'Oorlogstrauma's sneller onderkennen'
'Jezus was er voor de joden'
Kerk Samenleving
Kirchentag
r
Leiden
Heempark viert 7de lustrum met festijn
TNO bundelt krachten voor
onderzoek naar 'zilveren golf
DONDERDAG 15 JUNI 1995
REDACTIE DICK VAN DER PLAS. 071-35$
BUITENLAND KORT
DE ROEPING
Sekteleider
De Franse politie heeft in
Castellane de leider van de
sekte van de Gouden Lotus,
Gilbert Bourdin, gearres
teerd. Ook andere sekteleden
zijn voor verhoor meegeno
men. Volgens bronnen bij de
politie worden zij verdacht
van ontucht met minderjari
gen. De 71-jarige Bourdin,
die zich de 'kosmische pla
netaire messias' ofwel 'hoge
priester van de ridders van
de Gouden Lotus' noemt,
stichtte zijn 'heilige stad" in
1969 in het Zuidfranse
Castellane. Sindsdien is de
uit Martinique afkomstige
sekteleider meermalen met
de overheid en omwonenden
in botsing gekomen over de
beoogde uitbreiding van zijn
tempelcomplex.
Minder reizen
De Italiaanse curiekardinaal
Silvio Oddi vindt dat paus Jo
hannes Paulus II te veel reist.
Het hoofd van de Rooms-Ka-
tholieke Kerk moet in de toe
komst vaker thuis blijven om
zijn ambt 'centraler' uit te
oefenen. „De mensen moe
ten naar de paus komen en
niet omgekeerd", zei Oddi in
het dagblad II Tempo. Het
bezoek aan België op 3 en 4
juni was de 65e buitenlandse
reis van de 75-jarige paus.
Sinds zijn aantreden in 1978
heeft hij meer dan 950.000
kilometer afgelegd.
Crisis
De Anglicaanse Kerk zit nog
steeds in een diepe financiële
crisis. Het verlies van onge
veer 2 miljard gulden als ge
volg van roekeloze investe
ringen aan het einde van de
jaren tachtig blijft ais een
molensteen om de nek van
de Kerk hangen. Vorig jaar
daalden zowel de inkomsten
als het vermogen, zo bleek
maandag uit het jaarverslag
over 1994. De financiële be-
stuurder$, die aan het parle
ment verantwoording schul
dig zijn, kondigden aan dat
de kerkleden opnieuw dieper
in de buidel moeten tasten
en dat onafhankelijke des
kundigen het beheer van de
investeringen onder handen
zullen nemen.
Joods èn christelijk tegelijk zijn, dat is altijd het ideaal
geweest van Hannah Maltha (1938, Leidschendam).
Geboren uit een joodse vader en een christelijke moe
der leefde ze van jongs af aan in twee werelden. In haar
jeugd ging Maltha met haar moeder naar de kerk tot ze
zich daar op haar vijftiende niet meer thuis voelde. Een
tijdje dacht ze dat ze joods wilde worden maar ze ging
niet over tot een daadwerkelijke bekering. In 1958 emi
greerde Maltha naar Frankrijk en trouwde met een
joodse man wiens ouders katholiek waren geworden.
Zij gingen niet naar synagoge of kerk. Toen het huwe
lijk op de klippen liep kwam Maltha in 1975 terug naar
Nederland en de zoektocht begon opnieuw. Ze verdiep
te zich in het jodendom maar kon niet onder haar ge
loof in Jezus uit. Ontmoetingen met leden van de Pink
stergemeente veroorzaakten bij Maltha een aversie te
gen het huidige christendom dat zij als 'anti-joods' op
vatte.
Pas bij de in 1991 opgerichte Messiasbelijdende ge
meente Beth Yeshua in Amsterdam voelt Maltha zich
thuis. Haar roeping als 'volgeling van Yeshua' uit ze in
schilderijen en gedichten.
„Ik ben niet welkom bij een
joodse gemeente omdat ik niet
halachisch (volgens de wetten)
joods ben. Toch heb ik mijn
joodse identiteit en ik heb
nesjómme (een joodse ziel). En
ik geloof in Jezus. Bij Beth Yes
hua kan dat allemaal. Beth Yes
hua betekent 'Huis van Jezus'.
We zijn in eerste instantie een
joodse gemeente, ongeveer
veertig procent van de leden is
joods. We leven als joden en
vieren de synagogedienst, maar
we geloven ook in Jezus. Die
noemen we Yeshua omdat dat
zijn originele naam is. Het
woord Christus is Grieks en dat
stuit ons tegen de borst. Yeshua
was een jood en hij is ook in de
eerste plaats de messias van het
joodse volk. Het Nieuwe Testa
ment, het verbond van Jezus
met de mensen, is in eerste in
stantie voor de joden bedoeld.
De heidenen die later christe
nen zijn geworden, mochten
daar later bij gaan horen en niet
andersom. Het is dus helemaal
niet on-joods om in Yeshua te
geloven.
Ik vind het erg dat er zo'n
scheidsmuur tussen joden en
christenen is opgebouwd. Daar
om werden joden, zoals mijn
oma, die in Yeshua gingen gelo
ven door hun eigen volk versto
ten. Zo heeft het rabbinaat mee
gewerkt aan assimilatie van jo
den. Als kind dacht ik altijd dat
er christenen in Israël woonden.
Alles wat je in de Bijbel leest
gaat immers over joden? Waar
om had het dan geen nauwer
verband? En toch had het alle
maal niet zover hoeven komen.
Hannah Maltha: „Ik vind het erg dat er zo'n scheidsmuur tussen joden
en christenen is opgebouwd."
(joodse rustdag) naar zondag
werd verschoven. Pesach, het
feest waarbij de uittocht van het
joodse volk uit Egypte werd ge
vierd, moest Pasen worden.
Daartoe is het feestelijke paas
lam dat de joden in de tempel
slachtten tot symbool voor een
lijdende Jezus gemaakt. En er is
totaal geen verband tussen Pa
sen en Pinksteren zoals tussen
Sjwoeot (het wekenfeest) en
Pesach waarbij Sjwoeot het slot
feest van Pesach is dat precies
vijftig dagen daarna wordt ge
vierd. Hieruit blijkt dat het jo
dendom het origineel is volgens
welke we het religieuze jaar
moeten vieren. Als alle christe
nen lid zouden worden van de
messiasbelijdende gemeente,
zoals het oorspronkelijke plan
was, dan kunnen de kerken
dicht. Het feit dat christenen er
vaak niet uitkomen met hun
meningsverschillen over het ge
loof, komt omdat ze niet toege
ven dat ze het verkeerd hebben
gedaan. Ze moeten gewoon al
les terugdraaien.
In onze synagogedienst zingen
we Hebreeuwse liederen, ook in
het Nederlands, lezen uit de
Tora, zeggen gebeden en dan
sen we op viool- en pianomu
ziek. Ieder gemeentelid is ge
doopt, maar dan in de mikveh
(een ritueel bad). De doop is na
melijk van origine joods. Ik heb
twee getrouwde dochters in Pa
rijs waarvan er één ook bij de
messiasbelijdende gemeente is
en de ander christelijk is gewor-
Z?Ó~.'HÖLVA^mA^~ZJim den- Het schilderen is voor mij
een roeping. Ik wil iets van mijn
blijdschap dat God er is, laten
Aan het begin waren er twee soorten joden- godsdienst te stichten die onnoemelijk leed zien. Ik praat liever over God dan over Yes-
dom: mensen die in Hem geloofden en bij de joden heeft veroorzaakt. hua. Christenen maken van Yeshua een
mensen die Hem niet accepteerden. De ge- Toen keizer Constantijn het christendom tweede God en dat is niet goed. Er is maar
lovige heidenen hadden zich bij de eerste eenmaal tot staatsgodsdienst had gemaakt, één God en Yeshua is Zijn verschijning."
groep, de messiasbelijdende joden, aan is die scheiding begonnen. Uit haat tegen
kunnen sluiten in plaats van een nieuwe de joden verordonneerde hij dat de sjabbat
CARINE DAMEN
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HERVORMDE KERK
Beroepen: te Hazerswoude: W.G. van
den Top, kandidaat te Ede; te Lem
mer: G.J. Krol te Wijhe; te Colmscha-
te-Schalkhaar(herv./geref kerkge
meente): 0. Haasnoot te Willemstad
(Curasao); door de classis Haarlem
ten behoeve van Zandvoort als predi
kant voor buitengewone werkzaamhe
den (geestelijk verzorger van de stich
ting Nieuw Unicum te Zandvoort):
mevr. I.G. Clement, wonende te Haar
lem, die dit beroep heeft aangeno
men en hier reeds werkzaam is.
Aangenomen: naar Zwolle (wijk 4):
M. Oostenbrink te Baambrugge (part-
Bedankt: voor Goes (bw): C. van Duijn
te Krimpen aan den IJssel (bw); voor
Barneveld J C. Schuurman te Capel-
le aan den IJssel.
Toegelaten tot de evangeliebedie
ning: mevr. H.A.H. Maat, Windeweg
40. 9753 GG Haren (Gn.)
Toegelaten tot de evangeliebediening
en beroepbaar: mevr. I.G. Clement.
Duitslandlaan 50, 2034 BD Haar
lem; F. Maaijen, Giessenstraat 3,
3371 SC Hardinxveld-Giessendam;
0. Smink, Veldstraat 157, 9470
Denderleeuw, België; mevr. C.C.B.
Verwey-van Arkel, Pr. Mauritslaan 55,
2252 KR Voorschoten; A. Westerdijk,
Goudenregenstraat 127, 2681 GH
Monster; E. Wijnsma, Niersstraat 1-
11078 VG Amsterdam; S. Ypma,
Tuinstrat 40-A, 9711 VE Groningen.
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen: te 's-Gravenmoer (part-ti
me); mevr. E. van Staalduine-Sul-
man, kandidaat aldaar, die dit beroep
heeft aangenomen.
Beroepbaarstelling: mevr. E. van
Staalduine-Sulman, kandidaat te 's-
Gravenmoer.
GEREF. KERKEN VRIJGEMAAKT
Aangenomen: naar Gorinchem i.c.m.
Sliedrecht: A. van Groos, kandidaat
te Kampen, die bedankte voor Wijnje-
woude i.c.m. Oosterwolde.
Bedankt: voor Hoogezand-Sappemeer
(2e pred.plaats): C. de Putter te
Hoogeveen.
BAPTISTEN GEMEENTEN
Beroepen: te Groningen-Zuid: H.C.
Schaap te Emmen. die dit beroep
heeft aangenomen.
VRIJE EVANG. GEMEENTEN
Aangenomen: naar Bussum: N.M.
Dijk te Goes.
Met pleidooien voor meer ge
rechtigheid en menselijkheid in
kerk en samenleving is gisteren
in Hamburg de 26e Kirchentag
geopend. Tijdens 47 kerkdien
sten, in de open lucht, in kerken
en in congreshallen, werden de
kerken opgeroepen solidair te
zijn met asielzoekers, verarm
den en werklozen. Onder het
thema 'Er is u gezegd, mens,
wat goed is' uit het bijbelboek
Micha komen tot zondag
120.000 mensen bijeen om over
religieuze en maatschappelijke
thema's te praten en geïnfor
meerd te worden.
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 7 maart 1860)
Rooseveltstraat82 071-356356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr.18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071 -128 030
DIRECTIE
B. M. Essenberg,
G. P. Arnold (adjunct), J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor, F. Nypels,
H. G. van der Post (adjunct)
PUBLIC RELATIONS
W H. C. M. Steverink 071-356356
OMBUDSMAN
R.D.Paauw 071-356215
Tel. dag. 9.30 -11.30 uur of per post.
REDACTIE
G.J Visser, chefredactie nieuwsdienst/kunst
H.W. van Egmond, chef red. Groot Leiden
A.J.B.M. Brandenburg, chef eindredactie legio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin- en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
J. Preenen, chef binnen-, buitenland, eco
071-323!
023-317;
023-320
Redactie: 071-321
Hoofdredactie: 071-315
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17
071-356
RUBRIEKSADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17
071-143
ABONNEMENTEN
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per maand (autom betaling)
per kwartaal (acceptgiro)
per kwartaal (autom. betaling)
per jaar (acceptgiro)
per jaar (autom. betaling)
VERZENDING PER POST
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSETTEBANC 11
Voor mensen die moeilijk lezen, slechtea C
hebben of blind zijn (of een andere lees: 01
dicap hebben), is een samenvatting v,
regionale nieuws uit het Leidsch Dagblad
geluidscassette beschikbaar. Voor inform
08860-82345 (Centrum voor Gesproken
tuur, Grave).
N H U I Z
ZIEKE
ONGEVALLENDIENST
Academisch Ziekenhuis vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00 en va»'e
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13.00, woensdag 13.00 uur (Diaconessenhier
en dagelijks St.Elisabeth Ziekenhuis.
BEZOEKUREN
D1ACONESSENHUIS
(tel. 071-178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, voor pier
ners bovendien van 10.30 -11.15 uur en van 19.45 - 21.00 uur fo
Special Care Unit: 10.30-11.00 uur, 15.00 - 15.30 uur en 19.00-19.30 uur ,n
1j:1- - erpleegkundige.
na overleg met de dienstdoende
iren 19.00-19.45 uur.
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-454545): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur, klasse
II daarnaast ook 11.15-12.00 uur,,
Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders tot 21
uur).
Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voor ouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14.30 uur
18.30-19.OOuur.
Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 01720-63131): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur, klasL
en II daarnaast ook 11.15—12.00 uur.
Geen spoedeisende hulp meer mogelijk
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
(tel. 071-269111): alle patiëfiten (behalve kinderen) 14.15-15.00 uui
18.30-19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur, 19.00-20.00 uur
leen Partners/echtgenoten met kinderen.
Voor zwangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tot 11.00 uur. uitsluit
voor partners/echtgenoten en eigen kinderen.
Kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen is er een ruime
zoek mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige.
Voor andere bezoekers gelden de volgende tijden: keel-, neus- en oorlm
kunde en neurologie: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 uur; oogheelkund j
heelkunde 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 uur.
Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen: 15.15—1
uur; babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak.
CHEF HENNY VAN EGMOND, 071 -356414, PLV.-CHEF HANS KOENEKOOP, 071 -3!
Leids onderzoek naar psychische gevolgen Tweede Wereldoorlog
LEIDEN CAROLINE VAN OVERBEEKE
Een groot aantal mensen in Ne
derland lijdt nog steeds aan de
gevolgen van de Tweede We
reldoorlog en de strijd in het
voormalig Nederlands-Indië.
Naar schatting 200.000 vijftig
plussers hebben psychische
klachten die hun dagelijks func
tioneren ernstig bemoeilijken.
Zij lijden aan een zogeheten
post-traumatische stress-stoor
nis. Huisartsen en andere hulp
verleners moeten alerter zijn op
deze klachten zodat zij tijdig
hulp kunnen bieden. Ook asiel
zoekers en VN-militairen met
ingrijpende oorlogservaringen
moeten tijdig hulp krijgen om
ernstige psychische problemen
in de toekomst te voorkomen.
Dat zijn de belangrijkste con
clusies van de Leidse psycholo
ge Inge Bramsen in haar proef
schrift 'Oorlogsgetroffenen in
Nederland: psychische gevolgen
op de lange termijn'. Vandaag
hoopt zij op haar onderzoek te
promoveren aan de Leidse
Rijksuniversiteit. Bramsen nam
een grote groep oorlogsgetroffe
nen in Nederland onder de loep
en onderzocht de psychische
gevolgen van ingrijpende oor
logservaringen.
De psychologe vroeg ruim
4000 willekeurige Nederlanders
in de leeftijd van 65 tot 75 jaar
naar hun ervaringen tijdens de
Tweede Wereldoorlog in Europa
en Azië, en het voormalige Ne
derlands-Indië. Haar onderzoek
naar de psychische en lichame
lijke gevolgen van deze oorlogs
ervaringen is het eerste van de
ze omvang. De deelnemers vul
den een uitgebreide vragenlijst
in, een klein deel werd monde
ling geïnterviewd.
Volgens Bramsen heeft de
Tweede Wereldoorlog een grote
invloed gehad op de levens van
velen. „Ongeveer 30 procent
van de ondervraagde mensen
meldde dat de oorlog het ergste
was dat hen ooit is overkomen.
Velen - 41 procent - zeiden dat
zij in levensgevaar hadden ver
keerd. Relatief veel oorlogsge
troffenen in Europa - 19 pro
cent - bleken last te hebben van
een post traumatische stress
stoornis (PTTS). Deze mensen
hebben bijvoorbeeld in concen-
De kenmerkende rust in het Leidse heempark
wordt binnenkort verstoord. Vanwege het 35-ja-
rig bestaan wordt een heemplantenfestijn ge
houden. Deze feestelijke gebeurtenis met veel
folldore wordt gehouden op zondag 25 juni, tus
sen 14.00 en 17.00 uur.
Te zien is hoe inheemse planten door de eeu
wen zijn gebruikt: als kruid, geneesmiddel,
zalfjes, voor de geur, om te eten, op te fluiti
als hek en als brenger van geluk.
Om 15.00 uur staat zelfs een concert op
programma, waarbij instrumenten van wi
planten de boventoon zullen voeren. Het hee
park is gelegen aan de Oegstgeesterweg, teg< J
over het sportcomplex van Lugdunum.
Grotere groep ouderen ook commercieel interessant
Inge Bramsen: „Hulp heeft de meeste kans van slagen als zij direct na afloop van de gebeurtenissen wordt geboden.'
FOTO LOEK ZUIJDERDUIN
tratiekampen gezeten, zijn lang
durig ondergedoken geweest of
hebben in de oorlog veel fami
lieleden verloren."
Lang niet iedereen kreeg ern
stige psychische klachten, aldus
Bramsen. „In totaal bleek 5 pro
cent van alle onderzochte men
sen PTTS te hebben. Dat bete
kent dat naar schatting zo'n
200.000 ouderen in Nederland
ernstige psychische klachten
hebben. Dit syndroom wordt
gekenmerkt door ernstige aan
passingsproblemen die het da
gelijks leven - het werk en de
relatie met partner en kinderen
- ernstig bemoeilijken."
„Deze mensen hebben veel
last van nachtmerries, angsten,
slaap- en concentratieproble
men, woede-aanvallen en zijn
vaak depressief. Hoe meer
schokkende oorlogservaringen
zij hadden beleefd, hoe groter
de kans op ernstige psychische
klachten. De meesten mensen
die aan PTTS lijden, kregen di
rect na afloop van de oorlog al
aanpassingsproblemen. En na
de oorlog was weinig hulp be
schikbaar voor hun psychische
klachten."
De helft van alle oorlogsge
troffenen heeft uiteindelijk
nooit professionele hulp ge
zocht voor hun problemen. Een
kwart van de mensen met ern
stige .psychische klachten -
PTTS - heeft nooit een beroep
gedaan op hulpverlening. Een
slechte zaak, vindt Bramsen.
„Het is van belang dat huisart
sen deze problemen tijdig sig
naleren zodat snel adequate
hulp kan worden geboden. Dat
geldt niet alleen voor de groep
ouderen uit ons onderzoek,
maar ook voor vluchtelingen en
VN-militairen die te maken krij
gen met ingrijpende oorlogser
varingen."
„Het tijdig opsporen van deze
mensen is belangrijk omdat
veel oorlogsslachtoffers niet uit
zichzelf geneigd zijn hulp te
zoeken. En die hulp heeft de
meeste kans van slagen als zij
direct na afloop van de gebeur
tenissen wordt geboden."
Niet iedereen die schokkende
oorlogservaringen heeft, krijgt
last van psychische klachten.
Een groot aantal oorlogsgetrof
fenen slaagt erin om die erva
ringen op eigen kracht te boven
te komen, aldus Bramsen. „Zij
verwerkten hun ervaringen al
leen of met behulp van vrien
den en familie. Dit toont aan
dat mensen over een groot ver
mogen tot herstel beschikken."
LEIDEN «RUUD SEP
Een strandrolstoel met brede
banden een 'design' serveerwa
gen als trendy alternatief voor
het looprek. Een flexibele meet-
bil om anti-doorligmatrassen te
testen en een keurmerk voor in
continentieluiers. Maar ook on
derzoek naar meettechnieken
bij de afbraak van kraakbeen.
Verspreid over de verschillende
afdelingen van TNO wordt veel
werk verricht waarvan de resul
taten ten goede komen aan ou
deren. Sinds kort worden alle
TNO-activiteiten voor ouderen
vanuit Leiden gecoördineerd.
Daarmee kan het onderzoeksin
stituut verschillende zaken be
ter op elkaar afstemmen en
heeft de buitenwereld voortaan
één duidelijk adres als het gaat
om verouderingsonderzoek.
Gisteren werd in het Gaubius-
gebouw aan de Zernikedreef het
TNO Centrum voor Veroude
ringsonderzoek officieel in ge
bruik genomen.
Mensen worden gemiddeld
steeds ouder. Was in 1950 nog
maar 7,6 procent van de bevol
king 65 jaar of ouder, inmiddels
is dat percentage gestegen tot
13,1. En als de komende decen
nia de na-oorlogse geboortegolf
met pensioen gaat, stijgt het
percentage ouderen zelfs naar
de 21 procent.
De enorme toename van het
aantal ouderen - TNO spreekt
liefdevol van de 'zilveren golf -
heeft verschillende gevolgen. Zo
komen bijvoorbeeld de betaal
baarheid van de AOW en de ge
zondheidszorg in het gedrang
(65-plussers kosten de gezond
heidszorg gemiddeld drie keer
zo veel als mensen van jongere
leeftijd). Maar aan de andere
kant zijn de ouderen (in ieder
geval in theorie) een politieke
macht van betekenis en zijn ze
met vaak een goed pensioen en
lage onkosten commercieel zeer
interessant.
Het TNO-onderzoek is vooral
gericht op de zeer ouden die
zo'n grote claim leggen op de
gezondheidszorg, maar het in
stituut verliest ook de oude rij
ken niet uit het oog. Ter gele
genheid van de opening van het
Centrum voor Verouderingson
derzoek waren gisteren bijna
veertig activiteiten bijeen ge
bracht in Leiden.
Veel werk gaat zitten in zaken
die het voor ouderen mogelijk
moeten maken om zo lang mo
gelijk op zichzelf te blijven wo
nen. Zo houdt één afdeling van
TNO zich specifiek bezig met
verpakkingsmaterialen. Flessen
met kindveilige sluitingen blij
ken in de praktijk ook voor ou
deren vaak onneembare vestin
gen te zijn. En een groene en
een blauwe verpakking zien er
voor een oudere met een wat
vergeelde ooglens precies het
zelfde uit. TNO adviseert produ
centen hoe zij hun spullen zo
kunnen verpakken dat ook ou
deren ermee om kunnen gaan.
Ook voor het openbaar ver
voer heeft TNO nog wel wat
goede raad. Ouderen hebben
meer moeite met hun even
wicht, en vallen daardoor eer
der wanneer de buschauffeur al
enthousiast optrekt voordat alle
passagiers op hun plek zitten.
Voor wie niet zo goed meer ziet,
begint de gapende kloof tussen
trein en perron al bij de witte
markering op dertig centim
van de rand. Gevolg:
spagaat bij het in- en uits t
pen van de trein, die bovent
nog bemoeilijkt wordt doo
afwezigheid van voldoe
handgrepen.
Een opvallend project voo g
vergroting van de mobiliteit
ouderen is de introductie
de strandrolstoel. TNO heef e|
middels één exemplaar van 'f
ze 'of the road' rolstoel g"'
porteerd uit de Verenigde
ten. Door de brede, 2
verende banden worden
stoelritten over stranden
derzocht in hoeverre het An
kaanse ontwerp nog moet i
den aangepast en op welke
nier het produkt het best o] M
markt kan worden gebracht
Dankzij de ontwerpafdi
van TNO kunnen de rijkere
deren sommige oudedag
breken in stijl opvangen, n
niet achter een looprek of a
door de Kruisvereniging ijl
strekte relator wil lopen, u
kiezen voor een design sen er
wagen. Voor wie tijdens ir
douchen wil kunnen zitten m
een prachtig ontworpen 1 x
stoeltje dat in de hoek vai t
doucheruimte wordt vastgi g
En zelfs voor ouderen die je
de ene kant hun schuift ij!
voor geen goud willen mi 'e
maar aan de andere kant s
worden van de tocht is c
een uitkomst: een
schuifraam met dubbel glas et
aan alle kanten perfect af 'a
Binnenkort mogelijk ooif
elektrische uitvoering levert
