Slopen Brent Spar
droomorder voor
bergingsbedrijf
t
Gezichtsverlies voor Major
Groot-Brittannië als vieze man van Europa
'Dit is een overwinning voor het milieu'
Shell verkijkt zich ernstig
op groene hart van publiek
Brent Spar
j Geen sympathie voor besluit Shell
iAN BOORD VAN DE SOLO
LONDEN. HANS CELEUNSE
CORRESPONDENT
Terwijl op het Greenpeace-
hoofdkwartier in Londen giste
ren de champagneflessen wer
den ontkurkt, likte de Britse re
gering haar wonden. „Shell
had de zenuwen in bedwang
moeten houden en moeten
doen wat werd beschouwd als
de best mogelijke oplossing
voor ontmanteling van de
Brent Spar", zei minister van
industrie en handel Michael
Heseltine, ook de eerstverant
woordelijke voor het energie
beleid.
Heseltine had geen enkele
sympathie voor Shell. „De pre
mier heeft zich voorbeeldig ge
dragen en verdiende een bete
re behandeling van een voor
aanstaande Britse onderne
ming", benadrukte Heseltine,
die wordt beschouwd als een
concurrent van premier Major
voor het leiderschap van de
Conservatieve partij.
Heseltine's boosheid is ver
klaarbaar. Tot gisteren verde
digde premier Major het
standpunt van Shell, dat afzin
ken van de Brent Spar de best
mogelijke oplossing was voor
het milieu. De ommezwaai van
Shell, onder druk van de pu
blieke opinie, bezorgen pre
mier en kabinet politiek presti
geverlies.
Shells besluit om de Britse
regering nu vergunning te vra
gen voor ontmanteling aan
land, plaatst het kabinet bo
vendien voor de vrijwel onmo
gelijke opgave om in te stem
men met een oplossing die het
eerst heeft afgedaan als veel te
schadelijk voor het milieu.
Shell poneerde met zijn ver
zoek het Brent Spar-probleem
weer op het bordje van de Brit
se regering. Die kon na drie
jaar onderzoek en omhelzing
van het dumpstandpunt moei
lijk ineens akkoord gaan met
ontmanteling op land. „Eerst
zal de maatschappij duidelijk
moeten maken dat de proble
men die aanleiding waren om
voor ontmanteling op zee te
kiezen, zijn opgelost", aldus
minister van energie Tim Eggar
gisteravond.
Maar op dat punt kan de
Britse regering van de maat
schappij weinig nieuws ver
wachten. Directeur Chris Fay
van Shell UK benadrukte gis
teravond op een inderhaast
belegde persconferentie, dat
Shell nog steeds voorstander
was van afzinken van de Brent
Spar. Het was de stellingname
van verschillende Europese re
geringen tegen het afzinken
die Shells positie 'onhoudbaar'
had gemaakt.
De Britse belastingbetaler
moet nu mede opdraaien voor
de drie keer zo hoge kosten
(volgens schattingen van Shell
meer dan honderd miljoen
gulden) van ontmanteling aan
land. Shell kan die kosten, mits
het toestemming krijgt van de
Britse regering, deels op de
overheid verhalen. Volgens de
Labouroppositie wegen die
kosten echter op tegen de
werkgelegenheid die de ontta
keling van de Brent Spar voor
Schotse werven oplevert.
LONDEN HANS CELEUNSE
CORRESPONDENT
De Britse oppositie roept het, Greenpeace zegt het, en
velen buiten het Verenigd Koninkrijk geloven het:
Groot-Brittannië is de 'vieze man van Europa'. Welk
ander land zou een oliemaatschappij het groene licht
geven om een reusachtige olietank op de oceaanbo
dem te dumpen?
Clichés doen het vaak lekker, bijvoorbeeld als kop in de
krant, maar zijn levensgevaarlijk. Vooral als ze geda
teerd zijn. „Groot-Brittannië de vieze man van Europa,
dat is een generalisering. Je moet dan niet alleen over
de Brent Spar praten, maar over alle aspecten van het
milieubeleid. Op sommige punten loopt Groot-Brittan
nië achter, maar op andere weer niet", aldus een on
verdachte zegsman, Tony Jupiter, campagneleider van
de milieuorganisatie Friends of the Earth.
In termen van milieubewustzijn, van liefde voor flora
en fauna, scoort Groot-Brittannië waarschijnlijk hoger
dan welk ander land in Europa. Het groen wordt op dit
dichtbevolkte en -bebouwde eiland aanbeden. Het land
is overdekt met reservaten en beschermde natuurge
bieden en wat er aan onbeschermd groen over is,
draagt de naam tuin of park. De passie in de verhou
ding Brit en beest doet in continentale ogen zelfs merk
waardig aan.
Dat Groot-Brittannië toch een slechte milieunaam
opliep, heeft het volgens Jupiter te danken aan de That-
cheristen. Het principe van de zelfreinigende functie
van de vrije markt en het zover mogelijk terugdringen
van overheidsbemoeienis, hadden een negatief effect
op het milieubeleid. Meer dan tien jaar lang speelden
milieu-argumenten nauwelijks een rol bij het bepalen
van de economische politiek.
Sinds het aantreden van Major en voordl diens
milieuminister John Gummer is er echter veel ten goe
de veranderd, vindt Jupiter. „Hij heeft, ondanks tegen
werking, milieupunten in het centrum van de politieke
besluitvorming geplaatst." Major heeft een serie wets
voorstellen naar het parlement gestuurd, onder meer
over het recyclen van verpakkingsmateriaal, het invoe
ren van een belasting op vuilstort (in Groot-Brittannië
goedkoper dan elders in Europa) en een nationale af-
valstrategie. En er wordt serieus nagedacht over het te
rugdringen van de rol van de auto en bevordering van
het openbaar vervoer. Jupiter is nog niet tevreden. „Die
wetgeving moet er nog komen."
Heikele punten zijn er nog genoeg. De door de Ieren
scherp bekritiseerde lozingen van de kerninstallatie bij
Sellafield bijvoorbeeld. Of het recente dwarsliggen van
Groot-Brittannië bij de Noordzee-conferentie op zo'n
punt als het afzinken van olieinstallaties naar de zeebo
dem.
Maar andere Europese landen zijn, uit groen oogpunt
bezien, vaak geen haar beter. Op de Noordzeeconferen-
tie was Groot-Brittannië niet de enige dwarsligger. Ook
Noorwegen met het Verenigd Koninkrijk de enige
'oliebezitter' in Europa tekende protest aan.
De Duitse industrie staat te boek (vraag het de tuin
ders in het Westland) als een notoire vervuiler van de
Rijn. Deense vissers roven de zee leeg voor industriële
doeleinden. Frankrijk weigert gegevens te verstrekken
over de uitstoot van de Franse industrie, en bedrijven
daar zijn ook niet verplicht die op te geven. De rioolin
stallaties van Noordzeelanden, inclusief Groot-Brittan
nië, komen nog steeds uit op de Noordzee. De vervui
lers zitten overal, niet alleen in Groot-Brittannië.
Het verschil met Europa is waarschijnlijk dat geen re
gering zich zo publiekelijk zou binden aan de belangen
van een industriële gigant als Shell. In alle schandalen
die het kabinet van premier Major teisteren, speelt het
element van arrogantie van de macht mee en daaruit
voortvloeiend onderschatting van de publieke opinie.
Greenpeace viert overwinningsfeest op de golven van de Atlantische Oceaan
ETER DE KNECT
.Niemand heeft dit gevecht verloren,
iet milieu is de grote overwinnaar." Ro-
e Young, campagneleidster, is buiten
innen van vreugde. Op de brug van de
iolo vallen de Greenpeacers elkaar in de
rmen. „We did it, we did it", gillen ze in
coor. „En kijk, een regenboog, ónze re
genboog." Greenpeace beheerst de we-
eldzeeën, rules the waves, althans hier
>n nu in de Atlantische Oceaan enkele
londerden kilometers buiten de Schotse
;ust.
10 bizar als de aanblik eerder die dag
vas, zo feestelijk liggen vriend en vijand
jx in de vroege avond bij. Plotseling lijkt
A iet wel Sail '95. De Greenpeacevlag
vappert in de wind op de oliedobber
vaarop de vier bezetters van de Brent
ipar staan te juichen. Een enorme re
genboog glinstert als feestverlichting bo
en de ruige golven. De Shellschepen,
lepers en Britse marineschepen liggen
r wat onhandig omheen. Zo'n honderd
ilometer van wat een zeemansgraf had
noeten worden, behaalt Greenpeace de
nooiste overwinning uit haar geschien-
ienis. „Ik ben sprakeloos, normaal wint
"1 jreenpeace geen zaken", zegt actielei-
11 Ier op de Altair, John Castle.
J )p de brug van de Solo zet de Zweedse
:apitein Ulf Birgander een soort feest -
iedje in. Machinist Hans Mazee uit Zie-
ikzee laat voor een moment al zijn
almte varen. „Dit is fantastisch. Ik ge-
oof in de arrogantie van de milieu-acti-
isten die denken dat de vVereld beter
tan als je erin gelooft." De tweede kok
an de Solo, Christine, belt via de mari-
3on met haar vriend Michéal die op de
iliedobber zit: „Kom maar thuis, het
iten staat klaar." Een traan rolt uit haar
inkerooghoek.
Icheermesjesdraad
let juichende viertal op de oliepadde-
toel Brent Spar wordt ruim een uur na
ye op het milieu met de rubberboot
'an Greenpeace naar de Solo gehaald.
Ze laten zich met touwen langs de steel
an de Brent Spar naar beneden zakken,
doorzichtig manoeuvrerend öm niet
'erstrikt te raken in het scheermesjes-
Iraad waarmee Shell de Spar eerder al
lelemaal had ingepakt.
)e Amerikaanse pilote Paula Huckleber-
y begeleidt de tocht. Ze glundert van
lor tot oor. Het was al haar dag nadat ze
lie ochtend heel vroeg twee nieuwe ac-
ievoerders had gedropt op de Spar. De
vaterkanonnen rond het olievat waren
:ven buiten beeld en de bemanning van
le Rembas en de Torbas had de kleine
ode Greenpeacehelikopter niet zien
aankomen. Bij terugkomst op het heli-
lek van de Solo werd Paula als heldin
ngehaald. Luid applaus, felicitaties en
:en Amerikaanse in overwinningroes.
.Het was fantastisch. I love it." Paula is
jetraind in de Verenigde Staten en werkt
11 een aantal jaren voor Greenpeace. Als
nde vroege avond Greenpeace toch on
verwacht overwint, weet ze nauwelijks
voorden uit te brengen. „Hier doe je het
voor en voor het milieu. Dit is mijn le-
'en, voor hèt leven."
3e Deense Claus Yberson (31) was een
an de bezetters van de Spar. Ook hij is
uitgelaten als hij rond acht uur weer op
1' de Solo stapt. „Het was zo'n vreemd ge
voel op de Spar. Ik heb hem lang van
afstand gezien en opeens zit je bin
ten. Het was nat, nat, nat." Claus had
ven min als zijn medebezetters Al uit
ingeland, Eric de Duitser en Michéal de
Ier gedacht dat het zo snel afgelopen
tou zijn. Ze hadden zich met veel cho
colade en witte bonen in tomatensaus
«hrap gezet voor een zwarte finale in
tvelk scenario ze door de Britse politie
tiet helikopters uiteindelijk van boord
touden worden gehaald. „Ik sliep met
Wee anderen en toen onze maat op de
furen begon te slaan en riep dat we ge
wonnen hadden zei ik nog: 'stop idioot,
dit is niet grappig'. Het was gewoon niet
egeloven."
Claus: „Deze overwinning laat zien dat
ds maar genoeg mensen het willen, dat
iet dan mogelijk is. Je moet vechten
i voor de zaak waar je in gelooft. Dit is
fantastisch voor de hele wereld en geeft
een heel sterk gevoel." Claus gelooft niet
De Brent Spar-bezetters zwaaien van vreugde op het olieplatform.
in verliezers. „Iedereen wint. Misschien
verliest Shell geld, maar ze verliezen niet
hun gezicht."
De Ier Michéal O' Cadhla valt op de Solo
zijn vriendin in de armen. Volgens Mi
chéal heeft Shell wel haar gezicht verlo
ren in Europa. „Dat maakt niet uit, als
het milieu maar wint," meent de ex-
computerprogrammeur. Ook voor hem
feest die avond. „Maar nu moet ik eerst
borden gaan wassen, want dat is door
alle commotie nog niet gebeurd."
Eerder die dag zag het na een lange
nacht toch nog onverwacht zwart aan de
horizon. De uitgestorven Atlantische
Oceaan vormt dan plotseling het décor
van een hoogst bizar schouwspel. Meta
len walvissen spuiten tientallen meters
hoge watergordijnen over een rood/gele
oliedobber die als een reusachtige pad
destoel boven de golven uittoornt. Een
hagelwit Greenpeaceschip krijgt de hal
ve zee over zich uitgestort. In de strak
blauwe lucht zoemt als een lieveheers
beestje het vuurrode milieuhelikoptertje.
Een waterkanon komt dreigend op de
Solo af voor een flinke wasbeurt.
Aan metalen kabels sjorren de slepers
van Smit Tak de dobber door wind
kracht 7 over het speelveld dat zich
steeds verder verwijdert van de Schotse
kust. Grijze marinescheepjes lijken
grensrechter in een spel waarin de regels
ongewis zijn. de speeltijd onbekend en
de afloop lijkt vast te staan. Zes uur later
kent de wereld een andere werkelijkheid
en triomfeert Greenpeace in het uitput
tende kat en muisspel.
Die ochtend zitten we al midden op de
Atlantische Oceaan. De mobiele telefoon
is al uren buiten gebruik. Alleen de satel
liettelefoon kan een brug slaan naar het
vasteland. Voor tien dollar per minuut.
De verslaggevers die wegens zegziekte
even niet over de reling hangen, verdrin
gen zich in de radiokamer. Persbureaus
spuwen de laatste nieuwtjes via hun
kantoren in Londen en Aberdeen de we
reld over. Geruchten en feitjes vermen
gen zich om vanuit de nog altijd lege
oceaan nieuws te brengen. Als om kwart
over zes 's avonds de scheepshoorn
loeit, is er echt nieuws.
Overgave
Multinational Shell laat in een verklaring
later die avond weliswaar weten dat af
zinken nog steeds de beste oplossing is,
FOTO GPD DEREK IRONSIDE
maar dat ze is gezwicht voor de grote in
ternationale politieke druk. Vooral de
Nederlandse en Duitse Shell kregen het
hard te verduren, aldus de verklaring.
Daarom ziet Shell van dumpen af en
wordt er gezocht naar een veilige plek
om de Brent Spar te ontmantelen. De
Britse premier John Major had een uur
voor de 'overgave' van Shell nog laten
weten dat verwerking aan land van de
Spar helemaal geen goed idee is. De En
gelse regering kan dan ook niet anders
dan zich in een eerste reactie op de vlak
te te houden en de verantwoordelijkheid
voor deze stap volledig in handen van
Shell leggen. Shell zal met een goed plan
moeten komen om een Engelse thuisha
ven te krijgen voor de Spar.
Shell buigt het hoofd en de whisky vloeit
op de Solo, die de terugtocht naar Stor-
noway inzet. Het Greenpeaceschip Alt-
hair blijft in afwachting van verdere be
slissingen de Brent Spar bewaken. Op de
Solo blijft het nog heel lang onrustig.
Naarmate de uren verstrijken stijgt de
feestvreugde en het alcoholgebruik bij
de Greenpeacers. De muis heeft nu ook
buiten de tekenfilm van de kat gewon
nen.
Het aan land brengen en slopen van de Brent Spar is een
regelrechte droomorder voor bergings- en offshore be
drijven. Nederland heeft twee bedrijven die groot genoeg
zijn om zo'n karwei gezamenlijk te klaren. Dat zijn
het offshorebedrijf Heeremac in Leiden en het bergings
bedrijf Smit Tak.
DEN HAAG MARGREET VERMEULEN
Die twee bedrijven werken ook
samen aan het 'inpakken' van
de Russische atoomonderzeeër
Komsomolets die op de bodem
van Noorse wateren ligt en
waaruit plutonium dreigde weg
te lekken. Smit heeft in 1992 al
een voorstudie gedaan in op
dracht van Shell naar de moge
lijkheden om de Brent Spar vei
lig aan land te brengen. En ook
Heeremac is betrokken bij de
Brent Spar omdat die in 1976
door dat bedrijf in de Noordzee
is neergezet.
Heeremac denkt overigens
dat het gevaarte op zee kan
worden afgebroken en in stuk
ken aan land kan worden ge
bracht. Maar ook als er voor
wordt gekozen om de Brent
Spar te kantelen en op een pon
ton te laden kan de klus in Ne
derland worden geklaard. Verol-
me/Botlek heeft namelijk een
offshoredok van mammoetaf
metingen waar de Brent Spar
zonder problemen in zou pas
sen.
Genoemde bedrijven zijn
sinds gisteravond uiterst terug
houdend met hel geven van in
formatie. „Als Shell ons op
dracht geeft voor een nadere
studie naar de ontmanteling
kunnen we pas wat zinnigs zeg
gen over de risico's die eraan
kleven", aldus een woordvoer
der van Smit. Ook Verolme/Bot-
lek wil niet op de zaken vooruit
lopen.
Gezien de ernstige vervuiling
van de Brent Spar is Nederland
overigens niet zo'n gekke loka-
tie om tot sloop over te gaan.
Het mammoetdok van Verrol-
me/Botlek ligt min of meer
naast de C2 deponie voor on
verwerkbaar chemisch afval.
Ook de afvalverwerking Rijn
mond met speciale ovens
voor chemisch afval dat ver
brand kan worden ligt in de
buurt.
De Britten hebben heel wat
minder kennis in huis als het
gaat om het verwerken van che
misch afval. Maar als de Brent
Spar aan land wordt gebracht in
Groot-Brittannië en dat ligt
volgens minister Wijers (econo
mische zaken) voor de hand -
dan hebben de Nederlanders
waarschijnlijk het nakijken. De
aanbesteding van zo'n order is
meestal een nationale kwestie.
Als de Britten dan toch tegen
wil en dank met de vervuilde
Brent Spar worden opgezadeld
dan zullen ze er ook de minder
zure vruchten van willen pluk
ken: een order die het bedrijfs
leven tenminste vijftig miljoen
en volgens Shell zelfs 110 mil
joen gulden oplevert.
Maar zelfs in dat geval heeft
Heeremac niet per se het nakij
ken. Via een Britse dochteron
derneming heeft Heeremac zeer
onlangs de Britse werf Swan
Hunter in Tyne overgenomen.
Heeremac ziet voor deze werf
grote kansen in de bouw- en as
semblage van offshore- eilan
den. Waar offshore eilanden
worden gebouwd, kunnen ze
ook worden gesloopt.
AMSTERDAM TON VAN LIEROP
Greenpeace, later andere
milieu-organisaties, politici,
kerken, bonden en uiteindelijk
ook gewoon consumenten: in
de samenleving blijkt nog
steeds een groen hart le klop
pen. Bij zijn pogingen het afge
schreven olieplatform Brent
Spar in zee te dumpen, botste
Shell dan ook op de onwil van
de machtige milieubewuste
massa. Een Duitse boycot en
aanzwellende politieke druk
van de meeste Westeuropese
regeringen deden de onderne
ming op het allerlaatste mo
ment afzien van haar plannen.
Shell is een ervaring op gebied
van marketing en communica
tie èn een miljoenenschade rij
ker.
De Rotterdamse bedrijfskun
dige dr. R. Riezebos van de
Erasmus Universiteit ziet de he
le affaire Brent Spar als een dra
ma voor Shell, vergelijkbaar met
de Omo Power-affaire van Uni
lever. De rationale argumenten
van Shell leggen het af tegen de
emotionele argumenten van
Greenpeace en het publiek.
Hij legt de fout bij de marke
ting- en communicatiemensen
van Shell UK in Engeland. Die
hadden het publiek eerder rijp
moeten maken voor een om
streden zaak als dumping op de
zeebodem. Want het publiek
bleek groener van hart dan Shell
verwachtte.
Was milieu vorig jaar door re
cessie en werkloosheid uit als
politiek thema, in Duitsland en
later ook Nederland blijkt de
consument wel degelijk milieu
bewust. Shell en collega-olie
concerns kunnen er lering uit
trekken. De milieu-organisatie
Greenpeace zal het overigens
nooit met Riezebos eens zijn.
Afzinken was in haar ogen ab
soluut taboe. Een gevaarlijk pre
cedent bovendien.
De actiegroep botste al in mei
met Shell, toen enkele demon
stranten de Brent Spar bezetten.
Volgens Shell zou het gaan om
zo'n honderd ton afval, waarvan
hooguit tien ton enig, gevaar op
zou kunnen leveren.
Dat gevaar zou vooral ont
staan bij sloop aan wal, waar
voor de Brent Spar moest wor
den gekanteld. Daarbij zou het
platform kunnen breken. „On
zin", meende Greenpeace. Bo
vendien, de zee is geen vuilnis
vat. Aan boord van het platform
zou zich bovendien minstens
130 ton afval bevinden, waaron
der radio-actief materiaal.
De protesten leken weinig uit
te halen. Shell won een kleine
zeeslag met Greenpeace. Einde
oefening, leek het vorige week.
Totdat de acties in een stroom
versnelling raakten door een ui
terst ongewone, politiek zeer
brede coalitie.
De Duitse conservatieve mi
nister van financiën Waigel riep
zijn chauffeur op niet langer bij
Shell te tanken. Politici van di
verse partijen volgden. Ook Ne
derlandse bewindslieden als
Wijers (economische zaken) en
De Boer (milieu) stuurden hun
dienstwagen langs de pomp van
de concurrent. Pogingen van
bondskanselier Kohl, aangesto
ken door de plotse golf van
milieubewustzijn in eigen land,
zijn Britse collega Major te be
wegen van dumping af te zien,
liepen op niets uit.
Toch was het kwaad voor
Shell, geschied. In Duitsland
verloren pomphouders door de
breed gedragen boycot tot ze
ventig procent van hun omzet
en nam het geweld tegen hen
toe. Enkele stations gingen in
vlammen op. Maandag ont
snapte de eigenaar van een sta
tion in Westfalen net op tijd aan
de ontploffing van een bom
brief.
Afgezien van enkele valse
bommeldingen bleven de acties
van zegel- en Airmiles-sparende
consumenten in Nederland be
perkt tot het zetten van handte
keningen. Het concern zelf en
overkoepelende organisaties
van pomphouders zeiden nau
welijks getroffen te zijn door de
boycot.
Concurrent Esso, mede-eige
naar van de in 1991 al buiten
werking gestelde Brent Spar,
ontsprong de dans door zich
rustig op de achtergrond te
houden. De boycot breidde zich
begin deze week uit als een olie
vlek toen kerken, vakorganisa
ties en gemeentebesturen tot in
Scandinavië toe zich aansloten
bij de acties.
De nekslag kwam gisteren
met de onthulling van een ui
terst negatief rapport van Britse
wetenschappers die stelden dat
dumping wel degelijk grote ge
volgen voor het milieu heeft,
ondanks sussende woorden van
Major en zijn kabinet. Tot op
luchting van Greenpeace kon
digde Shell dezelfde avond aan
af te zien van dumping. „Beter
ten halve gekeerd, dan ten hele
gedwaald", reageerde minister
van economische zaken Wijers
gisteren.
