De onderbuik van de VVD
heeft weer eens gesproken
Feiten &Meningen
Bolkestein zoekt
zondebokken
Auto van de zaak blijft boeien
Buitenlandse adviseurs azen op vleespotten
van de Nederlandse pensioenfondsen
DINSDAG 27 JUNI 1995
GIJSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
Zou WD-leider Bolkestein heimwee heb
ben naar de Koude Oorlog? Het lijkt er wel
op, want nu de CPN niet meer bestaat,
opent hij een heksenjacht op voormalige
communisten.
Dat past niet in de liberale tradities. Op
het hoogtepunt van de Koude Oorlog ver
zette juist de WD zich tegen uitsluiting van
en onverdraagzaamheid jegens communis
ten. Later werkte de partij van Bolkestein in
colleges van B en W en van Gedeputeerde
Staten samen met de CPN, die immers bin
nen het Nederlandse democratische politie
ke bestel functioneerde.
Als Bolkestein met zijn uitspraken over
voormalige communisten bedoelt dat het
van belang is rekening en verantwoording
af te leggen over in het verleden gemaakte
politieke keuzes, dan ben ik dal overigens
met hem eens. Voor alle duidelijkheid: wie
(al is het met de
beste bedoelingen)
in de communist-
siche illusie heeft
geloofd, terwijl het
diskrediet ervan al
lang duidelijk was,
heeft wel wat uit te
leggen. Althans, als
het iemand betreft
die deelneemt aan
het publieke debat.
Dat is in veel ge-
Vallen dan ook ge
beurd, al schijnt dat
Bolkestein te zijn
ontgaan. Een fors
aantal voormalige
linkse activisten en oud-CPN-leden heeft
zich in de bundel Alles moest anders (1989)
verantwoord over de ontwikkeling van hun
eigen denken. Mijn bijdrage aan die bundel
heb ik uitgebreid tot een autobiografisch
boek waarin ik verslag deed van een on
barmhartig en soms pijnlijk gewetenson
derzoek.
Ik zou graag willen dat Bolkestein zich
van zulke dingen op de hoogte stelde, alvo
rens beschuldigingen te uiten. Met de aan
val die hij op mijn oud-collega Ina Brouwer
en mij persoonlijk doet. heeft hij zich na
melijk aan laster bezondigd.
Als voormalig hoofdredacteur (tussen
1977 en 1982) van het eveneens voormalige
communistische dagblad De Waarheid
word ik er bijvoorbeeld van beticht te beho
ren tot lieden die de massamoorden van
Stalin hebben goed gepraat. Een verwerpe
lijke aantijging, aangezien ik ook in mijn
toenmalige functie altijd fel tegen elke
schending van de mensenrechten, ook in
het Oostblok, heb geprotesteerd. Hetzelfde
geldt voor alle oud-journalisten van De
Waarheid die vandaag-de-dag werkzaam
zijn voorde media.
Het zou dp WD-leider sieren als hij zijn
met name voor inmiddels bejaarde com
munistische verzetsstrijders bijzonder kren
kende vergelijking tussen voormalige CPN-
leden en oud-NSB'ers zou intrekken. De
NSB is wegens landverraad verboden na de
bezettingstijd, waarin veel communisten
hun leven voor de vrijheid van Nederland
hebben gegeven. Dit soort vergelijkingen
heeft niets te maken met een zinvolle op
roep tot publieke verantwoording, maar be
moeilijkt juist elke discussie daarover.
De WD-leider vergiftigt met zijn opris
pingen het klimaat voor het politieke debat.
Hij geeft geen argumenten, maar wijst zon
debokken aan. Eerst de vluchtelingen, nu
de oud-communisten, wie volgt?
Bolkesteins vergelijking tussen NSB'ers en CPN'ers lijkt op communistenjacht in jaren vijjtig
Het is maandag en weer eens Bolkesteindag. Buiten is het 25 graden en de terrassen zitten bomvol. Binnen is het koel en
doodstil in de wandelgangen van het Tweede Kamergebouw. Slechts twee weinig opwindende vergaderingen vinden
plaats.
Als even na 10 uur 's morgens
een ANP-bericht op het 'net'
verschijnt waarin WD-leider
Bolkestein oud-CPN'ers verge
lijkt met ex-NSB'ers, wordt de
pers gealarmeerd. Actie! Om
streden uitspraken van de libe
rale leider in een interview dat
pas morgen hoort te verschij
nen, dat is nieuws. De landerige
zomerdag verdwijnt als sneeuw
voorde zon.
En zo komt het hele Haagse cir
cus van actie en reactie weer op
gang. Een 'achterhoedegevecht'
en 'opgerichte stemmingmake
rij' roept fractieleider Rosen-
möller van Groen Links vanaf
een toegefaxed persbericht. An
deren zijn terughoudender of
reageren bewust helemaal niet,
wijs geworden na de zoveelste
uitlating van Bolkestein waar
achteraf weinig concreets mee
te doen viel. Niet onverstandig,
want wat heeft de Grote Roer
ganger nu eigenlijk deze keer
In het zeer leesbare en verder
luchtige interview in weekblad
de Nieuwe Revu, krijgt Bolke
stein de vraag voorgelegd wat
zijn grootste 'misstap' in zijn
politieke leven is geweest. Bol
kestein hoeft niet lang na te
denken: als minister is hij ooit
akkoord gegaan met het geven
van een lintje aan de filmer Joris
Ivens. „Die man was een pur
sang communist, een propa
gandist van een onmenselijk
stelsel." De spijt zit diep, want
de WD'er heeft gehoord dat er
binnenkort een postzegel van
de man verschijnt „Als ik de
Jeans krijg, ga ik die postzegel te
genhouden. Daar ga ik tijd voor
vrij maken."
Vervolgens dendert de op dreef
gekomen liberale voorman
door. „Ik vind dat de mensen
die in Nederland het commu
nisme actief hebben onder
steund, doorvoor De Waarheid
te schrijven of lid van de CPN
zijn, onvoldoende rekenschap is
gevraagd." Vervolgens vallen de
namen van twee oud-CPN'ers.
De columnist van deze krant,
ex-kamerlid voor de CPN en do
cent aan de School voor de
Journalistiek in Utrecht, Gijs
Schreuders en Ina Brouwer, de
laatste lijsttrekker van de in
1989 opgeheven CPN. Zij heeft
volgens de WD-leider nog aan
de zijde van oud-leider Marcus
Bakker 'georeerd'. Momenteel is
ze topambtenaar op Sociale Za
ken, belast met emancipatiebe
leid. Bolkestein begrijpt niet dat
„lieden die zoiets op hun gewe
ten hebben, weer volop aan de
bak komen."
En dan komt de passage die de
meeste commotie veroorzaakt.
„Terwijl de mensen die ook
maar een klein beetje met de
NSB te maken hebben gehad,
maar verder niets hebben ge
daan, hun hele verdere leven er
op worden aangekeken." De
WD'er vindt dat „meten met
twee maten. Ik besef dat het een
beladen vergelijking is, maar ik
trek hem niét terug. Stalin heeft
ettelijke miljoenen slachtoffers
meer onder de eigen burgerbe
volking gemaakt dan Hitler. In
de strijd tegen het Russische
volk werden de communisti
sche despoten lange tijd ge
steund door westerse intellectu
elen. Ik pleit er niet voor ex-CP-
N'ers een schrijfverbod of be
roepsverbod op te leggen, maar
ik vind het moeilijk verteerbaar
dat die mensen er verdomd
makkelijk - té makkelijk - van-
tussen zijn gekomen."
Na zoveel verbaal geweld past
een nadenkende stilte. Wat Bol
kestein zegt lijkt op het eerste
gezicht ernstig. Maar na enige
nauwgezette tekstanalyse blijft
ervan de manmoedigheid wei
nig over. De WD-politicus wil
niets, eist niets en vraagt niets,
hij vindt alleen maar.
Dat wordt nog eens bevestigd
door een medewerkster van de
WD-voorlichting, die desge
vraagd laat weten wat voor be
doeling Bolkestein in hemels
naam met deze filipica (hevige
strafrede) heeft. „Hij wil hier
absoluut geen heksenjacht mee
ontketenen. Bolkestein wilde
gewoon zijn ergenis over deze
kwestie eens kwijt. Dat is nu ge
beurd en daarmee is het over. O
ja, zondag gaat hij voor de
VPRO-televisie nog in op de
zaak-Ivens." Nu het puur emo
tionele motief boven tafel is,
blijft over dat opmerkingen on
historisch en uitermate grie
vend zijn voor betrokkenen. Dat
juist de voormalige CPN, in de
Tweede Wereldoorlog een bron
van verzet tegen de nazi's,
wordt vergeleken met de colla
borerende NSB doet pijn. Paul
Rosenmöller stelt: „Zo'n verge
lijking slaat nergens op. Op de
ze manier zwengelt Bolkestein
geen discussies aan, maar be
schuldigt hij ten onrechte hele
groepen onschuldige mensen."
De WD-leider slaat de plank
daarnaast volledig mis als het
om de Ivens-postzegel gaat, die
hij tegen wil houden. De zegel is
er al, en dat zou de man toch
ILLUSTRATIE WIM STEVENHAGEN
moeten weten die altijd sugge
reert zoveel feeling te hebben
met de 'gewone' zegellikkende
kiezer. Bovendien gebruikt Bol
kestein een jammerlijk slecht
voorbeeld als het gaat om ex-
communisten die geen enkele
rekenschap over hun verleden
hebben gegeven.
Van Gijs Schreuders verscheen
een paar jaar geleden een uit
voerig en behoorlijk kritisch
zelfonderzoek onder de niet mis
te verstane titel De man die
faalde. De boeken verslindende
intellectueel Bolkestein moet
van dat geschrift toch wel eens
gehoord hebben? In ieder geval
moet dit ego-döcument hem als
muziek in de oren klinken.
En wat Ina Brouwer betreft: ze
Uitspraken
Bolkestein
kwetsend
en dom
CDA-leider Heerma noemt
het vreemd dat Bolkestein
jarenlang de kans voorbij
heeft laten gaan dit in de
Kamer rechtstreeks tegen
de betrokkenen zelf te zeg
gen. D66-fractieleider
Wolffensperger vindt de
vergelijking tussen NSB'ers
en CPN'ers voor de laatste
groep 'beledigend' en
PvdA-fractievoorzitter Wal
lage reageert alleen op Bol
kesteins ontboezeming dat
hij graag Napoleon was ge
weest. „Voor Napoleons in
spe ligt Waterloo dichtbij."
Ook Bolkesteins partijge
noot vice-premier Dijkstal
neemt afstand van de uitla
tingen. „Ik vind dat je moet
oppassen met generalise
ren. Verder bestaan de NSB
en de CPN allang niet meer.
Dus kan ik me er ook niet
zo druk over maken." Dijk
stal neemt het ook op voor
Ina Brouwer. „Mevrouw
Brouwer is jarenlang een
respectabel kamerlid ge
weest. Ik heb daar geen
problemen mee. Ik heb een
hoge pet van haar op en
denk ook dat zij een goede
ambtenaar is." Brouwer zelf
reageert niet. Haar baas,
minister Melkert van socia
le zaken, vindt dat Bolke
stein 'doordraaft' met zijn
opmerkingen en wil over de
kwestie verder geen woord
meer zeggen.
Bolkestein dreigt zich ook
voor de rechter te moeten
verantwoorden voor zijn
uitspraken. Boze commu
nistische oud-verzetsstrij -
ders zouden overwegen een
kort geding aan te spannen.
hebben samen nog in de Kamer
gezeten, waarom heeft Bolke
stein haar toen niet eens uitge
daagd over haar gedrag als dat
zo schandelijk was zoals de li
beraal nu suggereert? Trou
wens, pok Marcus Bakker was
een collega van Bolkestein en
goed van de tongriem gesne
den. Het lijkt er sterk op dat de
toen nog harkerig, stijve (Bolke
stein over zichzelf) en hakkelen
de WD'er het debat met hem
toentertijd niet aandurfde.
Zo loopt de maandag langzaam
ten einde. Aan het eind van de
middag zoeken de journalisten
ook de terrassen maar eens op.
Na deze eendaagse rel rond
Bolkestein valt er verder geen
politieke actie meer te verwach
ten. De spreekwoordelijke on
derbuik van de WD heeft ge
sproken en daar blijft het bij.
Tenzij Bolkestein dinsdag bij de
regeling der werkzaamheden
het woord vraagt om de naam
van de 'Marcus Bakker'-kamer
ter discussie te stellen. Hoewel,
die. vermaledijde naam is drie
jaar geleden door een parle
mentaire commissie aan deze
ruimte gehecht. Voorzitter daar
van was Annemarie Jorritsma.
Momenteel minister en politica
van de WD.
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
BELASTING BELICHT
De auto van de zaak is in deze
rubriek de laatste tijd wel vaker
aan de orde gekomen. Zo ook
nu weer. Er is namelijk een aan
tal uitspraken van rechters ver
schenen die voor veel mensen
interessant kunnen zijn.
Wie in een auto van de zaak
rijdt moet 20 procent of 24 pro
cent van de catalogusprijs van
die auto bij zijn inkomen optel
len (het zogenaamde autokos
tenforfait). Men heeft namelijk
een stukje loon in natura. Rijdt
men in een dure auto dan kan
deze bijtelling behoorlijk wat
belasting kosten.
Dat was ook het geval bij de
heer De Zwart. De heer De
Zwart is bouwvakker en werkt
in plocgverband door het hele
land. Hij heeft van zijn baas een
personeelsbus, een Mercedes
270D, gekregen. Met deze per
soneelsbus (die voorzien is van
naam en logo van zijn baas),
moet hij elke dag zijn ploegma
ten op halen en brengt ze naar
hun werk. Aan het einde van de
dag zet hij ze weer thuis af en
neemt de bus mee naar huis.
Volgens de belastinginspecteur
moet de heer De Zwart 20 pro
cent van de catalogusprijs bij
zijn inkomen tellen. De Zwart
schrikt hier nogal van een
Mercedes is nu eenmaal niet de
goedkoopste auto. Dat kan hem
dus nogal wat geld kosten. Hij
legt de zaak voor aan de Hoge
Raad. Deze geeft hem gelijk.
Aangezien de auto enkel be
stemd is voor het vervoer van
hemzelf en zijn ploegmaten,
moet hij volgens de Hoge Raad
op één lijn worden gesteld met
normale beroepschauffeurs.
Ook zij krijgen geen bijtelling
van het autokostenforfait. Dit
betekent overigens niet dat de
heer De Zwart helemaal geen
bijtelling krijgt. Hij zal wel zijn
werkelijk gemaakte privé-kilo-
meters maal de kilometerprijs
bij zijn inkomen moeten tellen.
Maar dit zal wellicht minder
zijn dan de 20 procent-bijtel-
ling.
Het is de vraag of men deze uit
spraak ook kan door trekken
naar monteurs- en onderhouds-
wagens. De redenering zou dan
bijvoorbeeld moeten luiden dat
aangezien een monteurswagen
niet bestemd is voor de mon
teur zelf. maar alleen maar om
hem en zijn gereedschap te ver
voeren, het autokostenforfait
niet van toepassing is. Het is
nog niet duidelijk om men hier
van de Hoge Raad dan ook ge
lijk krijgt. Ongetwijfeld zal bin
nenkort iemand dit wel voor de
rechter gaan proberen.
Een ander zaak die nog niet
door de rechter is beslist is of
over het deel dat bijgeteld moet
worden voor de auto van de
zaak (de beloning in natura),
pensioen kan worden opge
bouwd. De Belastingdienst is al
meer dan tien jaar van mening
dat deze beloning in natura niet
tot de pensioengrondslag be
hoort.
Uit een uitspraak van de Hoge
Raad uit 1991die echter pas dit
jaar is vrijgegeven, blijkt dat de
ze hoogste belastingrechter van
mening is dat voor de vennoot
schapsbelasting het privé-ge-
bruik van de auto tot de pen
sioengrondslag mag worden ge
rekend.
Voor de loonbelasting staat de
ze vraag nog open. Men zou
kunnen overwegen om dit een
keer aan de belastingrechter
voor te leggen. Er is echter een
trucje waardoor men kan zor
gen dat over dit stukje loon in
natura toch pensioen kan wor
den opgebouwd. Men kan na
melijk in overleg met de werk
gever bereiken dat het loon in
natura een onderdeel van het
pensioengevend salaris wordt.
Dit kan men doen door een
^kasrondje' met de werkgever te
maken. Men krijgt dan van de
werkgever een hoger salaris (in
geld) en men geeft deze salaris
verhoging weer terug in de
vorm van een vergoeding voor
het privé-gebruik van de auto.
De plaats het Amsterdamse Amstel
hotel is sjiek: de presentatie 'gelikt'.
Templeton Investment Management,
één van de grootste Amerikaanse vermo
gensbeheerders pakt uit voor een geïnte
resseerd gehoor van zo'n vijftig bestuur
ders van kleine en middelgrote pen
sioenfondsen. De presentatie, opgeluis
terd door Kenneth Cox de op één na
hoogste baas van Templeton, markeert
het begin van de activiteiten in Neder
land.
Het tijdstip is niet geheel toevallig: voor
vermogensbeheerders schittert er goud
aan de horizon. Nederland mag dan in
ternationaal in financieel opzicht weinig
voorstellen, met zijn 700 miljard gulden
aan ingelegde pensioenpremies is het
wel de op drie na grootste pensioen-
markt, na de Verenigde Staten, Japan en
Groot-Brittannië. Op zich geen nieuws.
Ware het niet dat de slapende pensioen
reuzen langzaam ontwaken.
Zij belegden hun miljarden tot voor kort
grotendeels in veilige 'bondjes' (guldens
obligaties). Met een voorspelbaar rende
ment: niet te hoog, niet te laag, maar 'sa
fe', zodat gemakkelijk aan de toekomsti
ge verplichtingen ten aanzien van de
deelnemers kon worden voldaan.
Duurbetaalde expertise van buiten was
overbodig. Immers: zelfs de grootste fi
nanciële leek kon door middel van één
simpel telefoontje naar de commissio
nair een staatslening bemachtigen, laat
staan een modale bestuurder van een
pensioenfonds. De relatief kleine bedra
gen die in aandelen, opties en daarvan
afgeleide produkten werden geïnves
teerd. waren voor de spaarzame binnen
landse 'asset managers', zoals Robeco,
Mees Hope, Pierson, Heldring Pier-
son, Kempen Co en Labouchere.
Het roer is inmiddels om. Nederlandse
pensioenfondsen raken er steeds meer
van overtuigd dat aandelen op termijn
beter renderen dan obligaties. Bedroeg
het percentage aandelen in de totale
portefeuille tien jaar terug hooguit 5
10, vorig jaar was dat gemiddeld 22. Aan
gemoedigd door de goede resultaten in
1993 willen de meeste fondsen dit per
centage verder opkrikken.
Zo gaat het ambtenarenpensioenfonds
ABP, dat zijn belegd vermogen vorig jaar
zag toenemen tot 185 miljard gulden,
het percentage aandelen in de totale
portefeuille opvoeren naar 30 procent in
het jaar 2000. Nu bedraagt dat percenta
ge 9. PGGM, het fonds voor de gezond
heidszorg, streeft naar 50 tot 60 procent
aandelen (nu 32 procent).
Dat vergt gespecialiseerde expertise, die
de grote instituten niet in huis hebben.
Niet alleen is Beursplein 5 veel te klein
om die Nederlandse geldberg te absor
beren, ook streven de meeste pensioen
fondsen naar een zekere georgrafische
spreiding. Dus doen zij in toenemende
mate een beroep op extern manage
ment. Toonaangevende vermogensbe
heerders als Hendersson, Warburg,
Goldman Sachs, Schröders, Mercury en
Templeton zijn er als de kippen bij. Zij
doen er alles aan om bij de 'volvette'
fondsen een voet binnen de deur te krij
gen.
B. van der Stee, directeur Nederland van
Robeco Institutional Asset Management,
kan daarover meepraten. Hij spreekt van
een duidelijke stroomversnelling. „De
concurrentie neemt inderdaad toe. Je
merkt het ook aan de marges. De room
is eraf. Er wordt om elke cent gevoch
ten."
Van der Stee signaleert een aantal oorza
ken: de trend bij kleine en middelgrote
pensioenfondsen om het management
zoveel mogelijk uit te besteden, de focus
op meer aandelen en het liberale karak
ter van de Nederlandse markt voor
nieuwkomers. Dit in tegenstelling tot
veel omliggende landen, waar buiten
landse vermogensbeheerders aan stren
ge regels onderhevig zijn.
Robeco staat voornamelijk bekend als de
girale beleggingscoöperatie uit Rotter
dam, maar is al twintig jaar actief als ver
mogensbeheerder voor institutionele be
leggers. De groep heeft zo'n 70 miljard
gulden onder haar hoede, waarvan 27
miljard van pensioenfondsen en verze
keraars.
Robeco wil die positie graag versterken,
maar moet daartoe steeds meer moeite
doen. Van der Stee: „Een simpele af
spraak is niet meer voldoende. Tegen
woordig organiseren consultants specia
le 'beauty-parades'. Dan moetje binnen
een uurtje laten zien wat je kunt."
Ook H. Goossens, marketingmanager bij
Fidelity Institutional Asset Manage
ment, constateert een toenemende con
currentie: „Er zijn er steeds meer die
denken dat er hier geld te halen valt." Fi
delity met een totaal beheerd vermo
gen van 350 miljard dollar de grootste ter
wereld is sinds 1990 met een eigen
vestiging in Nederland actief. Op het Eu
ropese continent is Nederland, wat be
treft de instituten, voor Fidelity veruit de
grootste markt.
Inmiddels heeft Goossens in Nederland
zo'n 500 miljoen gulden uit de markll
haald. Dat lijkt veel, maar is nog geer
procent van de totale markt voor belt
gingsfondsen in aandelen, die een oij
vang heeft van 40 miljard gulden.
Templeton, dat wereldwijd een verin
gen van 185 miljard gulden beheert
3,5 miljoen beleggers, kan daar voorl
slechts van dromen. Dit fonds, tot vo
jaar eigendom van de levende legent
John Templeton alias 'mr. T' is
Nederland slechts op bescheiden scl
actief.
Nög, want vice-president Kenneth C
heeft grote verwachtingen. In eerste
stantie wil hij de institutionele belegj
masseren. „Die zijn voor ons veruit li
interessantst." Vervolgens zijn de tus
senpersonen aan de beurt en later m
gelijk ook nog de particulieren. De fe
concurrentie maakt Cox niet bang. 1
meer daar Templeton er een geheel i
gen visie op nahoudt. Cox en de zijn
zijn voortdurend op zoek naar ondei
waarde aandelen en branches. Dit ir
genstelling tot veel conventionele ve
mogensbeheerders, zoals Robeco, di
een evenwichtige spreiding over regi
en branches prefereren.
Het is de vraag of deze onorthodoxe
tegie bij de doorgaans conservatieve
stuurders van Nederland pensioenfo
sen op een warm onthaal kan rekent
Zij moeten de omschakeling naar aa
len eerst nog verwerken. Bovendien
de concurrentie klaar. Daar kan geer
luxe hptel of gelikte presentatie tegei
AMSTERDAM ANP
