Als Brent Spar over
de dam is, volgt rest
Frankrijk: de burgemeester dubbelt als premier
Feiten &Meningen
NS creëren eigen
concurrentie
met reorganisatie
Culturen stimuleren
voorkeur voor geslacb
ZATERDAG 17 JUN11995
NIEUWSANALYSE
Hebben de Nederlandse Spoorwegen het ei van Co
lumbus gevonden of zijn de concern-strategen he
lemaal de kluts kwijt? Beide opties passeerden gis
teren de revue nadat de NS bekend hadden ge
maakt een belangrijk deel van hun bouwactiviteiten
af te zullen stoten.
..Dit wordt geen makkelijk verhaal", waarschuw
de T. Regtuijt, lid van de raad van bestuur, voor hij
zijn toelichting begon op de jongste herstructure
ring bij NS. En dat was niets te veel gezegd. Want
het gebeurt niet elke dag dat een ondernemer,
marktleider nota bene, besluit zijn eigen concur
renten te creëren.
Als het gaat om de specifieke kennis en middelen
die nodig zijn voor bouw en onderhoud van rail-in
frastructuur, lopen de NS in Nederland vanzelfspre
kend voorop. Dat zou kunnen veranderen als tus
sen 1996 en 2000 vanuit Brussel geleidelijk een vol
ledig open aanbesteding van bouwwerken wordt
ingevoerd, maar de positie van NS op deze markt is
sterk en de drempel om toe te treden is hoog.
Het besluit van NS om de concurrentie, die nu
nog voorzichtig warm loopt aan de zijlijn, op weg te
helpen door kennis en middelen over te doen, is op
z'n minst opmerkelijk. Concreet streven NS een si
tuatie na waarin drie partijen elkaar vrij beconcur
reren met een compleet pakket diensten op het ge
bied van nieuw- en verbouw, onderhoud en sto
ringsopheffing.
Daartoe worden de eigen bedrijven Strukton
(bouw), NS Infra Services (onderhoud en storings
dienst) en ER Groep (electronica) samengevoegd en
vervolgens weer in drieën opgedeeld. Twee van de
drie nieuwe ondernemingen scheiden zich af en
gaan met een externe partner in zee, hetzij door
middel van verkoop, hetzij door deelname. De be
doeling is wel dat het onderdeel dat binnen de NS
blijft, het grootste marktaandeel behoudt.
De verkoop van activiteiten moet volgens Regtuijt
niet worden uitgelegd als een verkapte uitverkoop,
laat staan een soort sterfhuisconstructie. De con
cernstrategie is weliswaar gericht op het op termijn
afstoten van een aantal activiteiten, maar bij nader
inzien menen de NS dat de spoorbouwmarkt vol
doende winstpotentie bezit.
Dat werpt de vraag op waarom men dan niet
kiest voor een interne fusie van de drie onderdelen
en zelf die potentiële winst opstrijkt. Die optie blijkt
inderdaad te zijn overwogen, maar een onderzoek
van het externe bureau Boer Croon wees uit dat
dat toch geen goede keuze zou zijn.
In de eerste plaats vanwege de Europese regelge
ving, die monopolieposities juist moet uitbannen.
Maar ook voor het bedrijf zelf zou een positie als
monopolist weinig aantrekkelijk zijn. Volgens Boer
Croon is er op de binnenlandse spoorbouw
markt, waar jaarlijks voor 1 miljard aan onderhoud
en 2,5 miljard aan nieuwbouw is te verdelen, plaats
voor drie sterke aanbieders.
Dat betekent dat de NS in alle gevallen met (Eu
ropese) concurrenten te maken zouden krijgen.
Omdat de markt niet groeit, zouden mededingers
hun marktaandeel bij NS weg moeten halen. Daar
bij mogen ze rekenen op steun Vanuit Brussel en uit
de markt, die immers ook gebaat is bij meer dan
één aanbieder. Een neerwaartse spiraal, met afne
mend marktaandeel en verlies aan arbeidsplaatsen,
zou het gevolg zijn. Bij NS is ervoor gekozen om dat
geleidelijke proces in één klap op te vangen voor
1 januari 1997 maar dan wel onder eigen regie.
Omdat in het verleden van verschillende zijcfen
belangstelling is getoond voor de bouwactiviteiten
van NS. verwacht Regtuijt dat het vinden van bin
nen- of buitenlandse partners geen probleem zal
zijn. Officieel ligt de keuze nog open, maar gezien
de goede contacten ligt het voorde hand dat bij de
andere twee bouwbedrijven die op de Nederlandse
markt actief zijn, Railbouw (onderdeel van Volker
Stevin) en Van Welzenes (NBM Amstelland) al een
balletje is opgegooid. Zolang de overnameprijs nog
niet is vastgesteld, heeft geen van de partijen er
echter baat bij die interesse publiekelijk uit te spre
ken.
Worden de deze week gepresenteerde plannen
door de directies van de betrokken onderdelen van
harte gesteund, bij de rest van NS overheersen ver
bazing en scepsis. De ondernemingsraad zegt bij
monde van voorzitter R. Wennekes niet te begrij-
pen waarom niet voor een bundeling van de eigen
krachten is gekozen. Volgens de OR zou die de Eu
ropese concurrentie gemakkelijk het nakijken ge
ven. Bovendien staat helemaal niet vast dat de
Spoorwegen in de nu gecreëerde situatie de andere
twee aanbieders de baas zullen weten te blijven.
De bonden FNV, FSV en CNV bekommeren zich
uiteraard in de eerste plaats om de werkgelegen
heid van de vijfduizend werknemers. Dat ze niet
staan te juichen is logisch. Nog maar anderhalf jaar
geleden werd met evenveel verve een drastische re
organisatie in de bouwsector aangeprezen, waarbij
achthonderd arbeidsplaatsen verdwenen. Bij die
gelegenheid werd omstandig uitgelegd hoe de afge
slankte onderneming in de toekomst winstgevend
zou worden. Nu zijn die berekeningen kennelijk al
weer achterhaald. Alle inspanningen om de nieuwe
organisatie op poten te krijgen, zijn daarmee voor
niets geweest.
UTRECHT BART VAN OORTMERSSEN
'Verwijdering van olieplatforms vormt gigantische markt'
Het dumpen van afgedankte olieplatforms in de Noordzee gaat de komende jaren tussen de vijf
tien en 35 miljard gulden kosten. Binnen driejaar moeten tientallen platforms worden opge
ruimd. Wordt het afzinken niet langer getolereerd, dan kost dat de oliemaatschappijen en regerin
gen rond de Noordzee miljarden guldens extra.
De stort van platforms in zee is
vele miljarden goedkoper dan
dé verwerking ervan aai) land.
Het dumpen van de Brent Spar
moet dan ook veel meer bin
nenhalen dan een miljoenen
voordeel: als er één platform
naar de zeebodem is verdwe
nen kunnen er meerdere vol
gen, moet Shell hebben ge
dacht.
Een gedachte die Greenpeace
feilloos heeft aangevoeld toen
ze besloot al haar pijlen te rich
ten op de enorme oliedobber bij
Schotland. „De Brent Spar is de
gangmaker en Greenpeace
heeft aangetoond dat het pu
bliek problemen heeft met
dumpen. Greenpeace heeft de
discussie aangewakkerd over de
vraag hoe we om moeten gaan
met de overige platforms," zegt
onafhankelijkoffshore-manager
en olieplatform-deskundige
Thor Sterker.
Overigens kan in het Neder
landse deel van de Noordzee
geen enkel afgedankt platform
blijven staan of worden ge
dumpt omdat wettelijk is vast
gesteld dat je tot minstens 55
meter diepte nergens je hoofd
aan mag stoten. Het Nederland
se deel van de Noordzee is
slechts veertig meter diep.
„De verwijdering van de olie
platforms in de Noordzee vormt
een gigantische markt," aldus
Sterker, die vandaag een op
dracht in de wacht hoopt te sle
pen voor een onderzoek naar de
verwijdering van zeventien
Noorse platforms: een opdracht
die voor vijftien mensen twee
jaar werk oplevert.
„Er zijn een heleboel oliemaat
schappijen die zich nu pas rea
liseren dat ze serieus moeten
gaan kijken naar de verwijde
ring van de platforms. En daar
bij zitten ze niet te wachten öp
de wereld die hun gaat vertellen
wat ze met hun geld moeten
doen. Eén keer per jaar gaan de
boeken open voor de aandeel
houders en voor de rest blijven
de deuren dicht."
CHAMPAGNE
'Een klein feestje' werd er ge
bouwd toen in 1977 het eerste
booreiland in de Nederlandse
Noordzee in gebruik werd ge
nomen. Na achttien jaar boren
naar gasvelden was het eindelijk
bingo in vak K14. Het pompen
van gas vanaf het kunstmatige
eiland, 72 kilometer ten westen
van Den Helder, kon beginnen.
Of er champagne werd ge
schonken, weet Wietse Stuiver
van de Nederlandse Aardolie
Maatschappij (NAM) niet meer.
„Maar toen we daar vol enthou
siasme begonnen op zee, dach
ten we natuurlijk niet dat dat
ding op een gegeven moment
weer moest worden afgebro
ken." Zover is het ook nog niet,
want er kan nog heel wat gas
door de werkmaatschappij van
Esso en Shell uit de zeebodem
worden opgepompt voor het
veld leeg is.
De komende drie jaren moeten
wel tientallen andere produktie-
platforms worden ontmanteld:
de olie- en gasvelden zijn uitge
put en instandhouding van de
installaties is onbetaalbaar.
„Door verbeterde technieken
hebben we die afbraakmarkt
steeds vooruit kunnen schui
ven, maar het moment dat veel
velden uitgeput raken, komt
steeds dichterbij."
Woordvoerder Erdbrink van het
Leidse offshorebedrijf Héere-
;mac schat dat de komende tien
jaar het merendeel van de in to
taal 417 platforms op het conti
nentaal plat in de Noordzee
moet worden opgeruimd. De ja
ren daarna zal de rest volgen.
„Technisch kunnen ze vaak nog
veel langer mee. Als een eiland
goed is onderhouden, kan het
een leeftijd van vijftig jaar ha
len."
OLIEBOBO S
Het meest actueel op dit mo
ment is, naast de Brent Spar, de
verwijdering van het platform
Nord-West Hutton van de Ame
rikaanse maatschappij Amoco,
een produktieplatform met sta
len onderbouw die vastgeheid is
in de bodem van de Noordzee.
„Alleen al de studie naar de mo
gelijkheden van verwijdering
heeft 23.000 manuren gekost,"
zegt Sterker die betrokken was
bij het onderzoek.
Uit de studie rolden 235 manie
ren en combinaties om het plat
form te verwijderen. De kosten
worden angstvallig geheimge
houden om concurrenten en
kandidaat-verwijderaars als
Heeremac niet te veel op weg te
helpen. Volgens Heeremac ech
ter moeten de maatschappijen
niet moeilijk doen. „Er zijn ook
miljarden met de platforms ver
diend. Wij moeten ook statie
geld betalen voor onze auto's.
En olieplatforms zijn nu een
maal geen drinkwaterinstalla
ties, er zit een hoop troep in."
Erdbrink van Heeremac denkt
dat de verwijderingskosten wel-
ILLUSTRATIE TOM JANSSEN
eens zouden kunnen meevallen
omdat er bij de afbraak geen
tijdsdruk is.,Elke keer als we
langs, komen onderweg naar
een of ander platform, kunnen
we een stukje verwijderen."
Sterker denkt dat de verwijde
ring in de toekomst veel goed
koper kan. „We hebben nu nog
nauwelijks ervaring en alle aan
bieders schatten de kosten heel
hoog in. We moeten dit alle
maal nog leren. In de Golf van
Mexico hebben ze er al 1100
weggehaald, daar kennen ze de
klappen van de zweep."
Een vergelijking met de Noord
zee is echter niet te maken. De
omstandigheden zijn totaal ver
schillend en bovendien zijn de
milieuwetgeving en de eisen
rond de veiligheid hier veel
strenger. „In Nederland betalen
we op een platform per jaar
27.000 gulden per werknemer
om te voldoen aan de veilig
heids- en milieu-eisen."
Inmiddels is de 'verwijderings-
markt' van olieplatforms ook tot
in de congreszalen van Hous
ton, Aberdeen en Londen door
gedrongen. Op deze congressen
discussiëren oliebobo's, weten
schappers en overheden uit de
hele wereld over het droeve lot
van de enorme platforms. Ster
ker: „Het circus gaat van hot
naar her. Volgende week weer
in Londen. Alle smaakmakers in
de oliewereld zijn daar aanwe
zig om van gedachten te wisse
len en de laatste trends rond de
verwijderingspolitiek op te pik
ken."
DEN HAAG PETER DE KNEGT
'Dat 't volgende keer een jongetje is
De komst van een kliniek in
Utrecht waar echtparen via
spermascheidingen kunstma
tige inseminatie het geslacht
van hun kind kunnen laten be
palen, heeft tot grote opwin
ding geleid. Toch is de wens
van ouders om zelf te kunnen
bepalen of het een jongen of
een meisje wordt, zo oud als de
mensheid.
Beïnvloeding van het geslacht is
zo oud als de mensheid. Doen
wij vaak besmuikt over rituelen
van medicijnmannen in 'don
ker' Afrika, ook in de westerse
wereld bestonden en bestaan
rare volksgebruiken die zouden
bepalen of het een jongetje of
een meisje wordt.
Zou bijvoorbeeld de linker testi
kel tijdens de zaadlozing wor
den dichtgeknepen, dan komt
er een meisje van; rechts levert
een jongen op. Nog vermakelij
ker is het sprookje dat wanneer
de vrouw tijdens het vrijen bo
venop de man ligt, de kans
groot is dat zij een meisje zal
baren.
In dat licht bezien zijn de medi
sche praktijken van het Gender
Behandelcentrum in Utrecht,
geïnitieerd door zakenman en
electronicus Bert van Deelen,
slechts een aanvulling op het
arsenaal van dubieuze metho
den om de natuur slimmer af te
zijn.
Volgens cultureel-antrolopoog
prof dr. Sjaak van der Geest van
de universiteit van Amsterdam
valt de wereld grofweg in patri
lineaire (waarbij afstamming via
de mannelijke lijn bepalend is)
en matri-lineaire (via de vrou
welijke lijn) maatschappijen te
verdelen. Van der Geest woonde
een tijdlang in Ghana en heeft
in het westelijk deel van Afrika
met eigen ogen kunnen consta
teren hoe bijvoorbeeld in een
patriarchale samenleving een
meisje in dubbele zin onaan
trekkelijk is.
Voor vrouwen is het so wie so
geen lolletje in een gemeen
schap te moeten leven die door
mannen wordt gedomineerd.
En daar komt dan bij dat wie
z'n dochter op een fatsoenlijke
manier wil uithuwelijken, een
aanzienlijke bruidsschat moet
opbrengen. Dat zijn relatief gro
te sommen geld of een veesta
pel die vaak door armen heel
moeilijk bijeen te schrapen valt,
aldus de Amsterdamse hoogle
raar.
In samenlevingen waar een
meisje wel volwaardig kan mee
doen, bestaan weer andere pro
blemen. Hier gaat het niet om
de bruidsschat, maar om de
bruidsprijs. Het voortbestaan
van de familie loopt in dit geval
via de vrouwelijke lijn. Een toe
komstige echtgenoot moet de
familie uitkopen, omdat hij zijn
vrouw meeneemt naar zijn fa
milie. Een gevoelig verlies dat
compensatie vereist.
Afrika is maar één voorbeeld
van hoe een cultuur de voor
keur van het geslacht stimu
leert. Families zullen alles aan
grijpen om dat geslacht voort te
brengen dat beantwoordt aan
de culturele gewoonten, zo valt
het betoog van Van der Geest
samen te vatten.
Treuriger is het gesteld in de
Arabische wereld. Een vrouw
wordt vaak bekeken als een
mislukte man. De auteur Tahar
Ben Jaoun beschrijft in z'n
schokkende roman L'enfantde
sable fin het Nederlands ver
taald als de 'Zoon van de vader')
hoe het jongste meisje uit een
kroostrijk gezin met allemaal
zusjes, als een man door het le
ven moet gaan. Het patriarchale
karakter van de Arabische
maatschappij wordt niet zozeer
voorgeschreven door de-islam,
maar heeft een veel oudere his
torie, die van de nomadencul-
tuur.
Dat geldt trouwens ook voor de
Simonis: niet ofj
stoel Lieve Hee
Kardinaal Simonis vindt het
'verschrikkelijk' dat in zijn
woonplaats Utrecht een kli
niek komt waar ouders kun
nen kiezen welk geslacht huil
kind zal krijgen. „Als wij dat
zelf gaan uitmaken, zitten we
op de stoel van Onze Lieve
Heer zelf', zei hij gisteren voSj
Radio Utrecht. Mensen moe-
ten met hun handen van het
„goddelijk geheim van het le,
ven" afblijven, aldus de aarts
bisschop van Utrecht. Hij is
voor een verbod op het Gen-1' 3
der Behandelcentrum, maar
vreest dat daarvoor in deze
van „amoriliteit en zogenoen
de moderne principes" in de 1
politiek te weinig draagvlak z
zijn.
UTRECHT. ANP
joodse beschaving, met name
bij joden van oriëntaalse af-
komst komt het nogal eens vb
dat bij de geboorte van een
meisje de ouders door familie
en vrienden krijgen toegefluis
terd: „Dat het de volgende kef1
een jongen moge wezen."
Ronduit verschrikkelijk zijn df1
opvattingen in India, Pakistanr
en China waar het een ramp i1
als de baby een meisje blijkt tir
zijn. Volgens dr. Willem Dechi
ring, cultureel-antropoloogaa
de universiteit van Leiden, kei
India een demografisch tekort i
van tachtig miljoen vrouwen
gevolg van zogeheten infantic I
de (kindermoord), abortussen i
en andere dodelijke methode i
op foetussen en baby's van h(
vrouwelijk geslacht. In China,
aldus Dechering, gaat het om
een paar miljoen abortussen
per jaar.
Volgens de Leidse hoogleraar
het uiterst 'verwerpelijk' wat
in Azië gebeurt, maar tegelijki i
tijd is het erg moeilijk om een:
oplossing voor dit immense
probleem te vinden. De bevoli
kingspolitiek in China bepaal
dat elk gezin slechts één kind
mag hebben. „Probeer menst
in die patriarchale cultudr hi;
eens wijs te maken dat een
meisje net zo belangrijk is als I
een jongetje. Dat is voor hen
eenver-van-m'n-bed-show",
zegt Dechering.
Mede om die praktijken in Az
is de andragoge Beatrijs Ste-
merding furieus over de ope
ning van het Gender Behandf
centrum. „Als je dit soort klin
ken zonder meer toestaat, le£
timeer je in feite de absurde
vattingen in India en China,"
zegt ze fel.
Als stafmedewerkster is ze vei
bonden aan het coördinatie
kantoor van het Women Glob
Network for Reproduction
Rights (WGNRR) in Amsterda
Dit is een van de belangrijkst!
netwerken van internationale
vrouwenorganisaties die zich
als doel stellen het zelfbeschil
kingsrecht van vrouwen over
hun lichaam en geboorten te
bevorderen. Stemerding ben:
drukt met kracht dat er door
soort nieuwe medische snufjf
geen verandering komt in de
ge status van vrouwen in sa
menlevingen waar het belang
van afstammingen, erfrecht
cetera zo domineert. „Ik wil
geen misverstand over laten I
staan dat het vrouwen in die
genaamde Derde Wereld wel
degelijk uitmaakt of het een
jongetje of een meisje wordt.
Maar dat is ingegeven door
druk van mannen en de rest'
de maatschappij."
AMSTERDAM/LEIDEN TACO SLAGTEI
Te oordelen naar de wallen onder zijn ogen
was Alain Juppé afgelopen zondag dodelijk
vermoeid de verkiezingscampagne voor
het burgemeesterschap van Bordeaux had
zichtbare sporen nagelaten op het anders
zo aalgladde gelaat. Dat was ook geen won
der: naast die campagne had Juppé ook nog
een paar andere beslommeringen gehad.
Zo was hij als premier ook druk geweest
met Bosnië.
Een premier als burgemeester (Juppé won)
mag in andere landen ondenkbaar zijn, in
Frankrijk is het regel..Van de laatste zeven
premiers waren er vijf tevens burgemeester.
En de man van wie Juppé in de wijnstad de
scepter overneemt, Jacques Chaban-Del-
mas, was zelf ook ooit premier.
Premiers zijn niet de enige landelijke politi
ci die azen op de functie van burgervader.
Afgelopen zondag, in de eerste ronde van
de Franse gemeenteraadsverkiezingen,
haalden 22 van Juppé's ministers een bur
gemeestersfunctie binnen. Morgen, in de
tweede stemronde, volgen er ongetwijfeld
meer.
En dat zijn alleen nog maar de ministers.
Van het huidige parlement was bijna de
helft van alle 577 afgevaardigden burge
meester, terwijl vrijwel alle anderen onder
burgemeesters, wethouders of raadsleden
waren. Zelfs de dik betaalde leden van de
Europese Commissie blazen hun partijtje
mee; commissaris Edith Cresson is kandi
daat voor Chatellerault. In Nederland komt
zo'n dubbelfunctie alleen af en toe in de
Eerste Kamer voor, zoals bij Thijs Wöltgens
senator voor de PvdA en burgemeester
van Kerkrade.
Frankrijk heeft 36.673 burgemeesters, meer
dan enig ander land in West-Europa. Een
politicus met een beetje naam kan dan ook
altijd wel ergens terecht, hoewel de over
winningen van ex-president Giscard d'E-
staing (in Clermont-Ferrand) en voormalig
premier Raymond Barre (in Lyon) nog niet
vast staan.
Burgemeesterschappen zijn populair in
Frankrijk. Het stadhuis behoort altijd tot de
mooiste gebouwen van de stad, en beschikt
soms over een paradijselijk appartement
voor de burgemeester en zijn gezin. Tot de
emolumenten behoort een auto, en het
maandsalaris kan oplopen tot een kleine
achtduizend gulden (voor de grootste ste
den). Voor een parlementariër, die maande
lijks met dertienduizend gulden moet zien
rond te komen, is dat een leuke opsteker.
Nog belangrijker is echter dat een burge
meesterschap een politicus een machtsba
sis verschaft, van waaruit hij aan zijn lande
lijke loopbaan kan schaven. Als burgemees
ter krijgt de politicus een grote staf, die hij
kan gebruiken voor landelijke campagnes.
Jacques Chirac, de huidige president, was
18 jaar burgemeester in Parijs alvorens hij
zijn zegetocht naar het Elysée kon maken.
Mitterrand, zijn voorganger, droeg 22 jaar
de ketting in Chétteau-Chinon.
Het staat te bezien of Chirac het tot presi
dent gebracht had zonder die Parijse
machtsbasis. Iedereen was het erover eens
dat Chirac veruit het grootste en best geor
ganiseerde verkiezingsapparaat had. Dit ap
paraat had hij in de loop der jaren in Parijs
opgebouwd.
Als burgemeester was Chirac in de positie
om cadeautjes uit te delen aan zijn trouwste
volgelingen. Van de 67 gemeenteraadsleden
die de laatste keer voor hem als burgemees
ter hadden gestemd, kregen er 27 een bij
baan als onderburgemeester. Dat wilde zeg
gen: een auto met chauffeur en een toeslag
op het salaris.
Deze week onthulde het weekblad Le Ca
nard Enchamé het bestaan van een presti
gieuze wijk met dertienhonderd gemeente
lijke appartementen. De luxe flats, die op de
markt een fortuin zouden kosten, werden
door Chirac tegen dumpprijzen aan zijn
loyaalste mensen verhuurd. Veel van deze
mensen stemden niet alleen op hem, maar
werkten ook voor hem tijdens zijn campag
ne.
Ministers willen graag burgemeestersfunc
ties, maar plaatselijke kiezers willen ook
graag landelijke politici als burgemeester.
De inwoners van Bordeaux die afgelopen
zondag Juppé tot burgemeester kozen, ver
wachten niet van hem dat hij iedere dag
vanuit het stadhuis hun belangen dient.
Eerder verwachten zij dat hij dat als pre
mier vanuit Parijs doet. En voor een extra
maandsalarisje van zevenduizend gulden is
Juppé daar wel toe bereid.
PARUS CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Burgemeester van Bordeaux, premier van Frankrijk: Alain Juppé (links).
FOTO Rl
