In opstand tegen baarbijbeis Gezondheid MAANDAG 12 JUN11995 REDACTIE SASKIASTOELINGA 023-150265 SPREEKUUR Asbest Hen tijdje geleden hebt u ze weer op TV kunnen zien. Mannen met beschermende kleding en gasmaskers ip een Nederlandse woonwijk. De reden: er was asbest ontdekt in afval dat over straat zwierf en dat moest met spoed worden verwijderd. Is asbest nou echt zo gevaarlijk? Het is toch een stof die al jaren in de industrie gebruikt wordt. Het ant woord op deze vraag begint bijna honderd jaar gele den. Toen werd in Engeland ten overstaan van een par lementaire commissie beroepsziekten melding ge maakt van de dood van een 33-jarige man, die zijn le ven lang met asbest had gewerkt. Hij was gestorven aan longfïbrose, een uitgebreide vorm van verlitteke- ning in de longen. Al vóór de Tweede Wereldoorlog was duidelijk ge worden dat asbest bij inademing longafwijkingen kon veroorzaken, en door verlittekening van de long tot de dood kon leiden. Deze afwijkingen werden naar de oorzaak 'asbestose' genoemd. In de jaren dertig, toen de late gevolgen van roken nog niet zo aan de orde waren en longkanker nog geen volksziekte was zoals nu, kwamen er rapporten over patiënten met asbestlongen die ook longkanker kregen. Hen kleine twintig jaar later werd in Australië het bewijs geleverd dat asbest, vooral in combinatie met roken van sigaretten, longkanker veroorzaakt. En in 1960 werd aangetoond in een groot onderzoek bij arbeiders in de asbestmijnen in Zuid-Afrika dat asbest ook kan ker van het borstvlies kan veroorzaken. In de tussentijd had het gebruik van asbest in de in dustrie een enorme vlucht genomen. Mensen in heel verschillende beroepen kregen te maken met asbest: bouwvakkers en timmerlieden gebruikten het ter isola tie, havenwerkers die stukgoed overlaadden kregen zakken met asbest te vervoeren, pijpfitters gebruikten het bij het aanleggen van industriële pijpleidingen. Maar ook de vrouwen van deze mannen werden bloot gesteld aan asbest: de asbestvezels zaten in de kleren die zij uitklopten en wasten. In de loop der tijd werd duidelijk dat asbest levensge vaarlijk kan zijn. Enerzijds door het optreden van long fïbrose, en anderzijds, zoals al gezegd, door twee ver schillende vormen van kanker aan longen of borstvlies. Het bleek dat de asbestwerkers, die dus aan veel scha delijke stof waren blootgesteld, overleden aan longkan ker en dat hun echtgenotes zo'n twintig jaar later kan ker van het borstvlies kregen (mesothelioom). Ondanks het zich opstapelende bewijs dat asbest op z'n minst schadelijk was voor de gezondheid, bleven maatregelen ter preventie uit. Ook schadeclaims wer den systematisch afgewezen. Het duurde tot in de ja ren zeventig, meer dan 40 jaar nadat al was aange toond dat asbest longafwijkingen geeft, voordat er ade quate wetgeving kwam, die gerichte maatregelen zoals afzuiginstallaties en gasmaskers verplicht stelde. Dit treurige verhaal over de ontkenning van de gevol gen van asbestexpositie is een van de grote schandalen uit de recente industriële geschiedenis. Het willens en wetens de ogen sluiten voor bewijs, het idee dat goede bescherming wel eens geld zou kunnen kosten en het daarom blijven blootstellen van arbeiders aan een do delijke stof, het getuigt van een misdadig gebrek aan verantwoordelijkheidsbesef, dat in de loop der jaren veel slachtoffers heeft geëist. Ook in huis, vooral in oudere huizen, is nog vaak as best te vinden. Is dat ook een bedreiging voor uw ge zondheid en die van uw kinderen? Het antwoord is 'nee, tenzij...'. Asbest is gevaarlijk bij het inademen van de asbestvezels. Zolang die vezels niet gaan stuiven, kunt u ze niet inademen en is er niets aan de hand. Met an dere woorden, asbest in huis is niet gevaarlijk tenzij u er mee aan de slag gaat. Als bij een verbouwing bijvoorbeeld asbest wordt aangetroffen, destijds als isolatiemateriaal aangebracht, dan moet u.daar zorgvuldig afblijven, en als het verwijderd moet worden daarvoor een gespecialiseerd bedrijf in de arm'nemen. Wel duur, ja. Dat vonden die grootindustriëlen eerder deze eeuw ook. Hedendaagse vrouw met kriebelende kinderwens Hoe kan het dat veel verstan dige vrouwen die voor het eerst zwanger zijn zowat ten onder gaan aan onzekerheid en een gebrek aan zelfver trouwen. Hoe slecht is roken, een enkel glaasje wijn? Mag ik zolang het wurm het dag licht nog niet heeft aan schouwd niet meer sporten- /werken/vrijen/schilderen/1 ekker, maar 'fout' eten? Schuldcomplexen vieren hoogtij. De moderne mens koopt in geval van twijfel een boek. Of twee boe ken, of drie. Over zwanger zijn, over bevallen, over opvoeden. En daarvan, o wonder, wordt de onze kerheid nog duizendmaal groter. Want al die boeken spreken elkaar tegen. In de bakerkunde wordt wat afgeleuterd over wat wel moet en wat niet mag. De gemeenschappelijke factor van al die boeken is dat ze zogenaamd vrijblijvend advies geven, maar op zo'n dwingende toon dat duidelijk is dat de spruit de gruwelijke ge volgen zal dragen als de zwangere zich niet aan de wetten houdt. Bo vendien zijn bestsellers als 'Beval len en opstaan' al weer zo oud dat de teneur ervan ver van het bed van een jaren-negentig moeder verwijderd is. Die boeken waar schuwen ervoor dat het leven nooit meer het zelfde zal zijn mèt kind, en gaan er in één moeite door vanuit dat de aanstormende moeder bereid is haar zelf gekozen levensstijl opzij te zetten, omdat die natuurlijk per definitie niks is voor een kind. Het zojuist verschenen 'De won dere wereld van de moderne moe: der', geschreven door Viva-journa list en moeder Saskia Noort, vormt op deze tendens een verfrissende uitzondering. Het boekje is geen 'baarbijbel' - zoals de auteur het genre zelf noemt - vol wetten en raadgevingen, maar een dagboek achtig verslag van conceptie, zwangerschap, bevalling en de eerste weken daarna van Noorts eigen eerste kind. De kracht ervan is dat het voor de jonge moeder van de jaren negentig in alle facet ten herkenbaar is. Noort plaatst de lezer in de wereld van de heden daagse werkende vrouw met krie belende kinderwens. Zij schetst zich zelf niet als een ge staalde carrièrevrouw die volledig ongevoelig is voor het commen taar van haar omgeving. Integen deel, in dit tijdperk waarin theorie lessen op alle gebied voorafgaan aan de praktijk, zet ook de onerva ren zwangere alle zintuigen open om maar zoveel mogelijk over het 'vak' te weten voordat er werkelijk moet worden gemoederd. Noort beziet haar toekomstige moederschap prettig herkenbaar in het licht van deze tijd: 'Als moe der kan ik mijn carrière wel op Modern moederen gaat in tegen uitspraken als: Als moeder kan ik mijn carri ère wel op mijn buik schrijven. foto cpd mijn buik schrijven. De weinige lasting dat ze er wel voor zullen vrouwen die op hoge posten zit- zorgen dat andere moeders het ten, zijn bewust kinderloos of der- minstens even moeilijk krijgen als mate gehard door de dubbele be- zij het hebben gehad. Urine als stressmeter Uit onderzoek van het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam blijkt dat iemand met een hoog adrenaline-gehalte in de urine vaak veel psychische klachten heeft. Het studiecentrum "heeft van ruim 400 proefpersonen 6 urinemonsters op een rustdag en 6 op een werkdag genomen. Uit de analyses bleek dat bij de werknemers die het gevoel hebben dat ze niet gezond zijn, het adrenalinegehalte aan het eind van de werkdag onvoldoende her stelt. Houdt dit lange tijd aan, dan is er sprake van chronische stress die op lange termijn lichamelijke klachten kan veroorzaken zoals slaapproblemen, hoge bloeddruk en maagdarmstoornissen. Adrenaline, dat wordt aangemaakt in het bijnierinerg, is een stress hormoon dat nodig is om het lichaam in actie te brengen. Het ver snelt de ademhaling, vernauwt de bloedvaten, spant de spieren aan en laat het hart sneller kloppen. Wanneer mensen zich ontspannen, dient het adrenaline-gehalte na enige tijd weer te dalen. „Ongeveer een derde van het aantal mensen in de WAO is afge keurd om psychische redenen. Met het meten van adrenaline in urine kun je al in een vroeg stadium bekijken of iemand last heeft van stress. Het zou mooi zijn als bedrijfsartsen in de toekomst re gelmatig urinemonsters afnemen bij werknemers. Dan kunnen werkgevers preventieve maatregelen nemen op de werkvloer," al dus een van de onderzoekers. Ook de manier waarop een zwan gere vrouw wordt besproken en behandeld komt aan bod; vooral mannen matigen zich het recht aan over de buik te aaien. 'Na dit ongewenst betasten volgt door gaans een discussie tussen de he ren over hoe sexy zwangere vrou wen wel of niet zijn'. Reeds beval len vrouwen zwammen tegen aan staande moeders aan over hun ei gen bevalling en over hoe afgrijse lijk pijnlijk en langdurig die was. Vervolgens is het in Nederland - als enig land in de wijde wereld, overigens - gebruikelijk dat men thuis bevalt. Eigenlijk moet er een medische reden zijn, wil een zie kenhuisbevalling de barende niet op brede hoon komen te staan: 'Alleen angsthazen, lafaards en verwende krengen bevallen in het ziekenhuis. Dat is de boodschap die ik versta uit de monden van vroedvrouwen en diverse baarbij- bels'. Wat volgt is niet het prettig snelle, pijnlijke doch o zo organische wer pen van een jong, zoals baarbijbeis veelvuldig beschrijven, maar een lange en vruchteloze reeks weeën, die ten slotte toch eindigt in het ziekenhuis ('Ik faal als thuisbe- valster en oermoeder'.) Aldaar blijkt medische hulp een betrekke lijk pijnloze en snelle bevalling tot gevolg te hebben. Noort is begrij pelijk boos over de misplaatste he roïek die het baren thuis en in grootse pijn wordt toegedicht. Ze kan dagen niet lopen en haar kruis, dat door de kraamhulp eufe mistisch 'onderkantje' wordt ge noemd, is dermate gehavend, dat ze het 'tot rampgebied verklaart'. Na het bevallen is de vrouw op eens moeder. De omgeving gaat ervan uit dat deze wonderlijke ver andering zich automatisch vol trekt, en vooral: dat die verder reikt dan wat ongecoördineerde oerge- voelens die voornamelijk dienen om het kind te beschermen tegen gevaar. De moeder dient te genie ten van de kraaminvasie die ge voed en gelaafd wil worden. Be zoekers die het kind afpakken en de borstvoeding met eigen ogen willen aanschouwen, terwijl de jonge moeder zich daarbij gewel dig ongemakkelijk voelt. Al met al beschrijft dit boekje hoe in dit zogenaamde tolerante tijd perk juist het prille moederschap geen lossigheid kent. Vooral de werkende vrouw wordt benaderd vanuit de houding: jij denkt maar dat je alles weet en kunt, maar van moederen heb je de ballen ver stand. Noorts geschrift is eigenlijk een pleidooi om tegen dit gedram in opstand te komen. Beter in on zekerheid leven dan naar de wet ten van mensen die totaal anders in hun vel zitten dan jij. Saskia Noort, 'De wondere wereld van het moderne moederen', Van Holkema Warendorf, 19,90 gul den. ISBN 90-269-6653-9. MIEKE ZULMANS P U mm H z wmm Z E L s E D N A L N E P A H C S G N 1 N N A M E B R S N L M 1 T T M R D R E U A 1 L R A F K O N U N E D U A S R E R F A M N R 1 V A G R E E 1 H U A E E T 1 A A A W N C E c N R A V R D L A u S R S O S A A E U R S K O G E V E R G 1 S S E N S B N E E T S P A A L S E A D 1 H S E M O S L R O G W N L D G A s T L N S O E T A L N V A s S A M O p T 1 L A A K E I N O R K z O U G T L N E L O M R E T A w T S E E B R E K 1 U S T G Adres Nuffig Straatvuil Bemanning Opslag Suikerbeest Emotie Reidans Tegenslag Gangesgaviaal Roomsoes Uitwas Gazonsproeier Scanner Uniform Klaver Schande Vampier Kroniek Schapenland Vergissen Landbouwer Schram Waskaars Landheer Slaapstee Watermolen Massa Stalling Werkman Nereus Stopgaren OPGAVE OPLOSSING WOORDZOEKER In deze mengelmoes van letters zijn al de genoemde woorden ver stopt. Ze zijn te lezen van links naar rechts, van rechts naar links, van boven naar beneden of omgekeerd of schuin. Sommige letters worden dubbel gebruikt. Streep alle woorden door. De res terende letters vormen dan regel voor regel van boven naar bene den nog een woord. SLEUTELWOORD Horizontaal: 1. schaamte; 2. couveuse; 3. heilzaam; 4. absentie; 5. vesti gen; 6. uitkomst; 7. isoleren; 8. tafereel. De woorden op de eerste en der de verticale regel zijn: SCHA- VUITen HUISSTOF. Het sleutel woord luidt: REUSACHTIG. HEINZ mm RIPS :-l-0 F-R J-T-S /-S E-FZ W-/-£-U'W-S JA JCUX>Ct/S, TEBWUL W/J OHS H'GfZ tOP&J T3 MAfCEM, U6T 13XX&2 T£ ZOW&S OP h£T 0£*C VAtS ££H 03 SCff TOMPOES Heer Bommel en de Hachelbouten ,,Bij uw ingang groeit duivelskruid", herhaalde Hobbel. „Uw toekomst is zorgelijk. De inkomsten zullen dalen en de snart loert. U moet leren be rusten, heer waard. Breng ons een ootmoedig maal." „Duivelskruid?" gromde de herber gier. „Ik heb lak aan dat gezwam! Een ootmoedig maal! Bali!" Hij sloffe driftig heen en Hobbel knikte tevreden. „Een wijs iemand", prees hij. „Wat bedoelt u?" vroeg heer Bommel verbaasd. „Hij gelooft niet eens aan voortekens!" „Juist", zei de ander. „Hij stoort zich er niet aan. Hij vecht er dus ook niet tegen. Dat leidt tot berusten." „Wel heb ik ooit!" riep heer Ollie uit. "Wat is dan het nut van voortekens, als u begrijpt wat ik bedoel?" „Het zijn de wegwijzers langs het pad waarover het lot ons voert", zei Hob bel Hachelbout belerend. „Men kan het pad niet veranderen, maar men weet dan tenminste of de weg naar een oase of naar een afgrond voert." „O", zei heer Bommel. Hij zweeg enige tijd om die woorden te verwer ken. Toen schudde hij het hoofd. „Een heer houdt graag zijn lot in ei gen hand", hernam hij klagelijk. „Dat is hoogmoed!" berispte Hobbel. „Men kan hoogstens zijn lot wat ver zachten. Men kan kleine narigheden wel eens voorkomen, dat is alles. Neem nu bijvoorbeeld het morsen van zout. Dat duidt op ruzie, zoals u weet. Welnu, u kunt die kans op ru zie verminderen door het gemorste zout over uw schouder te werpen". H T DOOR HANS VAN ES Het afgelopen weekeinde kreeg het hele land talrijke buien te verwerken. Buien, die in het voorjaar en de vroege zomer hoofdzakelijk boven land ont staan, ontplooiden zich nu ook volop boven de Noordzee en dre ven met een noordwestelijke stroming de kuststrook binnen. Op veel plaatsen werd weer zo'n 15 millimeter neerslag aan het maandtotaal toegevoegd. Gelukkig daalde het meeste he melwater in dé nacht en vroege ochtend en was het tijdens de middaguren voor langere tijd droog. De zon liet zich dan ook af en toe zien. De temperatuur bleef nog steeds behoorlijk laag; ongeveer 15 graden. Het lijkt er op, dat we fle meeste buien voorlopig achter de rug hebben. Toch is er nog geen re den voor optimisme, want het ho- gedrukgebied, dat zich vorige week installeerde in de zeegebieden ten westen van Ierland, toont! de komende dagen geen uitbreiding naar het Europese vasteland. Hierdoor blijft de wind steeds uit richtingen tussen noord en noord west waaien. Uit die hoek mag je nu eenmaal geen warmte verwacli ten. De temperatuur gaat wel een fractie omhoog, maar met 17 tot graden is het plafond wel bereikt. Tot het midden van deze week heerst er een betrekkelijke rust opd weerkaart. Inde noordelijke stroming trekken wolkenvelden mee, waaruit vooral landinwaarts een bui kan ontstaan. Af en toe komte ook ruimte voor wat zon. Warm weer treffen we al tijden aan boven Oost-Europa met maxim, die dagelijks gemakkelijk tot 25 a 30 graden oplopen. Vanaf woens dag stroomt die lucht langzaam in onze richting en komt dan onver mijdelijk in botsing met de koelere lucht boven West-Europa. Op de grens van beide luchtsoorten ontstaat boven Polen of Oost- Duitsland een nieuw lagedrukgebied, dat in de richting van de Nooi zee koerst. De opdringende warme lucht brengt de zomer dus niet echt dichterbij. Integendeel, de kans is vrij groot dat ons weer late de week wordt bedreigd door de regenzone van de depressie. Volgens een ander computermodel zwenkt de depressie af naar Sc< dinavië. Dat is voor ons het gunstigste scenario, waarbij de neersla] kans kleiner is. In beide gevallen blijft het deze week te koel voor E U KNMI Weersvooruitzicht Geldig tot en met dinsdag. Noorwegen: Geregeld zon, nu en dan ook wolkenvelden Afne mende kans op neerslag. Middagtemperatuur langs de westkust in het alge meen rond 15 graden, in de buurt van Oslo rond 20. Zweden: In-het zuiden flink wat wolkenvelden en op beide dagen kans op regen. .El ders van tijd tot tijd zon en droog. Middagtempera tuur van 16 tot 19 graden. Denemarken: Half tot zwaar bewolkt en soms regen. Maxima onge veer 17 graden. Engeland, Schotland, Wales en Ierland: In het algemeen droog weer met nu en dan zon Maxima op veel plaatsen rond 15 gra den, morgen lokaal 18. België en Luxemburg: Veel wolkenvelden, soms wat zon. Op beide dagen mogelijk een bui Middag- temperatuur rond 16 graden Noord- en Midden-Frankrijk: Op beide dagen in de westelijke depar tementen van tijd tot tijd zon en overwe gend droog. Verder half tot zwaar be wolkt en nu en dan buiige regen. Mid dagtemperatuur van 16 graden in het oosten tot dicht bij 20 rond de Vend'ee; langs het Kanaal circa 14 graden. Portugal: Flinke perioden met dagtemperatuur aan de kust van 20 gra den in het westen tot 24 in de Algarve; landinwaarts wordt het lokaal 28 gra- Madeira: Wolkenvelden, soms ook zon. Bijna overal droog. Middagtemperatuur rond 23 graden. Spanje: Langs de noordkust plaatselijk veel be wolking en aanvankelijk kans op regen. Verder flinke perioden met zon en bijna overal droog. Middagtemperatuur meest tussen 23 en 29. graden, in Andalusië iets boven de 30. Langs de Golf van Bis kaje beduidend lage're temperaturen Canarische Eilanden: Droog en flink wat zon. Middagtempera tuur ongeveer 26 graden Marokko: Westkust: Zonnig, in het noorden aan vankelijk ook wolkenvelden. Droog. Mid dagtemperatuur vlak aan zee rond 24 graden. Tunesië: Vooral vandaag kans op enkele wolken- veldem en op een regen- of onweersbui. Verder flink wat zon. Middagtempera tuur vlak aan zee rond 28 graden Zuid-Frankrijk: In het algemeen veel bewolking en van tijd tot tijd buiige regen. Morgen langs de Atlantische kust kans op opklarin gen. Middagtemperatuur meest tussen 16 en 20 graden, langs de Middellandse Zee iets hoger. Mallorca en Ibiza: Zonnige perioden, ook kans op een re gen- of onweersbui. Middagtemperatuur ongeveer 24 graden. Italië: Veranderlijk bewolkt en vooral in de noordelijke helft van tijd tot tijd buiige regen, wellicht met onweer. Middagtem peratuur van 19 graden rond Milaan tot tussen de 24 en 29 ten zuiden van Ro- Corsica en Sardinië: Veranderlijk bewolke en op beide dagen kans op enkele regen- of onweersbuien. Middagtemperatuur van 22 graden op Corsica tot lokaal 27 op Sardinië. Malta: Zon, soms ook wolkenvelden en vooral vandaag kans op enkele stevige regen- of onweersbuien. Middagtemperatuur rond 28 graden. Griekenland en Kreta: Flink wat zon. ook enkele wolkenvelden en vooral in het noorden van Grieken land kans op een enkele regen- of on weersbui. Temperatuur in de middag op veel plaatsen rond 29 graden. Turkije en Cyprus: In het algemeen veel zon. Droog. Mid dagtemperatuur vlak aan zee tussen 26 en 30 graden Duitsland: In het algemeen veel wolkenvelden en op veel plaatsen van tijd tot tijd een ste vige bui, soms met onweer Middagtem peratuur vandaag van 15 tot 18 graden, morgen plaatselijk iets hoger. Zwitserland: Aanhoudend wisselvallig met plaatselijk flink wat regen. Middagtemperatuur rond 15 graden, in de buurt van Locarno enkele graden hoger. Oostenrijk: Wisselvalig weer met veel bewolkin plaatselijk flink wat regen. Middag J peratuur van 15 graden in het we tot iets onder de 20 in het oosten. Veel wolkenvelden en van tijd tot tij( gen, mogelijk met onweer. Vooral ii westelijke helft kan plaatselijk neerslag vallen. Middagtemperatuur 20 graden in het noordwesten tot pl selijk 26 in het zuidoosten. Tsjechië en Slowakije: In het algemeen veel bewolking e al in Tsjechië van tijd tot tijd buiige Droog. Mid- gen; plaatselijk kan fiks wat neer vallen. Middagtemperatuur van den in Tsjechië tot 22 graden n n Slo DINSDAG 13 JUNI 1995 Zon- en maanstanden Zon op 05.20 Zon onder 21. Maan op 22.07 Maan onder Waterstand IJmuiden Katwijk Hoog 04.13- 16.39 03.46 - Laag 12.27 00.00 12.08 Weerrapporten 11 juni 20 uur: Amsterdam De Bilt Deelen Eelde Eindhoven Den Helder Rotterdam Aberdeen Athene Barcelona Boedapest met ontv hall bew regenbui half bew Dublin zwaar bew. n6 Frankfurt regen z 1 Genève half bew wnw2 Helsinki zwaar bew. zzo 5 Innsbruck regen ver 1 Istanbul onbew. w.s 0 Klagenfurt licht bew w 3 Kopenhagen licht bew. zzw2 Las Palmas licht bew. Lissabon onbew. Locarno Londen Luxemburg Stockholm Warschau Wenen licht bew. half bew regenbui half bew Casablanca half bew Johannesburg onbew Los Angeles onbew New Orleans half bew New York TelAviv bew Vancouver half bew 14 11 8 28 18 16 15 I 15 11 27 14 19 12 16 29 19 15 9 16 10 14 10 20 13 12 3 I 24 16 J 20 14 I 16 13 I •26 21 I 24 14 I 15 11 6i 16 11 t 14 5 I 26 10 I 30 18 22 16 I 26 20 I 29 15 I 12 10 1 22 16 I 18 11 I 17 9 1 12 12 23 18 1 26 17 I 19 10 I 27 15 I 22 16 I 19 9 II 34 27 -I 6 3 I 22 18 I 21 10 I 23 16 i 32 23 29 18 32 17 d 23 17 22 15, 28 18 16 8

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1995 | | pagina 12