Topman Dagbladunie ziet ook
zonder Elsevier mooie toekomst
Beursgang Dagbladunie lijkt zeer reële mogelijkheid
Tweedeling in
gezondheidszorg
Feiten &Meningen
WOENSDAG 19 JUL11995
152
COLUMN
Iedereen was er weer, op TV en in de krant.
Heel politiek Den I laag present. Wat wilde
het geval? De Nederlandse maatschappij ter
bevordering van de geneeskunde, een defti
ge koepelorganisatie van de medische
stand, had onderzoek gedaan naar de
wachttijden voor medisch-specialistische
behandeling. En wat bleek? Iemand met
een uitkering moet langer wachten op een
behandeling dan iemand die werkt. U be
grijpt het al: het land sprak hier, in navol
ging van deze standsorganisatie, schande
van.
Maar wat heeft het onderzoek nu werke
lijk opgeleverd? Niet meer en niet minder
dan dat een select aantal specialistische be
handelingen nu sneller wordt uitgevoerd
voor werkenden dan voor niet-werkenden.
Het resultaat van dit onderzoek is absoluut
niet dat niet-werkenden nu langer moeten
wachten dan vroeger. Van levensbedreigen
de situaties is al helemaal geen sprake!
Hoe komt dit nu? Met de wijziging van de
Ziektewet, waardoor de verantwoordelijk
heid voor de zieke werknemer van een ano
nieme bureaucratie is verschoven naar de
werkgever, is niet alleen het ziekteverzuim
drastisch teruggedrongen, maar ook de be
handeling van zieke werknemers aanzien
lijk versneld, waardoor zij weer eerder aan
de slag kunnen en minder kans lopen uit
eindelijk in de WAO te belanden. Dit is on
der meer bereikt doordat de Arbodiensten,
instanties die zich bezig houden met de zie
ke werknemer, zijn losgemaakt uit die ano
nieme bureaucratieën en zijn gaan werken
als echte zelfstandige
bedrijven. Die zelf
standige bedrijven,
waaraan veel onder
nemingen hun zorg
voor de zieke werkne
mer hebben uitbe
steed, willen een goed
produkt afleveren
want daarvoor wor
den ze betaald en
daarmee maken ze
hun winsten. Hoe
slechter het produkt,
PIM FORTUYN hoe minder klandizie,
medewerker hoe minder winst en
op den duur faillisse
ment. Dat willen ze
natuurlijk niet, dus
daar wordt inmiddels hard en vooral crea
tief gewerkt.
Veel Arbodiensten zijn er intussen in ge
slaagd om de wachttijden voor behandeling
bij specialisten aanzienlijk terug te dringen
door met specialisten afspraken te maken,
waardoor die, naar ik aanneem tegen beta
ling, veel efficiënter werken. En laat dit nu
precies de bedoeling zijn geweest van de
herziening van de Ziektewet en laten al die
politici, staatssecretaris Linschoten (WD)
van sociale zaken voorop, dat nu juist heb
ben gewild. Reden voor gepaste vreugde
zou je zo denken, het blijkt immers te wer
ken!
Er is overigens door tal van scribenten,
onder wie ondergetekende, jaren achtereen
gepleit voor het invoeren van prikkels, met
name financiële prikkels, in de sociale ze
kerheid en de gezondheidszorg. En ziet: het
werkt en Den Haag keert zich er op golven
van de algemene verontwaardiging tegen.
Heel inconsequent en buitengewoon ont
moedigend voor al die Arbo-bedrijven, on
dernemingen en specialisten die zo hun
best hebben gedaan om het zover te krij
gen.
Is er nu wat op tegen dat uitkeringsge
rechtigden langer op een behandeling moe
ten wachten dan werkenden? Als je het
vanuit een financieel oogpunt bekijkt, is er
eigenlijk meer voor dan tegen. Het is im
mers in het belang van uitkeringstrekkers
dat werkenden zo snel mogelijk weer aan
het werk gaan om de uitkeringen van de
uitkeringsgerechtigden bij elkaar te verdie-
hen. Hoe we het ook wenden of keren, het
geld voor onze sociale zekerheid wordt uit
eindelijk opgebracht door de ondernemin
gen en de werkenden in dit land. Vindt de
politiek dat sociaal niet aanvaardbaar, dan
zal ze de portemonnee moeten trekken en
meer geld moeten reserveren voor gezond
heidszorg voor uitkeringstrekkers.
Wat er nu gebeurt, is in ieder geval on
aanvaardbaar. Minister Borst dreigt met
een wettelijke regeling om het verschil in
wachttijden de kop in te drukken. Dat kan
dus niet. Enerzijds via het begrotingshoofd
stuk sociale zaken eisen dat de zieke werk
nemer zo snel mogelijk weer aan het werk
gaat en daarvoor de werkgevers verant
woordelijk stellen en anderzijds via het be
grotingshoofdstuk volksgezondheid eisen
dat er geen verschil in wachttijden wordt
gemaakt tussen werkenden en niet-werken
den. Hier bijt de politiek zich in haar eigen
staart. Enige samenhang in de wensen kan
geen kwaad.
Stel echter dat Borst haar onzalige voor
nemen doorzet en de specialisten dwingt
om geen verschil meer te maken? Dan
wordt de gevreesde tweedeling van de ge
zondheidszorg pas echt een stapje dichter
bij gebracht. Het is immers niet te verwach
ten dat ondernemend Nederland en de Ar
bo-bedrijven hier genoegen mee nemen en
weer terugkeren naar de oude situatie van
te lange wachttijden. Dan zullen de particu
liere klinieken als paddestoelen uit de
grond schieten. Klinieken die zich richten
op snelle diagnose en snelle behandeling.
Daar heeft het bedrijfsleven zeker geld voor
over en de medisch specialist die ervoor
past om medisch ambtenaar te worden kan
er, zoals Borst feitelijk van hem eist met
haar nieuwe plannen, zijn ondernemer
schap naar hartelust uitleven. Het is dan
nog maar een heel klein stapje naar volledi
ge geoutilleerde particuliere klinieken in
Nederland voor de werkenden en voor een
ieder die het kan betalen.
We zijn akelig dicht bij een dergelijke si
tuatie, waarin gezondheidszorg wordt ge
koppeld aan de omvang van de beurs. Par
ticuliere gezondheidszorg voor de gevulde
beurs en verambtelijkte gezondheidszorg
voor de smalle beurs. En dat in weerwil van
hetgeen de politiek beoogt: gelijke gezond
heidszorg voor iedereen!
Vrijers genoeg voor de verstoten dochter
„Ik heb heel wat afgepraat vandaag." Het klinkt niet eens vermoeid, als directievoorzitter G. J. van den Berg van
Dagbladunie voor de zoveelste keer moet uitleggen waarom er geen man overboord is, nu zijn krantenbedrijf door
moeder Reed Elsevier het huis uit wordt gejaagd. Een hele klus, want terwijl hij van de ene vergadering naar de an
dere rende, van redactieraad naar ondernemingsraad, kraaiden de beleggers op de beurs in Amsterdam victorie.
Zij belonen de stap van Elsevier met een spetterende koerswinst. Alsof de moeder wordt verlost van een blok aan
het been.
Prof. Van Cuilenburg: 'Met fusieregels valt best te schipperen
Een beursgang voor de Dagbladunie is een zeer
reële optie, denkt prof. dr. J. van Cuilenburg. De
aankoop van de krantengroep door één andere
uitgever vergt honderden miljoenen en voor bui
tenlandse investeerders zijn alleen kranten niet
interessant.
Van Cuilenburg is directeur van het Persinstituut
en bestuurslid van het Bedrijfsfonds voor de Pers
en als zodanig nauw betrokken bij het wel en wee
van de dagbladen in Nederland.
De Dagbladunie is een van de best renderende
krantenbedrijven van Nederland. De omzet komt
uit op 507 miljoen gulden en het rendement is
tussen de 10 en 15 procent, een cijfer waarop me
nig krantenuitgever jaloers kan zijn. „Dat bete
kent dat een overname al snel zo'n 800 tot 900
miljoen gulden gaat kosten. Een formidabel be
drag voor een Nederlandse uitgever", meent Van
Cuilenburg. Hij ziet overigens geen wettelijke be
lemmeringen voor een binnenlandse overname.
,,Er is een vrijwillige regeling voor persfusies, ge
sloten tussen de Nederlandse dagbladuitgevers.
In principe mag één uitgever niet meer dan een
derde van de markt beheersen." Volgens Van
Cuilenburg valt daarmee echter wel te schipperen
„Ik denk niet dat een overname hoeft te sneuve
len op de vrijwillige persfusie-regels van de be
drijfstak."
Of uitgevers staan te trappelen een krantencon
cern over te nemen, is sowieso aan twijfel onder
hevig. Elke zichzelf respecterende uitgever 'gaat'
tegenwoordig multimediaal. Perscombinatie en
de Telegraaf stappen in de Amsterdamse kabel.
VNU begon met commerciële televisie en Wege
ner noemt zichzelf al langer een multimediale
uitgeverij. Elsevier is ook enthousiast in de data
banken en dergelijke gedoken, maar dochter
Dagbladunie ademt nog de geur van verse druk
inkt op krantepapier.
Of kranten in de huidige vorm blijven bestaan is
nog maar de vraag. Hoofdredacteuren roepen al
tijd van wel, maar dat zijn mannen van de oudere
generatie. Bij mijn studenten merk ik dat die geen
moeite hebben met het lezen van elektronische
pagina's en dat de leescultuur veel minder is. Je
ziet ook dat het aantal kranten al vanaf midden
jaren zeventig nauwelijks is toegenomen: het
aantal huishoudens wel", constateert Van Cuilen
burg.
Die redenering volgend is een beursgang een lo
gische stap. „Dat zou pikant zijn, want èen beurs
gang betekent een breuk met de voortdurende
concentratie van de krantentitels. Op zichzelf is
de Dagbladunie qua omzet en rendement zonder
meer een volwaardig beursfonds. Per slot van re
kening stond ze op de beurs voor Elsevier ze op
kocht."
Voor de tijdschriften die in de verkoop worden
gedaan, ziet Van Cuilenburg een duidelijker toe
komstbeeld dan voor de kranten. „Ik kan me
voorstellen dat bladen als de Hitkrant en Autovi
sie interessant zijn voor de Holland Media Groep,
de nieuwe groep rond Endemol en Veronica. Die
bladen zouden mooi kunnen aanhaken bij TV-
programma's van het nieuwe Veronica." In Ne
derland blijven dan nog de bladen Elegance, Re
sidence, MAN en Muziekkrant OOR over. „De
tijdschriften zijn gericht op speciale doelgroepen,
Daar zullen wel verschillende geïnteresseerde ko
pers zijn."
DEN HA^G PEET VOLGELS
hebben hier uitstekende redactiestatuten.
Verder houdt Van den Berg niet zo stevig vast aan
de limiet van eenderde van de markt. „Die af
spraak zou bepaalde varianten kunnen blokkeren,
maar dat komen we dan wel tegen." Hij moet er
(nog) niet aan denken dat zijn concern in delen
moet worden verkocht, maar houdt wel nadruk
kelijk de mogelijkheid over dat de aandelen Dag
bladunie aan meer dan één partij worden ver
kocht. „De Telegraaf heeft ook een kwart van de
aandelen Wegener in handen. Daar hoor je nooit
iemand over."
BEURSGANG
De laatste optie die Elsevier openhoudt, is een
beursgang van de dochter. Wanneer Dagbladunie
inderdaad op de effectenbeurs te gelde wordt ge
maakt, wordt de klok in feite zestien jaar terugge
draaid. Tot en met 16 maart 1979 stonden de aan
delen van het Rotterdamse dagbladconcern ook
al in Amsterdam genoteerd, toen nog onder de
naam Nederlandse Dagblad Unie. De aandeel
houders van de NDU ruilden toen hun bezit in
voor aandelen in Elsevier, waarmee de fusie tus
sen de bedrijven een feit werd.
Toch zal een nieuw bestaan als beursgenoteerde
onderneming volgens Van den Berg slechts voor
eeh overgangsperiode zijn. „Het is mijn stellige
overtuiging dat verdere concentratie in de dag
bladwereld nodig is en dat Dagbladunie daar deel
van zal uitmaken." Hoe ver die concentratie moet
doorgaan, kan hij niet zeggen, hoewel hij uitsluit
dat er in Nederland een dagbladmonopolie zal
^ontstaan. „Tenzij de exploitatie dusdanig veran
dert dat er nog maar voor één of twee bedrijven
een markt overblijft."
Van den Berg heeft uitstekende verwachtingen
van de rol die zijn bedrijf nog kan spelen, los van
moeder Elsevier. In ieder geval staat voor hem
vast dat het concern met eenzelfde straffe hand
geleid moet worden als in het tijdperk Elsevier.
Deze moeder staat erom bekend dat zij haar
dochters keiharde rendementseisen oplegt. Van
den Berg heeft daar nooit moeite mee gehad, zegt
hij. „Ik vind dat iedere organisatie op zijn tenen
moet staan. Als een ondernemer zegt: 'Het is wel
goed zo', dan verliest zijn onderneming terrein."
Toch is het juist het geringe rendement van de
dagblad-uitgeverijen die Elsevier tot de verkoop
noopt. De dagbladen en publiekstijdschriften die
nu worden verkocht zijn goed voor eenvijfde ge
deelte van de omzet van Reed Elsevier, maar
slechts voor eentiende gedeelte van de winst. Er
zijn binnen het concern activiteiten die veel meer
rendement opleveren.
Van den Berg beschouwt dat als een gegeven: „Als
een wetenschappelijke uitgeverij op z'n tenen
staat komt er 50 procent rendement uit, bij een
dagbladonderneming op z'n tenen kom je niet
verder dan 15 tot 20 procent. Toch is dat voor ons
iets om trots op te zijn. Dagbladunie is qua rende
ment de tweede uitgever van Nederland, na VNU.
Binnen onze bedrijfstak doen we het uitstekend."
Volgens de DU-topman is vooral voordeel uit zijn
bedrijf te halen als het tot samenwerking komt
met een bedrijf dat ook kranten uitgeeft. Maar
huwelijkskandidaten uit een totaai andere hoek
zal hij de deur niet wijzen. Philips is genoemd.
Dat bedrijf wordt steeds actiever in de informatie
voorziening. Van den.Berg: „Er zijn heel veel elek
tronicabedrijven op zoek naar uitgeef-deskundig-
heid."
Dat zou een stap kunnen zijn naar nieuwe vor
men van nieuwsvoorziening, waarbij mensen op
den duur geen krant meer zullen lezen maar
slechts televisie- en computerschermen. Ook de
'uitverkoop' van Elsevier zou zo kunnen worden
uitgelegd: investeren in elektronische media om
dat die de toekomst hebben. Van den Berg: „Ik
heb dat nooit zo geproefd. De krant zal nog heel
lang een gids blijven in de informatielawine die
over de mensen heen komt."
ROTTERDAM BART VERKADE
De drukkerij van de Dagbladunie, waar NRC Handelsblad, Algemeen Dagblad en Rotterdams DSagblad wor
den gedrukt.
FOTO ANP ARTHUR BASTIAANSE
Van den Berg trekt het zich niet aan. „Het besluit
van Reeci Elsevierwordt op de beurs buitenge
woon gewaardeerd, omdat duidelijk wordt geko
zen voor concentratie op een sector waarin dat
bedrijf goed is: wetenschappelijke, professionele
en vak-informatie." Dat kranten als Algemeen
Dagblad. NRC Handelsblad en Rotterdams Dag
blad niet meer passen in deze strategie, mag ech
ter niet worden uigelegd als een smet.
„Er zijn gelukkig meerdere uitgeefconcerns in de
wereld," zegt de directievoorzitter laconiek. „En
daarbij zijn er die buitengewoon goed zijn in het
uitgeven van dagbladen."
Vrijers genoeg voor de verstoten dochter. Dat is
wel duidelijk geworden uit de openlijke flirts van
de afgelopen jaren. Sterker nog: Elsevier heeft ze
ven jaar geleden al eens voor'het altaar gestaan
met Perscombinatie, de uitgever van De Volks
krant, Trouw en Het Parool. Dat huwelijk werd
echter op het nippertje voorkomen door verzet
van de redacties van de betrokken kranten.
Mede daardoor zijn de mogelijkheden voor een
huwelijk inmiddels beperkt. Geschrokken door de
bijna-fusie tussen Elsevier en Perscombinatie
waardoor vier van de vijf landelijke dagbladen in
één hand zouden komen stuurde de Tweede
Kamer aan op een wet die een te grote samen
klontering moest voorkomen. Die wet is er niet
gekomen doordat de dagbladuitgevers onderling
hebben afgesproken dat geen bedrijf méér dan
eenderde van de markt in handen mag krijgen.
Een afspraak die ondernemers niet graag maken:
hoe groter, hoe beter is meestal het parool. In dit
geval voelden de uitgevers echter de hete adem
van de Nederlandse politici in hun nek.
Dagbladunie verkoopt dagelijks ongeveer 900.000
kianten. Haar dagbladen Algemeen Dagblad,
NRC Handelsblad, Rotterdams Dagblad, De
Dordtenaar, Dagblad voor Rijn en Gouwe en Bra
bants Nieuwsblad hebben bijna twintig pro
cent van de Nederlandse dagbladmarkt in han
den. Dit houdt in dat een eventuele fusiepartner
hooguit een marktaandeel van dertien procent
mag hebben, om de grens van eenderde niet te
overschrijden.
Als deze afspraak heilig is en Dagbladunie wordt
niet opgesplitst, komt er maar één grote Neder
landse uitgeverij in aanmerking: Perscombinatie,
goed voor 12,4 procent van de markt. Alle andere
partijen hebben domweg al te veel lezers: de uit
geversmaatschappij De Telegraaf heeft al bijna
een kwart van de Nederlandse markt in handen,
VNU (onder meer Brabant Pers) tekent voor bijna
17 procent en Wegener (onder meer Haagsche
Courant en Utrechts Nieuwsblad) zit rond de 16.
De journalistenvakbond NVJ is vastbesloten de
dagbladuitgevers aan hun afspraak te houden. Te
grote machtsconcentraties komen de kwaliteit
van de dagbladen niet ten goede,
vindt secretaris Hans Verploeg.
Maar ook de alternatieven een
buitenlandse koper of opsplitsing
van Dagbladunie vindt hij een
gruwel. En opsplitsing, waarbij
bijvoorbeeld Wegener en VNU
ieder met een deel van de kran
ten aan de haal gaan, leidt vol
gens hem ook tot verlies van ar
beidsplaatsen.
De Telegraaf
23,9%
REDACTIESTATUUT
Het aandeel Elsevier was giste
ren smaakmaker op de Am
sterdamse effectenbeurs. Het
nieuws dat holdingmaatschap
pij Reed Elsevier zijn dagbla
den en tijdschriften gaat ver
kopen, stuwde de koers 's och
tends naar 20 gulden. Bij het
slot resteerde een koerswinst
van twee kwartjes op 19,70,
een nieuw record. Analisten
noemden de verkoopplannen
'niet verrassend', maar wel
'heel strategisch'.
Van den Berg van Dagbladunie
kan zich de zorgen wel voorstel
len, maar gelooft niet dat het mo
ment daarvoor al is aangebroken.
Dat een mediamagnaat als Ru
pert Murdoch, berucht door zijn
grote bemoeienis met de inhoud
van zijn kranten, zich meldt als
gegadigde moet hij nog zien: „We
Dagbladunie
19,6%
Zeeuwse Courant
Noordelijke
6,6%
Wegener 14,8%
VNU
16,7%
