Vlinders en vogels
profiteren van
braakliggende akkers
Demoproject Natuurbraak
Bolkestein kan niks winnen door premier te worden
Feiten &Meningen
Holland Media
Groep in Brussel
onder de loep
Akkerbouw voor
landschap en natuur
ZATERDAG 29 JUL11995ikJTÉ
Ingeblikte boodschap
De historische paarse coalitie heeft het eerste jaar rege
ren er op zitten. Zonder grote problemen is het kabinet
er inmiddels, uiteraard flink geholpen door de econo
mische rugwind, in geslaagd om het geld voor het ko
mende jaar over de verschillende departementen te
verdelen. Waar menige scepticus bij het aantreden Jiog
voorspelde dat de coalitie van PvdA, WD en D66 geen
lang leven beschoren zou zijn, lijkt de links-liberale sa
menwerking stevig in het zadel te zitten. Tijd voor een
tussenbalans. Vandaag: de prestaties van premier Kok
en de positie van WD-leider Bolkestein.
„Ga zo door, zou ik tot Kok wil
len zeggen." Zo vatte WD-lei
der Bolkestein onlangs in een
televisieprogramma zijn oor
deel samen over het eerste jaar
paars onder leiding van PvdA-
premier Kok.
Mooier had de liberale leider de
in het afgelopen jaar grondig
gewijzigde verhoudingen in het
Nederlandse politieke land
schap niet kunnen weergeven.
Want hoe lang is het niet gele
den dat niet de premier maar
een voorzitter van een rege
ringsfractie, en dan nog niet
eens de grootste in de Tweede
Kamer, het zomerreces in kan
gaan in de stellige overtuiging
dat het land meer en meer naar
zijn eigen wensen wordt be
stuurd?
Premiers als Den Uyl, Van Agt
of Lubbers stonden tijdens hun
premierschap ieder op hun ma
nier op eenzame hoogte in de
Haagse hiërarchie. Kok moet
die positie op z'n minst echter
met Bolkestein delen.
Dat wil overigens niet zeggen
dat Kok een zwakkere premier
dan die voorgangers zou zijn.
Integendeel, zowel binnen het
kabinet als in de drie fracties die
het regeerakkoord voor de paar
se coalitie onderschreven, was
er het afgelopen jaar geen wan
klank over Kok te vernemen.
Zelfs zijn legendarisch'gewor
den ochtendhumeur (dat zich
volgens Kok-kenners vaak tot in
de late uurtje.s wist te handha
ven) lijkt het afgelopen jaar als
sneeuw voor de zon verdwenen.
Kok leidt het kabinet zoals dat
van een goede premier wordt
verwacht. Hij heeft een dossier
kennis la Lubbers. Hij reageert
Wim Kok
alert op mogelijke politieke pro
blemen zoals bij majeure kwes
ties als de Betuwelijn, Schiphol
en de WAO-herkeuringen het
geval was. Hij is niet te beroerd
ook in kleinere kwesties het
voortouw te nemen zoals hij dat
bij de orgaandonatie of het re
cente relletje rond het Fiscaal
verleden van minister Wijers
van economische zaken liet
zien. Ook op het internationale
vlak dwingt Kok schijnbaar
moeiteloos het benodigde res
pect af.
En toch heerst alom op het Bin
nenhof het enigszins vage maar
hardnekkig terugkerende gevoel
dat deze PvdA-premier ietwat in
de schaduw van de WD-leider
l—ft Njforl™»arHio OPnAPO hp-
rust Bolkesteins actuele domi
nantie in de Nederlandse poli
tiek niet in de eerste plaats op
zijn politiek-inhoudelijke optre
den en/of overtuigingen. Het
regeerakkoord dat PvdA, WD
en D66 vorig jaar sloten, staat
bij de WD-leider eigenlijk nooit
ter discussie.
„Wij houden ons aan ons
woord," zo laat Bolkestein des
gevraagd steeds weer weten.
Het afgelopen jaar was er goed
beschouwd geen enkel onder
werp aan de orde waarbij PvdA
of D66 reden hadden aan die
opvatting te twijfelen. Wie de
debatten in de Tweede Kamer
onder het eerste jaar paars in-
ventariseert, ziet juist dat PvdA
en D66 meer de neiging hadden
aan het'regeerakkoord te rom
melen. Zelfs na de statenverkie
zingen waar de WD de beide
coalitiepartners een pijnlijke
nederlaag bezorgde, is er van
'politieke ontrouw' van de libe
ralen nauwelijks sprake ge
weest.
Zo loyaal als Bolkestein zich
echter ten opzichte van het re
geerakkoord gedraagt, zo
scherp is hij als het om onder
werpen gaat die niet binnen dat
afsprakenpakket zijn geregeld.
Of het nu gaat om zijn (algeme
ne) opvattingen over de integra
tie van minderheden, de deel
name van Nederland aan VN-
operaties of om een oordeel
over de toekomst van de ver
schillende politieke partijen,
plotsklaps verandert dan de
braaf met paars meeregerende
Hyde in een Jekyll die alvast
voor de WD op verkiezings
campagne is gegaan. Het is die
voortdurende gedaanteverwis
seling die hem het afgelopen
jaar tot de meest besproken fi
guur aan het Binnenhof heeft
gemaakt.
Het recht op die metamorfose
vormt de kern van Bolkesteins
dualisme. De WD-leider koos
tijdens de formatie van paars,
ondanks verzet van Kok en Van
Mierlo, heel bewust voor de po
sitie van fractievoorzitter in de
Tweede Kamer en weigerde een
post in het kabinet. Als leider
van de fractie is hij slechts ge
bonden aan het regeerakkoord
en ontsnapt hij aan het voor
schrift dat leden van het kabinet
treft. Die horen immers onder
alle omstandigheden met één
mond te spreken. Leden van het
kabinet moeten de compromis
sen verdedigen die daar worden
gesloten, ook als die niet in het
regeerakkoord hebben gestaan.
Kamerleden van regeringsfrac
ties mogen zeker als de dis
cussie over die compromissen
nog niet is voltooid gewoon
zeggen wat zij er van vinden. En
dat laatste is wat Bolkestein
doet.
Het is een formule waaraan de
Nederlandse politiek het afgelo
pen jaar nog niet echt heeft
kunnen wennen. Sinds 1945 za
ten immers de spraakmakend
ste leiders van een re-"'Tings-
partij vrijwel altijd in het kabi
net. Daar verdedigden ze dan
de compromissen die volgens
velen de politiek in de afgelo
pen decennia zo saai hebben
gemaakt. Meningsverschillen
tussen coalitiegenoten werden
niet alleen in het kabinet maar
ook in de regeringsfracties al
leen binnenskamers uitgevoch
ten, zelfs als het over kwesties
ging die geen onmiddellijke be
sluitvorming behoefden. Naar
buiten bewaarde men het stil
zwijgen om de sfeer in de coali
tie niet te bederven.
Vooral Bolkesteins PvdA- en
D66-collega's Wallage en
Wolffensperger die ouderwets
gebonden zijn aan de posities
van hun echte partijleiders Kok
en Van Mierlo, hebben het
moeilijk met de aanpak van de
WD-leider. Tot nu toe heeft hij
hun verwijten echter steeds ge
makkelijk kunnen pareren dat
hij zich niet Regierungsfahigge-
noeg zou gedragen met een ver
wijzing naar de vrijwel onver
korte uitvoering van het regeer
akkoord. Het ziet er dan ook
naar uit dat Bolkesteins grote
twijfels over de vraag of hij in
een volgend kabinet wel zo no
dig zelf premier zou willen wor
den, zeer serieus moeten wor
den genomen. Wat zou hij met
een premierschap kunnen win-
DEN HAAG TOOF BRADER
Eerdere afleveringen versche
nen in de krant van 11,13, 14,
18, 21 en 25 juli.
Ik draaide laatst
het telefoon
nummer van
een ons beken
de familie, de
Carters, en ver
wachtte een van
de gezinsleden aan de lijn te
krijgen. Maar de telefoon werd
opgenomen met een blikken
stem op een bandje, die mij
echter niet vroeg om 'na de
piep' een boodschap achter te
laten, maar instructies begon te
geven hoe ik met een van de de
Carters in contact kon komen.
„Wilt u spreken met Robert
Carter (pa dus)druk dan op 1
„Wilt U spreken met Mary (ma)
druk dan op 2". En zo hadden
ook de drie kinderen in huis elk
hun eigen doorkiesnummer.
Het is tegenwoordig de ge
woonste zaak van de wereld.
Niemand heeft nog maar één
telefoon in huis. Pa, ma en de
kids hebben hun eigen toestel,
maar er is toch maar één lijn.
Via 'voice mail' worden de bel
lers naar de gewenste persoon
gedirigeerd. En als die er niet is,
dan kan zelfs een persoonlijke
boodschap worden achtergela
ten, die alleen door het betrok
ken gezinslid die daarvoor
zijn of haar eigen code heeft
kan worden afgeluisterd. Een
privacy die vooral Amerikaanse
tieners op hoge prijs stellen.
'Stemmenpost' is een snel
groeiend verschijnsel in de VS,
niet alleen bij gezinnen, maar
vooral bij bedrijven. Geen zich
zelf respecterende onderne
ming heeft nog een gewone te
lefoniste achter een schakelbord
zitten. Telefonistes zijn een uit
stervend ras. Ze zijn te duur en
worden afgedankt, nadat zij
eerst nog één keer hun stem
Jiebber^eleend^oo^e^opn^^
men van de voice-mailbood-
schappen.
Bellen met grote ondernemin
gen is daardoor echter zo lang
zamerhand een ware hinderni
senbaan geworden. Het begint
al bij het opnemen, wanneer
een ingeblikte stem zegt dat bt
zitters van een telefoon met
'toetsen eerst op de 1 moeten
drukken om verder te kunnen.
De bezitter van een ouderwets
telefoon met draaischijf heeft
geluk: hij krijgt nog wèl een pe
soonlijke behandeling van de
eenzame overgebleven telefo
niste. De druktoetstelefoonbe-
zitter is dan inmiddels al gauw-
minuten bezig zijn weg door d
onpersoonlijke telefonische I
doolhof van het bedrijf te vin
den. „Wilt u spreken met de
computerafdeling, druk dan oj
2". Op 2 gedrukt. „Wilt u de af'
deling verkoop, druk dan op 1.
Wilt u de afdeling reparatie,
druk dan op 2".
En nu dringt dit onpersoonlijk
systeem dus ook al door tot de
privé-telefoons. Er komt geen
mens meer aan te pas. Dat is
niet erg, zolang het om een 1 -
800-nummer gaat, het Ameri
kaanse equivalent van het grat
06-nummer. Maar bij een ge
woon (interlokaal) nummer til
de meter zo natuurlijk lekker
door. 'Voice-mail' zal dan ook
wel het produkt zijn van een s:
menzwering tussen bedrijven
en de telefoonmaatschappijen
Een consumentenorganisatie
stelde overigens onlangs ver
baasd vast, dat juist de vijf
grootste Amerikaanse produ
centen van voice-mailsysteme
allemaal alleen gewone telefo
nistes hebben.
HANS DE BRUUN CORRESPONDENT
NIEUWSANALYSE
Huib Boermans was deze week de grote afwezige. De
directievoorzitter van de Holland Media Groep viert va
kantie in Portugal. Adjunct Patrick Tillieux beantwoord
de de lastige vragen over het onderzoek van de Europe
se Commissie naar de vorming van de Holland Media
Groep. Zonder het achterste van zijn tong te laten zien,
want wat Brussel schreef is vertrouwelijk.
„Wat stelt de groep in Europa nu helemaal voor", zei
Boermans eind mei, toen HMG zijn plannen presen
teerde. Toch kennelijk voldoende voor een grondig on
derzoek. HMG leverde in Brussel een stapel papier van
een halve meter hoog in. Nog is dat niet genoeg. De
commissie wil meer, voordat eind september een uit
spraak wordt gedaan.
Boermans, de architect van HMG, wist op dat mo
ment al dat het Brussel menens was. Tijdens de bijeen
komst in het Circustheater in Scheveningen, een bol
werk van HMG-partner Endemol, stipte hij de kwestie
herhaaldelijk aan. Holland Media Groep is voor 51 pro
cent eigendom van RTL4 S.A., 49 procent is in handen
van de Veronica Media Groep (VMG). Die bestaat uit
Veronica en Endemol, in de verhouding: 53:47. Het bu
reau IP zal reclame gaan werven voor de drie stations
van de HMG: RTL 4, RTL 5 en Veronica.
Het alom aanwezige IP en het grote belang dat TV-
producent Endemol heeft in Veronica zijn naar verluidt
de punten waarmee de Europese Commissie voorals
nog niet akkoord gaat. Op een van de bezwaren heeft
HMG een simpel antwoord. Tillieux sprak deze week
van een dynamische constructie, die desgewenst kan
worden gewijzigd. Met andere woorden: met de aande
lenpakketten kan zo worden geschoven, dat de invloed
van de producent afneemt.
Als de commissie besluit dat IP niet voor Veronica
mag werken, dient de omroep de werving van adver
tenties zelf ter hand te nemen. Dat kan een voordeel
zijn. Want deze week bleek er veel verwarring te be
staan onder de mediabureaus die de adverteerder advi
seren.
Omdat Veronica een Nederlandse zendvergunning
heeft, dient de omroep zich aan de Nederlandse wet te
houden. De in Luxemburg gevestigde RTL-zenders mo
gen bij voorbeeld hun programma's laten sponsoren,
maar Veronica heeft die vrijheid niet. Voor een verhui
zing voelt de voormalige piraat niets.
Overigens was IP al van plan voor Veronica een we
zenlijk ander reclamebeleid te voeren! Zo wil de nieuwe
zender de korte reclameblokken voornamelijk in de
programma's plaatsen. Hiermee wil IP vooruit lopen op
de uitkomst van een studie naar het zapgedrag van kij
kers.
Niet meer dan twee keer heeft de commissie een veto
uitgesproken over een fusie. Eenmaal betrof het een
combinatie op mediagebied: in november 1994 ver
bood Brussel het project tussen de Duitse uitgevers
Bertelsmann, Kirch en het Deutsche Telekom.
Bij RTL noch Veronica, noch Endemol was deze week
paniek te bespeuren. Wat de commissie ook beslist, de
herverkaveling van televisieland begint in september.
Commerciële televisie leeft van reclame-inkomsten. Uit
de laatste becijferingen blijkt dat de markt voor com
merciële televisie nog steeds gunstig is. In het eerste
half jaar is in Nederland 733.751,000 gulden besteed
aan TV-reclame. Dat is 8 procent meer dan in het eerste
half jaar van 1994.
Tillieux meldde dat in Nederland nog betrekkelijk
weinig reclamegeld aan televisie wordt besteed. Hij ziet
de miljoenenberg nog wel groeien. Maar toch niet zo
hoog, dat alle nieuwe aanbieders (SBS, Euro 7, TV 10
Gold, The Music Factory) zich zonder een 'meer een
vaste plaats verwerven. Volgens hem zoeken de zwak
kere broeders binnen twee, drie jaar nieuwe partners.
Als HMG het examen van de Europese Commissie zon
der kleerscheuren doorstaat, denkt Tillieux dat de kans
groot is dat de drie zenders het redden.
Enige dagen na de HMG-presentatie in Scheveningen
wist Boermans het al. „Natuurlijk ben ik geen Berlusco
ni", zei hij in een vraaggesprek. Boermans heeft een
schotel in de tuin. Hij draait die graag naar alle wind
richtingen. Zo kan hij 150 stations ontvangen, inclusief
Dubai TV. Voor het slapen gaan zapt hij alle zenders
nog eens af. In september komt dan ook HMG's Vero-
qica langs. Dat weet hij zeker.
HILVERSUM QUUS MATER
De overproduktie in Europa dwingt de akkerbouwer een deel van zijn grond braak te laten liggen. Een boer doet dat niet graag. Het liefst
ziet hij het goudgele graan zachtjes wuiven in de wind. Als dat niet kan zijn rammenas, wikke en facelia ook goed. Deze bloemen trekken in
secten en zangvogels als de veldleeuwerik en de gele kwikstaart. De bloemenvelden bieden ook schuilplaatsen aan muizen, hazen, patrij
zen, fazanten en kwartels. Met klaprozen en korenbloemen trekt de moderne boer zelfs toeristen.
m
Een project van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij,
de provincies Groningen, Drenthe en Zeeland
Het land ligt braak. Een zegen voor de
De zon brandt op het Zeeuwse
platteland. Over de smalle wegen
kruipt het verkeer in file naar het
strand. Tarwe, gerst en vlas geven
de landerijen een gouden gloed
die varieert van bleekgeel tot
warm oranje. Het bietenloof
hangt slap van de hitte. Kleine
groepjes fietsers peddelen traag
langs de velden waar boeren met
kolossale machines de oogst bin
nenhalen.
Niet overal wordt geoogst. De
overproduktie in de Europese
Unie verplicht de akkerbouwers
twaalf procent van hun landerijen
braak te leggen. De boeren krijgen
daar een vergoeding voor, maar
mogen de grond niet gebruiken.
Gras inzaaien mag wel, maar het
mag niet worden gemaaid en zelfs
de koeien of schapen van de
buurman mogen er niet lopen.
Dat was reden voor het ministerie
van landbouw om te zoeken naar
een bestemming die de natuur
ten goede komt, want het doet de
boer pijn om zijn grond zomaar
een jaar kaal te laten liggen. Het
ministerie sloeg twee vliegen in
één klap: terwijl de grond ver
plicht braakligt, kunnen mens en
natuur er toch van profiteren. Te
gen een vergoeding zaait een aan
tal boeren in Zeeland, Groningen
en Limburg sinds kort wilde ge
wassen in.
De boeren die aan de proef mee
doen zijn enthousiast. De moder
ne jonge boer kijkt immers niet
alleen naar zijn eigen produktie-
cijfers, maar houdt ook in de ga
ten wat de samenleving vindt van
zijn activiteiten. Mestoverschot
ten en het gebruik van bestrij
dingsmiddelen hebben schade
toegebracht aan zijn imago en
vooral de goed opgeleide jonge
Proefprojecten van ministerie van landbouw
boeren zijn daar niet blij mee.
Oprecht enthousiasme prikkelt
hen om te zoeken naar 'nuttig'
gebruik voor de grond die ze
braak moeten laten liggen, want
ze weten dat ze daarmee ook
goodwill kweken.
H. Rijk uit Wolphaartsdijk op
Zuid-Beveland is zo'n boe?. In de
beschutting van de heg rondom
zijn boerderij, middenin het win
derige polderland, vertelt hij en
thousiast over de vlinders en an
dere insecten die rondfladderen
op het terrein dat hij twee maan
den geleden heeft ingezaad met
klaver, wikke, rammenas en fa
celia. Ook treft hij er meer hazen,
duiven, fazanten en eenden aan
dan normaal. Zelfs patrijzen en
kwartels zijn er al gesignaleerd.
„Het spreekt mij zeer aan om als
landbouwer wat voor de natuur te
doen", verklaart hij plechtig.
Vrolijk stapt Rijk met vrouw en
kind rond in de kniehoge vegeta
tie waar kleine bruine vlindertjes
fladderen en hommels loom
rondzoemen. „Ik mag dit twee
keer maaien, maar dat doe ik niet.
Ik denk dat het onkruid weinig
kans maakt en overwoekerd
wordt door de andere planten".
Het Informatie- en Kenniscen
trum van het ministerie van land
bouw, dat het project heeft opge
zet, staat het maaien toe om te
voorkomen dat onkruid zich uit
zaait en de boeren in de volgende
jaren veel overlast bezorgt. Dat is
ook de reden dat de boeren er de
voorkeur aan geven niet steeds
hetzelfde perceel braak te laten
liggen.
Uit het oogpunt van natuurbe
houd zou dat wel aantrekkelijker
zijn, meent Dolf Logemann van
Natuur en Milieu. Hij prijst het
initiatief van het ministerie als
een „creatieve invulling van de
braaklegregeling met een forse
winst voor de natuur". Hardop
vraagt hij zich af of de angst voor
explosies van onkruid in de jaren
erna terecht is.
Logemann ziet liever dat percelen
voor langere tijd buiten gebruik
blijven, maar wil zeker niet zuur
doen, want het project spreekt
hem aan. „Wikke, rammenas en
facelia bloeien mooi en trekken
zeker insecten en vogels aan". Hij
wijst op eerdere proeven in de
provincie Groningen, waar mui
zen zich dankbaar vermenigvul
digden en flink wat kiekendieven
en velduilen trokken. De zoge
naamde 'natuurbraak' is vooral in
het voordeel van diersoorten die
zich gemakkelijk verplaatsen. Als
de percelen langer braak liggen,
zou dat ook andere soorten sti
muleren.
Het project wordt betaald door
het ministerie van landbouw en
de provincies dié aan de proef
meedoen: Groningen, Limburg en
Zeeland. Volgens projectleider
ing. C. Kloet van het Informatie-
en Kenniscentrum zijn de boeren
enthousiast: „Ze vinden hef
prachtig".
De extra vergoeding die de deel
nemers krijgen, zo'n 1.000 tot
1.200 gulden per hectare bovenop
de vaste vergoeding in het kader
van de braaklegregeling (in EU-
jargon de Mac Sharry-regeling)
speelt volgens hem nauwelijks
een rol. „Het is niet meer dan een
onkostenvergoeding voor het
werk op het land, het bijhouden
van de veranderingen en de ad
ministratie. Bovendien nemen de
deelnemers toch maar het risico
dat ze later extra werk hebben aan
onkruidbestrijding'Biologen
doen nauwgezette tellingen om
de winst voor de natuur meetbaar
te maken.
|a
De EU-braakregeling verbiedt d« e
boer aan braakliggende grond té i
verdienen. Toch zit er voor de rd
boer die het handig aanpakt no^pt
wel enig voordeel aan. Vlinder- I
bloemige planten voegen stiksto)d
toe aan de grond en als de vegetji
tie wordt omgeploegd, verbetertïg
de structuur van de bodem. Doad
gaans wordt niet het meest pro- r
duktieve perceel braak gelegd enei
het zal niet de eerste keer zijn da^c
iemand de braakperiode gebruika
om een perceel te draineren. h'f
Boer Peter de Koeijer uit Kerk- |o
werve op Schouwen-Duiveland -st
„Voor de vergoeding hoef je het i
niet te doen" kijkt nog wat ve£(
der. Hij verbaast zich over de opgt
vallende afwezigheid van luis opu
zijn braakperceel dat er door her
natte voorjaar wat armetierig bijl
ligt. Perzikki'uid g^ft het eejf
paarse gloed. De Koeijer hoopt tl
ontdekken hoe hij met minder
bestrijdingsmiddelen toe kan.
„Soms is later spuiten al voldoeii
de om de vijanden van de luis edl
steuntje in de rug te geven", wee
hij. „Volgend jaar eens kijken of
het bij de bieten ook werkt".
De Koeijer zoekt samen met collj
ga's en plaatselijke natuurorgani
saties ook op eigen kracht naar n
mogelijkheden om landbouw ertt
natuur samen te laten gaan. Zij rl
bundelden hun kracht in het prde
ject Zonnestraal en legden een kk
lometers lang lint aan van koren|l
bloemen, klaprozen en andere e
bloemen. Dit fleurige en lang- e
zaam verkleurende geheel trekt ii
behalve insecten en vogels ook J.
fietsers naar de Zeeuwse binnenfl
landen en daar is ook de toeris- e
me-industrie mee gebaat. a
r
GOES THEO HAERKENSf
