Kenyanen snakken
naar gerechtigheid
Spanje op zoek naar 'grootste leugenaar'
Feiten &Meningen
Vietnam kan
Asean nieuwe
richting geven
Nood regeert
MAANDAG 31 JULI 1995
NIEUWSANALYSE
Sinds vrijdag is Vietnam lid van de Associa
tie van Zuidoost-Aziatische Naties (Asean)
en dat is behoorlijk wennen. In de eerste
plaats voor de oude Asean-leden, waarvan
een aantal in het verleden juist Vietnam zag
als de grote boeman. Maar ook voor de bui
tenwereld, die zich afvraagt of Asean zich
nu zal ontwikkelen tot een blok dat het in
de hand houden van China als een van zijn
voornaamste taken beschouwt. Dat zou een
historische wending betekenen in dit deel
van de wereld.
Dat China in Zuidoost-Azië de grootste
destabiliserende factor is, staat wel vast.
Simpele Realpolitiek, aldus het gezagheb
bende Britse weekblad The Economist, laat
zien dat een groot en steeds welvarender
land de neiging heeft zich op allerlei gebied
te laten gelden. Met China is dat zeker het
geval.
Zo claimt Peking zeggenschap over grote
delen van de Zuidchinese Zee, wat herrie
betekent met alle landen die daar eilanden
bezitten of er recht op menen te hebben.
Met name de Spratley-eilanden, een reeks
onbewoonde eilanden, atols en riffen waar
onder meer olie wordt vermoed en die lig
gen langs veel gebruikte scheepsroutes, vor
men een bron van conflict met Indonesië,
Brunei, Vietnam, de Filipijnen en Maleisië.
Alle Asean-leden op twee na dus. En die an
dere twee, Singapore en Thailand, voelen
zich ook niet lekker, want voor hen is de
Zuidchinese Zee van economisch levensbe
lang vanwege de scheepvaartroutes.
Tel daarbij op dat Vietnam en China op
het Aziatische vasteland zo ongeveer erfvij
anden zijn die onderling al heel wat hebben
afgevochten. Reken bovendien mee dat
Indonesië sinds het aantreden van het Soe-
harto-bewind altijd China en niet Viet
nam als de grootste bedreiging in het
noorden heeft beschouwd. Daarmee zijn al
le ingrediënten aanwezig om te verwachten
dat de Asean met Vietnam als zevende lid
het buitenlands-politieke oog vooral op
China zal richten. Dat vrijwel alle Asean-le
den de afgelopen tijd hebben geprobeerd
China gerust te stellen, doet daaraan weinig
af.
Ook intern krijgt Asean trouwens het no
dige te verstouwen, al was het maar omdat
Vietnam economisch nog een erg zwakke
broeder is. Voor Indonesië is de in 1967 op
gerichte organisatie altijd het middel bij uit
stek geweest om de buurlanden te laten
zien dat Jakarta geen agressieve bedoelin
gen meer had (na Soekarno's konfrontasi-
politiek jegens Maleisië begin jaren zestig).
Maar door de jaren heen waren de ande
re Asean-leden zich er toch steeds van be
wust, dat Indonesië hoe dan ook de reus in
hun midden bleef. In de woorden van een
Singaporese'functionaris bij het Asean-se-
cretariaat: „Singapore moet een uur
schreeuwen voordat iemand luistert. Indo
nesië hoeft alleen maar te zwijgen om te
krijgen wat het wil".
Daarnaast hebben met name Thailand en
Singapore Vietnam steeds als een grote be
dreiging ervaren. Daartegen zagen ze graag
China in stelling gebracht. Indonesië (en tot
op zekere hoogte Maleisië) bekeek het altijd
anders. China vormt de werkelijke bedrei
ging en Vietnam kan, met zijn grote leger,
mooi als buffer dienen, aldus Jakarta. Sinds
voor Cambodja, waar Vietnam zo'n grote
rol speelde, een vredesregeling is getroffen,
kijkt ook Thailand echter anders tegen Viet
nam aan. Zozeer zelfs dat Hanoi nu tot
Asean is toegelaten.
Dat maakt het des te interessanter om
nog even stil te staan bij de vrees die kleine
re Asean-landen door de jaren heen soms
koesterden, namelijk dat Vietnam en Indo
nesië het op een akkoordje zouden kunnen
gooien om samen de dienst uit te maken in
de regio. Helemaal uit de lucht gegrepen
was die gedachte niet. En ook nu valt niet
uit te sluiten dat er in de toekomst op mili
tair-strategisch gebied een as Jakarta-Hanoi
ontstaat binnen Asean. Wanneer de kleine
re lidstaten voldoende aan hun trekken ko
men en Indonesië heeft daarop binnen
Asean altijd pijnlijk nauwkeurig toegezien
hoeft dat trouwens niet echt een pro
bleem te zijn.
Eensgezindheid tussen Vietnam en Indo
nesië kan Asean strategisch juist versterken.
Een eerste wijziging in de Chinese houding
bleek gisteren al tijdens een gesprek dat de
Chinese minister Qian Qichen (buitenland
se zaken) had met zijn zeven Asean-colle-
ga's. Qian Qichen zei dat zijn land nog
steeds de soevereiniteit over alje eilanden
claimt, maar bereid is het dispuut bij te leg
gen op basis van de VN-Conventie over het
Zeerecht uit 1982. De Indonesische minis
ter Ali Alatas noemde de verandering in het
Chinese standpunt belangrijk. „Het trekken
van lijnen in de Zuidchinese Zee is nu een
veel doorzichter zaak geworden", aldus Ala
tas. Versterking van het Asean-verband lijkt
dus al direct na Vietnams toetreden te hel
pen om de Chinese ambities in zuidelijke
richting binnen aanvaardbare perken te
houden.
HAARLEM RONALD FRISART
President Moi richt zelf mensenrechtencommissie op
De Duitse ambassadeur in Kenya steekt zijn
neus in interne aangelegenheden. Daar moet
hij mee ophouden, want Kenya is geen kolonie
van Duitsland. Bovendien is hij arrogant en
trekt hij door het land om verdeeldheid te zaai
en. Hij lijkt wel de woordvoerder van de opposi
tie. Ook andere Westerse missies gaan hun di
plomatieke boekje regelmatig te buiten. Presi
dent arap Moi van Kenya heeft het er de laatste
tijd maar moeilijk mee.
Kritische geluiden uit blanke
kelen jagen het staatshoofd zo
wat dagelijks op de kast. Dono
ren, diplomaten, zoals de Duit
se ambassadeur Bernd Multzel-
berg, en blanke Kenyanen, alle
maal krijgen ze van hem een
veeg uit de pan als ze zich kri
tisch uitlaten over het huidige
politieke klimaat, de welig tie
rende corruptie en de mensen
rechten.
Volgens arap Moi is het in zijn
land helemaal niet zo erg, zeker
niet vergeleken bij andere Afri
kaanse naties. Hij vraagt zich
daarom verbolgen af waarom
het Westen het altijd op hem
gemunt heeft. Tegelijkertijd be
seft hij drommels goed dat er
veel mis is in Kenya en dat met
de rechten van de burgers niet
altijd zorgvuldig wordt omge
sprongen, om het maar eens
eufemistisch uit te drukken.
Het is om die reden dat arap
Moi vorige week zelf een men
senrechtencommissie in het le
ven riep. Nou is het natuurlijk
altijd oppassen geblazen als re
pressieve regimes hun eigen
wandaden willen onderzoeken
en de scepsis van de oppositie
is dan ook heel begrijpelijk. In
haar ogen is de commissie niet
meer dan een wassen neus, be
doeld om buitenlandse geld
schieters te paaien. Maar hoe de
commissie ook te werk zal gaan,
het is prijzenswaardig dat de
Kenyaanse autoriteiten nu ten
minste erkennen dat er proble
men bestaan in het land.
En of dat nou extra financiële
hulp vanuit het Westen oplevert
of niet, voor Kenyaanse burgers
die dagelijks met hun neus op
de alsmaar minder rooskleuri
ger wordende realiteit worden
gedrukt, is het een welkome
ontwikkeling.
OVERVAL
Neem George Okello. Hij begon
een jaar geleden een garage,
wist flink wat klanten aan zich
te binden en bevindt zich nu
plots in een stinkende politiecel.
Een kennis van hem had zijn
auto op Okello's naam laten
schrijven en gebruikte het voer
tuig vervolgens voor een over
val. Okello werd opgepakt en in
staat van beschuldiging gesteld.
Ontkennen hielp niet, want de
politie had zelf allang een ver
klaring opgesteld en dwong Ge
orge zijn handtekening er onder
te zetten. Om het hele proces te
bespoedigen, werd de garage
houder een oog dichtgeslagen,
kreeg hij over zijn hele lichaam
klappen met een houten knup
pel en werden zijn testikels met
stroom bewerkt.
Nadat de verklaring was onder
tekend, kreeg George Okello
doodleuk te horen dat als hij
bereid was de rechercheurs van
de Criminele Inlichtingen
Dienst (CID) flink wat geld toe
te stoppen, zij de verklaring in
zijn voordeel zouden aanpas
sen. De rechter zou hem dan
ongetwijfeld op borgtocht vrijla
ten en een milde straf uitdelen.
Kwam het geld echter niet op
tafel, dan zou hem dat lelijk op-
President Daniel arap Moi van Kenya.
breken.George koos eieren voor
z'n geld en klampte kennissen
en familieleden die op bezoek
kwamen aan voor het geld. Om
dat niemand snel over de brug
kwam, werden de dagelijkse
martelingen hervat.
TE GEHAVEND
De voorgeleiding van George
werd uitgesteld omdat hij er te
gehavend uit was gaan zien.
Een dag voordat het eindelijk
zover was, maar de omkoop
som nog niet was overhandigd,
laadden de CID functionarissen
FOTO ARCHIEF
George in hun auto en reden er
al zijn kennissen mee af, op
zoek naar het felbegeerde geld.
Die kennissen hadden echter
wijselijk besloten inplaats van
de politie om te kopen, een ad
vocaat in de arm te nemen. „Dit
soort gevallen is wijdverbreid",
meent de rechtsgeleerde. „Je
hoort het dagelijks in de recht
zaal. Het is nu te hopen dat als
er een officiële mensenrechten
commissie komt waar iedereen
zijn beklag kan doen en ook
doet, eindelijk eens de bezem
door het totaal verrotte systeem
wordt gehaald. Want het is niet
alleen de politie die zo corrupt
is. Ook rechters laten zich
steeds vaker betalen voor een
gunstige uitspraak."
Het leiden van een normaal be
staan wordt zo voor de gewone
Kenyaanse burger steeds moei
lijker. Alex Milimo, een bankbe
diende met een salaris van
tweehonderd gulden per maand
en een gezin van vijf kinderen:
„Het is al haast een onmogelijke
opgave om van zo'n salaris rond
te komen, maar het geld wordt
je nu ook nog eens voortdurend
uit je zak geklopt door corrupte
overheidsdienaren.
KRAAG
Toen ik onlangs om 9 uur 's
avonds van m'n werk terug
kwam, werd ik door politie aan
gehouden, ondervraagd en als
verdacht persoon aangemerkt
en gëdwongen hen al m'n geld
te geven omdat ze me anders in
elkaar zouden slaan. Een vriend
had onlangs een zak spijkers en
wat gereedschap gekocht voor
zijn huis in de bush. Hij rende
naar de bus omdat deze op het
punt stond te vertrekken maar
werd in de kraag gegrepen door
de politie. Omdat hij geen bon
netje had van z'n spullen werd
het als gestolen waar bestem
peld. Ze namen alles in beslag."
De Kenyanen hadden gehoopt
dat met de komst van het meer-
partijenstel in 1992 en de op
richtingvan oppositiepartijen
dit soort repressieve en corrup
te praktijken zou verdwijnen.
Maar niets van dat al. De oppo
sitie heeft er een potje van ge
maakt en het Moi-regime heeft
nauwelijks tegenstand te dul
den.
Maar misschien gaat dat veran
deren. De nieuw opgerichte
partij 'Safina', met de vermaar
de paleontoloog Richard Lea
key. heeft menige burger weer
hoopvol gestemd. Alex Milimo:
„Omdat Moi zich er zo druk om
maakt, gelooft iedereen dat die
partij iets te bieden heeft. Mis
schien wel gerechtigheid."
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT AFRIKA
■.irjgmar.LTflfci Het is volop zomer in Italië en dus
i regeert de nood. De 'emergenza'
rA waart als een kwaadaardig dier
door het land en probeert alles en F
QSSIHHHi iedereen te smoren in zijn gevaar- F
i rome lijke klauwen. De natie raakt collect
tief de kluts kwijt; oude kwalen ko- r
men in uitvergrote vorm aan de oppervlakte, de raP
tio verliest het definitief van redeloosheid, wan- F'
hoop en paniek.
Als we de media mogen geloven, balanceert Italië i
ook dit jaar op de rand van de afgrond. We hebbent
om er een paar te noemen, een 'emergenza-zwem-j
badenvanwege een viertal verdrinkingsgevallen;
een 'emergenza-discotheken' omdat na sluitings- v
tijd veel jongeren op de weg verongelukken; een 51
'emergenza-ziekenhuizenveroorzaakt door ver- v
plegend personeel dat met vakantie gaat en een N
'emergenza-verkeer' dat het afgelopen weekeinde |c
haar hoogtepunt beleefde toen 16 miljoen auto's :i
de gevreesde 'zomer-exodus' zich in bewe- p
ging zetten op weg naar de vakantieoorden. On- |r
danks dat de grote steden steeds leger raken, is er 1.
ook een 'emergenza-luchtverontreiniging'. De
'emergenza-bosbranden' laten dit jaar op zich
wachten; die van het watertekort woedt daarente-
gen reeds in alle hevigheid. I
Dè emergenza van dit moment is echter de caldo, r
de warmte, die bovendien alle andere noden een
nog veel ernstigere dimensie bezorgt. Er worden r
dit jaar records gebroken; we zien op televisie per-1
sonen die wankelend verkoeling zoeken en horen r.
de commentaarstem spreken over de 'caldo-killer'.^
De hitte is namelijk een moordenaar. De arbeider j'
die van het dak valt, de gepensioneerde die in het 1
postkantoor bezwijkt, de boer die met zijn tractor I
van de weg raakt het zijn allemaal slachtoffers
van de ontketende meteorologische maniak. j
De hitte maakt direct slachtoffers, maar volgens Bi
enkele experts ook indirect. Deze Italiaanse zomer p
wordt gekenmerkt door een groot aantal moorden,Üi
die zich allemaal afspelen binnen het gezin. Vorig h<
jaar vielen in de heetste maanden prostituées bij ri
bosjes; nu maken zonen een einde aan het leven bi
van hun ouders of vermoorden vaders hun echtge-K
notes en kinderen. st
In de afgelopen week vonden er drie van deze fa- b>
miliemoorden plaats. Het meest tot de verbeelding
sprak de 26-jarige Carlo Nicolini die, ogenschijnlijk a
zonder duidelijke reden, zijn beide ouders dood-
schoot en vervolgens de lichamen aan stukken
sneed. Het hart van zijn vader at hij zelf op, dat van
zijn moeder gaf hij aan de kat.
Is het toeval dat dit alles gebeurt tijdens de emer-
genza-caldóVolgens de criminoloog Francesco
Bruno is het een feit dat in de hete maanden het
aantal 'irrationele delicten' met eenderde toe
neemt. Watertekort kan volgens Bruno een kata- L't
lysator zijn. „Uitdroging treft vooral het deel van d^,(
hersenen waar onze acties worden beraamd en ge-ig
controleerd", aldus de criminoloog.
Hij durft niet te stellen dat Carlo Nicolini zou heb- [e
ben afgezien van diens daad als hij liters water had
gedronken, maar de media, die niet genoeg krijgen
van deze emergenza in de emergenza, adviseren J
met extra enthousiasme vooral veel te drinken.
Terwijl de thermometer de 40 graden nadert, zet
Italië zich in beweging orh te kunnen genieten van d'
een welverdiende vakantie en wie weet hoe vaak int>i
de hete auto een angstige blik geworpen wordt op P1
meereizende familieleden. Misschien is voor hen
het beste advies even geen kranten te lezen, want
de komkommers in Italië zijn overrijp.
EELCO VAN DER LINDEN CORRESPONDENT
Spreekt Gonzalez wel of niet de waarheid?
Wie is de grootste leugenaar van
Spanje? Wie is Senor X, de man die
opdracht gaf tot de moord op zo'n
dertig leden van de Baskische af
scheidingsbeweging ETA? Vragen
die wellicht nooit zullen worden
beantwoord. De messen in Spanje
zijn geslepen. Premier Felipe Gon-
zilez heeft vorige week donderdag
de Cortes, het parlement, uitleg
geven over de moorden die illegale
politie-eenheden (GAL) in de jaren
tachtig pleegden. Wist de premier
ervan? Gaf hijzelf soms de op
dracht tot de vuile oorlog tegen de
ETA?
Gonzalez was op de hoogte, zegt Ri-
cardo Garcia Damborenea, tot 1988
leider van de socialistische partij in
Baskenland. „Ik heb niet één keer,
maar meerdere keren met Gonzalez
over dat thema gesproken." Ex-di
recteur staatsveiligheid Julian San-
cristóbal had min of meer hetzelfde
al eens gesuggereerd.
Gonzalez deelde de filosofie van de
acties op de ETA-leden, maar was
volgens Damborenea niet het mees
terbrein erachter. De premier zou
zelfs in 1983 op een vergadering een
document over de GAL hebben be
sproken. Het belastende rapport is
volgens Daipborenea nu in handen
van de militaire inlichtingdienst Ce-
sid, die zo'n beetje half Spanje heeft
afgeluisterd.
Het document heeft nooit bestaan,
dus het is niet de moeite om erover
te praten", verdedigt Gonzalez zich.
.Alles, alles wat Domborenea heeft
gezegd, is geheel onwaar. De op
merkingen van Damborenea zijn
'onzin' en 'hebben niets met de
werkelijkheid te maken"
Gonzalez herhaalde opnieuw dat
zijn regering geen enkele blaam
treft. „De regering die ik leidde gaf
nooit leiding aan de GAL", zei hij.
Gonzalez zei dat „niemand ver
plicht is zijn onschuld te bewijzen,
ongeacht zijn sociale positie, en dat_
geldt ook voor de premier'
Maar Gonzalez lijkt zelf ook te be
seffen dat Spanje geen vertrouwen
meer in hem heeft. In een ontmoe
ting met vakbondsleiders liet hij vo
rige week dinsdag doorschemeren
dat hij niet voor de vijfde achter
eenvolgende keer kandidaat is voor
zijn partij bij de vervroegde verkie-
Felipe Gonzalez (links onder) neemt het applaus in ontvangst van zijn partijgenoten na zijn toespraak afgelopen donderdag in de Cortes.
FOTO REUTER DESMOND BOYLAN
zingen van begin 1996. „Om de zo
veel tijd moeten er veranderingen
plaatsvinden op de verkiezingslijs
ten."
Gonzalez heeft het debat overleefd
omdat de Catalaanse nationalisten
(CiU), die de minderheidsregering
van de socialist gedogen, de pre
mier bleven steunen. Daardoor be
hield de regering een meerderheid
van één zetel. „We geloven Felipe
Gonzalez en niet Ricardo Garcia
Damborenea", zei Joaquim Molins,
de parlementaire woordvoerder van
CiU.
Maar kan een premier aanblijven
die bijna systematisch heeft nagela
ten op te treden tegen de corruptie
in zijn land? Kan een premier nog
functioneren als hij bij herhaling in
het openbaar leugenaar en misda
diger wordt genoemd? Als blijkt dat
65 procent van de bevolking hem
niet gelooft? Als de leider van de
derde partij in het land, de populai
re ex-communist Julio Anguita,
hem rechtstreeks in het gezicht zegt
dat hij Senor X is. Als de grootste
oppositie- en toekomstige rege
ringspartij, de centrum-rechtse Par-
tido Popular, beweert dat „iedereen
weet dat Gonzélez liegt en over en
kele maanden voor de rechter zal
verschijnen".
Een van beiden liegt of het gedrukt
staat: Gonzalez öf Damborenea. De
laatste heeft zo zijn redenen om de
premier erbij te lappen. In 1988
werd hij uit de socialistische partij
geschopt wegens zijn te radicale
houding tegenover de Basken die
meer zelfbestuur eisten. Dambore
nea sympathiseert nu met de PP en
was bij de verkiezingen voor het Eu
ropees parlement daarvoor zelfs
kandidaat.
Gonzalez is misschien niet de
grootste leugenaar van Spanje,
maar hij kan niet langer volhoudel
dat zijn regering niet betrokken wT
bij of op de hoogte was van de
moorden op de ETA-leden. Daar
voor zijn de aanwijzingen te sterkj)
Als hij inderdaad niets wist, geeft V
zichzelf een brevet van onvermo- L
gen. Dan staat de leider van de EiT"
ropese Unie te boek als de man dihe
geen enkele controle had over zijiL
veiligheidsdienst. Die niet wist wajjt
zijn ministers uitspookten. [rij
Damborenea noemde Rafael Verajgi
ex-staatssecretaris voor staatsveilihc
heid, en Narcis Serra als 'de uitvo$a
ders van de anti-terrorisme stratejij
gie'. Serra was minister van defenjgj
en trad onlangs af als vice-premiejre
in verband met het afluisterschanaa
daal. Miguel Planchuelo, voormal) p
politiechef van Bilbao, heeft geze^
dat ex-minister van binnenlandse^
zaken José Barrionuevo persoonlijk
betrokken was bij een ontvoering^,
actie door de GAL. Ook Vera zou i
volgens Planchuelo een belangrijk^
aandeel hebben gehad in GAL. Zo|
wel Vera als Barrionuevo saboteert
de lange tijd het onderzoek van
rechter Baltasar Garzón in deze n<
telige kwestie. Deze twee namen
werden ook genoemd door Franci
co Alvarez, eveneens voormalig p(
litiechefvan Bilbao.
Sancristóbal heeft inmiddels toegj
geven dat hij zich met geld van de
geheime fondsen verrijkte. En dan
zijn er nog de vele belastende ver
klaringen van het illustere drietal
José Amado, Michel Dominguez ei
Luis Roldan. De eerste twee zijn
vroegere leden van de Guardia Ci\(
Voor hun medewerking aan de GA
moesten ze 108 jaar de gevangenis
in. In ruil voor zwijggeld, afkomsti
van Vera, hielden ze zich lange tijcj
stil.
Roldan, lange tijd chef van de Gu
ardia Civil, beschuldigde ex-colle
ga's van van alles en nog wat. Alle
maal hebben ze zo hun redenen
hun mond open te doen of juist gt
sloten te houden, om een collega
verlinken, de dans te ontspringen 1
te hopen op amnestie. Spanje
vraagt zich of de grootste leugenaa
van het land ooit wordt gevonden.
DEN HAAG TJABEL DALING
