Wapengekken jutten Amerikanen op
Feiten &Meningen
Profvoetballers
hebben maling
aan contracten
Protest tegen kinderarbeid
PON 1 Nm W
Ze zijn er weer: de
Moskouse kakkerlakken
'Kunnen we dit weekeinde wel naar de camping?'
VRIJDAG 26 MEI 1995
152
GUSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
Nergens lijken contracten minder waard te zijn
dan in de wereld van de voetballerij. Telkens als
een profvoetballer bij zijn club wordt weggekocht,
gaat een contract als vodje papier de prullenmand
in. En de clubs zelf breken met schijnbaar gemak
langlopende contracten open om goed presteren
de spelers te kunnen vasthouden.
Het zijn vooral de minder kapitaalkrachtige
voetbalbedrijven die met lede ogen aanzien dat
hun beste spelers worden weggekocht. Eind vol
gende week komt een werkgroep onder leiding
van FC Zwolle-voorzitter Gaston Sporre met een
voorstel om in de toekomst eerbiediging van
doorlopende contracten te kunnen afdwingen.
Aanleiding tot dit inititiatief is wat in voetbal
kringen 'De slag om Arnhem' wordt genoemd: het
gevecht om het bezit van de Vitesse-spelers Ma-
kaay en Van der Weerden. Van der Weerden gaat
zoals bekend naar PSV, de door Ajax begeerde
Makaay blijft in Arnhem met het dubbele salaris
van voorheen.
Dergelijke situaties hopen de vijftien kleinere
eredivisieclubs en hun collega's van de eerste divi
sie in de toekomst onmogelijk te maken. Maar
herziening van de reglementen kunnen zij wel
vergeten. Zij vinden behalve de Grote Drie Ajax,
PSV en Feijenoord ook de Centrale Spelersraad
tegenover zich. die binnen de KNVB een veto kan
uitspreken. De profvoetballers voelen er begrijpe
lijk genoeg niets voor hun vrijheid om van werk
gever te veranderen te laten inperken.
Wat niemand wil is een terugkeer naar het
transfersysteem dat vroeger spelers met handen
en voeten aan een club vastketende. Tot 1974 kon
elke club ook na het aflopen van het contract de
overgang van een speler naar een andere club
blokkeren. Als geen overeenstemming over een
transfersom werd bereikt,
moest de speler blijven.
Het was een verkapte
vorm van slavernij, die bij
voorbeeld in België nog
steeds bestaat. Daar pro
cedeert de ex-profvoetbal-
lef Jean-Mare Bosman al
jaren tegen zijn voormali
ge werkgever Club Luik,
die hem na het aflopen
van zijn contract niet wil
de laten gaan. Deze affaire
dient op het ogenblik bij
het Europese Hof van Jus
titie, dat 20 juni uitspraak
doet. Als Bosman gelijk
krijgt, wat vrijwel zeker is,
gaat het transfersysteem ook in België ter ziele.
Maar als Bosman alsnog een afkoopsom accep
teert, blijven de clubs in België heer en meester
over hun spelers.
In Nederland is dit vermaledijde systeem al
ruim twintig jaar geleden vervangen door een zo
genoemd vergoedingenstelsel. Na afloop van een
spelerscontract moeten de oude en de nieuwe
club het eens worden over een overgangssom als
vergoeding voor de investeringen die in de trai
ning en ontwikkeling van een speler zijn gedaan.
Ook de UEFA hanteert sinds 1984 dit systeem voor
transfers binnen Europa.
Wordt men het over het bedrag niet eens, dan
volgt een bindend advies van een commissie die
strakke richtlijnen hanteert. Uitgangspunt bij het
vaststellen van de vergoeding aan de oude club is
het door de speler verdiende salaris. Maar soms is
het knap lastig de waarde van een spelerscontract
in geld uit te drukken: bovenop het salaris krijgen
de profvoetballers tekengeld, wedstrijd- en allerlei
andere premies, een bedrag uit de recettes, lease
auto's enzovoort.
Toch zijn er naar verhouding weinig problemen
rond 'transfervrije' spelers. De wild-west-toestan-
den doen zich voor bij tussentijdse overgang, als
moet worden onderhandeld over het afkopen van
lopende contracten. De speler kan zich dan beroe
pen op de mogelijkheid van een aanzienlijke posi
tieverbetering (sportief en financieel). Dat is een
grond voor ontbinding van de arbeidsovereen
komst.
Wordt het contract niet met wederzijds goed
vinden ontbonden, dan heeft een arbitragecom
missie het laatste woord. Beroemd is het geval van
Arthur Numan die in 1992 van FC Twente naar
PSV overging tegen een door de arbiters vastge
stelde vergoeding van 2,8 miljoen gulden, hoewel
Manchester United aan Twente vijf miljoen had
geboden. PSV betekende echter een grotere posi-
tieverbétering voor Numan. Voor de arbitrage
commissie zijn de transfersommen die de clubs
krijgen dus van minder betekenis dan de belangen
van de speler.
Als elk lopend contract kan worden opgezegd
wegens positieverbetering, hebben de kleinere
clubs natuurlijk het nakijken. Zij spreken nu dan
ook over 'vijandig shoppen' door Ajax en PSV en
fulmineren tegen 'ongebreidelde inbraken'. Zij
vrezen dat de hele competitie hierdoor scheef
komt te hangen. Maar het enige dat zij tegen de
kooplust van de rijke en machtige clubs kunnen
doen, is de salarissen opschroeven. Ajax doet in
tussen hetzelfde om zich de Italiaanse en Spaanse
clubs zoveel mogelijk van het lijf te houden-
Oneerlijk, vinden de kleinere clubs. Maar een
speler zou toch wel gek zijn om niet voor het grote
geld te kiezen? Laten zij dan geen langlopende
contracten tekenen, briesen de clubs: wij moeten
een speler die voetbalt als een krant toch ook ge
woon doorbetalen omdat er een contract ligt?
Maar eerlijk of niet, het is in het bedrijfsleven nu
eenmaal zo dat de sterkste partij op de arbeids
markt de beste krachten naar zich toe kan halen.
Ook in het voetbal. Daar zal de commissie van FC
Zwolle-voorzitter Sporre niets aan kunnen veran
deren. Het is wel duidelijk waar deze nu op aan
stuurt: een forse boetebepaling in de individuele
spelerscontracten, waardoor het profvoetballers
duur komt te staan als zij tussentijds weg willen.
Een boeteclausule verhindert echter niet dat
een speler die weg wil alsnog naar de arbiters of
naar de rechter kan stappen. En als de boete ertoe
leidt dat positieverbetering niet meer mogelijk is,
haalt de rechter er ongetwijfeld een streep door.
Een boeteclausule zal weinig meer kunnen inhou
den dan bijvoorbeeld het terugbetalen van teken-
geld. Het is niet redelijk dat een voetballer een ton
aan tekengeld krijgt bij het afsluiten van een drie
jarig contract om dan drie maanden later fluitend
te vertrekken. Men zou dus in de individuele con
tracten kunnen regelen dat bij tussentijdse ont
binding van de overeenkomst een deel van dit
geld wordt verrekend.
Veel andere mogelijkheden hebben de clubs
niet. De wet van het betaalde voetbal luidt nu een
maal dat de geldbuidel beslist.
Regering vecht tegen toenemend gevoel van onveiligheid bij burgers
De man op de barkruk gaat verzitten. Onder zijn jasje wordt aan zijn broeksband een kleine holster met een revolver zichtbaar. Een politieman bui
ten dienst? De lijfwacht van een belangrijk iemand? De bierdrinker lacht vriendelijk. „Je kunt niet voorzichtig genoeg zijn", zegt hij. „Dit is mijn le
venverzekering". En klopt bijna liefkozend op de bult onder zijn nu weer gesloten jasje.
Hij maakt een breed armgebaar naar
de straat. „Daar loopt heel wat tuig
rond. En de politie doet niets. Dus
moeten we onszelf verdedigen." Is hij
wel eens beroofd, aangevallen, mis
handeld? Nee, nooit. Ook geen enkele
kennis of familielid is ooit slachtoffer
van een geweldsmisdrijf geweest. Hij is
verzekeringsagent en woont in een rus
tige buyrt. „Maar je kunt nooit weten."
De revolver mag hij dragen, want dit is
Virginia. Een van de nu al 24 Ameri
kaanse staten die hun burgers toestaan
altijd een wapen bij zich te hebben.
Amerika glijdt af naar chaos, betoogt
de man aan de bar. De vrijheid van de
burgers staat op het spel. De poging
van de regering om Amerikanen hun
wapens af te nemen, is slechts het be
gin. „Eerst onze wapens, dan onze vrij
heid van meningsuiting en zo al onze
rechten."
Uit een enquête blijkt dat een op de
twee Amerikanen vindt dat de overheid
te veel invloed heeft op het dagelijks le
ven. En wat ze moet doen burgers
beschermen doet ze niet. Hoewel de
criminaliteit is afgenomen, voelen mil
joenen Amerikanen zich onveilig. En
dus bewapenen ze zich. Er zijn in de
VS meer dan 200 miljoen vuurwapens
in omloop. Sommige staten tellen
meer geweren dan mensen.
De plaatselijke sheriff gaat nog wel; die
wordt gekozen uit de eigen gemeen
schap. Maar federale diensten als de
FBI, het Bureau voor Alcohol, Tabak en
Vuurwapens (ATF) of de drugbestrij
dingsdienst DEA hebben het voor tallo
zen verbruid. Die 'terroriseren' burgers
door grootscheepse invallen te doen,
mensen te mishandelen of zelfs zonder
vorm van proces dood te schieten.
Dit soort 'praktijken' hebben jarenlang
Timothy McVeighs afkeer van de over
heid en de federale politie^evoed. Het
dodelijke optreden van FBI en ATF te
gen de extreem-rechtse Rodney Wea
ver en de sekte van de Branch Davi-
dians in Waco (Texas) zouden hem er
toe hebben gebracht op 19 april in
Oklahoma City een bom te laten ont
ploffen voor het gebouw van ATF, DEA
en andere overheidsdiensten. Het kost
te 167 mensenlevens.
McVeigh staat niet alleen in die opvat
tingen. Die worden ook uitgedragen
door de National Rifle Association
(NRA), de 3,5 miljoen leden tellende
lobbyclub die strijdt voor het recht om
een vuurwapen te dragen. McVeigh
was NRA-lid, net als de meeste leden
van de extreem-rechtse milities.
Enkele dagen na de aanslag in Oklaho
ma City plaatste de NRA in de kranten
een paginagrote advertentie, gericht
tegen FBI en ATF. De agenten van die
diensten werden 'gelaarsde boeven' en
'terroristen' genoemd, die er SS-prak-
tijken op zouden nahouden en on
schuldige burgers vermoorden. Het
leidde tot een golf van protest. Presi
dent Clinton hekelde de NRA omdat
die de haatgevoelens zou aanwakkeren
die tot de aanslag in Oklahoma hebben
geleid. Zijn voorganger Bush zegde zijn
NRA-lidmaatschap op, 'omdat u de tal
loze politiemensen die dag in dag uit
met gevaar voor eigen leven hun werk
doen, in diskrediet brengt'.
Na een week bood NRA-topman Way
ne LaPierre zijn excuses aan. Niet voor
de inhoud van de advertentie maar
voor 'de verkeerde woordkeuze'. En,
lieten NRA-bestuurders weten, 'we zit
ten kennelijk niet fout, want sinds de
advertentie stijgt ons ledental met
sprongen'. In twee weken kwamen
900.000 steunbetuigen binnen op het
NRA-kantoor in Fairfax, Virginia. En de
NRA-kas kreeg een injectie van een
miljoen dollar aan donaties.
Half Amerika heeft een geweer in de
gangkast, een pistool op het nachtkast
je of een 'Saturday Special' in het
handtasje. De 200 miljoen vuurwapens
zijn goeddeels in handen van eerzame
burgers, die ermee jagen, op schijven
schieten of konijnen van hun akkers
verjagen. Maar de misdadigheid van
bendes in de steden heeft het beeld
veranderd.
Jaarlijks komen 23.000 mensen door
kogels om. In plaats van de agenten
ook de modernste wapens te geven,
hebben regeringen ervoor gekozen het
wapenbezit aan banden te leggen.
Daarbij stuit ze telkens op wat het
meest omstreden artikel uit de Grond
wet is geworden.
Volgens dat 'Tweede Amendement'
hebben Amerikaanse burgers het recht
zich te bewapenen, desnoods tegen
hun eigen overheid. Dat artikel stamt
uit 1779, toen de Amerikanen zich net
van het Britse juk hadden bevrijd en
oorlogen dreigden. Voor de huidige
wapenfans heeft dat ruim 200 jaar ou
de grondwetsartikel echter eeuwig
heidswaarde. Elke poging om dat te
veranderen door het invoeren van
wachttijden bij het kopen van vuurwa
pens, het beperken van het aantal wa
pens dat iemand mag hebben of het
verbieden van automatische snelvuur
wapens zien ze als aantasting van
hun grondrechten.
„Misdadigers zijn voor wapenwetten,
want straks hebben alleen nog misda
digers wapens", luidt een bekende
NRA-leus. Maar wat de gewone burger
moet met automatische geweren heeft
de NRA, in 1871 opgericht om de jacht
en de schietsport te bevorderen, nooit
kunnen duidelijk maken. „Je hebt geen
Uzi nodig om op herten te jagen", zei
president Clinton eens.
Een crimineel zal zich wel twee keer
bedenken voor hij iemand berooft, als
hij weet dat die een wapen heeft, ge
looft de NRA. Maar dat vergroot ook
het gevaar van vuurgevechten waarbij
onschuldigen het slachtoffer worden.
Zoals de Japanse student die in 1993 in
New Orleans werd doogeschoten nadat
hij bij een huis had aangeklopt. De ei
genaar dacht met een indringer te ma
ken te hebben en schoot de student
dood. Eerst schieten, dan pas praten.
Dat is de trend.
Op het NRA-congres in Phoenix waren
zulke nuances afgelopen weekeinde
ver te zoeken. Er waren 22.000 wapen-
gekken en fanatici bijeen die geloven
dat de regering hun burgerrechten
aantast. Er werden wapens gedemon
streerd en verkocht. Er waren schiet-
cursussen voor vrouwen en ouders
brachten hun kinderen mee. Want, zei
een vader tegen zijn zoontje van vijf:
„Je kunt niet vroeg genoeg leren een
geweer vast te houden".
washington hans de bruijn
correspondent
new delhi» Kinderen protesteren bij het parlementsgebouw in New Delhi. Zij willen dat de Indiase regering maatregelen neemt tegen kinderar
beid. De demonstratie volgt op een ontploffing in een fabriek in Rohtak waarbij dertien vrouwen en zes kinderen om het leven ?ijn gekomen.
foto epa
Deze week is de eerste kakker
lak gesignaleerd in hel kantoor
in Moskou waar ik werk. Het
was maar een kleintje. Volgens
de werkster een van het stan
daardtype, de 'rieznjie tarakan',
rode kakkerlak. Die naam dankt
deze veelvraat aan het 'rode
Pruisen', waar vandaan de Rus
sische soldaten na de oorlog
van 1760 de kakkerlak mee naar
huis namen.
De 'rieznjie tarakan' kan onge
veer een jaar oud worden en het
vrouwelijke exemplaar legt in
die periode gemiddeld bijna
achthonderd eieren. De meeste
kakkerlakken worden niet gro
ter dan 1,5 tot 2,5 centimeter.
Alleen de zwarte 'Amerikaanse'
groeit uit tot vier centimeter.
Ziekten brengen ze niet over,
maar ze vreten wel alles wat los
en vast zit en onsmakelijk is het
natuurlijk ook. In een keurig
opgeruimd huis, waar voor hen
geen etensresten meer zijn te
vinden, hebben ze zich ontwik
keld tot specialisten in het vre
ten van kranten. Maar ook mag
netrons en hifi-apparatuur zijn
niet veilig.
In studentenhuizen zijn de kak
kerlakken een ware plaag. De
vloeren en wanden zien daar
vaak zwart van de beesten. Be
strijden helpt al lang niet meer.
„Als ik 's avonds het licht aan
doe, houd ik vijf minuten mijn
ogen dicht. Dan zijn ze verdwe
nen. Loop je in het donker, dan
hoor je er tientallen kraken on
der je voeten", vertelde een stu
dente.
Nu het in Moskou al volop zo
mer is met temperaturen tussen
de 19 eri 26 graden willen de
kleine gluiperds wel gedijen. En
dus verschijnen er in de kranten
advertenties van bedrijven die
aanbieden deze moderne pest
voor eens en voor altijd uit te
roeien. Maar Viktor Goloebijev
van 'Slozjba Dezinfektsii' waar
schuwde in de krant Moskou Ti
mes voor beunhazen. 'Er is geen
ideale oplossing, want de resis
tentie van kakkerlakken tegen
chemicaliën wordt steeds gro
ter'.
Moskouse scholieren weten te
vertellen dat kakkerlakken een
voorliefde hebben ontwikkeld
voor het scheikundelokaal. Veel
Moskovieten bestrijden de kak
kerlakken met huismiddeltjes,
waarin meestal uien, meel en
kruiden zijn verwerkt. Het
schijnt te helpen.
De autoriteiten houden de klei
ne krengen goed in de gaten.
Het staatsinstituut voor desin
fectering, 'Stantsia Dezinfektsii',
doet veel onderzoek op dit ge
bied. Openbare gebouwen,
zoals scholen en ziekenhuizen,
worden gratis ontsmet. Particu
lieren dienen te betalen. Een
ontsmetting van de keuken plus
gang en badkamer kost 200.000
roebel (60 gulden). Voor elk bij
komend vertrek dient 10.000
roebel, ongeveer drie gulden, te
worden betaald. De particuliere
bedrijven hanteren prijzen die
iets hoger liggen. Er zijn natuur
lijk ook allerlei mini-bedrijfjes
die, net als de kakkerlakken, in
deze tijd uit de grond schieten
om daarna weer met de noor
derzon te verdwijnen, terwijl de
kakkerlakken welig verder tie
ren.
Gregori Ivanovits Ostanin, de
chef-arts van het Stantsia Des-
infektsii, zei in een interview dat
de kakkerlakkenplaag een erfe
nis is-uit de Sovjettijd. De con
structies van de huizen met hun
vele kieren en gaten zijn een
waar paradijs voor de kakkerlak.
Verder is in veel Russische flats
de vuilstortkoker in de keuken
geplaatst. „Dan is er niets tegen
kaickerlakken te doen", zei
Ostanin. De beesten hebben
ook een voorkeur voor de eerste
en tweede etage en voor de
hoogste verdiepingen. Waarom
weet Ostanin niet. Maar zijn in
stituut heeft wel een boekje uit
gegeven met alle mogelijke tips.
Uiteraard staat de hygiëne voor
op en verder wordt iedereen ge
adviseerd alle kieren dicht te
stoppen.
De beste manier om van de
kakkerlakken af te komen, is 's
winters de ramen open te zet
ten, want acht graden vorst is
dodelijk voor de kakkerlak.
Maar wie zet er nu bij pakweg
min 25 in Moskou zijn ramen
open?
moskou hans hoogenduk
correspondent
De maandag was het al, de vrij
dag is het nu ook: kwaaltjesdag.
Wie zich niet lekker voelt wacht
het weekeinde niet meer af,
maar wil het vóór zijn. De
wachtkamers op vrijdagochtend
zitten vol en huisartsen worden
tot laat in de middag suf gebeld
door patiënten met de vraag of
ze langs kunnen komen of een 4
recept kunnen krijgen. „En ze
willen weten of ze wel naar de
camping kunnen", zegt huisarts
Frans Meijman, tevens verbon
den aan het genootschap Huis
arts en Wetenschap.
Volgens Meijman is.de vrijdag
inmiddels een beruchte dag
voor huisartsen. „Mensen zeg
gen steeds vaker: zo durf ik het
weekeinde niet in. Daarbij zit
ten heel veel moeders van wie
hun kind één of twee dagen
heeft overgegeven en die het
dan te riskant vinden tot maan
dag te wachten. Om wat voor
reden ze ook langs willen ko
men, je kunt die mensen niet
weigeren en aan een waarne
mer in het weekeinde overlaten.
Dat zou buitengewoon slordig
zijn. Daarnaast heb je een grote
groep patiënten die in de loop
van de week ziek is geworden
en liever op vrijdag nog even de
eigen huisarts wil zien, dan het
risico te lopen in het weekeinde
op een waarnemer te zijn aan
gewezen".
De Landelijk Huisartsenvereni
ging (LHV) heeft nadrukkelijk
ervaren dat de patiënt de vrij
dag heeft ontdekt. „Het heeft
geen enkele zin meer op vrijdag
nog bijeenkomsten voor huis
artsen te plannen, want dan
kunnen ze toch niet", zegt de
woordvoerder van de LHV. De
ze ontwikkeling is voor een deel
te verklaren doordat patiënten
mondiger zijn geworden en
daardoor minder afwachtend.
Heel lang was het gebruikelijk
dat men aarzelde om 'de dokter
lastig te vallen' met een klacht
waarvan misschien zou blijken
dat-ie niets voorstelde.
Patiënten zijn bovendien veel
zakelijker geworden. Ze gaan
ervan uit dat de arts er 'tenslotte
voor betaald wordt' en dat het
'zijn werk is'. Vooral de jongere
generatie gaat veel makkelijker
naar de dokter, ook op 'verve
lende' tijdstippen. Ouderen
hebben iets meer géne om een
arts kort voor of in het weekein
de te raadplegen.
Het Nederlands Instituut vooi
Huisartsengeneeskunde (Nivel)
wijst erop dat veel huisartsen
geen vaste spreekuren meer
hebben, die altijd 's ochtends
waren. Tegenwoordig wordt er
veelal gewerkt met telefonische
afspraken en dat kan de hele
dag door. Zodoende kunnen
patiënten ook 's middags nog
terecht bij hun huisarts. „Bij
een spreekuur moet de arts
maar afwachten of iemand echt
iets mankeert of niet. Door de
telefoon kan al een eerste, voor
zichtige schifting worden ge
maakt. De patiënt die niets of
niets ernstigs mankeert, gaat
daardoor gerustgesteld het
weekeinde in en de patiënt die
echt iets heeft, kan nog worden
geholpen. De telefoon heeft de
drempel voor patiënten lager
gemaakt", zegt beleidsmede
werker Peter Groenewegen van
het Nivel.
Zowel bij de LHV als bij het Ni
vel denkt men dat de vrijdag
ook populairder is geworden
doordat steeds meer mensen op
die dag niet werken en dan
geen vrij van hun werk hoeven
te nemen. Tot voor kort was het
bezoek aan de huisarts op
maandag een mogelijkheid om
het begin van de werkweek uit
te stellen. Nu er veel aandacht is
voor bestrijding van het ziekte
verzuim gaan werknemers veel
meer in hun vrije tijd naar de
huisarts. Het is niet duidelijk of
ze dat doen omdat ze zich meer
verantwoordelijk voelen of dat
ze bang zijn dat het verzuim na
delige gevolgen voor ze kan
hebben.
Volgens de LHV heeft de maan
dag overigens niet aan beteke
nis ingeboet, want nog altijd
zijn er veel mensen die hun
klachten opzouten tot na het
weekeinde. Maar in de praktijk
gaat het op de maandagen in
toenemende mate om sport
blessures. Dat geldt vooral voor
kleinere gemeenten, want in
grote steden worden sportbles
sures doorgaans in het weekein
de behandeld in de poliklinie
ken van ziekenhuizen. In voor
komende gevallen adviseert de
dienstdoende arts de patiënt
dan wel vaak om maandag nog
even voor controle naar de ei
gen huisarts te gaan.
den haag dick hofland
