Parijs wil
Sarajevo
ontzetten
'Dutchbat als kapitein op zinkend schip'
Raviv van Renssen was vredessoldaat
Srebrenica
Serviërs in Srebrenica
op zoek naar Robin Hood
Heemsteedse moeder: 'Blauwhelmen zijn
met onmogelijke opdracht weggestuurd'
AzG vreest
voor Bosnië
'het ergste'
i/gllDAG 14 JULI 1995
Frankrijk geeft zijn bondgenoten 48 uur de tijd om te be
slissen of ze meedoen aan militaire acties in Bosnië om
de aanvallen van de Serviërs tegen de moslim-enclaves te
keren. „Als het antwoord van de belangrijkste Westerse
mogendheden nee is, dan zullen we de consequenties
irekken", zei vanochtend de Franse minister Millon van
defensie. Dat zou volgens hem kunnen betekenen dat de
Franse troepen zich hergroeperen voor een poging de
Servische omsingeling van Sarajevo te breken.
PARUS-WASHINCTON Rtf-AFP-C
Millon zei voor de Franse radio
dat Franse militairen al begon
nen zijn zich een weg te banen
over de bij Sarajevo gelegen
berg Igman, die niet in Servi
sche handen is. „Ik hoop dat we
hiermee door kunnen gaan. Het
moge duidelijk zijn, dat wij niet
ran plan zijn passief toe te kij
ken terwijl Sarajevo wordt ge
wurgd."
De uitspraken van Millon vol-
:n op een vergelijkbaar ul-
imatum dat de Franse presi
dent Chirac gisteren stelde aan
Groot-Brittannië en de Verenig
de Staten. Beide landen hebben
daarop in eerste instantie terug-
ïoudend gereageerd.
De Amerikaanse president
Clinton is het gisteren wel met
Chirac en de Duitse kanselier
Cohl eens geworden over het
.belang van een blijvende aan-
vezigheid van de Verenigde
Naties in Bosnië". Het Ameri
kaanse staatshoofd voerde af-
tonderlijke telefoongesprekken
Parijs en Bonn, zo heeft het
„Witte Huis meegedeeld.
1 )e drie leiders onderstreepten
'erder „het belang van de At-
antische alliantie" en „het be
lang van een gezamenlijk stand
punt over de toestand in de
moslim-enclaves en in heel
Bosnië", zo staat in een com
muniqué. De tekst verschaft
echter geen enkele bijzonder
heid over wat dat gezamenlijke
standpunt moet zijn.
In de loop van vandaag zou
Clinton nog met premier Major
van Groot-Brittannië contact
opnemen. Voorts staat voor
maandag een bijeenkomst op
het programma van de EU-lid-
staten die militairen voor Bos
nië hebben geleverd. Het is de
bedoeling dat ook de Russische
-minister van buitenlandse za
ken, Kozyrev, daarbij zal aan
schuiven.
Voor een eventuele volledige
terugtrekking van de VN-macht
Unprofor uit Bosnië zijn moge
lijk 70.000 a 80.000 NAVO-sol-
daten nodig. Dat heeft het Ame
rikaanse ministerie van defensie
verklaard. Tot nu toe ging men
uit van 60.000 soldaten. Defen
sie-woordvoerder Bacon zei te
vens dat de VS niet bereid zijn
meer dan de 25.000 al toegezeg
de Amerikaanse soldaten ter be
schikking te stellen voor een
eventuele ontruiming van Bos
nië door de blauwhelmen.
IAARLEM* HANS JACOBS
»laser Oric. Niemand zouden de
losnische Serviërs liever in
landen krijgen dan deze gene-
an het Bosnische moslim-
leger. Drie jaar lang al maakt de
sluwe militair zijn vijanden het
zuur. Steeds weer is hij
I erin geslaagd uit handen van de
Serviërs te blijven. Volgens het
Britse dagblad The Independent
de verovering van Srebrenica
i Potocari mede ingegeven
door de wens om Oric en zijn
schappen voor eens en
voor altijd uit te schakelen. Van
daar ook dat de Serviërs alle
jongens en mannen in een sta
dion verzamelen op zoek naar
'oorlogsmisdadigers'.
Oric was vóór de oorlog in het
voormalige Joegoslavië lijfwacht
de Servische president
Milosevic. Vanaf het begin van
de strijd schaarde hij zich aan
de zijde van de Bosnische mos
lims, die vooral in het oosten
Bosnië onder zware druk
stonden van de Serviërs. Dorp
dorp werd door de Serviërs
moslims 'gezuiverd'. Wie
niet goedschiks, dat wil zeggen
het geweer op de borst, wol-
de vertrekken, werd mishan-
in een concentratiekamp
gestopt of simpelweg afge
maakt.
Oric organiseerde het verzet
tegen de Serviërs. Met zijn me
destanders wist hij in de Drina-
vallei wraak te nemen. Ook hij
maakte zich schuldig aan
brandstichting en het verjagen
van tegenstanders. Om de mos-
Nederlandse ministers woedend over uitlatingen Franse collega
DEN HAAG PAUL KOOPMAN
De wereld mag niet denken dat
de Nederlandse blauwhelmen
in Srebrenica er bij de eerste
Servische aanval als een haas
vandoor zijn gegaan. Ook mag
de gedachte niet opkomen dat
'onze jongens' assisteren bij het
etnisch zuiveren van een mos
lim-enclave. Nee, de werkelijk
heid is een geheel andere. Al
leen jammer dat de Franse mi
nister van buitenlandse zaken
De Charette dat niet wil onder
kennen.
Die boodschap stuurden de
ministers Van Mierlo (buiten
landse zaken), Voorhoeve (de
fensie) en Pronk
(ontwikkelingssamenwerking)
gisteravond op een gezamenlij
ke persconferentie de wereld in.
Vooraf werd een stencil uitge
deeld met citaten van ambassa
deurs bij de Veiligheidsraad
over het Nederlandse optreden
in Srebrenica. Het overheersen
de oordeel: 'heldhaftig' (Italië),
'toegewijd' (VS) 'opofferingsge
zind' (Nigeria), 'moedig' (Duits
land) en 'vastberaden' (Indone
sië).
Terwijl de telexen in de com
mandobunker ratelden, vonden
de drie ministers die het meest
bij Bosnië zijn betrokken het
dienstig de beeldvorming over
de val van Srebrenica en de Ne
derlandse rol daarbij meteen te
corrigeren. Aanleiding voor de
persconferentie was een driere
gelig bericht van het persbureau
Reuter, waarin te lezen is dat de
Franse minister van buitenland
se zaken meent dat Dutchbat
zonder veel weerstand te bie
den de aftocht heeft geblazen
en vervolgens actief meewerkt
met een project dat de wereld
gemeenschap verafschuwt: et
nische zuiveringen. Een dag
eerder had het Franse dagblad
Le Monde zelfs bericht dat de
commandant van Dutchbat,
Karremans, de order van de
Franse VN-generaal Janvier om
zich tegen de invallende Bosni
sche Serviërs te verdedigen, had
genegeerd.
Van Mierlo spuwde vuur.
„Wat mijn Franse collega zegt is
zo vergaand, dat ik het niet kan
geloven", zei hij. „Zoiets du
bieus over de Nederlandse mili
tairen kan niet in de gedachten
opkomen. Dat de enclave niet
tegen de Bosnische Serviërs is
verdedigd, is niet waar." Kort na
ILLUSTRATIE TOM JANSSEN
de persconferentie riep Van
Mierlo al de Franse ambassa
deur op het matje om ophelde
ring te vragen.
Was bij voorgaande perscon
ferenties de hoofdrol weggelegd
voor minister Voorhoeve
(defensie), gisteren haalde Van
Mierlo zijn retorische talent uit
de kast om het giftige zaadje dat
zijn Franse collega had geplant
te neutraliseren. De
zonder haperen: „Er is uiterst
moeilijk werk verricht. Er waren
militaire acties die niet eerder
zijn ondernomen. Er zijn lucht
acties afgeroepen, terwijl eigen
mensen nog gevangen zaten. Er
is een ziekenhuis geëvacueerd
dat onder vuur lag. En men
heeft zich volledig vereenzel
vigd met het lot van de vluchte-
lingen'.
Voorhoeve vult aan: „Men
heeft geprobeerd een tienvoudi
ge overmacht tegen te houden.
Men is niet gerechtigd het on
mogelijke te doen en een groot
aantal mensen de dood in te ja
gen".
De prille liefde die Van Mierlo
in de Frans/Nederlandse relatie
wilde laten opbloeien, is inmid
dels bekoeld tot beneden het
vriespunt. De verguisde kern
proeven op Muruoa, de Franse
kritiek op het Nederlandse
drugbeleid, de oproep van Chi
rac om Srebrenica gewapender
hand te heroveren en nu dit.
Van Mierlo: „Oproepen tot het
gewapend heroveren van de en
clave helpen niet bij het vrijkrij-
gen van de gegijzelde Neder
landse militairen". Die gijze
laars zullen de Serviërs immers
willen vasthouden om de mili
taire dreiging af te wenden. Bo
vendien: „Ik moet nog de eerste
militair tegenkomen die een ge
wapende inval een reële optie
vindt".
De opmerking dat Dutchbat
assisteert bij het etnisch zuive
ren is Van Mierlo, Voorhoeve en
Pronk recht door het hart ge
gaan. Voorhoeve benadrukte
limbevolking van voedsel te
voorzien, stal hij als een moder
ne Robin Hood vee van de Ser
viërs. Af en toe leek het of Oric
en zijn mannen overal tegelijk
waren. „We leken daardoor
sterker dan we in werkelijkheid
waren", aldus Oric vorig jaar te
genover een Nederlandse ver
slaggever.
Oric is speldeprikken en ver
nederingen blijven toebrengen
aan de Bosnische Serviërs, ook
nadat het gebied rond Srebreni
ca door de Verenigde Naties tot
zogenoemde 'veilige haven' was
uitgeroepen en de moslims offi
cieel al hun wapens moesten
inleveren. De laatste maanden
werd de voedselsituatie in de
enclave steeds nijpender, om
dat de Serviërs hulpkonvooien
de toegang weigerden. De mos
lims gingen daarom zelf op
zoek naar voedsel in de naburi
ge Servische dorpen, waaronder
het gehucht Visnjica. Daar werd
niet alleen vee meegenomen,
maar gingen ook zes huizen in
rook op en sneuvelde een Servi
sche soldaat. Voor de Bosnische
Serviërs was de maat daarmee
vol. Bovendien was het een uit
stekend excuus om de aanval in
te zetten tegen de 'terroristen'
in Srebrenica. „Als de VN hun
werk niet doen dan moeten we
de moslims zelf ontwapenen",
aldus luitenant-kolonel Milu-
tinovic tegenover The Indepen
dent. „Sinds januari zijn vijftig
Serviërs om het leven gekomen
door terroristische aanvallen.
Daar moeten we een einde aan
maken."
Nederlandse VN-collega's droegen de kist met het lichaam van Raviv van Renssen gisteren naar zijn laatste rustplaats.
LOENEN GPD
„VN-soldaat Raviv was een vredessoldaat die mensen
levens beschermde op een menslievende missie. Zijn
dood was de inleiding tot de val van Srebrenica. Een
tragedie die grote gevolgen heeft voor de toekomst van
tienduizenden mensen." Dat zei minister Voorhoeve
van defensie gisteren op het militaire ereveld van Loe-
nen bij Apeldoorn, waar de 25-jarige soldaat der eerste
klasse Raviv van Renssen werd begraven. De VN-mili-
tair werd afgelopen zaterdag dodelijk getroffen door
een kogel, afgevuurd door het Bosnische regeringsleger.
Van Renssen werd als eerste militair rechtstreeks be
graven op het ereveld in het Veluwse Loenen. De ande
re 3.300 militairen, verzetsmensen en slachtoffers uit de
Tweede Wereldoorlog zijn daar herbegraven nadat ze
eerder elders ter aarde waren besteld. Deze laatste rust
plaats was Ravivs uitdrukkelijke wens. Een verzoek van
een man die grote belangstelling had voor de militaire
geschiedenis van '40-'45.
De dienst op het bosrijke kerkhof werd bijgewoond
door vele honderden mensen. Behalve minister Voor
hoeve was er ook de plaatsvervangend bevelhebber der
landstrijdkrachten, generaal-majoor Van Baal. Verder
uiteraard familie en vrienden, plus ruim tweehonderd
leden van de Luchtmobiele Brigade. Leden van Ravivs
eigen B-compagnie die met verlof in Nederland waren
en niet terug konden naar Srebrenica, droegen de kist
met de blauwe VN-vlag, baret en onderscheidingen
naar het graf.
Majoor Bart Hetebrij, humanistisch raadsman, had in
Bosnië veel gesprekken met de gesneuvelde Hilversum-
FOTO ANP COR MULDER
mer gevoerd. Hij schetste een beeld van een man die
vooral tot zijn recht kwam in extreme omstandigheden.
„Een idealist die anderen wilde helpen. Had altijd wel
een idee, hoe wild het ook was. Was ook altijd bezig.
Kookte voor zijn kameraden en improviseerde: zo
maakte hij bij de observatiepost een barbecue en een
kippenhok. Toen de Serviërs kwamen, vroeg hij direct
sigaretten aan ze."
Voorhoeve noemde de dood van Raviv die voor
naam betekent in het Hebreeuws 'de eerste zonnestraal
in ochtendauw die terugkaatst' „een ongelooflijk
verlies". „Ik heb begrepen dat hij heel diep heeft nage
dacht over de vraagstukken van leven en dood. Raviv
was een soldaat in hart en nieren. Een vredessoldaat,
hij ruste nu in vrede."
jEEMSTEDE KEES VAN DER LINDEN
„Onze jongens zijn er met e
ónmogelijke opdracht
gegaan. Nu zitten ze als ratten
in de val." Netty Levelt (58) uit
Heemstede, moeder van de 24-
larige blauwhelm Bas Winkler,
deed deze week in verscheidene
kranten een oproep aan de
Tweede Kamer. „Haal onze jon
gens terug uit deze heilloze situ
atie, óf zorg ervoor dat ze in
staat zijn zichzelf te bescher
men en hun taak ten dienste
van de bevolking te vervullen."
Haar zoon bevindt zich waar
schijnlijk in Potocari, het Dut-
chbat-hoofdkwartier dat ook in
Servische handen is gevallen. Al
drie weken heeft moeder Levelt
geen bericht meer van hem ont
vangen. Tot nu toe slaagt ze er
in haar emoties te beheersen.
„Hij heeft hiervoor gekozen en
ik sta achter hem." Maar de on
vrede groeit nadat vorige week
een Nederlandse soldaat werd
doodgeschoten. „De Serviërs
spelen met de VN, zoals een kat
met een muis. Ze trekken zich
nergens wat van aan. Onze jon
gens bevinden zich daar in een
onmogelijke situatie.
Volgens Bas' moeder zijn de
blauwhelmen door hun beperk
te opdracht niet in staat de
weerloze Bosnische bevolking
te beschermen. „Onder het VN-
mandaat worden onze jongens
ingezet, maar ze krijgen niet de
vereiste ondersteuning en be
scherming om hun taaie voor de
bevolking te volbrengen. Ook
hebben ze geen toestemming
zichzelf te verdedigen. Niemand
beschermt de soldaten zelf."
Tegen de zin van zijn moeder
tekende Bas tweeëneenhalf jaar
geleden voor vier jaar bij de
commando's. „Ik ben voor ge
weldloosheid. Maar hij ziet dat
anders", stelt moeder Levelt
vast. „Vrijheid is het hoogste
goed, vindt hij, en daarom moe
ten mensen die van hun vrij
heid worden beroofd, worden
bevrijd." Een vriendin heeft Bas
niet. „Zolang hij dit soort werk
doet, wil .hij geen relatie. Dat
kun je een vriendin niet aan
doen, zegt-ie."
Contacten met de 'thuisfron-
ters', de familieleden van Ne
derlandse militairen die regel
matig bijeenkomsten houden,
gaat ze liever uit de weg. „Een
moeder zei laatst tegen mij, dat
ze het geweldig vond dat haar
zoon daar was. Toen ik zei dat
ik dat helemaal niet zo geweldig
vond, was ze stomverbaasd. 'We
moeten toch achter onze jon
gens staan', zei ze. Ik antwoord
de: Ik sta achter mijn zoon,
maar niet achter geweld."
Als de televisie 's avonds beel
den uit Srebrenica uitzendt, zit
ze bovenop het scherm. „Giste
ren zag ik dat soldaten reepjes
uitdeelden aan Bosnische kin
deren. Dat beeld stelde me ge
rust." Ze wil absoluut niet over
komen als een gekwelde moe
der die alleen maar haar kind
terug wil. ,,'t Gaat veel verder.
Ook de andere jongens moeten
terugkomen. Of ze moeten een
nieuw mandaat krijgen, zodat
er een einde komt aan het opja
gen van die weerloze mensen
daar door de Serviërs."
dat het juist de overste Karre
mans was geweest die had be
dongen dat Nederlanders met
de bussen vol vluchtelingen
de
en gebeurt". Dat
Netty Levelt: „Ik ben voor geweldloosheid, maar mijn zoon z
mannen boven de
den afgezonderd en ter onder
vraging afgevoerd naar Bratu-
nac. is een procedure die wordt
gedicteerd door de Servische
bevelhebber Mladic, die heer en
meester is in het gebied. Voor
hoeve: „We willen alle mensen
terugzien, maar we zijn niet in
de positie om eisen te stellen".
De vergelijking met de lood-
sche Raad, die in de Tweede
Wereldoorlog meewerkte aan
het selecteren van joden voor
de Duitse vernietigingskampen,
is volgens Voorhoeve en Van
Mierlo niet terecht. Voorhoeve:
„Die vergelijking slaat nergens
op. Nederlandse blauwhelmen
helpen niet bij het selecteren
van vluchtelingen". Van Mierlo;.
„Er is een wezenlijk verschil.
Deze mensen worden vervoerd
naar een gebied waar het voor
hen veilig is. In het andere geval
werden mensen vervoerd naar
een gebied dat voor hen het
meest onveilig was".
Dat overste Karremans giste
ren nog weigerde zijn blauwhel
men te laten vertrekken voordal
de laatste burger is gedepor
teerd, is volgens Voorhoeve een
bewijs van groot verantwoorde-
lijheidsbesef onder moeilijke
omstandigheden: „Dutchbat
gedraagt zich als de kapitein
van een zinkend schip".
DEN HAAG GPD
Artsen zonder Grenzen (AzG)
houdt rekening met 'het ergst
denkbare' in Bosnië. Daarmee
doelt Jacques de Milliano, di
recteur van de Nederlandse af
deling van Artsen zonder Gren
zen, op nieuwe concentratie
kampen, martelingen en ver
krachtingen, na de val van de
moslim-enclave Srebrenica. Het_
Westen moet ophouden uit te"
gaan van 'beperkte acties' van"
de Serviërs. Dat is volgens hem
veel te lang gebeurd.
„We zijn er steeds vanuit ge
gaan dat de Serviërs zich zou
den beperken tot kleine acties
met beperkte doelen. Dat is
fout. We moeten uitgaan van
het ergste. De etnische zuive
ring in Srebrenica is in volle
gang", aldus De Milliano giste-
In het noordelijker gelegen
Tuzla bivakkeren inmiddels eni
ge duizenden Bosnische mos
lim-vluchtelingen op het vlieg
veld. Ze zitten er in de volle zon,
zonder voldoende voedsel en
water. Artsen Zonder Grenzen
probeert zo snel mogelijk een
vrachtvlucht met dekzeilen en
tenten via Split te sturen. Er
worden nog 40.000 vluchtelin
gen in Tuzla verwacht. Ook in
Kladaj zijn vluchtelingen gearri-
veerd. Een tweekoppig AzG-'*
team is onderweg.
Een aantal gewonde moslims
is door toedoen van de Serviërs
in Srebrenica achtergebleven.
AzG heeft echter geen toestem
ming gekregen naar Srebrenica
te gaan om die gewonden te
helpen.
Joris Voorhoeve
steekt VN'ers
hart onder riem
BOEDAPEST HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Minister van defensie Joris
Voorhoeve heeft de soldaten
van Dutchbat via Radio Neder-
land Wereldomroep een hart
onder de riem gestoken. In een t
twee minuten durende bood-
schap zei de minister 'de
grootst mogelijke bewondering'
te hebben voor wat de soldaten 1
de afgelopen dagen in Srebreni
ca onder buitengewoon moeilij-
ke omstandigheden hebben ge-
daan.
Voorhoeve roemde de moed J
die de Nederlandse blauwhel-
men voor, tijdens en na de Ser-
vische bestorming van de encla-
ve aan de dag hebben gelegd en
de zorg die de blauwhelmen
aan de vele duizenden vluchte-
lingen hebben gegeven. Volgens
Voorhoeve verdienen de blauw-
helmen niets dan lof. „We zijn
trots op de Nederlandse militai
ren en hopen dat we jullie zo
spoedig mogelijk met jullie fa
milie, vrienden en vriendinnen,
in Nederland kunnen hereni-
gen. De mensen in Nederland
staan achter jullie."
