Wijers begrijpt waar
ondernemer mee zit
Als ze binnenkomen, roept het publiek: 'Doodstraf,
doodstraf
Feiten &Meningen
VN willen
'duivelszaad'
uitroeien
VRIJDAG 7 JUL11995
152
NIEUWSANALYSE
Het moet de meest ambitieuze actie wor
den ooit door de Verenigde Naties onder
nomen. Flet gaat om 'de dodelijkste milieu
verontreiniging die de wereld ooit heeft ge
teisterd', de produktie en het gebruik van
landmijnen. „We moeten landmijnen voor
goed uitbannen. We moeten het gebruik
verbieden. We moeten de produktie verbie
den. We moeten de mijnen die zijn opge
slagen, vernietigen, aldus VN-secretaris-ge-
neraal Boutros-Ghali gisteren.
„Het is niet voldoende de landmijnen uit
te rusten met een systeem van zelfvernieti
ging. Mijnen zijn onmenselijke wapens. Ze
moeten dus volledig worden uitgebannen."
Volgens Boutros-Ghali komen dagelijks 80
mensen om het leven door landmijnen en
raken er 150 mensen door verminkt. Ver
spreid over zo'n 65 landen in dé hele wereld
liggen naar schatting nog zo'n 110 miljoen
anti-personeelsmijnen.
Tijdens een tweedaagse conferentie in
het Palais des Nations in Genève praten af
gevaardigden uit de hele wereld over de
wijze waarop een einde kan worden ge
maakt aan de verwoestende werking van de
mijnen. Hoofddoel van de conferentie is 75
miljoen dollar bijeen te krijgen voor een
grootscheepse opruimingsactie.
Minister Van Mierlo (buitenlandse zaken)
heeft gisteren 5 miljoen dollar toegezegd.
Dit bedrag komt bovenop de 8,5 miljoen
dollar die Nederland de afgelopen drie jaar
al beschikbaar stelde voor internationale
mijnruimingsactiviteiten. Van Mierlo stelde
als voorbehoud dat het geld niet mag wor
den toegewezen aan landmijnfabrikanten,
die zich de laatste tijd aandienen als mijn-
ruimers bij uitstek gezien hun 'technische
ervaring' met dit wapentuig. In een gesprek
met deze krant zei de minister, dat het 'niet
de bedoeling is ze twee keer te laten verdie
nen eerst aan de produktie en dan nu het
opruimen.
De opruiming vergt tientallen jaren en de
VN schatten de kosten op 33 miljard dollar,
zo'n 50 miljard gulden. Jaarlijks komen er
nog twee miljoen mijnen in alle formaten
en soorten bij. In 1993 alleen al spendeerde
de internationale gemeenschap 108 miljoen
dollar om een luttele 100.000 landmijnen te
mimen.
Dweilen met de kraan open, dus? „Ik ken
die Hollandse uitdrukking niet", aldus on
der-secretaris-generaal voor humanitaire
zaken Peter Hansen, „Maar zo is het wel,
ja". De fabricagekosten van de meest ge
vreesde 'anti-personeelsmijn' een plastic
bolletje ter grootte van een pakje sigaretten
bedragen nauwelijks vier gulden per
stuk, maar Hansen zegt dat het 500 tot 1500
gulden kost om zo'n hels machientje op te
sporen en onschadelijk te maken.
De Italiaanse Valsella-mijn heeft bijvoor
beeld zo weinig metaaldelen, dat hij voor
electromagnetische mijndetectors practisch
onvindbaar is. „Wij gebruiken vijftig jaar
oude technologie om die dingen op te spo
ren, handmatig of met speurhonden", zegt
Hansen. „Het is het geniepigste verdel
gingswapen, ooit bedacht. Moderne AP-
mijntjes staan voor altijd op scherp en
wachten geduldig tot er iemand op trapt".
Parallel aan de ministersconferentie zullen
internationale werkgroepen van specialis
ten zich daarom buigen over nieuwe op
sporingstechnieken.
De bedoeling van de Geneefse conferen
tie is vooral 'bewustmaking' van regeringen,
in de hoop op een wereldwijd verbod op de
aanmaak en verbreiding van het 'duivels
zaad', zoals dit oorlogstuig in een VN-publi-
katie treffend wordt beschreven. Dit naar
het voorbeeld van het internationale niet-
spreidingsverdrag van kernwapens. Flet zal
niet meevallen, want in sommige landen,
zoals Groot-Brittannië en de Verenigde Sta
ten (maar ook Nederland), menen militaire
planners het in oorlogstijd niet te kunnen
stellen zonder dit 'doeltreffende afweerwa-
pen'.
Het Internationale Comité van het Rode
Kruis in Genève, zegt dat het hier niet gaat
om een wapen, maar om een 'massaal ver
delgingsmiddel', waaraan paai en perk
moet worden gesteld. Het grote probleem is
dat moderne landmijnen ook lang na een
oorlogstoestand dood en verderf zaaien,
waardoor het economische herstel, vooral
in landbouwgebieden, wordt verlamd.
GENÈVE BOB KROON
Deskundigen over minister die in twee weken vijf nota's presenteerde:
Werklust en elan kunnen minister Hans Wijers van economische zaken niet ontzegd worden. Temidden van de
perikelen rond zijn belastingverleden presenteerde de voormalig organisatie-adviseur afgelopen twee weken liefst
vijf nota's om 's lands economie op te peppen. Nota nummer zes staat voor volgende week gepland: marktwerking
en deregulering deel 2. „Het zijn de facetten van een klein diamantje", verklaart de minister zonder gêne. Wat vin
den kenners er van? En hoe denken zij over Wijers? Een rondgang door ondernemend Nederland.
Alexander Rinnooy Kan,
VNO/NCW- voorzitter vorig jaar
nog door D66 gepolst voor de
post van Economische Zaken):
„Het is essen
tieel dat de
Nederlandse
economie los
ser wordt,
h daar is Wijers
jf mee bezig-
J Volgens on
derzoek leidt
dit soort maatregelen tot een
groeiversnelling. Die kan zorgen
voor een groei van vijftien tot
twintig procent. Of dat in zijn
volle omvang gebeurt en wan
neer, blijft de vraag. Maar we
delen de mening van dit soort
onderzoeken.
„Alleen betreuren we het dat
Wijers zich heeft moeten com
mitteren aan het regeerakkoord.
Want voor de op zich uitsteken
de maatregelen is gewoon on
voldoende geld uitgetrokken.
Desondanks is de stemming in
onze brede achterban positief.
Maar we hebben twee zorgpun
ten. Dit beleid moet niet alleen
een zaak van EZ zijn, maar van
het héle kabinet. Bovendien
schiet EZ in zijn enthousiasme
soms te ver door. Zo'n nationaal
instituut om fusies te controle
ren, dat had van ons nou niet
gehoeven".
Professor Arnold Heertje,
econoom:
„Ja. Ab-so-
luut ja. Dit be
leid gaat meer
bedrijvigheid
en banen op
leveren. Het
speelt ook in
op de vraag
naar andere
vormen van
arbeid; flexibanen, deeltijdba
nen, tijdelijke banen, noem
maar op. Ik weet dat de vakbe
weging dat pulpbanen noemt,
maar iedereen die aan de slag
komt is er één.
„Je zal het deze kabinetsperiode
al zien. De dynamiek gaat spel
ler dan Kolnaar denkt. Het dy
namiseren van de economie is
uitermate belangrijk, Wijers
geeft heel goede aanzetten. Hij
is een fantastische minister van
economische zaken, sinds lang
de beste. Andriessen was ook
wel goed, maar Wijers maakt
dingen los. Hij brengt er
Schwungm"
Anton Kraayeveld, directeur eco
nomische- technische zaken van
deFME (metaalwerkgevers):
„Dit paarse kabinet verdient
met z'n 'nieuwe nuchterheid'
een ruime voldoende. Het
straalt tot onze grote verrassing
meer daadkracht en dynamiek
uit dan vorige kabinetten. Of
dat banen oplevert? We leven
niet in een commando-econo
mie.
Maar die nota's zijn belangrijke
stappen voorwaarts."
AarnoutLoudon, voorzitter van
de Raad van Commissarissen
van AKZO Nobel en WD-sena-
„Minder regels leidt uiteindelijk
tot meer werk. Dat zie je ook in
de Verenigde Staten. Wanneer?
Voordat je echte resultaten ziet
ben je een paar jaar verder.
Maar daar is toch niets op te
gen, maatregelen nemen die
een kabinet overstijgen? „De
nota's van Wijers zijn voorwaar
den voor het creëren van werk
gelegenheid. Meer kan de mi
nister ook niet doen. Het is aan
de bedrijven om banen te
scheppen. De minister heeft in
ieder geval een redelijk oog voor
de noden van het bedrijfsleven.
Hij begrijpt waar het over gaat,
waar de ondernemer tegenaan
loopt."
Willem van Kooten, alias Joost
den Draaijer, ex-Veronicapiraat,
nu in zaken:
„Ik ben
een fan
van Wij
ers. Aar-
dige man.
ËT Ik heb
ook een
gesprek met hem gehad. Waar
over? Ik heb hem gezegd dat het
zo echt niet langer kan. We bar
sten hier van het talent, maar
het loopt allemaal vast. We gaan
kapot aan de ambtenarij. „Pa
pier, papier en nog eens papier.
Die nota's van Wijers: prachtig,
maar wat gaan we döen? Aan
Wijers zal het niet liggen, maar
ik vrees dat het weer niks wordt.
Door de stroperigheid van de
Nederlandse samenleving. Dit
land gaat aan gelul ten onder.
Vertel ambtenaren maar eens
dat ze zich er niet mee moeten
bemoeien, dat zo'n commissie
moet ophoepelen. Begrijp je?".
„Het kèn bij
dragen tot
meer werk,
maar in cijfers
uit te drukken
is het niet. Als
die nota's wat
bereiken, is
het een om
slag in de lui
heid bij ondernemers. Een crea
tieve en innovatieve luiheid die
is ontstaan omdat de loonkos
ten in Nederland niet al te hoog
zijn.
„Ik zou aan de reeks van Wijers
een epiloog willen toevoegen.
Eén waarin het belang van ar-
beidsrust en de overlegecono
mie in Nederland wordt bena
drukt. Wijers gaat af en toe wat
wild tekeer, slaat door. De
'markt' krijgt een-juichend ont
haal, terwijl de sociale bescher
ming wordt afgebroken. Ik ver
wacht van een paars kabinet en
een D66-minister voor econo
mische zaken meer oog voor
het evenwicht. Anders spoel je
het kind met het badwater
weg."
Jan Kamminga, voorzitter MKB
Nederland (midden- en kleinbe
drijf):
„Alles wat we jarenlang hebben
bepleit, wordt nu aangepakt.
Ondernemen wordt prettiger en
ondernemers worden geprik
keld. Dat is inspirerend. Onder
nemers moeten niet langer den
ken 'ach, het zal mijn tijd wel
duren'. Zo krijg je investeringen
in nieuwe produkten, nieuwe
markten en dus ook in nieuwe
mensen. De mentaliteit, daar
draait het allemaal om. Bij Wij
ers is het: goed luisteren, kort
praten en zaken doen. Prima."
Jan Aalberts, directeur Aalberts
Industries in Driebergen (1550
werknemers, zes keer zoveel als
acht jaar geleden):
„Meer mogelijkheden voor star
tende bedrijfjes is goed. Meer
aandacht voor onderzoek en
ontwikkeling, prima. Maar het
is niet voldoende. Het gaat er
om dat wij hier produkten wil
len maken om die in de wereld
te verkopen. Het kan niet zo
zijn dat wij alleen de produkten
ontwikkelen maar dat ze elders
in Europa of in de wereld ge
maakt worden. Wijers zegt dat
we het niet van loonkosten-
concurrentie moeten hebben,
want dat lukt toch niet. Wel, die
loonkosten zijn wèl belangrijk
voor ons en ze moeten wèl om
laag om hier te kunnen blijven
produceren. Anders assemble-
ren we hier straks alleen pro
dukten van anderen".
Ad Kolnaar, financieel-econo-
misch brein van het CDA en
kroonlid van de SER:
„Of het banen
oplevert? Mis
schien, heel
misschien.
Maar zeker
niet voor het
eind van deze
paarse kabi
netsperiode.
Niet dat die plannen allemaal
belabberd zijn, maar het argu
ment werkgelegenheid wordt er
met de haren bijgesleept.
„De nota's van Wijers voorko
men op z'n best banenverlies.
Het is allemaal 'economische
structuur' en 'lange termijn', die
plannen. Niet slecht hoor, maar
het omzetten ervan in banen
moet nog gebeuren. Ik vrees dat
daar bijzonder weinig van te
recht komt. Wijers timmert flink
aan de weg, maar heeft te wei
nig oog voor wat de sociale
partners willen. En die moeten
de banen scheppen."
k\
DEN HAAG WILCO DEKKER
MARC PEEPERKORN
zoek moet de leeftijd definitief vi
len. Op 2 augustus wordt het pro
voortgezet. Dan zonder slachtofl
nabestaanden. Hun getuigenis w
doende. Het openbaar ministens
digde eerder al aan genoeg bewij
hebben om de zwaarst mogelijke
eisen. Mocht de rechtbank die o[
dan is hoger beroep mogelijk. J
deze rechters is nog nooit een sn
gedaan gemaakt", weet een Turl
rist. Voor de nieuwe zittingsdagi
ook onderzoek worden gedaan n
geestvermogens van de hoofdvei
Blijkt dat hij tijdens de daad onto
ningsvatbaar was, dan volgt lever
TBS. Voor Hanneke en Suzanne
andere familieleden zit de moeiz
in Turkije er op. Zij wonen vanav
nog een diner bij waarbij de burg
ter hen het ereburgerschap van A
uitreikt. Ook de zus en de vaders
Georgische vrouw en de zus end
der van Marijke van Dijk krijgen
Een feestelijke bijeenkomst zalhi
zijn. „Ons leven is kapot", snikte
der van Marijke.
ALANYA MADELEEN WESSELING
ANP
De vier verdachten komen de rechtszaal binnen, links de hoofdverdachte. foto anp marcel antonisse
„Zij zijn het. Zij hebben o'mbeurten ver
kracht en onze vriendin Marijke ver
moord. Alle vier waren ze erbij!De 28-
jarige Hanneke Adrichem uit Hilversum
wijst in de rechtszaal van het Turkse Ala-
nya vol emoties naar de vier Turken die
op 22 mei haar en vriendin Suzanne Kra
nenburg (26) verkrachtten en probeer
den dood te steken.
Marijke van Dijk (35) en een Georgische
vrouw werden als beesten afgeslacht. De
moeder van Marijke en de vader van de
Georgische krijgen met moeite één zin
uitgebracht: „De doodstraf moeten ze
krijgen."
De raadzaal van het badplaatsje is voor
het proces tijdelijk omgebouwd tot
rechtbank. De zaal is-stampvol. Slachtof
fers, nabestaanden, pers, juristen, tolken,
toeristen en vooral veel boze Turken.
'Beesten' worden de verdachten ge
noemd. Wanneer de vier onder militaire
bewaking worden binnengebracht,
klinkt het uit het publiek: „Doodstraf,
doodstraf'. Ook voor de overlevenden
staat het vast: de kleine, magere 25-jari-
ge hoofdverdachte moet hangen! En met
hem zijn drie medeverdachten van 17 en
18 jaar.
De hoofdverdachte schreeuwt: „Wij zijn
erin geluisd omdat iemand de schuldige
moet zijn. We waren er helemaal niet bij.
En die bekentenissen, die trekken we in.
We zijn gemarteld door de politie. Onder
de douche aangerand. We hebben er
niets mee te maken." Twee van zijn
mededaders onderschrijven dat. De 18-
jarige verdachte heeft spijt, zegt hij.
Weliswaar heeft hij Marijke en de Geor
gische niet doodgestoken, maar hij was
wel bij de verkrachtingen. De verdedi
ging, uit een heel ander gebied omdat
geen raadslieden in en om Alanya de
verdachten wil verdedigen, zegt niets.
Hoofdrolspelers zijn Hanneke en Suzan
ne. Voor officier van justitie Dikmen zijn
zij belangrijke getuigen om de vier tot de
doodstraf te laten veroordelen. Voor
henzelf is het afleggen van een verklaring
'moeilijk, maar nodig'.
Ze gaan nog eens door de ellendige af
loop van hun vakantie. „We stapten
nietsvermoedend in een minibusje, om
na een heerlijke dag terug te gaan naar
het hotel. Toen we een andere weg in
sloegen, voelden we al dat het fout zat.
De gordijnen in de bus gingen dicht en
we moesten ons uitkleden. Tijdens het
rijden werden we ombeurten verkracht
door drie mannen. Ééntje chauffeerde.
Eén van de mannen lukte het niet een
erectie te krijgen."
„Toen stopte de bus en namen ze Marij
ke mee. We hoorden haar gillen. Ze
kwam niet meer terug. Ons probeerden
ze te wurgen. Er was geen moment pa
niek. Alles was keurig tevoren georgani
seerd. Van de rest weten we niets meer.
Tot het moment dat we brakend met
bloédende steekwonden in de nek wak
ker werden in een greppel." Hanneke en
Suzanne zijn nauwkeurig. Ze vergeten
geen detail. Aan het eind van haar ver
haal komt Hannekes enige blijk van
emotie. Wijzend zegt ze: „Die dikke, die
mij zo vaak verkracht en geslagen heeft,
is de meest agressieve klootzak die ik in
mijn leven gezien heb."
Tot het eisen van de doodstraf - in Tur
kije formeel mogelijk maar zelden uitge
voerd - kwam het gisteren (nog) niet. De
advocaten die de slachtoffers en nabe
staanden bijstaan, kregen de rechtbank
zo ver te laten onderzoeken of de twee
minderjarige verdachten werkelijk ze
ventien jaar zijn. „Ze zien er veel ouder
uit. En in dat geval zou ook tegen hen de
doodstraf geëist kunnen worden", aldus
één van de raadslieden. De strop geldt in
Turkije vanaf achttien jaar. Botonder-
