Sigaret moet het hebben van reclame
Nieuwe Senaat telt heel
veel oude bekenden
Feiten &Menemgen
Vis van Kniertje
Blich wordt
duur betaald
Venetiaanse gondeliers
nemen buitenboordmotor
WOENSDAG 14 JUN11995
In Nederland blijkt grote belangstelling
voor de dode natuur te bestaan. Ons land
telt wel meer dan tien musea die een goede
tot zeer goede collectie hebben en tonen op
het gebied der natuur-historie. De kroon in
deze museumwereld is het Teylers Museum
in Haarlem. Dit museum is zowel qua col
lectie als qua gebouw een parel aan de Ne
derlandse museale kroon.
Mijn kennis van de natuur-historie reikt
niet veel verder dan die van de middelbare
school en daar kom je vandaag de dag niet
zo ver mee. Wat ik wel kan zien is dat de
Teyler-collectie een wonder is van didac
tisch vernuft, want als schoolmeester word
je geboren en niet gemaakt. Ik ben eén
schoolmeester vanaf het jongste begin, dus
daarover kan en mag ik oordelen. De op
stelling in Teylers is sober en daardoor ge
richt op de collectie, maar tezelfdertijd ge
heimzinnig, spannend zelfs en tart daar
door de verbeelding. In een notedop het
ABC van goed onderwijs.
Als je een klas kinderen in Teylers waar
neemt zie je direct dat het klopt. De aan
dacht is onmiddellijk gevangen en blijft ge
vangen. De schoolmeesters van weleer
moesten het stellen zonder de huidige di
dactische hulpmiddelen, moesten het doen
zonder de bewegende beeldtaal van Film,
video en PC en ze slagen er in om bijna
21ste eeuwse kinderen te boeien. Een pres
tatie van formaat waaraan het vreemde iet
wat geheimzinnige karakter van het muse
um zeker ook zijn bijdrage levert.
De geheimzinnig
heid zit in de collec
tie, in de kleur en
tentoonstellingskas-
ten, maar bovenal in
het gebouw. Het
ademt een voorna
me rust van eiken
hout, marmer en ge
filterd licht. Vooral
dat licht in combi
natie met al die
donkere kleuren
PIM FORTUYN doet het. Het he-
medewerker dendaagse museum
is vooral licht en
kleurloos. Op die
manier komt, aldus de huidige inzichten,
de collectie beter tot haar recht. Toch is dat
maar een opvatting. In de vorige eeuw
trachtte men de sfeer van een museum veel
meer in lijn te brengen met de getoonde
collectie, zodat de collectie in het museum
als het ware een warm bed betrof.
Het hedendaagse museum wil dat nu
juist niet en levert een koele omgeving om
de pracht en praal uit het verleden te tonen.
Het moderne museum is eigenlijk alleen
nog in de lijn en sfeer met de collectie, als
daar ook moderne kunst wprdt getoond.
Het Groninger museum is daarvan een
stijlvoorbeeld. Een design museum voor
heel veel design kunst, geheel in overeen
stemming met de smaak en inzichten van
zijn modernistische en zeer internationaal
georiënteerde directeur. Oude kunst, dat wil
zeggen kunst van vóór 1920, kun je daar
maar beter niet in tonen. Het speciaal voor
deze kunst ontworpen paviljoen heeft in
middels een andere bestemming gekregen,
omdat de omgeving zo modernistisch en
onpraktisch was dat de getoonde collectie
oudere kunst er totaal bij in het niet viel.
Over eerbied voor prestaties uit het verle
den gesproken.
In Rotterdam werd vorige week de nieu
we vleugel van het natuur-historische mu
seum in het bloeiende Rotterdamse muse
umkwartier geopend. Eigenlijk moet ik zeg
gen natuurmuseum, omdat onze ideologi
sche scherpslijpers hebben uitgemaakt dat
het museum er moet zijn om ons milieube
wustzijn aan te scherpen. Weg prachtige
negentiende eeuwse naam, daar hebben wij
twintigste eeuwse wijsneuzen geen bood
schap aan. In plaats daarvan de wijsheid
van de kinderjuf op geitenwollen sokken.
Wat daarvan zij, de nieuwe vleugel mag er
wezen en dat doet veel verwachten van de
renovatie van de rest van het museum.
Gek genoeg past deze prachtige transpa
rante vleugel heel goed bij de lelijke kale
kunsthal van Rem Koolhaas, die er pal
naast staat. Er is hetzelfde materiaal ge
bruikt en er is naar dezelfde transparantie
gestreefd. Maar waar bij de Kunsthal de le
lijkheid van materiaal en afwerking tot
kunst is verheven, is hier juist een zorgvul
dige keuze van materiaal en een sobere en
degelijke afwerking het zichtbare uitgangs
punt. Met als gevolg een mooi en vooral
prettig gebouw, dat zeker een tijdje mee
kan.
Daarnaast is gekozen voor een openings
collectie die er mag wezen. Alle natuurmu
sea van Nederland en dat mag wel in de
krant hebben hun pronkjuwelen afge
staan voor deze tentoonstelling. De ope
ning in Rotterdam werd daardoor een para
de van de natuurmuseum-wereld in Neder
land. Het leuke is dat nien door de manier
van opstellen, het werken met draperieën
en licht de sfeer van Teylers weet te bena
deren. Het museum ligt in een feëriek park
en ook dat werkt mee aan de sfeer in het
museum. Ook hier heeft men de computer
en video-gekte weten te mijden. De bezoe
ker wordt gewoon uitgenodigd om zijn
ogen te gebruiken, te kijken dus en wordt
voorgelicht door sobere en ter zake doende
teksten.
Dit Rotterdamse pronkjuweel werd ge
opend door een Amsterdams pronkjuweel:
Boudewijn Büch. Ik verwachtte daarvan
veel te leren. Een grote teleurstelling. Gedu
rende meer dan een half uur de ene platte
grap na de andere over'in Büchs ogen niet-
deugende mensen als Ron Brandsteden
Büch beklaagde zich ook over onze schra
perigheid als volk tegenover de natuur-mu-
sea. Navraag leerde mij dat de openingstoe
spraak van Büch bijna net zoveel kost als de
expositie zelf. Mijn moeder zei altijd, wat je
zegt moet je ook zelf zijn. De vis van Knier
Büch wordt duur betaald. Dat is jammer
voor het Rotterdamse museum en doet
schade aan Büchs reputatie als hedendaags
zedenmeester.
Overheid wil roken snel terugdringen, tot woede van industrie
De tabaksindustrie is verbaasd en verbolgen. Is ze vorig jaar akkoord gegaan met nieuwe, strengere codes voor tabaksreclame, begint de politiek
over een reclameverbod. De Stichting Stuurgroep Reclame spreekt zelfs van 'onbehoorlijk bestuur'. Voorzitter B. Sarphati: „Onder druk van de
overheid zijn we vorig jaar tot nieuwe afspraken gekomen die vijf jaar zouden gelden. Zonder enige aanleiding wordt daar nu op teruggekomen.
Onvoorstelbaar."
Roken. Vijftig procent kans dat je eraan dood
gaat. In ieder geval word je er vaak ziek van. De
Stichting Volksgezondheid en Roken (Stivoro)
heeft berekend dat roken de Nederlandse samen
leving ruim drie miljard gulden aan ziektever
zuim kost en zo'n vierhonderd miljoen gulden
aan gezondheidszorg. Moet de overheid reclame
toestaan van een produkt dat de mens vroegtijdig
om zeep helpt? Natuurlijk niet, meent Stivora. Ja
zeker, zeggen tabaksindustrie en reclamebureaus.
„Voor een legaal produkt moetje kunnen com
municeren. Een verbod is in strijd met de vrijheid
van meningsuiting", zegt mr. G. Ribbink, advo
caat en bestuurslid van de Nederlandse Vereni
gingvoor Erkende Reclame- Adviesbureau's
(VEA).
IMAGO
De overheid wil het roken in Nederland terug
dringen, maar dat lukt slechts mondjesmaat. On
der jongeren wint roken zelfs weer aan populari
teit, ook al weten ze dat het slecht is. Volgens Sti
voro schuilt de aantrekkingskracht van sigaretten
in het imago ervan. „Jongeren kiezen er niet voor
om te roken, ze kiezen voor een imago van een
bepaald merk. Een imago moetje opbouwen en
onderhouden. Dat doen de tabaksfabrikanten
met reclame. Een reclameverbod kan het imago
afbreken. Uiteindelijk zullen daardoor minder
jongeren tot roken worden aangezet", redeneert
B. de Blij, directeur van Stivoro.
MUTS
Foute redenatie, roept de tabaksindustrie in koor.
longeren gaan helemaal niet roken omdat die ou
de man op een paard ook rookt. „Kijk naar Fin
land. Daar is tabaksreclame verboden, maar het
aantal rokers is er niet gedaald", weet W. Roelofs
van de Stichting Sigarettenindustrie. De drijfveer
van jongeren om een sigaretje op te steken moet
worden gezocht in hun directe omgeving: ouders
die altijd hebben gerookt, stoere vrienden die
shag draaien en je een muts vinden als je niet
meedoet. De Blij: „O ja? Waarom geeft de tabaks
industrie in Nederland dan 512 miljoen gulden
uit aan reclame als het toch geen effect heeft?".
Roelofs: „Allereerst klopt dat bedrag niet. Het is
vele malen minder. Vervolgens wordt dat re
clamegeld niet gebruikt om kinderen te verleiden
tot roken, maar rokers te binden aan een merk of
over te halen voor een bepaald merk. Tabaksre
clame is merkreclame. Net zoals wasmiddelen.
Niemand die daar meer van gaat wassen. Het
zorgt alleen voor een verschuiving in marktaan
delen."
COWBOY
Ruim twaalf procent van de rokers (een half mil
joen) wisselt jaarlijks van merk. De diverse mer
ken doen er alles aan om deze groep, goed voor
zeshonderd miljoen gulden, aan zich te binden.
Dat kost tijd en geld. Marlboro, de best verkochte
sigaret op dit moment in Nederland, werd in 1972
geïntroduceerd. Hét duurde vijf jaar voordat de
cowboy één procent van het marktaandeel had
verworven. In 1985 was één op de tien sigaretten
een Marlboro, nu één op de vier. Mocht de rege
ring besluiten tot een verbod op tabaksreclame
dan worden de marktaandelen bevroren en ma
ken nieuwe merken of produkten nauwelijks nog
een kans omdat ze niet breed onder de aandacht
van het publiek kunnen worden gebracht. Om
toch te kunnen concurreren is daardoor in Frank
rijk een prijzenoorlog ontstaan. En daar zit de an-
ti-rooklobby ook niet op te wachten. Sterker nog,
tabak moet duurder, vindt Stivoro.
RECLAMEVERBOD
Ook in Frankrijk heeft het reclameverbod niet
voor een daling van het aantal rokers gezorgd.
Maar daar was het verbod ook niet voor bedoeld.
De Franse regering wil vooral haar eigen staatsbe
drijven beschermen en buitenlandse fabrikanten
zo veel mogelijk weren.
De tabaksindustrie in Nederland gaat er vanuit
dat de politiek gewoon niet zo goed op de hoogte
is van de feiten. En dat ze een daad wilde stellen
tegenover de achterban. Want op overtredingen
van de onlangs aangescherpte reclamecodes kan
zij ook nauwelijks worden betrapt. Vorig jaar no
teerde de Reclamecodecomissie 45 klachten,
waarvan het merendeel niet gegrond werd ver
klaard. Bijna alle klachten kwamen van dezelfde
persoon die fel tegen roken is.
DEN HAAG MONIQUE DE KNEGT
De prijs van een tochtje met een gondel is in Ve
netië alleen nog weggelegd voor bezoekers met
een welgevulde beurs. Voor minder dan honderd
gulden maakt de gemiddelde gondelier zijn tros
sen niet los.
Het zijn dezer dagen dan ook vooral Japanse toe
risten die zich dankzij hun hooggewaardeerde
yen door de grachten en kanalen van de Dogen-
stad laten pendelen. De 400 gondeliers gedragen
zich daarbij nog net niet als een gemiddelde taxi
chauffeur, maar een glimlach of een vriendelijk
woord kan er zo blijkt bij observatie zelden
vanaf. k
Zingen is er al helemaal niet bij, tenzij op speciaal
verzoek, en dan nog het liefst groepsgewijs. Een
stuk of zes gondels trekt een tijdje gelijk op terwijl
een gondelier of mu2iekstudent in één van de tra
ditioneel zwart geverfde gondels een riedeltje
zingt. Met de aloude Venetiaanse tradities heeft
het nog maar weinig te maken, behalve het Na-
politaanse O sole mio kan desgewenst ook Tulpen
uit Amsterdam ten gehore worden gebracht. De
klant is koning, althans alleen een handvol geld
telt.
Wie de gondeliers buiten de beschutting van de
kanalen, waar de bebouwing tot aan het water
reikt, aan het werk ziet, krijgt wat meer respect
voor de beroemde peddelaars. Op de golven van
de Venetiaanse lagune is veel kracht nodig om
Ter Veld, Wöltgens, Van Aardenne, Hirsch Ballin en Wiegel
„Grapje", roept de net beëdigde
AOV-senator Batenburg duide
lijk hoorbaar. Gesis en een diep
verontwaardigd geronk klinkt
op uit de rijen Eerste-Kamerle-
den en hun familie. Tot hun
grote onsteltenis heeft Baten
burg enkele minuten eerder op
zichzelf gestemd als voorzitter
voor de Eerste Kamer. Een gots
pe, deze 'grap', zeker in de Se
naat die een kamer van bezin
ning behoort te zijn, zo wordt
betoogd. Dat Batenburg zichzelf
een hemelse opdracht toedicht,
doet daar niets aan af.
Na afloop van de plechtigheden
gisteren ontkent de nauwelijks
uit de publiciteit weg te denken
AOV'er alle sterallures. Hij heeft
een vergissing gemaakt. De ze
nuwen, èn de slechte geluidsin
stallatie in de Ridderzaal
(Batenburg draagt in beide oren
een gehoorapparaat) die hem
op het verkeerde been zetten.
SCHRIK
Nauwelijks bekomen van de
schrik, staat Batenburg opnieuw
in de schijnwerpers. Hoe denkt
hij om te gaan met zijn collega
Hans Wiegel begroet
de wegens een spier
ziekte in een rolstoel
zittende oud-minister
van economische za
ken Gijs van Aarden
ne.
FOTO GPD CEES ZORN
Hendriks, dié eveneens i
het AOV in de Eerste Kamer is
gekozen, maar afgelopen week
einde met instemming van Ba
tenburg uit de partij werd gezet?
Wie spreekt straks in de Eerste
Kamer namens het AOV?
Batenburg rijst op van zijn zetel.
„Hier staat de echte AOV'er. Ik
ben de uitvinder van het AOV,
de oprichter, dus het is niet
meer dan rechtvaardig dat ik als
eerste aanspraak kan maken op
de naam Algemeen Ouderen
Verbond." Maar 'als mens' zal
hij Hendriks naast zich dulden.
Er zijn 'werkafspraken' ge
maakt, verzekert Batenburg:
„Voorlopig opereren we als
twee eenmansfracties." Hen
driks hoort het onbewogen aan.
AOV
Wie de fractievoorzitter wordt
voor de AOV in de Senaat? „Ik-
denk dat ik dat ben", zegt Hen
driks. „Ik ben AOV'er, tot het te
gendeel is bewezen." Fijntjes
voegt hij eraan toe dat „de heer
Batenburg geheel reglementair
uit het AOV is gezet.En dat hij
op de eerste plaats van de kan
didatenlijst stond.
GEDONDER
Senaatsvoorzitter Tjeenk Wil
link ziet het schouwspel met le
de ogen aan. Dat het AOV er
naast de Tweede Kamer een
nieuw strijdtoneel bij heeft ge
kregen, beaamt hij volmondig.
Andere senatoren irriteert de
aandacht voor het AOV. „Dat
gedonder hoeven we hier niet",
zegt een van hen. Zeker niet op
een feestdag als gisteren, als de
gekozen senatoren officieel
worden beëdigd. Liefst 33 nieu
we senatoren maken hun en
tree, onder wie vele oudgedien
den in de Haagse politiek.
Een nieuwe Senaat van oude
bekenden, stelt voormalig
PvdA-fractievoorzitter Wöltgens
vergenoegd vast. Wie zien we
terug, onder meer WD'er Hans
Wiegel, oud-minister van justi
tie Ernst Hirsch Ballin, oud-mi
nistervan economische zaken
Gijs van Aardenne en oud-mi
nister van defensie en secretaris
van de West Europese Unie,
Van Eekelen. De Senaat Wordt
weer vier jaar geleid door een
oude rot in het vak, PvdA'er
Tjeenk Willink.
Zoenend begroet Wöltgens par
tijgenoot Elske ter Veld, wiens
gedwongen vertrek als staatsse
cretaris mede aan hem te wijten
was. Ter Veld heeft dit Wöltgens
nog lang niet 'vergeten en ver
geven': „Het blijft een enorme
misser, maar dat neemt niet
weg dat we kunnen samenwer
ken", vindt ze.
Op hun beurt zullen Ter Veld en
Wöltgens hun best doen met
collega Pit door één deur te
gaan. Deze PvdA'er werd geheel
tegen de zin van de partij in,
met voorkeurstemmen in de Se
naat gekozen. Gesprekken met
premier Kok en partijvoorzitter
Rottenberg, evenals een offen
sief via de media, deden Pit niet
van zijn zetel afzien.
Inmiddels zijn er ook hier werk
afspraken gemaakt, verzekert
PvdA-fractievoorzitter Van den
Berg in de Senaat. „Pit is een
collega, en zo zullen wij hem te
gemoet treden." Pit zelf schuift
tijdens de borrel na afloop van
de beëdiging mogelijke proble
men luchtig terzijde. „Ik voel
me hier senang", zegt hij wij
zend naar zijn collegasenatoren.
„Mijn vrouw zei het ook net:
Meine, dat zit wel goed."
DEN HAAG MARC PEEPERCORN
vooruit te komen. Te veel, zo heeft het genoot
schap van gondeliers laten weten. Als proef wor
den nu vier grote gondels uitgerust met een bui
tenboordmotor.
Om de haven van Porto Marghera beter bereik
baar te maken zijn de vaargeulen uitgediept. Dat
heeft tot gevolg dat de lagune meer golfslag heeft
gekregen, golven die het de gondeliers praktisch
onmogelijk maken om vooruit te komen. Tegelij
kertijd heeft de vervuiling van het water er voor
gezorgd dat veel plantenleven in de lagune een
door een smalle landtong van zee gescheiden
klein strandmeer is afgestorven, waardoor er
ook meer stroming komt.
De gondeliers willen dat de stad maatregelen
neemt om het varen in de lagune weer mogelijk
te maken. Als dat niet gebeurt krijgen meer gon
dels een motor. Dan verdwijnt ook het laatste
stukje romantiek uit Venetië, dat met name in de
zomermaanden toch al de gedaante aanneemt
van een uit zijn krachten gegroeid attractiepark.
De smalle straatjes noch het toch ruim bemeten
San Marcoplein kunnen dan het aanbod dagjes
mensen aan. Die stroom vraagt eveneens om een
snelle aanpak om Venetië ook voor volgende ge
neraties te behouden.
VENETIË HANS JACOBS
TOM JANSSEN
