Het wereldrijk
van Star Trek
RtvShow
VRIJDAG 26 MEI 1995
Twee als ouderwetse telefooncentrales uitgedoste Star-Trekfans.
,,'tlhlngan Hol Dajatlha'aT'.
Wablief? ,,'tlhlngan Hol Dajatlha'aT', klinkt het nog
maals op vragende toon. Ik heb geen flauw benul,
„qajatlh", zegt het wezen tegenover mij, terwijl het mij
een behaarde en b'eschubde hand toesteekt en een
brede grijns trekt die zijn puntige hoektanden ontbloot
en vreemde bewegingen veroorzaakt van de centime-
tersdikke ribbels op zijn voorhoofd. „Hi, how are you
doing today?", klinkt het dan in perfect Engels.
CORRESPONDENT
Wel, met mij gaat het prima,
maar hij lijkt vooral last van
een spraakgebrek te hebben.
„Ik vroeg: spreek je Klingon?",
zegt hij. Niet dus. ,,En je had
kunnen antwoorden: jlyajbe. Ik
versta je niet." Dat klopt, want
ik begreep er geen woord van.
De onbekende pakt een zeis
achtig zwaard op, maakt een
buiging en begeeft zich weer
tussen de menigte, die bestaat
uit andere wezens met rare,
puntige oren, uit dikke vrou
wen met bobbels op hun wan
gen en net zulke ribbels op hun
neus en voorhoofd, zwarte fi
guren waarbij kabels uit hun
hoofd lijken te komen en, zo
waar, ook nog heel wat 'norma
le' mensen.
In het congresgebouw van
Pasadena lopen deze zaterdag
duizenden van die rare wezens
rond. Zij eten tussen het gewo
ne volk een hamburgertje of
drinken een colaatje op een
terras. De bewoners van deze
rustige voorstad van Los Ange
les kijken nauwelijks op van de
buitenaards aandoende figuren
die door hun straten wandelen.
„Gekken", zegt een bejaarde
dame slechts, als zij bijna door
een stel van deze monsters op
een zebrapad omver wordt ge
lopen.
Trekkers
Door de week zijn het dokters,
taxichauffeurs, zakenmensen,
verkopers, verpleegsters. In het
weekeinde zijn zij voor velen
'gekken', Amerikanen die het
leuk vinden om op hun vrije
zaterdag een raar pak aan te
trekken. Zij zijn 'Trekkers', fans
van 'Star Trek', de futuristische
TV-series en bioscoopfilms die
in bijna dertig jaar wereldwijd
een cult-fenomeen zijn gewor
den.
Hier in Pasadena wordt voor de
derde maal de 'Grand Slam' ge
houden, de grootste bijeen
komst van fans van Star Trek.
In twee dagen komen maar
liefst vijftienduizend mensen
langs. Verkleed als Captain
Kirk, dokter Spock, als Kling
ons, Borgs of hoe al die ruimte
wezens ook mogen heten. An
deren lopen rond in hun vrije-
tijdskloffie.
Een ding hebben zij gemeen:
een absolute fascinatie met
Star Trek en met de figuren uit
de futuristische TV-serie en de
films. Zij weten alles van Star
Trek. Kennen elk van de 79 af
leveringen van de TV-seriduit
hun hoofd, hebben alle zes bio
scoopfilms gezien. In werk
groepen discussiëren zij over
de betekenis van gebeurtenis
zus of karakter zo. De zelfge
maakte uniformen worden be
wonderd of bekritiseerd, want
als er ook maar een knoopje
verkeerd zit zijn er meteen me
de-Trekkers die je er attent op
maken.
Het zijn mensen die zich met
een bijna religieus aandoende
overgave storten in een totaal
imaginaire wereld. „StarTrek is
een van de meest opmerkelijke
culturele fenomenen van deze
eeuw", zegt Arthur C. Clarke,
de inmiddels 78-jarige auteur
en goeroe van de science-fic-
tionwereld. „Maar mensen ne
men het veel te serieus", meent
Rick Berman, die man als regis
seur verantwoordelijk is voor
het voortleven van de ST-my-
the.
Harmonieus
Die begon in 1966 met de tv-
serie Star Trek. Een serie die
ging over de avonturen aan
boord van een ruimteschip, de
Enterprise, waarmee onder lei
ding van Captain Kirk (ge
speeld door William Shatner)
een bemanning van mannen
en vrouwen van meerdere ras
sen en politieke herkomsten op
een bijna onwezenlijk harmo
nieuze manier samenwerkend
door het heelal van de 24ste
eeuw koersten.
Het was in een tijd waarin
Amerika na de moorden op
John F. Kennedy en Martin Lu
ther King in verwarring ver
keerde, geregeld rassenonlus-
ten voorkwamen en de oorlog
in Vietnam uit de hand begon
te lopen. „Op een donker mo
ment in onze geschiedenis
bracht Star Trek de toen nog
impopulaire ideeën over tole
rantie voor andere culturen en
respect voor het leven in al zijn
vormen", zei Arthur Clarke on
langs. „En dat alles zonder te
prekerig te worden.
De Amerikaanse kijkers zagen
er echter niet veel in. Op het
hoogtepunt van de serie stond
Star Trek nog maar op de 52ste
plaats van de bestbekeken TV-
programma's. Het had een
trouwe, maar kleine schare vol
gelingen. Commercieel was het
geen succes, en na twee jaar
besloot de omroep NBC er een
eind aan te maken. Er werd bij
filmmaker Paramount geen
derde serie besteld.
Maar een van de trouwste ST-
fans, Bjo Trimble, een huis
vrouw uit Oakland in Califor
nia, was het daar helemaal niet
mee eens. Zij organiseerde -
overigens zonder al te veel ver
wachtingen - een brievencam-
pagne om NBC op andere ge
dachten te brengen. Twee we
ken later waren bij de omroep
meer dan een miljoen brieven
binnengekomen, waarin werd
gepleit voor het voortbestaan
van StarTrek.
Fenomeen
Dat gebeurde. En er kwamen
bioscoopfilms. Anno 1995 is
Star Trek de bestbekeken serie
op de Amerikaanse TV. Elke
week stemmen 20 miljoen
mensen op ST af. De grote
films hebben Paramount al 500
miljoen dollar opgeleverd. Star
Trek wordt in zeker 75 landen
op de buis geberacht.
Maar het meest bizarre aan
StarTrek is toch het 'Trekkers'-
fenomeen. Dat miljoenen men
sen in de hele wereld zich zo
tot een fictieve TV-serie aange
trokken voelen, dat zij zich hul
len in de kostuums waarin de
acteurs lopen, dat zij fanclubs
oprichten en vele malen per
jaar bijeenkomen om met lot
genoten over Star Trek te pra
ten.
Via Internet worden wekelijks
door Trekkers duizenden be
richten uitgewisseld. In alleen
de VS worden jaarlijks al zo'n
tweehonderd ST-conventies
gehouden. Er is een levendige
Star-T rek-souvenirindustrie. In
het congrescentrum van Pasa
dena zijn stands met Star Trek
Wil je een echte Klingon zijn, dan moet je er tegen kunnen bij wijze van mutatie urenlang gegrimeerd te worden. foto's gpd
boeken en video's, speldjes,
petten, T-shirts, computerspel
letjes, posters, ST-uniformen.
Tallozen lopen rond in de
roodzwarte, blauwzwarte of
geelzwarte unformen van de
Enterprisebemanningen. Een
man heeft zich kaal laten sche
ren, om toch jnaar zoveel mo
gelijk op Enterprisecomman-
dant Jean Luc Picard (Patrick
Stewart) te lijken. Vooral de
Klingons zijn populair. Sommi
gen zijn uren in de weer om
zich als een van deze buiten
aardse monsterlijke wezens te
schminken.
Maar allen beweren niet 'zo
maar Star Trek-fan' te zijn. Star
Trek staat voor iets groters. Zij
verwijzen naar Gene Rodden-
berry, de man die de serie in
1966 het leven schonk. Rod-
denberry wilde, zoals hij zelf
eens zei, het beeld schetsen
van 'een humanistische toe
komst, waarin de mensheid
verenigd, vreedzaam en welwil
lend was'. De bemanning van
de Enterprise was daarvan het
voorbeeld: een perfect samen
werkende eenheid van zwart,
blank, oosters, Rus, Amerikaan
en... ruimtewezen. Met een
aanvoerder, Captain Kirk, die
het toonbeeld was van eerlijk
heid, heldhalftigheid en intelli
gentie. En de Enterprise door
kruiste het heelal op zoek naar
andere beschavingen, en pas
sant onrecht en geweld bestrij
dend.
Het is die 'boodschap' van de
in 1991 overleden Roddenber-
ry, die nog steeds de kern
vormt van het Star-Trek-feno-
meen. „StarTrek geeft hoop
voor de toekomst. Een toe
komst waarin de mensheid zijn
grootste dromen heeft waarge
maakt, waarin we onze laagste
instincten hebben overwon
nen", zegt Jon Austin, een ST-
fan uit California. „De meeste
science-fiction films tonen een
donkere en verschrikkelijke
toekomst, vol oorlog en honger.
StarTrek niet."
Kevin Maevers noemt de figu
ren uit Star Trek rolmodellen
die hij zijn kinderen voorhoudt.
„In Star Trek zijn de goeien al
tijd goed, en de slechten wor
den overwonnen. Kirk, Spock,
McCoy en al die anderen zijn
voor mij meer dan filmfiguren.
Het zijn leraren, rolmodellen,
vrienden. Ouders in dit land
hebben solide, respectabele
rolmodellen als deze nodig."
Trekkers noemen zichzelf
'gelovige optimisten'. En Sue
Martin, èen fan uit Kansas, zegt
dat Star Trek een blik biedt in
een toekomst, waarin mensen
wat hebben geleerd over hoe zij
de kwaliteit van het leven kun
nen verbeteren. Star Trek biedt
'een ontsnapping voor de een,
een utopie voor de ander, hel
derziendheid voor sommigen
en voor anderen is het gewoon
een soap-opera', aldus fan Ste
ve Smith.
De acteurs zijn het daarmee
eens. William Shatner, die in
Pasadena een zaal met duizen
den fans toespreekt, zegt dat
Star Trek 'onze behoefte aan
mythologische figuren stilt,
zoals de Griekse helden en hun
reizen', Volgens Shatner heeft
de populariteit van Star Trek te
maken 'met de diepgevoelde
menselijke behoefte om te we
ten hoe het leven na onze dood
zal zijn'.
Shatner moet zelf overigens
weinig hebben van het 'Trek
ker'-wezen, Hij vindt het maar
vreemd dat mensen zich op
hun vrije zaterdag in rare pak
jes steken om hem na te doen.
„Waarom doe je dit? Wat is er
met jou aan de hand?", vraagt
hij oprecht verbaasd aan een
Klingon in vol ornaat. De man
weet niet meer te zeggen dan
dat hij het 'gewoon leuk' vindt.
Even later maakt een paartje,
dat zojuist op deze ST-kermis is
getrouwd, bij Shatner zijn op-
wachting. „Waarom in hemels
naam breng je de belangrijkste
dag van je leven op een Star
Trek-show door?", vraagt hij
vol onbegrip. Het antwoord is
hetzelfde. „Get a life!", roept
Shatner. Met andere woorden:
doe toch gewoon.
Ontvoerd
Dat geldt ook voor Ron Hagen
en Bruce Holcomb, die rondlo
pen als Borgs, zwarte robotach
tige wezens waar overal kabels
uitkomen. Het is een uit de
hand gelopen hobby, stelt Ha
gen, waarmee ze twee jaar gele
den zijn begonnen. In een
boekje met foto's hebben Ha
gen, een ingenieur, en Hol
comb, industrieel ontwerper,
de wordingsgeschiedenis van
hun pakken beschreven. Hun
grootste wens? Hagen: „Ooit
door buitenaardse wezens ont
voerd te worden."
In een hoek van de hal deelt
Jim Trusk, een dubbelganger
van Shatner, handtekeningen
uit. Op het voorplein doen de
echte acteurs dat. Sommigen
staan urenlang in de branden
de zon voor een handtekening
van Kate Mulgrew (Captain Ka-
thryn Janeway) of Nana Visitor
(majoor Kira Nerys). Een groep
uit Los Angeles poseert intus
sen als een volmaakte kopie
van de Enterprisebemanning.
Verderop gaan originele uni
formschildjes van de serie voor
250 dollar van de hand. Een
echte Klingon-speer, door de
filmmaatschappij beschikbaar
gesteld, kost 700 dollar. Tech
nofreaks genieten van de tech
nologische snufjes uit Star
Trek. Er wordt op gewezen dat
de 'communicator' die Captain
Kirk in 1966 al gebruikte, toch
verdacht veel lijkt op de draag
bare telefoons van nu.
In 1984 gebruikte Captain Pi
card in de film al
computer met kleurenscherm
hoewel die toen nog niet op de
markt waren. „Veel van de
technologie die wij in 1966 ge
bruikten is nu echt", zegt Willi
am Shatner. „De flipphones, vi
deophones. We leken toen ech
:e tijd 200 jaar vooruit.
i handtekeningencam
pagne in 1976 besloot de NASA
de eerste spaceshuttle
'Enterprise' te
Klingons
En dan is er het Klingons. Want
de woorden uit het begin
dit verhaal waren geen on
Het Klingons bestaat. Ontspro
ten aan het brein van Mark
Okrand, een vertaler aan wi
1984 door Paramount gevraagd
werd om 'wat vreemde
den' te bedenken die in de film
gebruikt konden worden.
Okrand nam zijn taak serie
op, en besloot de Klingons
echte taal te laten spreken.
,Het begon met vloeken. Dat
wil iedereen nu eenmaal het
eerst", zegt hij. Maar daama
kwamen er meer en meer
woorden. Hij ontwikkelde een
grammatica. Het begon uit de
hand te lopen. Taalkundigen
bemoeiden zich ermee. Drie
jaar geleden richtte professor
Lawrence Schoen van een uni
versiteit in Pennsylvania het
Klingon Taal Instituut op.
Dat telt nu al honderden leden
in de hele wereld die Klingons
spreken. „Vaak beter dan ik",
aldus Schoen. Okrand maakte
een Klingon Woordenboek,
waarin vijfduizend woorden
staan. Ogenschijnlijk lijkt het
nergens op. Het is een 'alfabet
soep' van hoofd- en kleine let
ters en vreemde accenten. En
bij het horen van het Klingons
wordt het Nederlands ineens
een fantastisch muzikale taal.
Probeer het maar eens: „qa
StaHvls wa'ram IoS SaD Hugh
Sljlatt getbogh IoD". Het bete
kent: vierduizend kelen kunnen
doorgesneden worden in een
nacht door een rennende man.
Het voorbeeld komt echt uit
het Klingon-woordenboek. Of:
„DortaS blr jablu'Dl'reh Qa-
Qqu'nay'", wat „wraak is een
schotel die het best koud opge
diend kan worden' betekent.
Want de Klingons zijn ook nog
eens ware filosofen.
Er zijn zelfs Klingondialecten
en een Klingon volkslied, 'Dün
Wo'maj', oftewel 'Ons Rijk is
Prachtig'. Maar in de tweede
zin wordt al gemeld dat wie hel
daar niet mee eens is .onder
onze laarzen zal worden ver
trapt' ('vaj Da Smeymaj blng-
Daq chatt DlbeQmottchu'jay!'). ing
,Het begon als een grap", aldus )ijti
Lawrence Schoen, „maar er
bleek vraag naar te zijn. We
moeten onszelf echter telkens
herinneren het niet
lid;
Aan universiteiten in Amerika
worden zelfs colleges in 'Star
Trek' gegeven. Professor Ken
Carter van de Universiteit van
Alabama zegt zijn studenten zo zijn
te willen leren vergelijkingen te 1
trekken met de oude Griekse
toneelstukken. In Connecticut
wordt aan het Trinity College
StarTrek gebruikt om sociale
verschijnselen als rassen- en
seksegelijkheid te bestuderen.
Daniel Bernardi, een student
aan de universiteit van Los An
geles en fanatiek Star-Trekfan,
zegt het zo: „Het goeie van Star
Trek is dat het gemeenschap
pen creëert waarin mensen
over de toekomst kunnen pra
ten. Star Trek beweegt zich op
de grens tussen pure fictie en
de mogelijkheden van de ver
beelding."
De slechterikken en de goeien poseren
groepsfoto op de 'Grand Slam' van Pasadena.
Captain Kirk in Pasadena
De deelnemers aan de Grand Slam bedenken de meest ingenieuze
pakken.
