Diepe haat en
schrijversbundel
grote liefde in
over Amsterdam
If
Pinhole camera 'kijkt'
anders dan menselijk oog
Boeken
"ERDAG 15 JUL11995
'nc >|i
FOTOBOEK RECENSIE
RENEE DE BORST
cirkel van licht Zes jaar pinhole foto-
ifie in het basisjaar van de Cerrit Riet-
Academie Uitgeverij De Balie i s m
Cerrit Rietveld Academie. Pnjs 50,00
Et boekje ziet er heel mooi uit,
als je het zonder enige
SG orkennis doorbladert dan
:nk je te doen te hebben met
allegaartje onscherpe en
oojna mislukte zwartwit foto's,
it maakt met vele filters en
Dothoeklenzen. Pas als je de
•J troductie van Rietveld-foto-
afiedocent Rob Slooten hebt
kijk je met andere,
euwe ogen. Dan zie je pas dat
een bijzondere ver-
meling verrassende en origi-
;le opnames. Ongewoon ook.
Het boekje staat vol met af-
leidingen die gemaakt zijn
lor leerlingen van de Rietveld,
ooten werkt tijdens de foto-
afielessen in het basisjaar
loral met zogenoemde pinho-
i. Slooten noemt de-
zijn inleiding 'het meest
ndamentele beeldvormende
iparaat in de fotografie'. Hij
precies uit hoe het werkt:
het midden van één wand
een overigens lichtdicht
josje is in plaats van een lens
klein gaatje aange-
acht. Het licht, afkomstig van
n object dat wordt gefotogra-
erd, dringt door dit gaatje de
gesloten ruimte binnen. Op
i wand tegenover het gaatje
itstaat daardoor een omge-
eerde afbeelding van dat ob-
jct. Op deze wand wordt licht-
ivoelig materiaal (film, papier)
ingebracht, waarop na een be-
aalde belichtingstijd een beeld
ordt vastgelegd. Door ontwik-
ling van het lichtgevoelige
ïateriaal wordt dit beeld zicht-
gemaakt. Om inwendige
'flectie tegen te gaan wordt het
oosje aan de binnenkant met
latverf zwart geschilderd. Een
lein stukje karton voor het
aatje kan dienstdoen als slui-
msBÊsmiÊsmm
ter. Na verwijdering van deze
sluiter loopt het binnenvallende
licht ongehinderd door tot het
op het papier of de film stuit.
Tussen het driedimensionale
'echte' object en zijn tweedi
mensionale afbeelding zit be
halve lucht absoluut niets! Je
raakt eraan gewend maar de
verwondering blijft."
Het simpele procédé geeft de
opnames een speciaal karakter.
Zo is de gezichtshoek heel
groot, met aan de rand vervor
mingen. De foto's zijn op een
wazige manier onscherp en be
wegende objecten zijn door de
lange belichtingstijden niet of
nauwelijks waarneembaar. Ver
der hebben de opnames een
enorme scherptediepte on
geacht de afstand worden voor
werpen op dezelfde manier af
gebeeld. Kortom, de camera
'kijkt' anders dan het menselijk
oog. Dat houdt in dat het voor
de maker moeilijk is om te be
palen hoe het beeld er precies
uit gaat zien waardoor hij
zich meer dan wanneer hij met
technisch geavanceerde appa
ratuur werkt moet bezighouden
met het fotografisch proces.
Voor de kijker levért de pin
hole fotografie in dit boekje veel
verrassingen op. Bert Taken, fi
losofie-docent aan de Rietveld
verwoordt het in zijn essay dat
het boek afsluit: „Wanneer we
het licht ongestoord zijn gang
laten gaan brengt het beelden
voort die ons bevreemden, een
dubbele bevreemding. Zowel
ten aanzien van het gegeven dat
de wereld in staat is beelden
van zichzelf te maken zonder
dat mens of dier de spiegelende
instantie zijn, als gezien de aard
van deze beelden: de wereld
verschijnt anders dan we ge
woon zijn. Op een heel directe
manier ondermijnen deze beel
den de vanzelfsprekendheid
waarmee we tegen de wereld
aankijken."
OPGAVE
OPLOSSING
J CRYPTOGRAM
^Horizontaal:
Familie van de kloek? (6); 7.
"TVoor een baby minder actief (5);
rf8. Zij zit in de atlas (5); 9. Terug
omhoog met vaart (5); 10. Be
roemde voetballer in het nage
dacht van de poelier (4); 11
Met geluk tussen moeder en de
maat zetten (6); 12. Zwitsers li
tervat (6).
5 Verticaal:
ei 2. Soort verdraaide romp (5); 3.
v Knap vogeltje (6); 4. Dat vier je
5 niet in deze staat! (6); 5. In de
deur van dit bouwwerk (4); 6.
Kattige Aziaten (8); 10. Regel
het systematisch op niveau! (4);
11. Pruilbeker (3).
KRUISWOORDRAADSEL
QEl&l
UU QQIÜBB QB
QJQQ QQIQ BQQ
UUU QBB Oud
DB UUUUU BB
H BQQ BOB U
BOEKEN RECENSIE
FRANQOISE LEDEBOER
Amsterdam van Achttien schrijven
stad' is een geïllustreerde uitgave
n Bas Lubberhuizen. Pnjs: 29.50
„Ik haat Amsterdam", schrijft
Gerard Reve in 1971 aan Simon
Carmiggelt. Carmiggelt was zelf
Hagenees van geboorte, maar
heeft vele lofredes op de hoofd
stad geschreven. Tussen deze
uitersten van diepe haat en gro
te liefde bewegen zich de schrij
vers in de bundel Het Amster
dam van...' Ze hebben er vaak
niet eens hun hele leven ge
woond, maar van Bredero en
Vondel tot Harry Mulisch en
A.F.Th, van der Heijden heeft de
hoofdstad toch een onuitwis
baar stempel op hun literaire
produktie gedrukt.
De oudste van de achttien
'behandelde' schrijvers is Bre
dero (1585 - 1618), wiens to
neelstukken in 1617 werden ge
bundeld onder de titel De Spe
len van Gerbrand Adriaensz
Bredero Amsterdammer. Dat
laatste woord staat er niet toe
vallig bij. „Bredero voelde zich
Amsterdammer in hart en nie
ren. En hij beschreef pakkend
de tumultueuze veranderingen
die de stad rond 1600 door
maakte," stelt Renée Kistema-
ker in haar bijdrage over deze
schrijver.
De bevolking van de handels
metropool die de wereldzeeën
zou gaan beheersen, groeide in
de Gouden Eeuw van 50.000
naar ruim 200.000 zielen. Bre
dero schetste de vele bouwacti
viteiten en het leven van vooral
volkse types in de stad. „Hoe
flickert de Son met weerlich-
tendt geschimmer, Op die ver-
glaesde daken en op dat nieuw
gethimmer," zegt een van de fi
guren uit zijn Klucht van de Koe
het j
a\msterdam
van
na een loftuiting op de Zuider-
kerk: „Hoe fray siet men de
Zuyderkerck, Met die witte
steenen tooren, 't is wel een
treffelijckwerck!"
Kousenkoopman
Joost van den Vondel (1587 -
1679), de in Keulen geboren
dichtende kousenkoopman uit
de Warmoesstraat, mocht na
tuurlijk niet ontbreken. In zijn
beroemdste toneelstuk Gysbre-
ght van Aemstel heeft hij tal van
plekken uit de hoofdstad be
schreven waaronder de nog
steeds bestaande Schreierstoren
niet ver van het Centraal Sta
tion.
Na de 17de eeuwers Bredero
en Vondel wordt de 18de eeuw
overgeslagen en belandt de
bundel pardoes in de 19de
eeuw. Hoofdredacteur Peter-
Paul de Baar van 'Ons Amster
dam', waarin de artikelen eer
der verschenen, heeft echter
een vervolg in zijn blad beloofd
en uitgever Bas Lubberhuizen
voelt in principe voor een twee
de uitgave.
Een van Amsterdams grote li
teraire zonen uit de vorige eeuw
was Multatuli. Hij zag er op 2
maart 1820 het levenslicht in de
Korsjespoortsteeg maar verliet
de stad al in 1838 met het zeil
schip waarmee zijn vader als
kapitein op Indië voer. Nadien
zou Eduard Douwes Dekker er
alleen voor korte verblijven te
rugkeren.
De benepen makelaar in kof
fie Batavus Droogstoppel uit
zijn Max Havelaar woont op
stand op de Lauriergracht 37,
een huisnummer dat indertijd
op deze gracht niet bestond. De
berooide familie Sjaalman ver
strekte Multatuli onderdak in
wat toen nog bekend stond als
een achterbuurtstraat: de Lange
Leidsedwarsstraat vlakbij het
Leidseplein.
Hans van den Bergh wijst er
in zijn bijdrage over Multatuli
op dat meer nog dan de Max
Havelaar de Geschiedenis van
Woutertje Pieterse is gedrenkt in
het Amsterdamse straatleven
van de vroege 19de eeuw. Be
roemd is de passage waarin
Wouter naar de jodenbuurt
rond de Sint Antoniebreestraat
gaat. Hij geeft een levendige be
schrijving van de handelswaar
waarmee 'dat volkje' zijn brood
verdiende: „Ginds stond 'n krui
wagen volgeladen met potjes
pommade en latynse dissertati-
en, met almanakken en sil
houetten van verlopen jaren en
dominees. Ook meubels waren
daar. En er was porcelein, en
glaswerk, en aardewerk, en keu
kengereedschap....ja, wat was er
niet!"
Kelderwoningen
In 'Idee 308' spuwde Multatuli
zijn gal over het toenmalige
stadsbestuur: „Welnu, ik ver
klaar, nergens zulke totale absti
nentie van plichtsbesef, nergens
zo'n walglyke onbekwaamheid
te hebben aangetroffen als by 't
bestuur der stad Amsterdam."
Deze woede zal ongetwijfeld
zijn gevoed door de kelders
waar toen nog tienduizenden
Amsterdammers hun erbarme
lijke onderkomens hadden.
Daar groeide ook Neel Doff
(1858 - 1942) op, het in Bugge-
num bij Roermond geboren
pauperskind dat het tot echtge
note van rijke Belgische heren
schopte. In haar boek Keetje
Tippel vertrouwt ze haar min
naar toe: „Van de avond dat we
over de Amstel de stad zijn bin
nengevaren tot de avond dat
we, weer over de Amstel, ver
trokken zijn, is ons leven een
bijna onvoorstelbare reeks gru
welen geweest."
De voornaamste oorzaak van
Reve's haat ligt volgens Theodor
Holman in het feit dat hij 'het
soort huismus was dat niet
graag de stad introk, geen fla
neur die boeiende stadsgezich
ten in wat hij schreef verwerkte,
huizen, straten, pleinen en
angstig vond'. Toch vond Reve
in de stad de locaties die hij kon
gebruiken in boeken als zijn
klassieker De Avonden.
Ook Dikkertje Dap, Wiplala,
Nicodemus Piepkajuit en juf
frouw Scholten woonden of lo
geerden allemaal in Amster
dam. Hun schepster Annie M.G.
Schmidt (1911 - 1995) consta
teerde ooit: „Je kan als Amster
dammer nergens anders wen
nen." Of alle schrijvers uit deze
bundel het daarmee eens zou
den zijn valt te bezien, maar als
je afgaat op hun boeken is de
stad in elk geval nooit uit hun
gedachten geweest.
Bernice Rubens
Eenzaam verdriet
Uitgeverij De Geus
Prijs 39,90
De succesvolle psychiater Alis-
tair Crown reageert nogal vreemd
op de geboorte van zijn eerste
kind, een meisje dat het syn
droom van Down heeft. Kort voor
haar vijfde verjaardag wordt ze
vermist. Psychologische roman
'zonder sentimentele vluchtheu-
veltjes' van Engelse schrijfster.
In de levens van Edigej en Ka-
zangap, eenvoudige spoorwegar
beiders op de steppe van Ka-
zachstan, weerspiegelt zich de
geschiedenis van deze eeuw. Te
gelijk doen twee ruimtevaarders
een spectaculaire ontdekking.
Roman vol contrasten.
Uit
Moderne sprookjes
Uitgeverij Kwadraat
Prijs 29,90
Sprookjesachtige verhalen van
Desanne van Brederode, Jerry
Goossens, Atte Jongstra, Joris
Moens, Josien Laurier, Cees van
Hoore, Kristien Hemmerechts,
Rudy Kousbroek e.v.a.
Rose Tremain
De gift van de Koning
Uitgeverij Contact
Prijs/49,90
Roman van Engelse schrijfster
over een student geneeskunde
die zijn studie opgeeft om de pi
as uit te hangen aan het hof van
koning Karei II.
Elisabeth von Arnim
De betovering van april
Uitgeverij De Geus
Prijs 44,90
Roman, verfilmd onder de titel
Enchanted April. Vier vrouwen
met heel verschillende achter
gronden en karakters brengen sa
men een maand door in het Itali
aanse San Salvatore. De Engelse
Elisabeth von Arnim (1866 -
1941) schreef twintig romans in
veertig jaar en was destijds heel
bekend.
De vrouw van de slachter
Uitgeverij De Arbeiderspers
Prijs 29,50
Roman. Een jonge vrouw steekt
haar echtgenoot neer en snijdt
het lijk aan stukken. Het leven
van een meisje dat voor een paar
pond vlees wordt uitgehuwelijkt
aan een slager die tweemaal zo
oud is als zij.
Ronald Giphart
verlaat Zoetermeer
UTRECHT GPD
De schrijver Ronald Giphart
is uit de redactie van het lite
raire tijdschrift Zoetermeer
gestapt. De redactie zal
voortaan bestaan uit Rob van
Erkelens, Joris Moens, Mir
jam Vosmeer en Menno Wig-
man. Het derde nummer van
Zoetermeer, dat gepland
stond voor eind augustus, zal
waarschijnlijk pas in septem
ber verschijnen.
Giphart heeft de redactie
verlaten vanwege tijdgebrek
en uit onvrede over de werk
wijze van het blad, dat in zijn
visie 'steeds meer de speel
tuin van Rob van Erkelens'
werd. Zoetermeer wordt be
schouwd als het tijdschrift
van 'de generatie Nix'.
HH
HEINZ
/V
(v.
TOMPOES
Heer Bommel en de Hachelbouten
De burgemeester wierp een peinzen
de blik op de commissaris en begon
zijn oogglas op te poetsen.
„Ahum, een ogenblikje, Bas", sprak
hij, „wat hoor ik daar? Heb je niet
naar vingerafdrukken gezocht? Heb
je het spoor, dat de heer Bommel je
wees niet gevolgd? Wat is dat met die
Super, huh?"
„Het was niet nodig", zei de politie
chef stroef. „De zaak was duidelijk,
burgemeester. De heer Bommel had
zélf..."
„Niet nodig?" riep heer Bommel
toornig. „De zaak was zó duidelijk,
dat zelfs Bas het had kunnen begrij
pen! Ik heb hem gezegd, dat Super
en Hieper de dieven waren. Maar in
plaats van ze te arresteren, verlum
melt hij zijn tijd bij de stadspoort en
valt passerende heren lastig!"
„Is dat zo, commissaris?" vroeg de
burgemeester kil.
De beambte kuchte nerveus. „Ja..."
zei hij, „maar ik dacht..."
„Denken?! Ha! Het is een schande!"
riep heer Ollie, een kolossale rook
wolk uitblazend. „Als de heer Dicker-
dack mijn vriend niet was zou ik hier
werk van maken! Maar ik wil de bur-
H
T
W
gemeester moeilijkheden bespa
ren..."
„Dat is mooi van je, Bommel", her
nam de magistraat geroerd. „Ik zal
zorgen dat het recht zijn loop neemt.
Ga aan het werk, commissaris Bas."
„Tot uw orders", prevelde de politie
chef. „Maar... eh... het spoor leidde
naar eh... ik bedoel... eh... werkelijk!"
„Aan het werk!" donderde heer Bom
mel. „Arresteer Super en Hieper. En
als die twee schurken intussen mijn
geld hebben opgemaakt zal ik zorgen
dat het van je salaris wordt afgehou
den!"
Weersvooruitzicht
ZATERDAG 15 JULI
DOOR HANS VAN ES
Dit weekeinde doet de zomer een
stapje terug. Het is minder warm
dan de afgelopen dagen, maar
van een echte inzinking is eigen
lijk geen sprake. Bij temperatu
ren van ca. 21 graden, af en toe
zon en een enkele bui blijft het
redelijk tot goed recreatieweer.
Dit licht wisselvallige, typisch
Hollandse zomerweer houdt
stand tot midden volgende week.
Er zijn aanwijzingen dat het daar
na weer zonniger en warmer kan
worden. Het front van een de
pressie Schotland maakte vrij
dagmorgen in alle vroegte de weg
vrij voor frissere zuidwestenwind,
voorafgegaan door een lijn met
actieve onweersbuien. Op de
meeste plaatsen in onze regio
werd 10 tot 15 millimeter af
getapt. Geen extreme neerslag
hoeveelheden ditmaal, maar de
knallende bliksemontladingen
zullen velen voortijdig hebben
gewekt. De buien werden gevoed door het al flink opgewarmde zeewa
ter en trokken langs een voorkeursroute over de zuidelijke Noordzee
en de westelijke kustprovincies naar het noorden. Vaak krijgen deze
'zeebuien' een extra stimulans tijdens de nachtelijke uren, in tegen
stelling tot de onweersbuien, die in de zomermaanden boven land
ontstaan. Deze vertonen meestal hun grootste activiteit in de namid
dag en avond. Ook deze buien hebben een voorkeursroute: meestal
trekken ze over het zuiden en oosten van Nederland. De laatste jaren
lijkt het wel of zomerse onweersbuien vaker dan voorheen via de kust
lijn trekken. Dat kan toeval zijn, maar wellicht spelen de hogere (zee
water) temperaturen een rol. De komende 48 uur kan er verspreid
over het land nog een (onweers)bui ontstaan als enkele randstoringen
uit het zuidwesten voorbijtrekken. Naast stapelwolken is er af en toe
zon. Voorde zeilsport staat er voldoende wind, kracht drie tot vijf bij
maxima van 19 tot 22 graden. Na het weekeinde ruimt de Schotse
depressie het veld en komt een uitloper van het Azorenhoog langszij,
waarbij de neiging tot buien verder wordt onderdrukt. Tegen het mid
den van de week spoelt weer lucht van subtropische oorsprong vanuit
het zuidwesten over Nederland. Het warmt weer op tot ca. 23 graden
en de zon krijgt meer ruimte. Later in de week is er kans op een her-
mewde kennismaking met warm en zonnig zomerweer
Neerslagkans
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
Noorwegen:
In het noorden droog en
vrij zonnig weer. Middag-
temperatuur tussen 19 en
23 graden.
rioden met zon. Middag-
temperatuur tussen 20 en
24 graden.
Denemarken:
zondag ook enkele regen-
of onweersbuien. Middag-
temperatuur ongeveer 23
Engeland, Schotland,
Af en toe zon en vooraf za
terdag enkele buien. mogeli|k met on
weer. Maxima van 17 graden in west-
Schotland en west-lerland tot 22 in En-
België en Luxemburg:
Wisselend bewolkt en van tijd tot tijd
enkele regen- of onweersbuien. Middag-
temperatuur ongeveer 23 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Naast zon ook bewolking en van tijd tot
tijd enkele regen- of onweersbuien.
Maxima tussen 23 en 27 graden, aan de
Bretonse en Normandische kusten rond
19 graden.
Poitugal:
Droog en veel zon. maar langs de Costa
Verde ook enkele wolkenvelden en mo
gelijk wat lichte regen of motregen. Mid-
dagtemperatuur aan zee uiteenlopend
van 21 graden aan de Costa Verde tot
30 graden in de Algarve. In het zuidoos
ten maxima rond 33 graden.
Droog en veel zon. Geleidelijk meer
wind Middagtemperatuur ongeveer 26
graden.
Spanje:
Zonnig, maar in het noordwesten ook nu
en dan wolkenvelden en voornamelijk in
Galicie kans op wat regen. Middagtem
peratuur aan de Costa's in het oosten en
zuiden rond 30 graden, landinwaarts
circa 35 graden. Aan de kusten in het
noordwesten maxima ongeveer 22 gra-
Zaterdag half tot zwaar bewolkt en enke
le stevige regen- of onweersbuien. Zon
dag afnemend buiig en wat meer zon
Middagtemperatuur ongeveer 27 gra
den, tijdens buien beduidend frisser.
Van tijd tot tijd zon, ook enkele regen
onweersbuien. Middagtemperatuur
geveer 26 graden, aan zee iets lager
ZONDAG 16 JULI 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 05.39 Zon onder 21.51
Maan op 23.32 Maan onder 10.57
Waterstand
Hoog 07.00 19.35 06.33 19.C
Laag 02.51 17.06 02.32 16.47
MAANDAG 17 JULI 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 05.40 Zon onder 21.50
Maan op 23.56 Maan onder 12.10
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 07.47 20.17 07 20 - 23 50
Laag 03.40- 16.10 03.21 - 15 51
Weerrapporten 14 juli 20 uur:
Warm n
a tussen 28 en 34 gra-
Marokko:
Westkust: droog en veel zon. Middag
temperatuur vlak aan zee tussen 26 en
32 graden. Landinwaarts maxima oplo
pend tot boven 40 graden.
Droog, veel zon en erg warm met maxi
ma vlak aan zee tussen 30 en 35 gra
den, landinwaarts tot 40 graden.
Zuid-Frankrijk:
Aan de kusten van de Middellandse Zee
overwegend zonnig en maxima rond 30
graden. Vooral in de westelijk gelegen
departementen meer wolkenvelden,
maar op de meeste plaatsen droog. Mid
dagtemperatuur ongeveer 26 graden,
zondag in het westen enkele graden la
ger.
Mallorcaen Ibiza:
Droog, veel zon en warm met een mid
dagtemperatuur van ongeveer 32 gra-
Italië:
Veel zon, maar vooral zaterdag ook lo
kaal een onweersbui, met name in de
bergen in het noorden. Zeer warm met
maxima tussen 29 en 34 graden
Corsica en Sardinië:
Droog en veel zon Middagtemperatuur
rond 31 graden.
Malta:
32 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnig; voornamelijk op het vasteland 's
middags en 's avonds ook stapelwolken
Aberdeen regen
Brussel
Cyprus
16 13
34 24 0.0
27 20
31 21 01
31 18 Off"
22 17 0.0
Egeische Zee af en toe nogal wat wind
Middagtemperatuur van 29 graden op
de Eilanden in de Egeische Zee tot circa
33 op het vasteland.
Turkije en Cyprus:
Droog en veel zon. Middagtemperatuur
vlak aan zee op veel plaatsen rond 30
graden.
Duitsland:
Af en toe zon, ook van tijd tot tijd enkele
regen- of onweersbuien. Van het westen
uit geleidelijk minder warm; zondag
ten tot 27 bij Berlijn.
Zwitserland:
Af en toe zon, maar ook enkele regen- of
onweersbuien. In Wallis, Tessm en Eng
adin droger en meer zon. Middagtempe-
Bangkok t
Buenos Aires r
Johannesburg o
30 16 0.1
29 21 0.0-
31 19 0.0
36 26 0Q
31 22 0.0
31 25 20
