groep weer samen
en Erlo wilde, voorafgaande aan
de gebedsdienst, een raam slui
ten, omdat er buiten mensen
aan het tennissen waren. Hij
wilde niet gestoord worden, of
omgekeerd de tennissers storen.
Hij ervoer toen dat God tot hem
sprak. Het sluiten van het raam
was gelijk aan het buitensluiten
van God in zijn leven. Stegen
zag toen in dat zijn zendings
werk zo afgebrokkeld was, om
dat hijzelf steeds hoogmoedig
was geweest en zo God in feite
in de weg had gestaan. Ingaan
de die gebedsdienst veranderde
dat."
En rondom de kleine zen
dingspost veranderde ook veel.
Pilon: ,,De volgende morgen za
ten vele Zoeloes op het gras
veld. Ze wilden dat Stegen voor
hen zou bidden. Van de tove
naar in hun dorp hadden ze te
horen gekregen dat ze naar die
plek moesten gaan omdat daar
een zendeling woonde, die bij
God om vergeving van hun zon
den kon bidden. Stegen was
verbaasd, maar toonde zich be
reid voor hen te bidden. Nee,
zeiden ze, hij moest met elk van
hen apart bidden en zij moes
ten ook gelegenheid krijgen hun
specifieke zonden voor God te
noemen. Sindsdien kwamen er
dagelijks mensen bij Erlo Ste
gen."
Gemeenten
In 1970 werd de zendingspost
Kwa Sizabantu gesticht. Erlo
Stegen en zijn broer Friedel be
gonnen met de vorming van
medewerkers, die zij als zende
lingen uitzonden. Dit waren
Zoeloes, die vaak naar hun ei
gen dorp terugkeerden en daar
gemeenten stichtten. Inmiddels
zijn er in Natal zo ruim 200 ge
meenten ontstaan.
Op de zendingspost wonen
permanent duizend mensen. Zij
helpen bij het evangelisatie
werk. Er zijn verschillende
ruimtes voor samenkomsten. In
1990 werd een grote nieuwe hal
gebouwd. Hier kunnen tiendui
zend mensen terecht. Er is op
de zendingspost ook een
school, die tot de beste van
Zuid-Afrika behoort. De zen
dingspost is geheel zelfverzor-
gend. Er worden groente en
fruit verbouwd. Er is een eigen
veestapel en er is een melkfa
briek. Er zijn scholen voor vol
wassenen, onder meer voor
technische beroepen. Ook is er
een ziekenhuis, een drukkerij,
een garage, een timmerfabriek,
een supermarkt.
Zendelingen reizen vanuit
Kwa Sizabantu over de wereld
om het verhaal van deze zen
dingspost te vertellen. Erlo Ste
gen reist ook veel en was al ver
schillende keren in Nederland.
Albert Pilon ontmoette Stegen
in 1986 tijdens een bijeenkomst
in Hamburg. „Ik zei tegen hem
dat het zoveel moeite kostte
hem te ontmoeten, omdat hij
nooit in Nederland kwam. Hij
zei dat hij nog nooit uitgeno
digd was. Ik heb hem toen uit
genodigd."
Stichting
Pilon is sindsdien de vertegen
woordiger van Kwa Sizabantu
in Nederland. Er is een stichting
opgericht, die de verschillende
activiteiten, zoals tournees van
Stegen en het vertalen en uitge
ven van boeken, coördineert.
Vijftienhonderd mensen ont
vangen periodiek een nieuws
brief. Het werk is volledig af
hankelijk van giften. Pilon: „Wij
sturen geen gebedsbrieven
rond, waarin wij om geld vra
gen. Dat doet Stegen evenmin.
1
Albert Pilon bij de zendingspost Kwa Sizabantu in Zuid-Afrika.
Rooseveltstraat 82 071-356356
Postadres Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr. 18 00-19 30 uur en
Zaterdag 10 00-12.00 uur 071-128030
DIRECTIE
B. M. Essenberg,
G. P. Arnold (adjunct), J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor, F. Nypels,
H. G van der Post (adjunct)
PUBLIC RELATIONS
W H. C. M. Steverink 071-356356
OMBUDSMAN
R.DPaauw 071-356215
Tel. dag. 9.30 - 11.30 uur of per post.
REDACTIE
G.J. Visser, chefredactie nieuwsdienst/kunst
H.W. van Egmond, chef red. Groot Leiden
AJ.B.M. Brandenburg, chef eindredactie regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin- en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
J. Preenen, chef binnen-, buitenland, eco
ZIEKEN
ONGEVALLENDIENST
Redactie. 071- i
Hoofdredactie: 071- i
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17 ui
ABONNEMENTEN
bijvooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per maand (autom. betaling)
per kwartaal (acceptgiro)
per kwartaal (autom betaling)
per jaar (acceptgiro)
per jaar (autom. betaling)
VERZENDING PER POST
per kwartaal (NL)
13'
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSETTEBAND
Voor mensen die moeilijk lezen, slechte
hebben of blind zijn (of een andere leesf
dicap hebben), is een samenvatting
regionale nieuws uit het Leidsch Dagblad
geluidscassette beschikbaar. Voor inform
08860-82345 (Centrum voor Gesproken
tuur, Grave).
H U I Z
Wij vinden dat God ons de mo
gelijkheden wel zal geven en wij
zijn daarin altijd bevestigd."
Bezoeken aan de zendings
post zijn eveneens kosteloos
(uiteraard niet de vliegreis naar
Zuid-Afrika), evenals deelname
aan de jaarlijkse Europese con
ferentie, die dit jaar van 4 tot 13
augustus in een plaats bij Metz
in Frankrijk plaatsheeft
Tijdens alle conferenties staat
het bijzondere karakter van het
werk centraal. Dat is dat de
mens zondaar is, maar dat hij
tot bekering kan komen. Dat
God dat kan bewerken. En dat
mensen worden opgeroepen tot
heiligmaking van hun leven.
Dat wil zeggen, dat ze afstand
nemen van de verkeerde din
gen, die in hun leven waren en
ook vast blijven houden aan de
nieuwe levenswijze. Mensen
krijgen zo vrede in hun hart.
In de situatie van de Zoeloes
heeft dat een wonderlijke uit
werking. Er is verzoening tussen
mensen van verschillende
huidskleur. Kwa Sizabantu is al
tijd een gemengd project ge
weest. Ook in de tijd dat de
apartheid nog wettelijk geregeld
was. „Eigenlijk mocht het werk
helemaal niet volgens de wet.
Toch is het niet verboden, om
dat de autoriteiten ook de won
derlijke en vredebrengende uit
werking zagen", zegt Pilon.
Apartheid
Na de omwenteling, waarbij de
apartheid is afgeschaft, gaat
Kwa Sizabantu door met het
verzoenende werk. Albert Pilon:
„Het werk wat Kwa Sizabantu in
deze kan doen is beperkt. Er
zijn zes miljoen Zoeloes. Het
blijkt toch dat in gebieden waar
door zendelingen gemeenten
zijn gesticht, de sfeer vredelie
vender is geworden. Er worden
ook wel eens zendelingen van
Kwasizabantu gevraagd om te
bemiddelen in een bijzonder
gewelddadig gebied.
Het aantal sympathisanten
van Kwa Sizabantu in Europa
groeit. Met name gebeurt dat in
Frankrijk. Hier is ook het Eu
ropese hoofdkwartier gevestigd.
Een deel van de vijftienhonderd
sympathisanten in Nederland
ontmoet elkaar één keer per
jaar tijdens een evangelisatiesa
menkomst in Zeist. Sinds kort
ook tijdens wekelijkse bijeen
komsten.
Erlo Stegen zal in oktober
weer naar Nederland komen
voor twee bijeenkomsten. Op 4
oktober spreekt hij in de Neder
landse hervormde Immanuel-
kerk in de stad Groningen. Hij
zal daar onder meer spreken
over zijn, ook in het Nederlands
vertaalde boek, 'Opwekking be
gint bij jezelf.
Een Nederlandse predikant
bezocht Kwa Sizabantu en ver
telde later: „Ik heb veel gereisd
over bijna alle werelddelen.
Overal heb ik mensen ontmoet
en ook christenen. Mensen van
allerlei ras en huidskleur. Maar
in Kwa Sizabantu heb ik echt
'veranderde' mensen gezien.
Mensen zonder veel pretenties,
maar met een houding en uit
straling van liefde, acceptatie en
zichzelf weggevende genegen
heid, die weldadiger aandeed
dan wat op aarde ook."
Een overheidsinstelling gaf
een beoordeling van het werk,
dat in de groene heuvels van
Natal plaatsheeft. In een rap
port staat: „Sedert haar oprich
ting had haar actie een non-ra
ciaal karakter door de apart-
heidswetten te trotseren op het
gebied van onderwijs, alsook in
haar geestelijke activiteiten. De
ze zending leert het respect
voor de ander. Blanke, zwarte,
kleurling, Indiër leven er in vol
maakte harmonie
Academisch Ziekenhuis vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00 en vai
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13.00, woensdag 13.00 uur (Diaconessenhi
en dagelijks St.Elisabeth Ziekenhuis.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, voor p;
ners bovendien van 10.30-11.15 uur en van 19.45-21.00 uur
Special Care Unit: 10.30-11.00 uur, 15.00- 15.30 uur en 19.00-19.30 uur
na overleg met de dienstdoende verpleegkundige.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoende v
pleegkundige.
Jongerenafdeling: 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-454545): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur, klasse li
II daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders tot 21
uur).
Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voor ouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14.30 uur
18.30-19.OOuur.
Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 01720-63131): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur, klass
en II daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Geen spoedeisende hulp meer mogelijk
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
(tel. 071-269111): alle patiënten (behalve kinderen) 14.15-15.00 uur i
18.30-19.30 uur.
Avondbezoeküur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur, 19.00-20.00 uur(l
leen Partners/echtgenoten met kinderen.
Voor zvvangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tot 11.00 uur, uitsluite)
voor partners/echtgenoten en eigen kinderen.
Kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen is er een ruime Ij
zoek mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige.
Voor andere bezoekers gelden de volgende tijden: keel-, neus- en oorhe
kunde en neurologie: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 uur; oogheelkunde
heelkunde 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 uur.
Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen: 15.15—17
uur; babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak.
CHEF HENNY VAN EGMOND, 071 -356414, PLV.-CHEF HANS KOENEKOOP, 071 -356
Niet eens zo heel lang
geleden was eten op
straat taboe. Sla er
een 'Zo hoort het' van dertig,
veertig jaar geleden op na en
constateer dat zelfs het snoepen
van een kaakje uit een zojuist
bij de bakker gekocht onsje al
aanstoot gaf.
Tegenwoordig lijkt de gemid
delde binnenstad op één groot
openbaar restaurant. Het zal
wel komen door een toegeno
men welvaart en een afgeno
men behoefte aan privacy, die
laatste waarschijnlijk definitief
gesneuveld door een onstuitba
re bevolkingsgroei. Maar jam
mer blijft het. Eten was iets in
tiems. Niet voor niets dat het
diner d deux een belangrijke
stap in het baltsproces van twee
net verliefden is. Nog wel.
Natuurlijk is de straat-eet-cul-
tuur wel een uitkomst, speciaal
deze zomerse dagen. Zeulen
met lunchpakketten, waardoor
een dagje-uit bij tropische tem
peraturen al snel een overle
vingstocht lijkt, is niet langer
nodig. Leeftocht is steeds onder
handbereik.
Een ideale hap is het broodje
gezond, een welhaast complete
lunch. Het broodje gezond is
een soort schaam-consumptie,
misschien een laatste verwijzing
naar die goede oude tijd dat Ne
derland nog achter gesloten
deuren at. We eten junk food,
maar we voelen ons daar toch
niet echt prettig onder en dus
noemen we het 'gezond'.
Het broodje gezond is niet ge
zond. Althans volgens voedings-
kundigen, zoals diëtisten zich
zelf tegenwoordig graag noe
men. Het basisbeleg van het
broodje gezond is gewoonlijk
kaas en ham en die zijn erg vet
en dat vinden de voedingskun-
digen niet goed.
Het broodje ontleent zijn bij
voegsel aan de groente die er op
zit. Groente is gezond, zo weet
iedereen. Maar de voedings-
kundigen steken onmiddellijk
het vingertje weer omhoog,
want we krijgen misschien wel
'nuttige voedingsvezels' binnen,
maar amper vitaminen. Na me
nig broodje gezond in Leiden
en omstreken genuttigd te heb
ben, valt dat te beamen. Groen
te? Ja. Maar vers? Nee.
Broodje ge
zond is hele
maal niet zo
gezond, foto
henk bouw
man
Korte broek aan, pet op en een flacon factor twaalf in het rugzakje. Over de rand van
zijn zonnebril werpt de toerist een kritische blik op zomerse attracties. Deze week:
de broodje-gezond-test.
Het geheim van het broodje
gezond is zijn diversiteit. Een
goed broodje gezond kent vele
verschillende ingrediënten, die
op het moment dat de consu
ment het broodje in de mond
steekt nog allen afzonderlijk
herkenbaar behoren te zijn.
Dan geschiedt het wonder. Al
malende met de kaken ontstaat
één nieuwe smaak, die vele
smaken in zich verenigt. En als
het goed is, is het beleg zo over
het broodje verspreid dat elk
hap weer een nieuwe verrassing
is.
Puristen zweren bij het ka
detje. Ook toeristen schijnen er
dol op te zijn. Het laffe, witte
broodje vind je vrijwel nergens
anders ter wereld, dus wat dat
betreft is het begrijpelijk dat het
gewaardeerd wordt als een ty
pisch Hollandse attractie. Maar
goed beschouwd is het kadetje
een mislukte poging tot luxe uit
de 'wederopbouw', uit de tijd
dat Nederland nog niet op
straat at en met een lunchpak
ket op stap ging.
In een verenigd Europa eten
we pistoletjes, stokbroden, Itali
aanse bollen en Kaiserbrötchen.
En deze multi-culturele samen
leving is nog slechts één stap
verwijderd van het broodje ge
zond op basis van een Suri
naamse puntje of Turks brood
je.
Eén van de weinige zaken
waar het kadetje nog te krijgen
is, is 'Dick's Pleintje' aan de Wil
lem de Zwijgerlaan in Leiden.
Dick's broodje ligt onder cello
faan te wachten op een honge
rige maag. Dat is natuurlijk fout.
Het broodje hoort onder de
ogen van de klant te worden
opengesneden en belegd. Wat
zich in de uitstalling laat zien,
vraagt om een deskundig on
derzoek van een geograaf. Het
is een landschap van verkleurde
ham, uitgedroogde tomaat en
komkommer, en paprikapoe
der-spikkels. Al etende zijn
slechts de smaak van ham,
mayonaise en papieren servet
herkenbaar. Dit broodje is zo'n
speciale ervaring dat het eigen
lijk verheven zou moeten wor
den boven de categorieën lek
ker en smerig.
Nog een kant en klaar broodje
bij de 'Warme bakker' in de
Voorschotense Schoolstraat.
Die naam had een waarschu
wing moeten zijn. Brood bak
ken is een ambacht, dat doe je
niet anoniem maar onder eigen
naam. Niet voor niets dat nie
mand meer Tarvo of Bums
koopt. Er is niets mis met dat
broodje van die 'Warme bak
ker', maar ook niets goeds. Er
zit zo'n Hollandse tomaat op
die je vergeten bent als je hem
hebt doorgeslikt en dat geldt
goed beschouwd voor dit gevul
de pistoletje in zijn geheel.
Nog zo'n gezellige, modern
bruine inloopzaak zit in Leiden
verscholen in de Maars-
mansteeg: Croissanterie 'La Ru-
elle'. Hier stuiten we op een vol
gend brooddispuut: Moet het
pistoletje 's ochtends uit de
oven komen of mag het een
halffabrikaat zijn dat in de win
kel wordt afgebakken. La Ruelle
kiest voor de laatste mogelijk
heid en terecht: een pistoletje is
lekkerder naarmate het verser
is. De verkoopster belegt het
broodje ter plekke. Heel goed.
Maar waarom dan toch gaat er
juist in dit broodje een groente
vulling die al uren geleden is sa-
mengeprakt en naar niets meer
smaakt, die zelfs dit voortreffe
lijke broodje klef maakt als het
niet onmiddellijk wordt opgege
ten?
Ook de croissanterie van Joh.
Warmerdam te Noordwijker-
hout bakt zijn pistoletjes in de
zaak zelf af, maar belegt ze veel
rijkelijker. Warmerdam is van
huis uit kaasboer. Maar zoals
vrijwel alle broodjeswinkels ge
bruikt hij jonge kaas. Waarom?
Schaamt hij zich voor zijn kaas?
Een broodje gezond kent zoveel
smaakaspecten, dat de kaas niet
weggedrukt mag worden door
met name ei en ham. Dat vraagt
om belegen kaas.
Die jonge kaas is een typisch
compromis-produkt aan het
broodje gezond eigen. Zo'n
broodje moet een reden zijn om
terug te komen. Nu is het altijd
weer (jonge) kaas, ham, ei, to:
maat, komkommer en ijsberg
sla. Nooit iets creatiefs.
Neem daartoe bijvoorbeeld
tearoom Englebert in de Win
kelhof van Leiderdorp. De ijs
bergsla knispert tussen je tan-
den, maar dat is toch het minste
wat je mag verwachten. Bij de
Gigant in Alphen aan den Rijn
(Hooftstraat) is dat niet eens het
geval. Een vriendelijk dame be
smeert het pistoletje met mar
garine, al net zo'n overbodig
welvaartsprodukt als het ka
detje. De Gigant maakt zijn
naam alleen waar in de prijs:
vijf gulden, bijna het dubbele
van wat Englebert vraagt.
Die ene uitzondering is lun
chroom Hendriks in de Leidse
Donkersteeg. Eindelijk belegen
kaas. En als frivoliteit groente
uit het zuur: wortel, selderie,
augurk en paprika. Het ziet er
feestelijk uit en smaakt ook fris.
Maar goed beschouwt hebben
die geconserveerde groente hé
lemaal niets meer met 'gezond'
te maken.
Voor een goed begin van de
middag: ga naar Croissanterie
Van der Hoeven in de Douza-
straat (Leiden), die zich met
recht een „échte warme bak
ker" noemt. Het beleg is hier
net zo doorsnee als elders, maar
dat (écht) bruine vlokkenbrood-
je smaakt naar meer. Daarmee
geeft Van der Hoeven een reden
om een paar stappen buiten het
centrum te zetten.
Dick's Pleintje, Willem de Zwijgei
laan, Leiden
kadetje
1 flinterdun plakje jonge kaas
1 plakje verkleurde ham
5 schijfies ei
3 schijfies tomaat
5 schijfjes geschilde komkommer
beetje ijsbergsla
margarine
mayonaise
paprikapoeder
ƒ3,50
1 plakje ham
3 schijfies ei
2 schijfjes tomaat
2 schijfje komkommer
fijngesneden ijsbergsla
klaar gemaakt
ƒ2,75
De Gigant, Hooftstraat, Alphei
aan den Rijn
kadetje, wit of bruin pistolet
2 plakjes jonge kaas
1 plakje ham
margarine
klaar gemaakt
ƒ5,00
Hendriks, Donkersteeg, Leiden
2 plakken belegen kaas
1 schijfje ei
2 schijfies tomaat
1 schijfje komkommer
heel weinig ijsbergsla
wortel, selderie, augurk en paprik
margarine
kant en klaar
ƒ3,00
Van der Hoeven, Doezastraat, Lel
wit of bruin pistolet
3 kleine plakjes jonge kaas
1 plakje nam
4 schijljes ei
1 schijfje (vlees)tomaat
3 blaadjes ijsbergsla
klaar gemaakt
ƒ3,95
La Ruelle, Maarsmansteeg, Leidei
wit of bruin pistolet
2 plakjes jonge kaas
2 plakjes ham
fijn gesneden ijsbergsla
4,75
Warme bakker, Schoolstraat
Voorschoten
pistolet of bolletje
1 plakje jonge kaas
1 plakje ham
3 schijfies ei
3 schijfjes tomaat
3 brokken komkommer
2 blaadjes ijsbergsla
kant en klaar
ƒ3,95
Joh. Warmerdam, Dorpsringwej
Noordwijkerhout
pistolet, croissant of Italiaanse bol
2 plakjes jonge kaas
5 schijfjes ei
3 schijfies tomaat
5 schijfjes komkommer
verpakt in aluminiumfolie
klaar gemaakt
t ïlij
