Reeën vinden witte verf niet lekker
Natuur Milieu
ge
^,1
-v'- VALl
Albino-ekster wekt verbazing
Hoogstamfruitbomen als
haardhout opgestookt
regen
6
1 2!
1 3
3 2\
WOENSDAG 5 JUL11995
157
REDACTIE' BERT DE JONG 072-196276
Milieunormen
afvalwater
niet haalbaar
De waterschappen vrezen dat
het niet zal lukken te voldoen
aan de landelijke afspraken om
stikstof (een meststof) in vol
doende mate uit het afvalwater
te filteren. De milieu-eisen voor
fosfaten kunnen waarschijnlijk
wel gehaald worden, denkt de
Unie van Waterschappen.
Meststoffen uit afvalwa?^r halen
kost heel veel geld. In totaal in
vesteren de Nederlandse water
schappen 2,1 miljard gulden
om fosfaten en stikstoffen
(meststoffen) uit het afvalwater
te halen.
Volgens de afspraken moeten
de waterbeheerders dit jaar 75
procent van het fosfaat uit het
afvalwater verwijderen. Deze
doelstelling ligt binnen bereik.
Maar de eis in 1998 driekwart
van het stikstof weg te halen is
te hoog gegrepen-, daaraan kan
niet voor de eeuwwisseling wor
den voldaan. Veel waterschap
pen moeten bestaande schoon
maakinstallaties uitbreiden, of
zelfs nieuwe bouwen. Daarvoor
zijn geschikte locaties en nieu
we vergunningen nodig.
Er zijn ook waterschappen die
noodzakelijke milieu-investe
ringen hebben uitgesteld, om te
hoge lastenstijgingen voor bur
gers te voorkomen. De Unie van
Waterschappen wijst erop dat
er over de verwijdering van stik
stof en fosfaat uit afvalwater in
ternationale afspraken gemaakt
moeten worden. Een strikt be
leid alleen in Nederland heeft
weinig zin, als de meststoffen
nog relatief ongehinderd uit het
buitenland Nederland binnen
komen, via bijvoorbeeld de ri
vieren.
Miljoenen voor
klimaatstudie
I let klimaat op aarde is een
bron van zorg. In de atmosfeer
hopen zogeheten 'broeikasgas
sen' zich op. Daardoor verande
ren de klimaatsystemen op aar
de. Zo ligt de concentratie C02,
dat vrijkomt door het gebruik
van fossiele brandstoffen (ko
len, olie, hout) thans 30% boven
hetgeen normaal wordt geacht.
Deskundigen zijn het er niet
over eens welke veranderingen
de klimaatsystemen zullen on
dergaan, als gevolg van het
broeikaseffect. Wereldwijd wor
den de gevolgen bestudeerd.
Ook Nederland heeft zich ver
plicht onderzoek te verrichten
op het gebied van global chan-
Morgen (6 juli) ondertekenen
Nederlandse klimaatweten
schappers een samenwerkings
overeenkomst. Al dit jaar zullen
dank zij de beschikbaarstelling
van ruime financiële middelen
ruim 20 onderzoeksprojecten
van start kunnen gaan.
Reeën vinden witte muurverf
niet lekker. Dat is afgelopen
winter duidelijk geworden in de
provincie Flevoland. Staatsbos
beheer (SBB) kalkte er bij wijze
van proef enkele percelen jonge
bos-aanplant met muurverf wit
om te voorkomen dat de dieren
het prille lover zouden verorbe
ren. De proef slaagde. Behoor
lijk wat wit gemaakte boompjes
werden ongemoeid gelaten. Ko
mende winter zal het experi
ment daarom op grote schaal
worden herhaald.
In Flevoland leven veel reeën.
Het grootste deel van het jaar
vinden ze volop voedsel in de
polder. In de winter gaat het
soms mis. Normaal beschikken
wilde grazers 's winters in bos
sen over een behoorlijke buffer
voorraad voedsel, in de vorm
van kruiden en struiken. In de
jonge Flevolandse bossen heeft
die kruid- en struiklaag zich nog
onvoldoende ontwikkeld, waar
door in Flevoland reeën zich
's winters veel vaker dan elders
te goed doen aan pas geplante
boompjes. Met name essen zijn
in trek.
SBB is niet blij met de hoorne
tende dieren, want de
Flevolandse wouden zijn in be
langrijke mate bedoeld voor
houtproduktie. Wildschade
dient binnen de perken te blij
ven.
Dat kan door de reeënstand via
bejaging kort te houden. Medio
vorig jaar besloot SBB tot af
schot van zo'n 1.000 dieren. Een
orkaan van protest barstte los.
Het baatte niet. SBB hield vast
aan het reguleringsplan, dat in
middels goeddeels is uitge-
'M*
v .,3*^ IKE#'
Reeën gedijen uitstekend in Flevoland. Met witte verf probeert Staatsbosbeheer te voorkomen dat ze alle jon
ge boompjes opvreten. foto martijn de jonge
voerd. Wel groeide het besef dat
wildschade in kwetsbare jonge
aanplant wellicht ook op andere
manieren dan uitsluitend door
afschot voorkomen kan worden.
De maatschappelijke weerstand
tegen bejaging -zeker als het
plezierjacht betreft- is sterk toe
genomen.
Bij wijze van experiment zijn af
gelopen winter allerlei alterna
tieve boom-beschermingsme
thodes uitgeprobeerd. Zoals het
gebruik van afschrikwekkende
knalapparaten, geurstoffen en
i van jonge bomen
met verf. De resultaten waren
over het algemeen niet dende
rend. Alleen het insmeren van
de boompjes met witte muur
verf (op lijnoliebasis, vermengd
met kalk en biologisch geheel
afbreekbaar) bleek wèl aardig te
werken. Weliswaar lieten de
reeën de gewitte bospercelen
niet ongemoeid, maar de scha
de bleef binnen aanvaardbare
grenzen. In niet-behandelde
percelen verdween tachtig pro-
cent van de jonge aanplant in
reeënmagen, in behandelde
percelen daalde de schade tot
vijftig procent. Overigens is het
insmeren van boompjes tegen
vraatschade niet nieuw. Vroeger
werd het veel vaker gedaan. Het
is een relatief goedkope be
schermingsmethode. Staatsbos
beheer verwacht dat het nog
minstens twintig jaar zal duren
voordat de Flevolandse bossen
beschikken over een goed ont
wikkelde kruid- en struiklaag.
Tot dan zal extra aandacht be
steed moeten worden aan be
scherming van jonge aanplant.
Kantoorlucht
niet best
De kwaliteit van de lucht in
Europese kantoorgebouwen
is in het algemeen slecht.
Boosdoeners zijn vooral de
gebruikte bouw- en inrich
tingsmaterialen en de venti
latiesystemen. Dat blijkt uit
een onderzoek van zestien
Europese instituten, waaron
der TNO, dat ruim twee jaar
in beslag heeft genomen.
De onderzoekers namen in
totaal 56 kantoorgebouwen
in 9 Europese landen onder
de loep. Het belangrijkste
doel was het ontwikkelen van
meetmethoden en richtlijnen
voor ventilatie en bronbe-
heersing. Bij bronbeheersing
worden de oorzaken van
luchtverontreiniging beke
ken: gebruikte materialen,
ventilatiesystemen en activi
teiten (roken). De aanpak
van de bron wordt veel be
langrijker geacht dan de ver
dunning van verontreinigin
gen door ventilatie of het
schoonmaken,yan de lucht.
Het ventilatiesysteem blijkt
vaak op zichzelf een belang
rijke vervuiler te zijn. De fil
ters moeten goed worden
onderhouden en schoonge
maakt. Een opvallende uit
komst was verder dat
schoonmaakmiddelen soms
erger zijn dan de kwaal.
Overigens biedt een wande
lingetje in de buitenlucht, tij
dens de lunchpauze, niet al
tijd de spreekwoordelijke
frisse neus. Want volgens de
onderzoekers was de lucht
buiten sommige kantoorge
bouwen soms nog beroerder
van kwaliteit dan de lucht
binnen.
iHHMHHHMfil
Apeldoorn In Apeldoorn vliegt een opvallende witte vogel rond: een albino-ekster. Mensen reageren
heel verbaasd als ze de witte vogel zien. Albinisme komt regelmatig voor in de natuur. Bekend zijn witte
spreeuwen, witte kieviten en witte egels. Soms worden er zelfs witte vissen gevangen. Beroemd werd een
witte snoek uit het Noordhollands Kanaal. Albinisme bij eksters komt zeer zelden voor, het Apeldoornse
exemplaar is een grote bijzonderheid. foto anp
Ruim zeventig procent van de
hoogstamboomgaarden in
Noord-Holland is de voorbije
dertig jaar verdwenen. De bo
men zijn gerooid, in mootjes
gehakt en als kachelhout opge
stookt. Hoogstambo'ngerds zijn
hopeloos uit de tijd. Qua onder
houd en oogst te bewerkelijk
(en dus te duur). De fruittelers
hebben ze vervangen door tui
nen met laagstambomen, die
machinaal van appels, peren,
pruimen, etcetera ontdaan kun
nen worden.
De stichting Vrijwillig Natuur-
en Landschapsbeheer Noord-
Holland (VNLB) voert actie voor
behoud van de laatste hoog-
stamvruchtbomen. Campagne
motto: 'Houd de Bongerds
Hoog'. Hoogstamboomgaarden
zijn waardevolle landschapsele
menten. Grillige bomen, vol rij
pe vruchten leveren nostalgi
sche beelden op. En de bloei in
het voorjaar is een lentehoogte
punt. Vroeger, toen er nog veel
hoogstamboomgaarden waren,
werden er fiets- en wandeltoch
ten langs de bloeiende fruittui-
nen georganiseerd. Oude
boomgaarden hebben boven
dien grote ecologische waarde.
Ze bieden leefruimte aan allerlei
soorten (kleine) zoogdieren en
vogels.
VNLB zet al jaren goed ge
schoolde vrijwilligers in om
hoogstameigenaren te helpen
bij het onderhoud/restauratie
van hun bongerds. Om de pro
blematiek onder de aandacht^
van het publiek te brengen
wordt op 7 oktober van dit jaar
de 'Open Boomgaard Dag' ge
houden. In Noord-Holland kan
dan de boomgaard bij beheers-
boerderij De Marsen, in recrea
tiegebied hetTwiske, bezocht
worden. Er zal komende winter
ook weer een snoeicursus voor
hoogstamfruitbomen georgani
seerd worden.
Voor meer informatie: stichting
VNLB, telefoon 023-143080.
OPGAVE
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1waterdoorlatend, slaapplaats;
2. zuivelprodukt; 3, muzieknoot,
strik, vanaf; 4. bijb. vrouw, vesti
bule; 5. voorzetsel, korenafval,
spil; 6. scheepstouw, Europeaan;
7. familielid, insekt, lidwoord; 8.
mannelijk dier, jong dier; 9, voer
tuig, waterdier, persoonlijk vnw.;
10. afstamming; 11. speelgoed,
stap.
Verticaal:
1. vaartuig, trots; 2. grote boor;
3. getijde, boksterm; 4. heks, ho
rizon, gevuld; 5. muziekinstru
ment, voorheen; 6. vrucht, ge
zond, vruchtennat; 7. bijwoord,
cnuzieknoot; 8. bedreven; 9.
"dans, insekteneter.
CRYPTOGRAM
opslag
h-s-o-u-e
appel-n-r
n-i-kraai
selva—i—e
zgraf
buitj e
a-ee
lokaal
HEINZ
JE £)£PCEi.T PAT JE EE/J
ENO&M E/N£J tSELOPEN N£3T,
EN DAT JE NU AIOE&ENT/
H
T
W
E
Heer Bommel en de Hachelbouten
Heer Bommel kromp ineen.
,,D-denkt u, dat het nog erger wordt?
riep hij uit. „Maar dat kan toch
niet? In lompen gehuld word ik door
honden en veldwachters over de vel
den voortgejaagd. In plaats van een
gastvrij maal biedt men mij varkens
voer aan. Dat is toch wel een diepte
punt voor een heer van mijn stand,
als u begrijpt wat ik bedoel!"
„O, neen!" zei Hobbel met een
vreugdeloze glimlach. „Dit alles is
nog niets. Het is maar een aanloopje.
Aan de voet van uw torens staat het
cijfer dertien te lezen. Uw pad is ge
tekend door vallend zout, messen,
vorken en een ravennest. Duivels
kruid omrankt uw martelgang. Neen;
de verandering die ik in de rook van
dit vuurtje zie kan alleen maar op
groter onheil duiden. Uw val zal diep
zijn. Héél diep!"
Deze akelige taal schokte heer Ollie.
Moedeloos liet hij zijn eens zo fiere
gedaante verzakken, waarbij hij
steun zoekend zijn hand op het mos
legde. Een roestige spijker boorde
zich in zijn vingertop, zodat hij met
een kreet opveerde.
„Daar heb je het al!" riep hij uit. „Ik
word gestoken!"
„Ja, ja", prevelde zijn metgezel be
rustend. „En dat is natuurlijk nog
maar een begin. Niets staat uw val in
de weg, want het hoefijzer met de
klavervier is niet gevonden..."
Hij zweeg en keek verbaasd naar
heer Bommel. Die had zich omge
wend om het voorwerp te zoeken dat
hem geprikt had en nu bevond hij
zich plotseling oog in oog met een
hoefijzer waaruit een kromme spijker
stak. En uit een ander gat van het
ijzer groeide een klavertje vier.
Weersvooruitz
DONDERDAG 06Jl
Neerslagkans
DOOR HANS VAN ES
Voor de vakantieganger, die be
sloten heeft de komende weken
in eigen land door te brengen,
breken spannende tijden aan. Als
de voorzomer mooi is - en wie zal
dat ontkennen na de afgelopen
weken - is de verleiding groot om
de gok te wagen; met of zonder
regenverzekering. Is het eigenlijk
wel mogelijk om je kansen op
mooi weer met redelijk succes in
te schatten? De hamvraag 'Wordt
het een warme zomer?' werd mij
de afgelopen maanden diverse
malen voorgeschoteld. Uit res
pect voor het eigenzinnige ge
drag van de atmosfeer beant
woordt ik een dergelijke vraag
meestal ontkennend noch beves
tigend. De specialisten op dit ge
bied, de lange-termijnvoorspel-
lers van het weer, blijken het over
de aard van de komende zomer
trouwens volstrekt oneens. Wat
dat betreft weet de meteoroloog
dus niet veel meer dan de naar zonneschijn hunkerende toeris
Natuurlijk, er bestaan statistieken en die kunnen ons een eind
weg helpen. Als we kijken naar mooie, lange zomers in het ver
dan blijken die vaak in april of in mei al veelvuldig warme dag<
produceren. Topzomers als 1947, 1959 en 1976 waren daar
voorbeelden van. Nu kan er van het afgelopen voorjaar met ge;
worden dat het lang mooi en warm is gebleven. Misschien is h
nog eens terug te komen op de keuze van de opportunistische
tieganger, die er vanuit gaat dat na de fraaie periode van eind
gin juli de Nederlandse zomer niet meer stuk kan. Daar valt we
voor te zeggen. Belangrijk is de tijd van het jaar, pakweg de ee
tien dagen van juli. Het is een goed teken als de zomer - speci.
dit tijdvak - de inzinking na een periode van warm weer goed ti
komt.
Recordmaand juli 1994 had rond de zesde van de maand een
slag, maar enkele dagen later werd de hogedruk boven West-E
in ere hersteld en er volgde een ongekend warme periode. Hoe
ook anders kan gaan liet juli 1993 zien. De eerste dagen van c
maand waren fraai, maar de aftakeling op 5 juli was de inleidii
veel kou en nattigheid. De 'Europese moesson' brak aan en zo
dagen (boven de 25 graden) kwamen er de rest van het jaar ni<
aan te pas.
Ook uit diverse andere voorbeelden uit het verleden blijkt, dat
mosfeer vaak rond de eerst juliweek zijn definitieve 'keuze' be
De opklimmende lijn van de komende dagen, met meer zon er
ma tot ruim 25 graden komend weekeinde, kan een aanwijzin;
geen garantie! - dat de zomer doorgaat op de goede weg, die h
wege juni is ingeslagen.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
Noorwegen:
Bewolkt en perioden met
regen, maar in het zuid
oosten eerst wat zon en
droog. Tamelijk veel wind.
Maxima meest tussen 11
en 19 graden, morgen in
de omgeving van Oslo iets
Zweden:
In de noordelijke helft be
wolkt en perioden met re
gen. Elders ook nu en dan
zon en overwegend droog.
Vandaag maxima uiteenlo
pend van 13 graden in het
noorden tot 20 in hetrzui-
den, morgen van 18 tot
23 graden.
Denemarken:
Vandaag perioden met
zon; morgen van het wes
ten uit toenemende bewol
king en vooral in het noor
den kans op regen. Mid-
dagtemperatuur oplopend tot ongeveer
21 graden op morgen.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Vooral in het zuiden van Engeland gere
geld zon. Met name in het noorden van
Ierland en in Schotland veel wolkenvel
den en plaatselijk regen. Middagtempe-
ratuur van 16 graden in het noorden van
Schotland tot circa 24 rond Wimbledon.
België en Luxemburg:
Perioden met zon, soms ook enkele wol
kenvelden. Droog. Geleidelijke stijging
van temperatuur, met op morgen maxi
ma van 19 graden langs de Belgische
kust tot 24 graden verder landinwaarts.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Perioden met zon, van tijd tot tijd ook
enkele wolkenvelden. Droog. Stijging
van temperatuur, met op morgen maxi
ma rond 25 graden; langs het Kanaal
middagtemperaturen circa 20 graden.
Portugal:
Vrij zonnig. Stijging van temperatuur
van 25 graden langs de Costa Verde tot
28 in de Algarve; landinwaarts maxima
dan iets boven de 30 graden.
Madeira:
Naast zon ook enkele wolkenvelden.
Waarschijnlijk droog. Middagtempera-
tuur rond 25 graden.
Spanje:
Vandaag in het noordoosten nog kans op
wolkenvelden en een bui. Verder droog
en vrij zonnig. Maxima aan de costa's
uiteenlopend van 27 tot 31 graden, in
het binnenland van 31 tot 35 graden.
Langs de Golf van Biskaje wordt het op
beide dagen ongeveer 23 graden.
Canarische Eilanden:
Flinke perioden met zon. Droog. Mid-
dagtemperatuur ongeveer 27 graden.
Marokko:
Westkust: Flinke zonnige perioden,
soms ook enkele wolkenvelden. Droog.
Middagtemperatuur vlak aan zee rond
26 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag tegen de Pyreneeën en in het
zuidoosten nog bewolking en plaatselijk
fiks wat regen, langs de Middellands-
ezeekust mogelijk met onweer. Verder
droog en flinke perioden met zon. Stij
ging van temperatuur, met morgen
maxima van 25 graden rond Bordeaux
tot 30 in de Provence.
Mallorca en Ibiza:
Zonnig. Middagtemperatuur oplopend
tot circa 31 graden op morgen.
Italië:
In het zuiden droog en vrij zonnig. Naar
het noorden toe geleidelijk meer wol
kenvelden en vandaag vooral in het
noorden enkele stevige regen- of on
weersbuien. Morgen trekken de buien
via midden-ltaliè weg. Maxima in het al
gemeen rond 30 graden, vandaag in het
noorden enkele graden lager.
Corsica en Sardinië:
Vandaag kans op een regen- of onweers
bui, Verder vrij zonnig. Middagtempera
tuur van 26 tot 30 graden,
Malta:
Overwegend zonnig. Middagtempera
tuur rond 32 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnig. Morgen in het noorden kans op
een lokale onweersbui. Landinwaarts
zeer warm met plaatselijk maxima rond
38 graden; langs de kusten middagtem
peraturen iets boven de 30.
Turkije en Cyprus:
Zonnig. Middagtemperatuur vlak aan
zee iets boven de 30 graden.
nrïT
ÏJhn 'i/
clLA bewolkt
/T& opklaring
<pa, onweer
sneeuw
hagel
~w~
L ia
«h
z°™'g
19 temperatu
ur "100°"h>
Oostenrijk:
Vandaag vrij veel bewolking e
me in Karinthië kans op enke
regen- en onweersbuien. Ma
zon en overwegend droog. Mi
peratuur rond 25 graden.
Hongarije:
Flinke zonnige perioden en e
kans op een lokale onweersl
middag en avond. Middagter
ongeveer 27 graden.
DONDERDAG 6 JULI 1S
395
Zon- en maanstanden
Zon op
05.28
Zon ondf
Maan op
14.58
i Maan om
Waterstand
IJmuiden
Katwij
Hoog 10.10*22.56
23.43
Laag 05.45 17.55
05.2fi
Weerrapporten 05 juli 08 uur:
station
weer
wind U
Amsterdam
onbew.
1 1
De Bilt
2 1«
Deelen
licht bew.
1 'j
Eelde
onbew.
w3
ii
Eindhoven
licht bew.
nwl
21
Den Helder
licht bew.
i
Rotterdam
zwaar bew.
it
onbew.
3 2d
Vlissmgen
half bew.
1 li
Maastricht
zwaar bew.
3 2)
Aberdeen
regen
1 li
o a
Barcelona
half bew
5 2\
half bew.
w6
1!
Boedapest
2i
Bordeaux
3. 2j
zwaar bew.
z2
21
Cyprus
w3
i
Dublin'.
zwaar bew
5 21
Frankfurt
licht bew.
zw3
2i
Genève
zwaar bew.
o
Helsinki
regenbui
8 IS
Innsbruck
nol
2
Istanbul
2 i
Klagenfurt
zwaarbew.
1 2t
Kopenhagen
half bew
11 '1
Las Palmas
licht bew
4 2
zwaar bew.
ol
Londen
Luxemburg
half bew.
i
Madrid
bno 5 2t
Malaga
licht bew
o3
3t
Mallorca
ol
Malta
licht bew.
o5
Moskou
1 2j
München
half bew.
0 2
Nice
licht bew.
3 l\
Oslo
licht bew.
w3
1
Parijs
licht bew
w2
2
Praag
half bew.
3 2
i 2
Split
licht bew
Stockholm
w7
1
Warschau
half bew
w3
9
Wenen
half bew.
2 I
Bangkok
half bew
5
Buenos Aires
zwaar bew.
3 1
Casablanca
half bew
2 2.'
Johannesburg onbew.
0 2'
2 9
New Orleans
licht bew
5 7
New York
half bew.
z3
Tel Aviv
Tokyo
n 2
Toronto
zo 3
half bew.
5 a
Vancouver
zwaar bew.
z5
1
