Toeval beslist lot prestatiebeurs
'Je zou die politici bij de ballen willen grijpen'
Mondige burgers
hebben recht op
echte inspraak
Feiten &Meningen
Hulp in huis
WOENSDAG 7 JUN11995
COLUMN
In Nederland dreigt de uitvoering van grote
infrastructurele werken steeds meer lang
durig te worden vertraagd door procedures,
aangespannen door direct belanghebben
den. In herinnering hoeven slechts te wor
den geroepen de uitbreiding van Schiphol,
de aanleg van de Betuwelijn en de dijkver
zwaringen langs de grote rivieren.
De politiek lijkt daar nu een oplossing
voor te hebben gevonden. Verandering van
de wetgeving, zodanig dat die bezwaren de
uitvoering minder kunnen traineren. De
vraag is of dat in een geëmancipeerde sa
menleving wel een echte oplossing is. Ik
denk het niet. Men loopt het levensgrote ri
sico om het paard achter de wagen te span
nen. Burgers zullen zich, meer dan thans
reeds het geval is, niet serieus genomen
voelen.
Dat draagt weer bij aan de overbekende
kloof tussen delen van het openbaar be
stuur en de burger. Het referendum over de
stadsprovincie Amsterdam heeft dat over
duidelijk aangetoond en naar het zich laat
aanzien is de stadsprovincie Rotterdam
hetzelfde lot beschoren. Ook daar zijn poli
tici bezig om zich, om principiële redenen,
bijvoorbeeld het
CDA en de WD die
tegen referenda zijn,
of op basis van
spitsvondigheden
waarvoor menig so
ciaal-democraat
kiest, onder de uit
komsten van deze
referenda uit te
wurmen.
We mogen hopen
dat de meerderheid
van de leden der
Tweede Kamer het
gezonde verstand
gebruikt en niet zo
ostentatief de kiezerswil naast zich neerlegt.
Dat was tenslotte het hoofdargument om
die 78 kilometer snelweg in Limburg maar
volgens Limburgse en niet volgens milieu-
bewegingswensen aan te leggen.
Ondertussen ligt daar het probleem van
voor 's lands economie belangrijke in
frastructurele werken en hervormingen van
het binnenlandse bestuur. Hoe dan wel, zo
is nu de vraag.
Het begin van de oplossing van dit neteli
ge probleem van strijdige belangen begint
met de volmondige erkenning van de bur
ger door de dames en heren politici. Een
mondigheid die overigens door de vier gro
te politieke stromingen, elk op haar manier,
fel of bedaagd is bevochten. De burger zegt
en doet nu vooral iets terug en het past de
politiek niet zich hierover heden te bekla
gen. Hetgeen teruggezegd of -gedaan wordt
hoeft niet noodzakelijkerwijs datgene te zijn
dat de coterie (besloten gezelschap) van
partijen die het land bestuurt op rijks-pro
vincie- en gemeenteniveau op een bepaald
moment vindt.
Een deel van de oplossing ligt zeker bij
het doorbreken van het incestueuze karak'
ter van deze partijpolitieke coterieën. Door
een politieke partij weer te laten ademen
met zijn achterban en zijn kiezers neemt
het gevoel van wat leeft onder het eigen
electoraat weer toe. Dat betekent natuurlijk
wel het rigoureus openbreken van de mo
nopolies van deze partijen, ondermeer op
hun exclusieve benoemingsrecht van partij
genoten op hoge ambten van bestuur en
bureaucratie.
Het tweede dat moet gebeuren is vol
strekte openheid vanaf het allereerste be
gin. Daaraan mankeert veel, zoniet alles. Ik
heb een aantal van deze procedures van
binnenuit meebeleefd. Ondermeer ten aan
zien van de uitbreiding van Schiphol, de
Betuwelijn en de stadsprovincie Rotterdam.
Weerzinwekkend is het enige woord dat ik
ervoor beschikbaar heb. Het is van stonde
af aan één en al manipulatie en orkestratie.
Het hele brieven-, telefoon- en adviescircuit
wordt ingezet en bespeeld. De burger komt
in het hele verhaal niet voor. Mogelijke te
genstanders worden of tijdig ingepakt door
ze er bij te betrekken of zo lang mogelijk
onkundig gehouden. Het heeft met een ge
zonde vorm van argumenteren en open
heid niets te maken.
Is het gebakje op die manier eenmaal ge
bakken dan wordt het taartje kant en klaar
aan de burger en die belangenvertegen
woordigers gepresenteerd die niet in het
proces betrokken zijn geweest. Er is in dit
bestuurlijk-bureaucratisch proces ook altijd
maar één alternatief, één oplossing voor
handen. Verschillende oplossingen voor
hetzelfde probleem bestaan in dit gesloten
gebeuren niet. De burger heeft niets te kie
zen, hij kan vóór, of vóór zijn. Is hij toch te
gen dan wordt wat aan het plan gesleuteld
en moet hij ten lange leste toch maar vóór,
want niet lastig zijn.
Dat wringt en geeft goed georganiseerde
tegenstanders alle gelegenheid de plannen,
door het produceren van alternatieven, on
deruit te halen. Dat op zijn beurt levert
mooie juridische procedures op en voordat
je het weet, zijn we tien jaar verder. Noch
voor Schiphol, noch voor de Betuwelijn,
noch voor de dijkverzwaringen, noch voor
de stadsprovincies zijn de burgers en belan
gengroepen alternatieve oplossingen voor
hetzelfde probleem gepresenteerd. Alterna
tieve oplossingen die door het bestuur met
alle, nadrukkelijk alle, voors en tegens op
een evenwichtige manier dienen te worden
gepresenteerd.
Zo moeilijk is dat niet. Het vergt echter
wel een mentale omschakeling van het po-
litiek-bureaucratische bestuur. Het zal zich
er mentaal op moeten instellen dat het ab
soluut noodzakelijk is om in een tijd en in
een land van mondige burgers te denken en
te handelen in alternatieven. Bijprodukt
van een dergelijke handelswijze is boven
dien dat de oplossing die er dèn uitrolt
dikwijls veel beter is dan indien gedacht en
gehandeld wordt vanuit één heilig verklaar
de oplossing. Ik kan dat inmiddels, vanuit
een lange praktijk van binnenuit, met tal
van voorbeelden illustreren.
PIM FORTUYN
medewerker
Kamerlid komt te laat: schade voor kabinet een half miljard gulden
Eén D66-senator moest gistermorgen naar de dokter en dat duurde wat langer dan verwacht. Uiteindelijk kwam Elida Tuinstra precies twee minu
ten te laat. Die twee minuten kosten minister Ritzen van onderwijs en het kabinet ruim een half miljard, omdat de invoering van de prestatiebeurs
nu minstens een jaar langer op zich laat wachten. Toeval is in de Nederlandse politiek hard op weg een belangrijke factor te worden.
scenario echter grondig in dui
gen.
Ook in de Tweede Kamer heb
ben dergelijke toevalligheden
het afgelopen parlementaire
jaar al voor de nodige opschud
ding gezorgd. Het spectaculair
ste voorbeeld daarvan was na
tuurlijk de stemming over de
Limburgse rijksweg A73 die te
gen de zin van het kabinet op
de oostkant van de Maasoever
wordt aangelegd, omdat het
PvdA-kamerlid Lilipaly zich op
het moment van de stemmin
gen in Frankrijk bevond. Eerder
viel ook al de regie rond de
stemmingen over de kerncen
trale Borssele en het verbieden
van nertsfokkerijen in duigen,
omdat fractieleden absent wa
ren.
Onlangs nog sprak premier Kok
zeer geïrriteerd over de opmars
van het toeval in de politiek,
toen hij aankondigde de wetge
ving rond de orgaandonatie
eerst grondig met de leiders van
de regeringsfracties te willen
bespreken om te voorkomen
dat de stemming daarover af
hankelijk zou worden van 'het
toevallige al of niet aanwezig
zijn van een willekeurig kamer
lid'.
TOEVALLIG
Het zal gisteravond in huize-
Kok dan ook niet al te gezellig
zijn geweest. Per slot van reke
ning is-'het bedrijfsongeval' met
de prestatiebeurs met zijn scha
depost van zo'n half miljard
gulden veruit de duurste tot nu
toe.
Het is overigens bepaald niet
voor het eerst dat de Eerste Ka
mer gebruik maakt van zijn
recht eenmaal door de Tweede
Kamer aanvaarde wetsvoorstel
len toch af te wijzen. Sinds 1972
gebeurde dat al twintig keer
eerder, de laatste keer in 1990
toen een wijziging van de rege
ling voor de subsidiëring van
politieke partijen werd wegge
stemd. Daarbij was van toeval
ligheden overigens geen sprake:
het voorstel werd met algemene
stemmen verworpen. Net als
toen ging het de afgelopen
twintig jaar meestal om politiek
betrekkelijk minder belangrijke
kwesties als de Eerste Kamer
zijn rug rechtte.
Soms leidde het afwijkende
stemgedrag echter tot grote po
litieke spanning zoals in 1976,
toen met name een aantal WD-
senatoren onder leiding van de
toenmalige fractievoorzitter Van
Someren-Downer tegen de al
door de Tweede Kamer aange
nomen initiatief-abortuswet
van het kwartet Roethof (PvdA),
Lamberts (D66) en Geurtsen en
Veder-Smit (beiden WD) stem
de.
Over de prestatiebeurs zullen
overigens geen al te scherpe
messen worden getrokken. De
schadepost van een half miljard
is natuurlijk vervelend, zo lieten
de onderwijswoordvoerders van
de drie paarse partijen in de
Tweede Kamer weten, rpaar het
gaat hier slechts om uitstel, niet
om afstel. Uiteindelijk gaat de
voorgenomen bezuinigingsope
ratie, al is het met enige vertra
ging, gewoon door.
DEN HAAG TOOF BRADER
ANP
Tegenvaller voor Ritzen en het kabinet. fotopersbureau dijkstra
Ingewijden wisten vorige week
al dat de stemming in de Eerste
Kamer over de prestatiebeurs
een dubbeltje op zijn kant zou
worden. Weliswaar beschikte de
paarse coalitie op grond van de
provinciale verkiezingsuitslag
van 1991 over een op zich riante
meerderheid van 40 van de 75
zetels, maar zowel in de WD-
als de D66-fractie klonken dissi
dente geluiden.
Gistermorgen, na de diverse
fractievergaderingen, werd er
dan ook druk geturfd op het
Binnenhof. Algemeen werd ver
ondersteld-dat de stemmen
zouden staken, omdat in beide
fracties ëén dissident wenste te
volharden ondanks de druk die
door de rest van de fractie werd
uitgeoefend. Een snelle reken
som leerde verder dat vijf sena
toren afwezig waren (twee ge
heide tegenstemmers van het
CDA en drie geheide voorstem
mers van WD (2) en D66 (1)).
Opgeteld en afgetrokken bete
kende dat een waarschijnlijke
stemverhouding van 35 tegen
35.
Zo'n uitslag had betekend dat er
volgende week opnieuw zou
moeten worden gestemd. Voor
Ritzen was er dan geen vuiltje
aan de lucht geweest, omdat
volgende week dinsdag voor het
eerst de nieuwe Eerste Kamer
aantreedt op basis van de ver
houdingen zoals die na de sta
tenverkiezingen van 8 maart is
ontstaan. Dan beschikken PvdA,
D66 en WD over een veel rian
tere meerderheid van 46 tegen
29 zetels en zou er zelfs ruimte
zijn voor meer dissidenten dan
de twee die nu voet bij stuk
wensten te houden. De vertra
ging van Tuinstra gooide dat
Nederlandse militaire waarnemers gaan zich verenigen
„Je zou ze bij de ballen willen
grijpen, die 'specialisten' van
de Tweede Kamer". Gerard
Wondergem is woedend. Woe
dend over zoveel onbenul en
halfslachtigheid in de Bosni
sche crisis. Over ballen gespro
ken. „De Serviërs hebben de
hele wereld nu bij de ballen.
En als je bij je ballen wordt ge
grepen, moet je de hand af
hakken die ze vastheeft. Dat
doet even pijn, want die ballen
gaan mee". Met andere woor
den, de bijna vierhonderd ge
gijzelde blauwhelmen zouden
een militaire interventie in
Bosnië niet overleven.
Dat is niet de uitweg die Won
dergem, zelf ex-UNMO (militair
waarnemer van de VN) in Bos
nië, zou kiezen. Hij is fel gekant
tegen de ongerichte spierbal
lenpolitiek die nu gevoerd
wordt. „Als je de crisis in Bosnië
met grote middelen te lijf wilt,
moet je het ook goed doen. Nu
zie je dat er op alle mogelijke
niveaus over gepraat wordt:
Contactgroep, NAVO, Veilig
heidsraad, afzonderlijke landen.
En ze komen er geen van allen
uit".
„Er is geen eenhoofdig com
mando, en we hebben al eerder
gezien hoe dat afloopt. In Iran,
toen drie Amerikaanse krijgs
machtonderdelen, nota bene
van één en hetzelfde leger, hun
zaken niet goed coördineerden
en de bevrijdingsoperatie van
de gijzelaars mislukte".
Toch dirigeren de grote wester
se landen troepen zonder dui
delijk omschreven doel richting
Bosnië. Fout, fout, hartstikke
fout, weet Wondergem. De in
stemming van de Nederlandse
regering met deze troepenver
sterking nog afgezien van een
mogelijke bijdrage is faliekant
verkeerd. „De crisis in Bosnië is
niet even Coevorden bellen,
zoals in de Golfoorlog onder
minister Ter Beek. Déze puin
hoop is de uitkomst van jaren
halfslachtig beleid.
De politici moeten duidelijke
doelen aangeven. En als dat mi
litaire doelen zijn, dan moeten
ze de middelen ter beschikking
stellen. Daarna moeten ze hun
handen ervan aftrekken en het
de militairen laten opknappen".
„De enige oplossing nu is op
nieuw onderhandelen, praten
met de Serviërs. Dan maar ge
zichtsverlies lijden, maar praten
om die jongens los te krijgen is
de enige oplossing". Dat riep hij
meteen al toen de NAVO-lucht-
aanvallen de Serviërs tot hun
gijzelingsacties brachten. Via
een collega kreeg hij te horen
dat Defensie het beter vond als
hij zich even gedeisd hield. Om
die reden liet hij verstek gaan
bij de actualiteitenrubriek 2
Vandaag.
Geen ramp, want zijn maatje uit
Sarajevo, de Breukelaar Leo van
Knijff „Die is toch met de VUT,
hij kon zeggen wat-ie wilde"
vertelde in het programma
exact wat Wondergem op zijn
lever had. En nu ook generaal
Couzy, bevelhebber van de
landstrijdkrachten, zijn bezwa
ren heeft geuit tegen troepen
zending, voelt hij al helemaal
geen remmingen meer. „Ik kan
niet langer zwijgen".
Gerard Wondergem, 37 jaar oud
en van een fysionomie die je
niet zo even opzij zet, was in de
zomer en herfst van 1992 in
Bosnië gestationeerd als UN-
MO. Eerst zat hij in Sarajevo,
dat toen zwaar onder vuur lag
van de Bosnische Serviërs. Ko
gels en granaatscherven vlogen
hem letterlijk om de oren. Tot
op het toilet van het VN-hoofd-
kwartier. Hij maakte er een
Noorse collega mee die volledig
door het lint ging. Met enkele
rake klappen moest hij de Noor
ervan weerhouden dat-ie in pa
niek de straat op rende, de gra
naten tegemoet.
Daarna kwam Wondergem te
recht in Noord-Bosnië, waar et
nische zuiveringen en moord
partijen door de Krajina-Ser-
viërs uit het aanpalende Kroatië
aan de orde van de dag waren.
Als VN-waarnemer kon hij in
sommige gevallen door bemid
deling erger voorkomen.
Hij schreef een openhartig dag
boek over zijn ervaringen: 'Je
komt anders terug'. Het sloeg in
als een bom, zeker bij Defensie.
Wondergem had felle kritiek op
de gebrekkige voorbereiding en
uitrusting van de (Nederlandse)
VN-waarnemers. Vloekend en
tierend had hij in Sarajevo moe
ten rondrijden in afgedankte,
slecht remmende Oostduitse
jeeps, welwillend ter beschik
king gesteld door de Bondsre
publiek.
Zijn ervaringen in Bosnië
brachten hem tot meer dan al
leen zijn boek. Werkzaam bij
het Centrum voor Vredesopera
ties in Ossendrecht Defensie
onderkent zijn ervaringen en
capaciteiten is Wondergem in
middels bezig met het opzetten
van gerichte opleidingen voor
internationale waarnemers. En
zaterdag richt hij met collega's
in Soesterberg een belangenver
eniging op voor waarnemers èn
hun achterban.
„Omdat het gaat om een speci
fieke groep. Ze opereren onge
wapend, bemiddelen, moeten
het vertrouwen zien te winnen
van de strijdende partijen. Som
migen komen met grote proble
men terug. Die groep kun je
niet onder het brede blauwhel
men-legioen scharen". De
schokkende beelden van de als
levende schilden vastgeketende
waarnemers dringen zich op.
Hun strakke, soms uitgesproken
angstige blikken. Onder hen de
Nederlander Jos Gelissen. „Een
jaargenoot van me". De spraak
waterval Wondergem valt even
stil.
Als hij dat zo ziet, die machtelo
ze waarnemers als levende
schilden, heeft het dan nog wel
zin om ze in Bosnië te handha
ven? Wondergem is resoluut:
„Ondanks alles heeft het zin.
Maar als het straks de kant op
gaat van gewapend optreden en
keihard onderhandelen, dan
moeten ze weg".
Gerard WQtidergem: Je komt
anders terug. Aantekeningen
uit het dagboek van een VN-
waarnemer in Sarajevo en
Kostajnica (sector Noord).
(Tweedegew. druk februari
1995, Heuff Amsterdam.) Prijs
f24,90.
TOM JANSSEN
Cf VOORZITTER,
Mr is ft NOU WWldlK Tffih
p4Rlï]SPOHSORlb6-?
Sinds enkele maanden
voldoe ik weer een
beetje meer aan het
gangbare idee van 'bui
tenlander in den vreem
de'. Een Chinese hulp,
een zogenaamde 'ayi',
heeft haar intrede gedaan in mijn petie
terige appartement. Zo'n huishoudster,
voor een habbekrats in te huren, is voor
veel buitenlanders niet meer dan een
statussymbool, want de meeste part
ners van diplomaten, journalisten en
zakenlieden hebben hier de hele dag
niets om handen. Een 'ayi' zorgt voor
nog meer lege uren vol verveling, maar
stof afnemen doe je nu eenmaal niet
met gelakte nagels en een parelsnoer
om. Inderdaad, menige Nederlander in
het hedendaagse Peking lijkt op een
van de verveelde, ontevreden en hoog
hartige personages in de romans die
rond de eeuwwisseling spelen in Neder
lands Indië.
Nagellak en parels ontbraken in mijn
koffer toen ik vier jaar geleden in Peking
arriveerde. Misschien dat het daaraan
ligt dat ik nooit de behoefte heb gevoeld
assistentie te regelen bij het schoon
houden van de twee kamer-flat. Op za
terdagochtend even de handen uit de
mouwen steken en schoon is het huis.
Opgevoed in het stramien van 'zelf op
ruimen en zelf schoonmaken', geeft het
geen pas een ander op te knappen met
het op orde brengen van jouw chaos.
Het is te gemakzuchtig, te koloniaal.
En nu is daar dan toch de 'kleine'
Zhang die - voor drie gulden per uur -
drie middagen in de week als een witte
tornado met Chinese karakteristieken
door de flat vliegt. Ze heeft haar baantje
te 'danken' aan een Deense vriendin
die me in een erg drukke tijd 'op een
zwak moment' opbelde. Of ik niet een
'ayi' wilde delen? Mijn beslist 'nee, je
weet hoe ik daarover denk' in de eerste
minuut, was een kwartier later omge
slagen in 'wanneer kan ze beginnen?' Ik
had moeten toegeven dat de gebruike
lijke tijd waarop ik de afwas deed, rond
één uur 's nachts lag. Bovendien kon ik
niet ontkennen dat mijn laatste vrije
dag een maand geleden was en de vlok
ken me om de oren vlogen. De venster
banken waren meer zandbanken.
Zhang is begin twintig, dochter van een
arts en in de avonduren studeert ze be
drijfsadministratie. Voor Chinese be
grippen is ze verfrissend direct en ze
heeft een mening. Ik mag haar geen
'ayi' noemen, wat eigenlijk 'tante' bete
kent, want dat kan niet in het Chinees
als iemand jonger is dan jezelf bent.
„Bovendien is het ouderwets en ik ben
een jonge, moderne vrouw", zei ze de
eerste middag zelfbewust. Het werd dus
Xiao Zhang, de 'kleine' oftewel 'jongere'
Zhang. Ze vindt poetsen 'absoluut niet
leuk' en werkt daardoor in een hoog
tempo zonder te lanterfanten.
Eén ding zit me niet echt lekker:
willekeurig gebfuik van poetsdoe
borstels. De plinten kregen vorigi
een grote beurt met het afwasboi
In de hele flat wordt stof affgenon
met een en dezelfde vochtige dof
Waarvoor zou de doek die is aanj
zen voor het toilet, nog meer wor
gebruikt, denk ik dan bezorgd ov
hygiëne in huis. Volgens een collf
twee keer met de keizersnede in(
se ziekenhuizen is bevallen, moei
mens hygiëne in dit land gewoon
ten. „In de operatiekamer lag een
laag stof op de leidingen en tweei
ten na de bevalling kwamen verpj
binnen, hun lunch etend met stoi
Met beide kinderen nooit problei
met hun gezondheid gehad. De o
daarentegen die in een 'schoon'!
pees ziekenhuis ter wereld kwam
om de haverklap ziek toen hij klei
Maak je dus geen zorgen".
Ik heb dan ook maar besloten Xia
Zhang haar gang te laten gaan. Hf
langrijkste is dat ze het leven er et
stuk aangenamer en gemakkelijk!
heeft gemaakt. Bij mijn nieuwe, 'i
koloniale' levensstijl hoort eigenl
nog een kok en een auto met chai
maar zo diep ben ik nog niet gezo
Nog niet.
YVONNE VAN DER HEUDEN CORRESPOND
